6
Willem Jansen en Heleen Joziasse Tweede rondzendbrief
maart 2010
Willem en Heleen zijn door Kerk in Actie 1 augustus 2009 uitgezonden naar Kenia. Ze gaan daar deel uitmaken van de staf van de St. Paul’s University, Willen als docent islam en religiewetenschappen en Heleen als onderzoekster en docente theologie. Willem en Heleen zijn verbonden aan de classis den Haag. Adres: Willem Jansen en Heleen Joziasse St. Paul’s University Private Bag-00217, Limuru Kenya Email:
[email protected] Website: www.kerkinactie.nl/jansenjoziasse
KERK IN ACTIE RONDZENDBRIEF Joseph Haydnlaan 2a 3533 AE Utrecht Postbus 456 3500 AL Utrecht Telefoon (030) 880 14 56 Fax (030) 880 14 57 E-mail
[email protected] www.kerkinactie.nl Giro 456
Beste mensen, We hebben geleerd dat groeten erg belangrijk is in deze cultuur, dus allereerst: iedereen een gelukkig nieuw jaar! Dat klinkt misschien wat vreemd, maar we zeggen dit hier namelijk nog steeds, tot ver in februari, wanneer we iemand tegen komen die we nog niet eerder in 2010 hadden ontmoet. En een beetje extra geluk kan nooit kwaad. De tijd vliegt, ook in Kenia. We zijn hier alweer bijna acht maanden en studenten beginnen ons te vragen: “Hoe lang blijven jullie eigenlijk?” gewend als ze zijn aan witte voorbijkomende gasten…. We willen in deze rondzendbrief iets van onze ervaringen in de afgelopen maanden met u delen. Eerst over de nieuwe grondwet van Kenia, vervolgens over het nieuwe semester aan de universiteit en de positie van vrouwen in en buiten St. Paul’s. We blikken kort terug op het bezoek van professor Esther Mombo aan de Lukaskerk en tot slot schrijven we nog wat over ons ‘persoonlijk’, hoewel eigenlijk alles persoonlijk is… Net als vorige keer beginnen we met een impressie van Floor. Beste mensen, Hoe gaat het in Nederland? Koud hè! Hier is het lekker warm! Wij hebben pas nog gezwommen op onze eigen school. Het was lekker weer om te zwemmen. (Nu kan ik pas lekker opscheppen!) Sinds ik hier een tijdje woon is het me opgevallen dat ik het veel leuker vind om door het arme Kabuku te lopen shoppen, dan in de rijke supermarkten in Nairobi. Onderweg in de arme wijken is er veel meer te zien en te beleven. Je komt dan opeens in een hele andere wereld: de kuikentjes gevolgd door hun moeder lopen gewoon rond, kinderen spelen in de modder met hun mutsjes op terwijl het heel warm is, en iedereen vind je raar omdat je wit bent, dus lopen ze je na te roepen: : “Mzungu, mzungu!” Dat betekent: “Een witte!” Ik vind het hier leuk in Kenia en zal er best wel vier jaar willen doorbrengen. Groeten aan iedereen en ik wens jullie het beste voor jullie vrienden en familie! Floor
De grondwet 2010 is het jaar van de waarheid: de nieuwe grondwet staat in de steigers en moet dit jaar in een referendum worden goedgekeurd (en niet weggestemd zoals in 2002). Een nieuwe grondwet is onderdeel van een totale hervorming van de overheid en de rechterlijke macht. Voorwaar geen
6
onbelangrijke opgave. De huidige grondwet stamt uit de jaren ’60 toen Kenia onafhankelijk werd van Engeland en is dus hopeloos verouderd. Tijdens een college over Afrikaanse christelijke theologie werd een theologe uit Zuid Afrika, Gloria Plaatje Kehilwe, aangehaald. Zij stelde voor om naast de bijbel ook de grondwet als sacred text, als heilige tekst te gaan gebruiken. Vervolgens discussieerden de aanwezige studenten (waaronder Heleen) over de zin en/of onzin van dit voorstel en het was opvallend hoeveel bijval de Zuid-Afrikaanse kreeg. De grondwet staat nu in de steigers en is besproken in alle geledingen van de samenleving. Het is opvallend dat de belangrijkste publieke discussies naar aanleiding van deze grondwet draaien om zaken die ons inziens voor een belangrijk deel bepaald zijn door wat in ‘Het Westen’ speelt. De punten waar ook de kerk zich in de landelijke discussie hard voor maakt zijn: - Is er plaats voor abortus in de grondwet? De kerk is zeer tegen. Vrouwenorganisaties en andere medische organisaties pleiten voor een wettelijke basis. De huidige praktijk is nu dat illegale abortussen het leven kosten aan tienduizenden vrouwen per jaar. Bovendien is het aantal tienermoeders een groot probleem en moeten veel meisjes de middelbare school gedwongen verlaten vanwege (ongewenste) zwangerschappen. - Khadi-Courts, dit zijn islamitische rechtbanken waar familierecht wordt behandeld voor alleen moslims. Deze rechtbanken bestaan aan de kust al meer dan een eeuw. Maar nu de Islam wereldwijd wordt gelijkgesteld aan het kwaad, wil iedereen en de kerken voorop, deze rechtbanken uit de grondweg halen. - Homoseksualiteit is in Kenia onderwerp van discussie, vooral toen in november vorig jaar twee Keniaanse mannen trouwden in Engeland. De tegenstanders inclusief de kerken, schreeuwen om het hardst dat dit nooit in Kenia aanvaard kan worden. Een dominee in een dorp aan de kust beweerde in een preek dat homoseksualiteit alleen maar voorkomt omdat de vrouwen van tegenwoordig hun plicht verzaken. Vrouwen zijn toen in die kerk demonstratief opgestaan en weggelopen. Overleven na kerst Grondwet of geen grondwet, de studenten zijn eind januari teruggekeerd naar St. Paul’s na een lange kerstvakantie. Het campusterrein was uitgestorven van half december tot het begin van het tweede semester. Wel een rare gewaarwording. Zelfs de bibliotheek sloot in de weken tijdens lunchuren en zo kon het gebeuren dat Willem nietsvermoedend een keer opgesloten zat tussen de boeken. Alle studenten en ook de meeste docenten gingen na de examenperiode en voor de kerstdagen naar huis. De meeste studenten moeten lange reizen maken om hun familie weer te zien. De studenten van de Islamcursus gingen terug naar respectievelijk de Keniaanse kust (Mombassa), een Westelijke provincie (grens met Oeganda), Tanzania en Madagascar. Gelukkig is iedereen weer veilig teruggekeerd, dat wil zeggen…, voor zover de financiën dat toelaten. Vooral veel theologiestudenten kampen met chronisch geldgebrek en het is elk half jaar weer de vraag of je je voor een volgend semester kunt inschrijven. Aan het begin van het semester wordt er tijdens de morgenwijding dan ook veel gebeden om collegegeld, schoolfees. Campus en kapel met studenten Het is erg belangrijk dat Kerk in Actie, naast andere organisaties, studiefondsen ter beschikking stelt, anders was het voor de meerderheid van de studenten aan St. Paul’s onmogelijk geweest om sowieso aan een studie te beginnen. Het collegegeld wordt deels geschonken, de rest – bedragen van tussen de 300 en 700 euro per jaar – en geld voor levensonderhoud, moeten de studenten zelf opbrengen. In principe is dat een onmogelijke opgave wanneer je bedenkt dat iemand met een redelijk salaris hier zo’n 100 euro per maand verdient. Toch lukt het meer dan de
6
helft van studenten om voor het eind van het semester het geld bij elkaar te brengen. Vaak gaat dat ook door middel van een ‘harambee’, een geldinzamelingsactie, waarbij een paar belangrijke mensen openlijk een flinke duit in het zakje doen en vervolgens alle andere aanwezigen ook grof geld geven. Wie het geld niet bij elkaar brengt, mag vaak toch wel examens doen, onder de voorwaarde dat ze later alsnog het openstaande bedrag betalen. Kabuku donkey’s Afgelopen week kwam ook de Circle of Concerned African Women Theologians, De Kring van Verontruste Afrikaanse Theologes, afdeling St. Paul’s University, weer bij elkaar. De nieuwe studentes - je kan hier in augustus en januari beginnen met de studie - werden welkom geheten en de geschiedenis en het doel van de Kring werd uitgelegd: vrouwen in Afrika en dus ook in Kenia, studeren sinds de jaren ’70 mondjesmaat theologie, ze worden sinds de jaren ’80 toegelaten tot het ambt – maar niet in alle kerken. Vrouwen die in de kerk werken hebben te maken met allerlei tegenwerking. In de bestuurlijke organen van kerken zijn vrouwen helemaal niet vertegenwoordigd. Professor Esther Mombo, plaatsvervangend hoofd van de universiteit èn pleitbezorgster voor de verbetering van de positie van vrouwen, bemoedigde de aanwezige studentes en dat kan ze als geen ander: “Dus daarom zijn jullie hier, dames. Het begint ermee dat er meer vrouwen theologie studeren. Ieder van jullie heeft een hele weg moeten afleggen om hier te komen. Voor de meesten van jullie was het een strijd – een strijd om handtekeningen, toestemming van de kerk, toestemming van je familie, - maar nu zijn jullie hier. Prachtig. Dat heb je bereikt. Ik kan jullie verzekeren: het zal niet makkelijk worden, je zultl vaak denken dat er geen uitweg meer is en dat je naar huis moet, maar ik beloof jullie: wie hier eenmaal binnen is en het zelf niet verprutst, gaat met een diploma weg en niet eerder!” Esther kent de voorgeschiedenis van de meer dan zestig vrouwen persoonlijk. Ze haalt de vrouwen binnen en begeleidt ze in tijden van crisis. Zonder haar zou de universiteit er heel anders uitzien! Wanneer we in de auto rijden en we weer een vrouw langs de kant van de weg gebukt zien gaan onder een enorme last - brandhout, of voer voor de koeien, of oogst van de shamba, of water in jerrycans -, zegt Linde (6 jaar): “Alleen vrouwen werken hier, mannen doen helemaal niets.” Het is natuurlijk niet helemaal waar, maar wel is het opvallend en schrijnend dat vrouwen het zware werk doen en mannen het ‘belangrijke’ werk: auto rijden of een brommer (boda-boda in het Swahili) besturen. Dit is ook de nieuwste vorm van openbaar vervoer: stoer met een passagier achterop naar een bestemming scheuren. Fietsen zijn overigens ook het exclusieve recht van mannen. Kabuku, zo heet het dorp waar de universiteit staat en waar we wonen, staat bekend om z’n ezels. Het klimaat is hier blijkbaar ezelvriendelijk, lekker koel. Ezelkarren worden gebruikt om ladingen te vervoeren. Het zijn jochies en mannen die deze karren besturen en de ezels met een stok slaan wanneer ze niet hard genoeg lopen. Het is dan ook niet gek dat tijdens een les over geweld tegen vrouwen in het kader van de cursus Gender en Theologie, vrouwen gekscherend ‘Kabuku donkeys’ (Ezels van Kabuku) werden genoemd.
6
Toen we deze term later in een gesprek met Paulien, onze hulp in de huishouding, lieten vallen, moest ze lachen, maar ze zei vervolgens wel dat het klopt: vrouwen doen het zware werk en worden geslagen. Zelf - zo weten we inmiddels - kan ze daar ook een boekje over open doen. Er is een lange weg te gaan voor deze Kabuku donkeys. Op de universiteit wordt dit onrecht in samenleving èn kerk ter sprake gebracht. Het leidt tot heftige discussies en veel herkenning. Aan het einde van de colleges zeggen vrouwen en mannen dat deze gesprekken veel impact hebben gehad op hun visie en dat ze meer gevoelig zijn geworden voor de traditionele rolpatronen en hoe het anders moet. Voor deze vrouwen kun je alleen maar heel veel bewondering hebben: dat ze ondanks alle tegenwerking toch hun dromen realiseren of krachtig staande blijven in deze samenleving. Haagse Lukaskerk We waren plaatsvervangend opgewonden dat Esther Mombo in een dienst op 7 februari in de Lukaskerk in Den Haag voor kon gaan. Ze voelde dat ze welkom was, dat het een warme gemeente is. Ze was verrast door het Afrikaanse lied als opening, de prachtige geloofsbelijdenis door vrouwen en mannen apart uitgesproken, het avondmaal in een kring, al die mensen die haar na de dienst een hand kwamen geven. Het leek of ze een stukje van ons meenam door daar te zijn èn ze nam een stukje van de Lukaskerk mee terug, bijvoorbeeld in de kaart met de namen van alle mensen die aanwezig waren: bekende namen! Iedereen die aan deze wederkerige missie heeft meegewerkt, veel dank. Persoonlijk En met ons persoonlijk gaat het goed. We vinden het nog steeds een voorrecht om hier te zijn, te mogen leven en werken. Onze kerstdagen waren wat rustig zo zonder familie, maar kerstavond hebben we doorgebracht met de mensen van onze nieuwe ‘Lukaskerk’, St. Julian heet het hier. Het zijn vooral Amerikanen en Canadezen, en we hebben dan ook na de dienst een Amerikaanse kerstparty gevierd. Voor Oud en Nieuw kwamen de ouders van Heleen en op Oudejaarsdag hebben we een oliebollenfeest georganiseerd voor de nieuwe kennissen en vrienden alhier. Gezamenlijk met opa en oma Joziasse zijn we in januari een paar dagen op safari geweest. Dat was een schitterende ervaring. Een voorrecht om Kenia ook van deze – meer toeristische - kant te leren kennen. En helemaal mooi dat opa en oma ook in ons ‘busje’ zaten.
Sporen zoeken bij Lake Nakuru
6
Wat het werk betreft heeft Willem zich in dit semester gestort op weer twee series colleges, nu over Islamitische theologie en Islamitisch recht, shari’ah. Het is boeiend en hard werken. Heleen is opnieuw in de collegebanken aangeschoven en is begonnen aan een cursus Swahili – om op de markt van Limuru niet met een mond vol tanden te hoeven staan. Ook maakt ze samen met Esther een boekje met interviews om zo de positie van vrouwen in de kerk te belichten en het belang van theologiestudie te onderstrepen. Floor is drie dagen op kamp geweest met zijn klas. Hij heeft erg genoten. Toch is het voor hem nog het moeilijkst om echt contact te krijgen met leeftijdgenoten. De taal en cultuurbarrière doorbreek je maar deels op het voetbalveld. Gelukkig zijn er twee Nederlandse jongens in Nairobi waar hij zo nu en dan mee kan spelen. “Jesse en Ruben kunnen echte vrienden worden.” Met alle drie gaat het heel goed op school. Linde en Lieven leren lezen en schrijven op een totaal andere manier dan de methode van de Haagse basisschool ‘De Oase’, maar ze leren het…. Linde krijgt wel een onvervalst Amerikaans accent en weet bovendien elke dag te vertellen dat er weer een andere jongen verliefd op haar is (“Maar die was toch op Abby?” vragen we dan verward.) Lieven gaat zijn eigen gang en vindt ook goed aansluiting bij zijn klasgenoten. Hij tekent allerlei mooie, ingewikkelde dingen: een speedboot met een haai aan de motor, of Jezus met een stralenkrans – “Dat doe je bij heilige mensen”- of een vliegtuig dat uit Nederland komt….
De zeevracht kwam aan op 17-2-2010
Uitpakken is een feest!
Wij willen iedereen uit Nederland bedanken voor tekenen van leven, in de vorm van kaarten, pakjes en mails. Blijf vooral schrijven en mailen! Willem zal in april twee weken in Utrecht zijn in verband met een conferentie. Hij is dan ook beschikbaar voor informatiebijeenkomsten. Intussen hopen we dat u ons op de hoogte houdt van de politieke en andere ontwikkelingen. Voor nu hartelijke groeten van, Willem, Heleen, Floor, Linde en Lieven
6
Het werk van Willem Jansen en Heleen Joziasse is alleen mogelijk door uw betrokkenheid én financiële ondersteuning. U kunt het werk van Willem en Heleen ondersteunen met een gift op giro 456 Kerk in Actie o.v.v.Willem Jansen en Heleen Joziasse. Uw bijdrage doet ertoe!
Deze brief is uitgegeven door Kerk in Actie, Postbus 456, 3500 AL Utrecht. Giro 456, Kerk in Actie, Utrecht. Adreswijzigingen (voor zover de brieven verstuurd zijn door het Landelijk Dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Nederland) doorgeven aan de Servicedesk, tel. 030-880 14 56, email:
[email protected] S.v.p. de codes vermelden die op de envelop staan. Op aanvraag kan de rondzendbrief ook per email gestuurd worden.
Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Dit werk wordt uitgevoerd in samenwerking met ICCO, en voor een deel namens tien oecumenisch georiënteerde kerkgenootschappen: de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, Oud-Katholieke Kerk, de Remonstrantse Broederschap, Unie van Baptistengemeenten, de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland, de YMCA Nederland, het Leger des Heils, de Zevende Dags Adventisten, het Genootschap der Vrienden (Quakers) en de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB.
