Wilt u voorlezing van deze preek in uw gemeente even melden via

Wilt u voorlezing van deze preek in uw gemeente even melden via [email protected]? ______________________________

WEES NIET JALOERS Het tiende gebod [1]

Geliefde gemeente van onze Heer Jezus Christus,

(Tiende gebod: stiefkind?) Vandaag luisteren we naar het laatste gebod. En daarmee komen we toe aan het stiefkind van de tien geboden.[2.1] Het lijkt er niet helemaal bij te horen. Tot nu toe had ieder gebod zijn eigen kern (beeldendienst; rustdag; ouders; huwelijk; waarheid), maar wat is het onderwerp van dit tiende gebod? Veel mensen horen er niet veel meer in dan dat je de eerdere negen geboden van harte moet houden. Zonder in je hart zelfs maar iets anders te willen of te begeren. Ook de catechismus laat het daar eigenlijk bij om dan tot een terugblik te komen op alle geboden en op onze houding daartegenover. Dan heeft het tiende gebod dus eigenlijk geen eigen inhoud. Het verdiept alleen nog maar de gehoorzaamheid aan de eerdere negen. En nu is het natuurlijk waar dat je zelfs niet mag begeren om te stelen en dat je zelfs niet mag begeren om te liegen, maar dat ligt eigenlijk al in ieder gebod besloten. En daarom rijst de vraag wat nu het eigene nog is van het tiende woord. Dit tiende gebod: het lijkt een beetje het stiefkind van de wet. * (Het eigen geluid van het tiende gebod) En toch moet het een heel eigen gezicht en inhoud hebben. Dat blijkt uit de levensgeschiedenis van de latere apostel Paulus. Toen hij nog een jonge man was en Saulus van Tarsus heette, leefde hij stipt volgens de wet. Hij loog niet, stal niet, leefde niet in overspel en hij bestreed ook elke gedachte in die richting. Hij leefde stipt volgens de wet en blonk daarin uit. Maar dan vertelt hij in Romeinen 7 dat hij vast kwam te zitten bij het tiende gebod. Dat gebod zegt: , ,Gij zult niet begeren´´. Toen dit tiende gebod in Paulus´ leven kwam, ontdekte hij hoe springlevend de zonde zelfs in hém was. Voor Saulus was het tiende gebod niet een verdieping van de andere geboden: het was zélf het

Copyright 2007 ? www.vanbruggenpreken.nl

Pagina

1 of 7

diepste gebod. Het ernstigste gezicht van de wet.[2.2] * Laten wij proberen dat gezicht te zien in ons leven. Het tiende gebod heeft met dat dagelijks leven van ons volop te maken: het gaat juist over ons leven van alledag. Dit gebod staat met beide benen op de grond. Hier komen we personeelsleden tegen (dienstknecht en dienstmaagd). En vervoersmiddelen (os en ezel). En medemensen (vrouwen). En onroerend goed (huizen). En daartoe blijft het niet beperkt: het gaat over de hele wijde wereld van onze medemensen (alles wat van onze naaste is). Die wereld van onze naaste, daar leven we middenin. Zonder die wereld zouden we een Robinson Crusoë zijn op een onbewoond eiland. Maar nu leven we met buren en temidden van auto´s en woningen en dienstbetrekkingen. Dit is de mensenwereld: daarover gaat het tiende gebod. In die dagelijkse wereld trekt van vroeg tot laat een stoet dingen en personen aan ons voorbij. Aantrekkelijke en minder aantrekkelijke dingen en personen komen ons onder het oog. Wij blijven steeds weer nieuwe dingen en mensen zien. Het oog wordt niet verzadigd van kijken. En het ráákt ons ook. We vinden het mooi of aantrekkelijk. Het laat ons niet koud. We zijn geen stenen waaraan alles ongemerkt voorijgaat. We krijgen prikkels op ons netvlies, wij worden getroffen door wat we zien, en er vormen zich beelden in ons brein en hart. We zien hoe lief de vrouw van onze buurman is. Hoe mooi het nieuwe huis is van onze neef. Hoe handig de nieuwe bestelbus is van de concurrent. Hoe prettig zijn personeel is. De wereld om ons heen, doet ons iets. En hoe gaan we daar nu mee om? Hoe is onze houding midden in de wereld van onze medemensen, onze naasten? Het tiende gebod zegt dat we niet zullen begeren wat van die naaste is. Het gebod verbiedt ons niet om een os begeren of een bestelauto, om een vrouw te begeren of een woning, maar u zult niet die van uw naaste begeren. Begeren wat van je naaste is, dat is niet dat je het zou willen kopen of iets dergelijks. Het blijft van je naaste, maar ondertussen begeer jij het. Het punt is dit: je hebt zelf misschien ook wel een os, een vrouw enz., maar je zou willen dat ze zijn als die van je buurman. Met andere woorden: je bent JALOERS![2.3] * (De macht van jaloersheid) ,,U zult niet jaloers zijn´´ Daar hebben we het ware gezicht van het tiende gebod. Jaloers zijn is nog iets anders dan: u zult niet hebzuchtig of leugenachtig of overspelig zijn. Het verbod op de afgunst is het eigen gezicht van dit laatste gebod. Nu lijkt jaloersheid niet zo´n centrale ondeugd. Over jaloersheid wordt weinig gesproken, veel minder dan over overspel, diefstal, geweldpleging e.d. Jaloersheid lijkt niet zo schadelijk.


Pagina

2 of 7

Zij zit ondergronds (in ons hart) en wordt verder niet gezien. Toch is zij heel machtig. Ik zal u een paar voorbeelden daarvan geven uit de bijbel.[2.4] In het paradijs heeft de Satan het middel van de leugen ingezet om Eva te verleiden om te eten van de boom van kennis van goed en kwaad. Maar dat zou hem toch niet gelukt zijn wanneer er in Eva´s hart niet een vonkje van jaloersheid was geweest. Zij was een beetje jaloers op God. Want, zo staat er, zij zag dat de boom van God (die Hij voor zichzelf had gehouden) begeerlijk was, aanlokkelijk (Genesis 3:6) en toen nam zij van de vrucht en gaf ook haar man. Was zij maar niet de boom van haar Schepper gaan begeren! En dit komt terug in haar kinderen. We lezen dat Kaïn zijn broer Abel vermoordt. En waarom vermoordde hij hem? Omdat hij jaloers was geworden. De HERE sloeg acht op het offer van Abel, maar op Kaïn en zijn offer sloeg Hij geen acht. ,,Dat maakte Kaïn woedend, zijn blik werd donker´´ (Genesis 4:5). Eenmaal jaloers geworden was hij niet meer in toom te houden. Spreuken zegt (6:34): ,,Jaloersheid is vuurgloed in een man´´; ,,Door jaloezie ontsteekt een man in woede´´! Zo lezen we in de geschiedenis van David dat Saul jaloers wordt omdat men in de volksliederen meer eer geeft aan de veldheer David dan aan de koning Saul. En in zijn jaloersheid neemt Saul een speer en gooit die naar het hoofd van de nationale redder. Saul versombert steeds meer. U kunt zelf thuis in de bijbel nog wel meer voorbeelden vinden van jaloersheid, bij Absalom en Judas en vele anderen. Het broeide binnen in hen en het bleek een machtige kracht ten kwade te zijn in hun leven. Het boek Spreuken onderwijst ons over die heimelijke kracht van jaloersheid: ,,Woede is wreed, razernij is als een stortvloed, maar wie is tegen jaloezie bestand?´´ (27:4). * (De strijd tegen jaloersheid) Hoe vind je nu het hol van deze machtige jaloersheid? Hoe rook je het uit? Jaloersheid komt aan de oppervlakte door haar twee dochters en door haar moeder.[3.1] Om jaloersheid uit je hart te bannen, moet je dan ook de strijd aangaan met haar dochters en haar moeder, want zonder die kan zij niet overleven. BESTRIJD JALOERSHEID [3.2] 1.Ontwijk haar beide dochters 2.Houd haar moeder buiten de deur [3.3]

[4.1] 1. Ontwijk haar beide dochters 1.1 Afgunst (het boze oog) De eerste dochter van jaloersheid is het boze oog. Je ziet dat soms al bij heel kleine kinderen. Je ziet dan soms een schaduw over de oogjes vallen wanneer een ander iets krijgt. En je kunt zien aankomen dat het ruzie gaat worden of huilen.[4.2] Grotere mensen weten hun blikken beter te beheersen, maar toch kun je soms zien hoe mensen uit


Pagina

3 of 7

hun ooghoek met jaloersheid naar een ander kijken, met een kille afstandelijkheid. Dan ontbreekt de sprankeling in het oog. Zo was er een kil oog bij de oudste zoon toen de jongste, de mislukte, thuiskwam en er voor hem feest werd gevierd. Waarom feest voor die jongen, terwijl er voor hem als de oudste nooit een feest was georganiseerd? Het boze oog kan niet blij zijn met de ander. Het boze oog misgunt de ander wat hij of zij heeft. De oudste dochter van jaloersheid heet AFGUNST.

1.2 Ontevredenheid (de donkere schaduw) En de tweede dochter van jaloersheid is het ontevreden hart. Het hart dat niet dankbaar en tevreden kan zijn met het eigene.[4.3] Over je eigen huis valt de donkere schaduw van de ondankbaarheid omdat je het huis van een ander mooier vindt en het hem of haar misgunt. Je zult het nooit zeggen, maar toch is er opeens dat ontvreden gevoel van gemis wanneer je je eigen huis bekijkt. Het is niet zo mooi of geschikt als dat van de ander! Over het eigen huwelijk valt de schaduw van de ontevredenheid, omdat je man dingen mist die de man van je vriendin wel heeft. Was hij maar zoals die man! Maar dat is hij niet. En omdat je de man van je vriendin gaat verheerlijken, wordt je eigen man een tegenvaller. Je zult het misschien niet altijd hardop zeggen, maar het vreet wel in je huwelijk. Of je mist zelf iets dat een ander heeft. De ander heeft werk en jij bent het kwijt geraakt. Eigenlijk misgun je het de ander en nu word je eigen positie zo kaal: je hebt geen zin er iets positiefs van te maken, want je blijft maar ontevreden kijken naar wat je níet hebt. De afgunst op de ander maakt je eigen leven ongelukkig. De tweede dochter van jaloersheid heet ONTEVREDENHEID

Tweeling En deze twee dochters (afgunst en ontevredenheid) zijn tweelingen. Zij komen altijd samen. Afgunst en ontevredenheid, het boze oog en de donkere schaduw over je leven gaan gelijk op.[4.4] Vindt u het wat algemeen geformuleerd? Maar het is heel concreet. De nieuwe auto is mooi totdat de buurman een nog iets mooier type koopt. Je nieuwe kleren zijn leuk totdat je vriend op school met een Lacoste shirtje komt. Het eten thuis smaakt heerlijk, totdat je bij vrienden de nieuwe grill ziet die je zelf niet hebt. Je huwelijk is goed totdat je je gaat fixeren op wat anderen hebben en jullie missen. Deze tweelingzussen van afgunst en ontevredenheid lopen schaamteloos rond in onze samenleving. Een voorbeeld uit onze moderne, westerse samenleving, is wel het onderzoek naar de extreem hoge topbeloningen voor managers. Op een goed moment heeft een gezaghebbend persoon in onze samenleving erop aangedrongen dit onderzoek stop te zetten. Want wat gebeurt er? Doordat de gegevens over de beloningen van andere managers publiek worden, zien sommige managers dat zij minder verdienen dan anderen en dus willen zij nu hetzelfde verdienen als hun collega´s. Jaloersheid, niet bij de armsten maar bij de rijksten. Om te voorkomen dat managers, voortrekkers in onze samenleving, het nog hogere salaris van hun naaste begeren, is er blijkbaar geen ander middel


Pagina

4 of 7

dan dat salaris maar geheim te houden. ,,U zult niet begeren wat van uw naaste is´´: het tiende gebod is in een welvaartsstaat actueler dan u misschien dacht. * (Ontwijk het begeren van wat van je naaste is) Toch zegt het tiende gebod niet: ,,Laat de vrouw van je naaste een burqa dragen opdat je haar niet begeert´´. Of: ,,Laten er muren en honden rond je huis zijn opdat een ander het niet begeert´´. Het tiende gebod wil niet dat alles wat van de naaste is uit het zicht wordt gehaald. Kijk maar rustig. Je naaste heeft een lieve man, je naaste heeft een goede baan, je naaste heeft kinderen, je naaste heeft kinderen die goed kunnen leren, je naaste heeft geen gezinsprobleem, je naaste heeft goed personeel. Kijk ernaar en wees met haar en hem verblijd! Misgun het niet, maar gun het! Dat is de liefde. Daarover zegt Paulus: ,,De liefde is geduldig, de liefde is goedertieren, zij is niet afgunstig, zij praalt niet, zij is niet opgeblazen´´ (1 Kor.13,4). De liefde gunt aan de naaste zijn vrouw en huis en os en ezel en dienstknecht en dienstmaagd. Belangeloos. Liefdevol. Afgunst wordt alleen overwonnen door actief meeleven en gunnen. Als we de eerste tweelingzuster, Afgunst, buiten spel zetten en verjagen door vriendelijkheid en medeblijdschap met de naaste, schrompelt haar zuster, Ontevredenheid, ineen. Wat je zelf hebt en niet hebt wordt niet meer afgezet tegen wat de naaste heeft. En het wordt gemakkelijker om tevreden te zijn met het leven dat God je geeft in de samenleving van de mensen. Toch zal de tweede zuster, Ontevredenheid, pas helemaal overwonnen worden wanneer we de moeder van de Jaloersheid buiten de deur zetten.[5.1]

2. Houd haar moeder buiten de deur Hoe is de naam van de moeder van de jaloersheid? Zij heet ZELFZUCHT.[5.2] En zelfzucht is het omgekeerde van Godsvrucht. Ook het tiende gebod staat onder de noemer van het opschrift van de hele wet: ,,Ik ben de HERE uw God die u uit Egypte, uit het diensthuis, geleid heb´´. En ook voor het tiende gebod ligt de sleutel al op de stoep van de wet.[5.3] Alles wat we meenemen in dit sterfelijk leven en alles wat we moeten meetorsen, dat is ons gegeven en opgelegd door onze Schepper. Het is niet míjn huwelijk, maar Gods opdracht. Het is niet míjn huis, maar Gods geschenk. Os en ezel, fiets en auto, ze zijn ons geschonken. Alles mag gebruikt worden, maar met dankzegging.


Pagina

5 of 7

Alleen wanneer ons leven overal begint met dankzegging, zegelen wij het af tegen ontevredenheid en afgunst. Boven de naaste met zijn of haar bezit en huwelijk en gezin, staat de HERE die voor ons allen zorgt en de Vader is van allen. Het is onze Vader die verdeelt en toewijst. Vertrouw ik Hem? Geloof ik Hem? Doen we wat Paulus zegt: ,,Dankt te allen tijde´´? Alleen voor dankbaarheid gaat ontevredenheid op de vlucht.[5.4] En dankbaarheid is een kenmerk van onze Godsvrucht, van ons ontzag en vertrouwen in God. Godsvrucht verlost ons van zelfzucht. Wij leren ons kruis op ons te nemen en Christus te volgen op de weg van de Vader. Dan worden we bevrijd van de taaie banden van afgunst en ontevredenheid. Wie de zelfzucht als de moeder van de jaloersheid buiten de deur wil houden, moet de Vader van Jezus in zijn leven de ereplaats geven! Het tiende gebod heeft als goede reactie Psalm 23: ,,De HEER is mijn herder, mij ontbreekt niets´´. Aan David ontbrak heel veel. Hij moest soms door diepe dalen. Maar als God voor ons is, wie zal dan tegen ons zijn? Als de HERE je herder is, kan je naaste alles hebben en jij niets, maar toch ontbreekt je dan niets, want Hij staat Zelf garant voor je leven, nu en voor eeuwig. De levensverzekering bij God de goede Herder is oneindig veel meer waard dan alle begeerde zekerheden van je naaste op deze aarde. U zult niet begeren wat van uw naaste is, maar u zult alleen voluit geloven in God met wat u hebt en met wat u niet hebt. U zult uw naaste liefhebben als uzelf en hem of haar dus alles gunnen wat zij hebben. U zult dat leven van haar of hem niet jaloers begeren. Dat is het grote van het tiende gebod. En het gebod daaraan gelijk is: ,,Ge zult de HERE uw God liefhebben met heel uw hart en heel uw ziel en met al wat u hebt en mist´´. * (Het voorbeeld van Paulus) Ik wil aan het einde van de preek terugkeren naar Paulus.[6.1] We zagen in Romeinen 7 hoe hij ontdekte dat het tiende gebod hem schuldig doet staan. Dat wat van je naaste is, kan je steken in dit leven, hoe vroom je ook leeft. En dat is niet zo mooi! Wanneer we nu het leven van Paulus als kind van God volgen, zien we dat hij ook later omringd blijft met naasten die het begerenswaardig beter hebben. Alle overige apostelen, behalve Barnabas, nemen een zuster als vrouw mee op hun reizen. Maar Paulus trekt eenzaam voort. Meer dan alle andere apostelen heeft Paulus te maken met vervolgingen, ziekten, tegenslagen. Hij is een grote pechvogel en altijd moet hij zijn plannen weer veranderen. Waarom hij altijd en de anderen niet? In Korinte zijn indrukwekkende joodschristelijke apostelen gekomen die Paulus´ roem doen


Pagina

6 of 7

verbleken: iedereen pocht op deze mensen en zij dreigen Paulus nu te vergeten of zelfs in discrediet te brengen. Was Paulus blind voor deze verschillen? Moest ook hij soms niet worstelen met jaloersheid en ontevredenheid? Vast wel. Maar hij heeft geleerd hoe je deze zonden bestrijdt en gaat overwinnen. Hij heeft jaloersheid door dankbaarheid overwonnen. [6.2] Hij heeft wel tot drie keer toe gebeden dat hij eens een rustiger reispatroon zou hebben, net als vele anderen. Maar toen de Heer zei dat dit niet zou gebeuren, omdat Gods genade hem genoeg was, toen heeft Paulus niet nors en nukkig zijn weg vervolgd. Integendeel: toen maakte hij winst uit wat hem werd onthouden. Hij zegt (2 Korintiërs 12:8-10): wanneer het Gods wil is dat ik zwak ben, dan zal ik roemen in mijn zwakheden en daardoor sterk zijn voor Hem! Zo verdwenen ontevredenheid en afgunst uit zijn leven.[6.3] En wanneer het zo blijft dat Barnabas en Saulus zonder vrouw door de wereld trekken, wordt hij niet somberig, maar hij zet dit gemis om in winst. Hij weet zich nu heel erg vrij in zijn tijd om die helemaal in te zetten in de dienst van Christus (1 Korintiërs 7:8.32; 9:1-22). En aan de Korintiërs schrijft hij dat ze maar blij moeten zijn met de imponerende nieuwkomers. Jaloers is hij niet. Als ze maar als reine bruid verbonden blijven aan Christus, want daar ging het hem om (2 Korintiërs 11:2).[6.4] Deze Paulus zegt ook tegen ons in Galaten 5:25v.: ,,We moeten niet praalziek zijn, elkaar de ogen uitstekend, elkaar benijdend´´. En hij geeft ons in Filippenzen 4 aan hoe je dit leert: ,,Ik heb geleerd met de omstandigheden waarin ik verkeer, genoegen te nemen. Ik weet wat armoede is en ik weet wat overvloed is. Ik vermag alle dingen in Hem die mij kracht geeft. Mijn God zal ook in al uw behoeften naar zijn rijkdom heerlijk voorzien, in Christus Jezus´´.[6.5] * Broeders en zusters, Ban de jaloersheid uit. Bestrijd daartoe de afgunst door de liefde en overwin de ontevredenheid door geloof in de HERE die uw God is vanaf Egypte en tot het nieuw Jeruzalem toe. Begeer niet wat van uw naaste is: de HERE is uw Herder, u ontbreekt niets.

AMEN. [7]


Pagina

7 of 7

Wilt u voorlezing van deze preek in uw gemeente even melden via

Recommend Documents