6
Kees de Jong Rondzendbrief nr. 32
Oktober 2010 KERK IN ACTIE
Kees de Jong is op 1 januari 2005 officieel uitgezonden door Kerk in Actie naar Indonesië. Kees werkt als docent aan de Christelijke Duta Wacana Universiteit in Yogyakarta. Daarnaast is hij medewerker van het centrum voor de studie van de godsdiensten (PSAA), onderdeel van de Universiteit. Familie De Jong (Kees, Tuti en Devi) zijn sinds september 2005 verbonden aan de PKN gemeente de Inham Amersfoort / Noord-Hoogland. Kees, zijn vrouw Tuti en dochter Devi en zoon David wonen in: Perumahan Sidoarum Blok IV Tel. 0062-(0)274-798698 Jalan Cokrokembang A-2 Mobiel: 0062-(0)81578147244 GODEAN, Sleman E-mail:
[email protected] Yogyakarta 55564
[email protected] Indonesia
[email protected]
RONDZENDBRIEF Joseph Haydnlaan 2a 3533 AE Utrecht Postbus 456 3500 AL Utrecht Telefoon (030) 880 14 56 Fax (030) 880 14 57 E-mail
[email protected] www.kerkinactie.nl ING 456
Beste vrienden, familieleden en bekenden, De afgelopen weken zijn drukke, maar interessante weken geweest op en rond de UKDW. In de derde week van september hadden we bezoek van dr. Gé Speelman, die een aantal interessante lezingen gegeven heeft over de verhouding Islam-Christendom, waarbij ik twee keer het genoegen gehad heb om haar bij te staan om vragen uit het Indonesisch te vertalen. Omdat haar verblijf verlengd werd heeft ze zelfs ook nog kans gezien om een artikel te schrijven voor ons tijdschrift GEMA. Zulke gasten zijn altijd meer dan welkom op de UKDW. Haar verblijf werd noodgedwongen verlengd tot 9 oktober om ook aanwezig te kunnen zijn bij een door Kerk in Actie in samenwerking met de UKDW georganiseerde internationale workshop van 5-9 oktober, waarbij vooral gekeken werd hoe een aantal protestantse (hier christelijke genoemd) theologische opleidingen in Indonesië een bijdrage kunnen geven aan de ontwikkelingen van de kerken in Indonesië en hoe ze beter kunnen samenwerken met elkaar en ook hoe Nederland en Indonesië elkaar daarbij kunnen inspireren. Naast een meer technisch onderwerp, de regelingen van de staat om een goedgekeurde opleiding te krijgen –accreditatie-, waren er zes thema’s: diaconie, verhouding Islam en Christendom, voortgezette vorming ‘pastores’, verhouding met de charismatische beweging via vragen rond gebedsgenezingen, duiveluitdrijving en voorouderverering. In samenwerking met Kerk In Actie en de PGI zijn in Indonesië vier speciale groepen gevormd, die de kerken helpen bij het verder uitwerken van deze vier thema’s. De coördinatoren voor deze vier groepen. waren op één na aanwezig. Naast spiritualiteit voor de opleiding van dominees, was het laatste thema de zorg voor het milieu, dat erg dringend is geworden gezien de snelle klimaatsverandering, ook in Indonesië. Naast vertegenwoordigers van een aantal theologische opleidingen in Indonesië waren er een aantal deskundigen uit Nederland en Indonesië aanwezig om de reflecties te verdiepen en ervaringen uit opleidingen en kerken van beide landen uit te wisselen. Aansluitend heb ik op 9 oktober een deel van een driedaagse workshop bijgewoond (van 8.00 – 20.00) van docenten islamologie, dialoog tussen de godsdiensten en theologie van de godsdiensten van een groot aantal katholieke theologische faculteiten in Indonesia, die afgesloten werd met een forum, waarin twee vertegenwoordigers van de islamitische gemeenschap in Indonesië, één van
Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Dit werk wordt uitgevoerd in samenwerking met ICCO, en voor een deel namens tien oecumenisch georiënteerde kerkgenootschappen: de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, Oud-Katholieke Kerk, de Remonstrantse Broederschap, Unie van Baptistengemeenten, de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland, de YMCA Nederland, het Leger des Heils, de Zevende Dags Adventisten, het Genootschap der Vrienden (Quakers) en de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB.
6
de boeddhisten en één van de Hindoes suggesties gaven om de kwaliteit van de colleges te verbeteren. Een boeiende dag ook. De werkweek erna heb ik op vrijdag 15 oktober afgesloten met een volle dag bezoek (vertrokken om 5.30 uur ’s morgens tot 0.30 uur ‘s nachts) aan twee stagiaires. Eén in Cilacap, de ander in Slawi. Naast de uitwisseling van veel gedachten en voorstellen was voor mij een boeiend gedeelte van de internationale conferentie in Kaliurang het bezoek aan een ‘menselijke basisgemeenschap’ in Sumber, op de hellingen van de vulkaan de Merapi, die zo om de 4 à 8 jaar uitbarst. Naast een impressie van deze basisgroep ook nog een verhaal over het milieu, dat aangetast wordt door het afgraven van de Merapi. Nagekomen bericht: Gisterenavond, 26 oktober, even na 18.00 uur, is de Merapi tot drie keer toe uitgebarsten. Deze keer zijn daarbij al meer dan veertig dodelijk slachtoffers gevallen, het merendeel volgelingen van Mbah Maridjan, een soort bewaker van de Merapi, die nog niet wilde evacueren, omdat hij van mening was dat de vulkaan niet zou uitbarsten. Bovendien bestaat de vrees dat de uitbarsting nog niet tot een einde gekomen is en dat de eigenlijke, grote uitbarsting nog moet komen. Wij wonen zo'n 25 km van de top van de Merapi en daar zijn we normaal gesproken meer dan veilig. Een menselijke basisgroep Na een barre tocht per luxe toeringcar met vreselijke hoosbuien over wegen die hier en daar in snel stromende beekjes veranderden, kwamen we tegen drie uur in de namiddag aan bij de parochiekerk van Pastor V. Kirjito, Pr. in de Sumber regio, een dessa ten noorden van Muntilan op de westelijke helling van de vulkaan de Merapi berg. Nadat we getrakteerd werden op thee met plaatselijke, geheel natuurlijke, snacks kregen we eerst een schitterende dansvoorstelling van een aantal kinderen in prachtige kleren. De titel van de dans was de zwarte maskerdans. De fel bewegende kinderen met hun gekleurde kleding met de nodige rinkelende belletjes was niet alleen mooi om te zien, maar heeft ook een indrukwekkende achtergrond. Dergelijke dansen worden namelijk ook gebruikt als protest tegen de versnelde afgraving van de vulkaan, die als een ecologische ramp wordt beschouwd. De kinderen dansen soms ook op de weg om de volgeladen trucks met zand tegen te houden, als een teken, dat de natuur door die afgravingen verwoest wordt. Na die dans was er een presentatie van een aantal ‘leiders’ van de basisgemeenschap. Het kamponghoofd, een kunstenaar, een boer, de voorzitter van de moskee, een arbeider enz. Iedereen deed zijn woordje, waarbij duidelijk bleek hoe hecht de mensen op elkaar betrokken zijn in deze gemeenschap en samen verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van de gemeenschap. Er waren twee zaken die mij bijzonder troffen. Op de eerste plaats de menselijke saamhorigheid, die zich ook uit in een goede verstandhouding tussen de godsdiensten. De voorzitter van de moskee heeft op zijn grond een moskee gebouwd en tegelijkertijd een stuk grond gegeven om de kerk te bouwen, die nu zodoende vlak bij elkaar liggen. De kerk is gebouwd als een pendopo, een open ruimte, waar iedereen elk moment van de dag en de nacht kan binnenlopen. “Bovendien,” zo zei pastor Kirjito, “is het jammer als een kerk alleen maar op zaterdagavond en zondagmorgen gebruikt wordt. Dankzij de open ruimte en losse banken, kan de kerk de hele week ook voor andere doeleinden gebruikt wordt. Als het regent kunnen mensen er samen komen,
Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Dit werk wordt uitgevoerd in samenwerking met ICCO, en voor een deel namens tien oecumenisch georiënteerde kerkgenootschappen: de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, Oud-Katholieke Kerk, de Remonstrantse Broederschap, Unie van Baptistengemeenten, de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland, de YMCA Nederland, het Leger des Heils, de Zevende Dags Adventisten, het Genootschap der Vrienden (Quakers) en de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB.
6
kinderen spelen, de dans oefenen enz.” Toevallig zou enkele dagen na ons bezoek een dochter van de voorzitter van de moskee trouwen. De huwelijkssluiting zou plaats gaan vinden in de moskee en de receptie daarna in de kerk. Een mooier teken van menselijke verbondenheid, waarbij grenzen tussen godsdiensten op een natuurlijke wijze doorbroken worden is nauwelijks denkbaar. Het tweede opvallende was, dat deze mensen nog heel dicht bij en met de natuur leven. Zo vertelde een voormalige zandafgraver dat hij zich bekeerd had, zich bewust geworden was dat hij met het afgraven van de Merapi de natuur pijn deed en daarom besloten had zich ‘te bekeren’ en weer boer te worden met alle onzekerheden van dien. Zoals gezegd barst de Merapi om de 4 tot 8 jaar uit. Een enthousiaste dorpeling vertelde, dat het voor hen helemaal niet erg is, hoewel het gewoonlijk naar buiten toe in de pers als een ramp wordt gepresenteerd. De lava is namelijk erg vruchtbaar evenals de as die de berg uitspuwt. Ook het zand is van hoge kwaliteit voor het bouwen van huizen enz. “Dat krijgen we allemaal van de vulkaan, die geeft ons alles wat we nodig hebben”, zo zei hij. Ook hebben ze geen enkele behoefte aan moderne meetapparatuur, die bijhoudt hoe vaak het rommelt binnen de vulkaan en of er verschuivingen zijn van lava, stenen uitgespuwd worden e.d. om vast te stellen of de situatie nog veilig is, of dat men uit moet kijken, of dat men moet evacueren. Deze mensen volgen de natuur. “Als de dieren naar beneden komen, dan gaan wij ook opzij en zorgen ervoor dat de lava ongestoord naar beneden kan stromen. Als de lava na een maand of drie afgekoeld is gaan wij weer terug om de vruchten te plukken van dat wat de vulkaan ons geschonken heeft. Het is niet erg om even drie maanden opzij te gaan, want we weten dat we daarna weer jaren gevoed worden door de vulkaan”, zo zei hij. In een artikel geschreven voor het zilveren priesterjubileum van pastor Kirjito schrijft Sindhunata: “Met dit volksgeloof zijn natuurlijk ook allerlei mythen verbonden bv. over de verbondenheid van de Merapi met de Zuidzee, over de heerser van de Merapi en zijn verhouding met de Koningin van de Zuidzee, over geesten en beschermers die op de hellingen van de Merapi leven enz. Voor deze mensen is de Merapi niet enkel een vulkaan, maar ook een cultuur, zelfs een soort godsdienst voor degenen die op de hellingen wonen. Dus als de natuur wordt vernield en overheerst door de hebzucht van mensen, dan schreeuwt de cultuur het ook uit en komt in opstand samen met lijdende natuur.” Na een interessante discussie werd ons bezoek afgesloten met gebed en een gezamenlijk natuurlijk avondmaal, bestaande uit in bananenbladeren gekookte rijst en groente, en op Javaanse wijze plechtig uitgedeeld. De verwoesting van de natuur In het bovengenoemde artikel van Sindhunata staat ook een interessante beschrijving van het proces van zandafgraving, dat plaatsvindt op de Merapi en dat de verwoesting van de natuur tot gevolg heeft. Het is een goed voorbeeld hoe dergelijke processen verlopen. We nemen die beschrijving hier grotendeels over. Op dit moment verkeert een bosgebied van 1.729 hectare op de Merapi, dat ligt in het disctrict Magelang, in een kritische toestand. De verwoesting van het milieu is het gevolg van zandafgravingen die nu al meer dan twintig jaar plaatsvinden. De oorzaak daarvan is dat de zandafgravingen niet enkel meer plaatsvinden op de oevers van de riviertjes, maar zich uitgebreid hebben naar het bosgebied en de grond die het bezit is van de inwoners. Niet enkel het bosgebied dat bezit is van het volk, maar ook een beschermd bos van 300 hectare is vernield vanwege de illegale afgravingen. Ook tientallen pijnbomen, die in genoemd gebied groeiden, zijn geveld. De toestand werd zeer kritisch op het moment dat men begon de grond af te graven met bulldozers. Voordat de bulldozer zijn intrede deed werd het
Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Dit werk wordt uitgevoerd in samenwerking met ICCO, en voor een deel namens tien oecumenisch georiënteerde kerkgenootschappen: de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, Oud-Katholieke Kerk, de Remonstrantse Broederschap, Unie van Baptistengemeenten, de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland, de YMCA Nederland, het Leger des Heils, de Zevende Dags Adventisten, het Genootschap der Vrienden (Quakers) en de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB.
6
zand handmatig afgegraven. Gewoonlijk deed men dat in een groep van 3 tot 5 personen. Het zand werd vervolgens verkocht voor Rp. 150.000 – 200.000 per truck. Op die manier kreeg iedere arbeider Rp 30.000-40.000. Veel eigenlijke bewoners deden daaraan mee, zodat het geld van de zandafgravingen gelijkelijk verdeeld werd over allen. Maar toen de bulldozer ingezet werd veranderde dat proces drastisch. Een paar eigenaren van bulldozers begonnen deel te nemen aan de afgravingen met hun machines vanwege de grote vraag naar zand. Waarom was dat voor hen zo aantrekkelijk? Als het zand met menskracht afgegraven wordt, wordt dat verkocht voor Rp. 200.000,- per rit. Dat is de prijs van de arbeidskrachten plus het materiaal. Als een ondernemer 1 hectare (10.000 vierkante meter) land koopt en het tot een diepte van 10 meter afgraaft, dan kan hij daar 100.000 kubieke meter zand en stenen vanaf halen, oftewel 25.000 ritten. Als dat verkocht wordt voor Rp. 200.000 per rit betekent dat een opbrengst van Rp. 5.000.000.000,- oftewel 5 miljard rupiah. Als zoveel zand met menskrachten in trucks geladen wordt en ervan uitgaande, dat de kosten per rit Rp. 40.000,- bedragen, dan betekent dat, dat de kosten voor arbeiderkrachten in totaal minimaal Rp. 1.000.000.000,- bedragen, oftewel eenvijfde deel van de totale opbrengst. De tijd die men nodig heeft om een truck vol te laden met menskrachten is ongeveer drie uur werk. Dus voor 25.000 ritten zijn 75.000 werkuren nodig, of minimaal 2.000 dagen uitgaande van 12 uur werk per dag met 3 personen. Als de menskracht vervangen wordt door een bulldozer, die in één keer een ton zand in een truck kan storten, dan heeft men maximaal 120 seconde of 2 minuten nodig om een truck helemaal te vullen. In één uur kan een bulldozer minimaal 30 trucks vullen. Het huren van een bulldozer kost maar Rp. 300.000 per uur. Dus de onkosten om het zand in de truck te storten bedragen slechts Rp. 10.000,- of eenvierde van de menskracht met een snelheid die 90 maal zo hoog is. Dus het afgraven van een hectare, ofwel 25.000 ritten zand, kan in minder dan 36 dagen afgewerkt worden. Grof gerekend kunnen we zeggen dat het resultaat van afgraving met een bulldozer minimaal tussen de 100 en 400 miljoen Rupiah per dag oplevert. Terwijl als men menskrachten gebruikt levert dat ongeveer slechts 500.000-750.000 Rupiah per dag op. Met zo’n aantrekkelijke berekening valt het te begrijpen dat verschillende bewoners bereid zijn om het zand op hun land of hun sawah’s te verkopen om het af te graven. Als 1 hectare grond twee keer per jaar bebouwd wordt is de opbrengst voor de eigenaar tussen de 25 en 30 miljoen per jaar. Hij heeft een vele grotere winst als hij die hectare wil afstaan. Want op die manier krijgt hij 1 miljard Rupiah, hoewel er het risico is dat zijn akker of sawah daarna volledig verwoest is vanwege de zandafgraving. Het is te begrijpen dat verschillende bewoners de bekoring van dit aanbod niet kunnen weerstaan. Ze zijn zich er niet van bewust, dat een bulldozer een vernietingskracht heeft die 200 maal sterker is en sneller is dan afgraven met de hand. Men kan zich voorstellen hoe ernstig het milieu van de Merapi beschadigd is vanwege die hebzucht. Bijvoorbeeld elke dag komen er 24 uur lang onophoudelijk trucks voorbij in de dessa Sumber. Aanvankelijk waren er dat 400 per dag, maar de laatste maanden zijn er dat zelfs iedere dag 600. Het lawaai van de trucks hindert vanzelfsprekend het rustige levensritme van de bewoners, vooral wanneer ze proberen te slapen. Maar ook het stof en de uitlaatgassen die de trucks produceren, wordt overal verspreid en maakt de bladeren van de gewassen kapot. Nog erger is dat een aantal bronnen drooggevallen zijn vanwege de nietsontziende werkwijze van de bulldozers. Vroeger waren er op de Merapi veel bronnen. Deze bronnen vormden de levensbron voor de ongeveer 4 miljoen mensen in de districten Sleman, Boyolali, Klaten en Magelang. Op dit moment zijn,
Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Dit werk wordt uitgevoerd in samenwerking met ICCO, en voor een deel namens tien oecumenisch georiënteerde kerkgenootschappen: de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, Oud-Katholieke Kerk, de Remonstrantse Broederschap, Unie van Baptistengemeenten, de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland, de YMCA Nederland, het Leger des Heils, de Zevende Dags Adventisten, het Genootschap der Vrienden (Quakers) en de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB.
6
zeker in het westelijke deel van de Merapi, de bronnen bijna helemaal verdwenen en die er nog zijn worden bedreigd met droogvallen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de bewoners protesteren tegen de vernietiging van het milieu. Ze weten dat hun protest gevaarlijk is, omdat ze bedreigd worden door de ‘vrijmannen’ die ingehuurd worden door de ondernemers om de bewoners schrik in te boezemen, in de hoop dat ze zo hun protesten zullen staken. Bij hun protesten nemen ook kunst en cultuur een belangrijke plaats in, zoals al bleek uit de bovengenoemde beschrijving van de ‘zwarte maskerdans’ van de kinderen. Uit een recent bericht uit de meestgelezen krant van Indonesië, Kompas, van 8 oktober 2010 blijkt dat hun protesten niet vergeefs zijn. De regering van het district Magelang, gesteund door de provinciale overheid en de nationale regering, heeft namelijk onlangs besloten dat 5.000 mensen die actief betrokken zijn bij de afgravingen, moeten stoppen met die activiteiten en omgeschoold zullen gaan worden om ander werk te kunnen gaan doen. De andere districten die een deel van de Merapi omvatten denken er ook over om dergelijke maatregelen te gaan nemen Een klein teken van hoop, dat het bewustzijn groeit dat er snel maatregelen nodig zijn om het milieu van de Merapi te redden. We willen eindigen met de wens dat wereldwijd het bewustzijn groeit dat we de schepping, die wij namens God mogen beheren, kunnen redden van een verdere vernieling, zodat onze wereld bewoonbaar blijft en een plaats is waar iedereen goed en gezond kan vertoeven! Kees de Jong
Het werk van Kees de Jong is alleen mogelijk door uw betrokkenheid én financiële ondersteuning. U kunt het werk van Kees de Jong ondersteunen met een gift op ING 456 Kerk in Actie o.v.v. Kees de Jong. Uw bijdrage doet ertoe!
Deze brief is uitgegeven door Kerk in Actie, Postbus 456, 3500 AL Utrecht. ING 456, Kerk in Actie, Utrecht. Adreswijzigingen (voor zover de brieven verstuurd zijn door het Landelijk Dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Nederland) graag doorgeven aan de Servicedesk, tel. (030) 880 1456, e-mail:
[email protected]. Graag de codes vermelden die op de envelop staan. Op aanvraag kan de rondzendbrief ook per e-mail gestuurd worden.
Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Dit werk wordt uitgevoerd in samenwerking met ICCO, en voor een deel namens tien oecumenisch georiënteerde kerkgenootschappen: de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, Oud-Katholieke Kerk, de Remonstrantse Broederschap, Unie van Baptistengemeenten, de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland, de YMCA Nederland, het Leger des Heils, de Zevende Dags Adventisten, het Genootschap der Vrienden (Quakers) en de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB.
6
Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Dit werk wordt uitgevoerd in samenwerking met ICCO, en voor een deel namens tien oecumenisch georiënteerde kerkgenootschappen: de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, Oud-Katholieke Kerk, de Remonstrantse Broederschap, Unie van Baptistengemeenten, de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland, de YMCA Nederland, het Leger des Heils, de Zevende Dags Adventisten, het Genootschap der Vrienden (Quakers) en de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB.
