5
Willem Jansen en Heleen Joziasse Eerste rondzendbrief
November 2009
Willem en Heleen zijn door Kerk in Actie per 1 augustus 2009 uitgezonden naar Kenia. Ze gaan daar deel uitmaken van de staf van de St. Paul’s University, Willem als docent islam en religiewetenschappen en Heleen als onderzoekster en docente theologie. Willem en Heleen zijn verbonden aan de classis den Haag. Adres: Willem Jansen en Heleen Joziasse St. Paul’s University Private Bag-00217, Limuru Kenya Email:
[email protected] Website: www.kerkinactie.nl/jansenjoziasse
KERK IN ACTIE RONDZENDBRIEF Joseph Haydnlaan 2a 3533 AE Utrecht Postbus 456 3500 AL Utrecht Telefoon (030) 880 14 56 Fax (030) 880 14 57 E-mail
[email protected] www.kerkinactie.nl Giro 456
Karibu Kenya! Welkom in Kenia! In deze eerste rondzendbrief uit Kabuku brengen we u met veel plezier op de hoogte van ons leven en werken hier. Na drie maanden voelen we ons al steeds meer op onze plek. We willen u graag iets meer over die ‘plek’ vertellen. Ook over het werk dat we doen op St. Paul’s University kunnen we al het een en ander kwijt. Natuurlijk kunnen we het niet laten iets te delen over hoe trots we zijn op het aanpassingsvermogen van Floris (Floor klinkt hier te laag bij de grond), Linde en Lieven.
Bericht van Floor Hoi iedereen, Sinds ik hier in Kenia was heb ik nog steeds een vraag: WAAROM ZIJN WE HIER IJGENLIJK? De school in Den Haag was leuk en hier moet ik ineens alles in het Engels doen en kleine kinderen schelden me uit voor mozungo (witneus). Maar ja nu ik op een school zit met een echt voetbalveld en mijn team kampoen is geworden en we Olifanten-Zebras-apen-Nijlpaarden en buffels (RENNEN!!) hebben gezien en een muur vol kaarten hebben (uit Nederland) en van een echte Massai pijl en boog heb leren schieten, vind ik het toch een behoorlijk avontuur.
We dachten dat alleen Hollanders elk gesprek beginnen en eindigen met het weer. Maar niets is minder waar: Kenianen hebben het steeds weer over het weer. En in Kenia bepaalt het weer vaak het verschil tussen leven en dood. Over het weer hebben we het dus nog. Maar eerst iets over het land ‘van de Witte Berg’, Kenia. Die beschrijving geven we zonder jullie te vermoeien met feiten en cijfers maar door een letterlijke vertaling van een gedeelte uit een liturgie voor de bevestiging van St.Paul’s stafleden op 16 september 2009. Want één ding is ons al wel duidelijk geworden: Kenianen zijn ongelooflijk gelovig!
5
Achter deze winkels torent een charisma-tische kerk uit waarvan de leden ons regelmatig tot diep in de nacht lieten meegenieten van hun ‘crusades’. Gelukkig zijn we nu verhuisd naar een rustiger stek net om de hoek. Een voorbede: Heer, verlos ons Allen: O Heer verlos ons. Voorganger: Verlos ons van droogte en overstroming, van aardbevingen en andere rampen, van slechte mensen die kwaad tegen ons beramen, verlos ons van ‘gangsters, robbers, murderers, hijackers and kidnappers’, van autodieven en roekeloze automobilisten, van roddelaars en van hen die kwade geruchten verspreiden. Allen: O Heer verlos ons. Voorganger: Geef Uw dienaren: Charity, Chosefu, Solome, Evelyn, Wilhelm (Willem) and Peter (Willem’s Amerikaanse collega), die nu als docenten aan St. Paul’s University worden verbonden, onverschrokkenheid zonder angst of partijdigheid… Zo’n tekst geeft te denken. Met het lesgeven zal het wel loslopen, maar de context waarin dat moet gebeuren, laat zo op ’t horen veel te wensen over. Nu hadden we al wel de woordspeling gehoord met de hoofdstad Nairobi als Nairobbery en van ander onheil. Maar hier in het veilige Kabuku, op een slordige twinting kilometer afstand, zou het toch wel meevallen met dat grootsteedse geweld? De Engelstalige kwaliteitskranten, die we intussen met steeds grotere interesse gaan lezen en een beetje beginnen te begrijpen, beschrijven alle ellende uitgebreid. En natuurlijk hoor je het één en ander in de directe omgeving over inbraak en onveilige situaties. Toch voelen wij ons vooralsnog niet onveiliger dan domweg in de Haagse Mispelstraat. De enige keer dat er hier wat meer politie op de been was, was tijdens een grootschalige volkstelling, de ‘census’, eind augustus. ‘Sorry, we komen uit Den Haag’ Eind augustus vond er in heel Kenia een ‘volkstelling’ plaats. De resultaten daarvan zijn niet bekend gemaakt, vermoedelijk omdat de uitkomst opnieuw tot onrust zou kunnen leiden. Na de laatste verkiezingen in 2007/2008 braken er hevige gevechten uit tussen mensen van verschillend bevolkingsgroepen. Die strijd heeft uiteindelijk aan 1300 mensen het leven gekost, duizenden mensen werden verwond en nog eens 600.000 Kenianen werden verdreven van huis en haard. Deze ‘Internal Displaced Persons’ (IDP’s) zijn nog steeds niet terug naar hun huizen en zullen dat misschien wel nooit meer kunnen. De nasleep van dit geweld na de verkiezingen is nog volop gaande. In bijna elke kerkdienst wordt er over gepreekt en voor gebeden. De schrik zit er nog goed in. Ook wordt er nog steeds gezocht naar een manier
5
om de schuldigen op hoog politiek niveau te berechten. Tot eind september jl. kreeg Kenia de kans orde op zaken te stellen en het recht te laten zege- vieren. Kofi Annan had Kenia persoonlijk namens de internationale gemeenschap de wacht aangezegd. Maar nu de deadline van 30 september is verstreken, heeft Kofi Annan een lijst overhandigd van verdachten aan het Internationaal Strafhof in “of all places”…. Den Haag. Sinds onze aankomst in Kenia hing ‘Den Haag’ dus als een zwaard van Damocles boven de politieke elite in Nairobi. Bij al onze introducties verexcuseren we ons daarom maar bij voorbaat dat wij uit Den Haag komen. Soms gaan spontaan de armen omhoog als we het ‘DH’-woord uitspreken: “Ik heb niets verkeerd gedaan!” Aan zelfspot en zelfkritiek ontbreekt het de meeste Kenianen niet. De humor en de scherpe pen van journalisten geven je het gevoel: ‘Hier gaat Kenia boven uit komen’. Al zitten de problemen zeer diep. Daarover hopelijk in een latere rondzendbrief meer. En dan nu het weer Kenia heeft het politiek gezien dus niet gemakkelijk. In een spotprent in de krant van vandaag (7 november) staat de aanklager van het Haagse Internationale Strafhof, Ocampo, achter een lezenaar voor een persconferentie, met naast hem de minister-president en de vicepremier. Ze staan alle drie op een groot tapijt dat letterlijk bol staat van alle ellende. Alle lijken van het verkiezingsgeweld zijn er onder geveegd, samen met de onschendbaarheid van de regering. Ocampo vraagt: “Voel ik de grond nu schudden of wat…?!” “Oh”, zegt de MP, “Maakt u zich geen zorgen, dat gebeurt hier voortdurend.” En de vicepremier: “Zeker nu, tijdens het regenseizoen…”. In de periode van onze aankomst begin augustus tot eind oktober sprak, verlangde, bad, zong Kenia maar één wens: regen, regen, regen. Om nog even terug te gaan naar de bovengenoemde liturgie van 16 september: na de voorbede werd de volgende hymne om zegen èn regen gezongen: There shall be showers of Blessing (Stromen van regen en zegen) Er zullen stromen van zegen zijn, Liefdevol tot nieuw leven brengend, Over de heuvels en de dalen, Het geluid van overvloedige regen. Refrein:
Regenbuien (‘showers’) van zegen, Regenbuien van zegen hebben we nodig, Genade druppels vallen rondom ons, Maar voor die buien pleiten we nu.
We hoorden van demonstraties in Nairobi omdat de allerarmsten het meest moeten neertellen voor kleine hoeveelheden ‘drinkwater’, terwijl de rijken vrachtwagens met water laten aanrukken voor relatief weinig geld. We lazen over stervende mensen met name in het Noorden van het land, vanwege mislukte oogsten, van de instortende toerisme-industrie (na de thee en de bloemen de grootste inkomstenbron) nu de buffels en het andere wild bij bosjes sterven. Gelukkig zijn er ook hier de Marjon de Honden en de Erwin Krollen. Deze meteorologen beloofden el-Niño, al weken van te voren. Ze voorspelden al eind augustus grote overstromingen en aardverschuivingen vanwege zware regenval. Intussen is het zover en is het land van de regen in de drup terecht gekomen. Van de grote droogte spreken de studenten die van verlof terugkomen over overstromingen en instortende wegen en bruggen aan de kust en in het Westen van Kenia. En opnieuw zijn het de allerarmsten die hun ‘huizen’ zien onderlopen en die bedreigd worden door de ziekten die bij overstromingen horen. Er is geprobeerd om alle mensen die nog in tenten bivakkeren vanwege de naweeën van het verkiezingsgeweld op tijd – voor deze korte regentijd - te verhuizen, maar dat is natuurlijk niet gelukt. Ook de moeder van onze tuinman Simon zit nog in zo’n tent omdat een groot gedeelte van het geld dat ze van de regering kreeg om een beter heenkomen te zoeken, door een ‘tussenpersoon’ vanwege ‘administratieve onkosten’ is afgepakt . Zo komt ’t allemaal wel dichter bij huis. Ons leven en ons werk Het gaat goed met ons en we genieten ervan om hier te zijn, te wonen en te werken. De kinderen zijn na een week al aan hun nieuwe school begonnen. En nog geen twee weken na aankomst werden we al ingeschakeld in het universitaire leven en vergaderen. De colleges zijn vanaf 10 september van start gegaan. Willem is als officieel staflid 'bevestigd' in de bovengenoemde kapeldienst op 16 september. Heleen heeft nog geen officiële positie, maar daarover zijn besprekingen gaande. Willem werkt binnen de Mastersopleiding Islam en Christian-Muslim Relations (ICMR), en geeft dit semester (tot de kerst) twee vakken: Introductie in de Islam en Koran Studies. Aan deze tweejarige ‘Master in Theology’-cursus zijn de studenten in september begonnen. Een gevarieerd en internationaal
5
gezelschap van mannen uit Madagaskar, mannen uit Tanzania, vrouwen uit Kenia en een Koreaanse hoogleraar. Ook de directe collega’s van Willem komen van ver: Peter Ford (USA); John Chesworth (GB), C.B. Peter (India) en Johnson Mbilla (Ghana). Het vergt veel tijd om de lessen goed voor te bereiden en een juiste mix te vinden tussen de voorgeschreven lesstof en een aantrekkelijke werkvorm. Maar het is erg leerzaam allemaal! De studenten – bijna allemaal voorgangers in alle mogelijke kerken (Anglicaanse, RK-kerk, Methodisten, Lutheraren, etc.) zijn goed in argumenteren. In het Westen ligt erg de nadruk op lezen, hier in Afrika zijn boeken vaak iets minder belangrijk en staat de kunst van de welsprekendheid in hoog aanzien. Dat moet wel eens wat wennen. Ook is het wel aanpoten om in het Engels - voor ons bijna allemaal een tweede of soms derde taal – toch wel gevoelige thema’s aan te snijden. De islam is een minderheid in Kenia (tussen de 10 en 15 %) en wordt - vooral sinds de Amerikaanse ambassade in Nairobi is gebombardeerd (1998) – met een zekere achterdocht bekeken. In de lessen komen in alle discussies de verschillende interreligieuze contexten van studenten en docenten steeds verrassend aan de orde. Dat is ook precies de bedoeling van het Project Christenen en Moslims Relaties in Afrika (PROCMURA) met wie St. Paul’s in deze cursus samenwerkt. Over die christen-moslim-relaties in Sub-Sahara Afrika in het algemeen en hier in Kenia in het bijzonder valt al heel veel te schrijven. Dat volgt zeker nog. Toch durf ik nu al wel te zeggen dat er veel meer aan de hand is dan dat er zich hier tussen christendom en islam een grote strijd aan het ontwikkelen is rond ‘de ziel van Afrika’. Vooralsnog zijn er ook heel andere, urgentere zaken aan de orde: armoede, klimaatverandering, homoseksualiteit, positie van de vrouw binnen en buiten de kerk… Over het werk van Heleen Heleen begon aanvankelijk als student onder de studenten. Ze had twee vakken uitgezocht om te volgen: Gender and Theology en Theology Wealth and Poverty. Het leek een goede manier om zo studenten te leren kennen, zelf bij te studeren en te kijken hoe er les gegeven wordt. Maar al na een week vroeg Professor Esther Mombo haar om lessen binnen het vak 'African Women's Theology' te verzorgen en later kwamen daar lessen ‘Gender and Theology’ bij. Het is heel erg leuk, maar ook ingewikkeld als je nog niet kunt beschikken over je eigen boeken en aantekeningen. (Onze zeevracht staat namelijk nog steeds in een loods in Nederland omdat Willem nog geen ‘work permit’ heeft.) Bovendien weten we natuurlijk nog veel te weinig over de kerken in Kenia, het geloof hier, de cultuur en de positie van vrouwen. Maar door les te geven en veel te vragen leer je wel een hoop! Nu is Heleen dus van studente verschoven naar studente+ en geeft regelmatig les aan twee groepen studenten (12 en 28 stuks) waarvan ongeveer een derde vrouw is. De meeste studenten zijn predikant in een van de grotere kerken in Kenia. Anglicanen zijn in de meerderheid, Presbyterianen, Methodisten en mensen van kerken aangesloten bij de Nationale Raad van kerken zijn er ook èn mensen van de Reformed Church of East Africa - de kerk nauw verbonden met de Gereformeerde Zendingsbond. Alleen in laatstgenoemde kerk mogen de vrouwen nog niet in het ambt. Wel studeren er vrouwen van die kerk aan de universiteit en is er een discussie aangezwengeld over de positie van vrouwen in de Reformed Church. Het is erg boeiend om te ontdekken hoe geloof, cultuur en de rol van vrouwen/mannen met elkaar zijn verweven. Het leidt soms tot heftige discussies (vrouwen hebben een man als leider nodig, de vrouw is de verleidster, de man heeft nu eenmaal meerdere vrouwen nodig, etc.), maar de sfeer is erg goed tijdens de colleges, er wordt veel gelachen en men staat open voor nieuwe gezichtspunten. Een Anglicaanse predikant (derdejaars) zei tegen me, na weer een les over patriarchaat en de positie van vrouwen: “Ik ga, wanneer ik terug ben in mijn gemeente, vrouwen meer verantwoordelijkheid geven. Dat ze niet alleen maar voor de kinderen en het eten zorgen, maar ook organisatorische taken gaan doen en de kerk mee gaan leiden." O ja, de gemeenten bestaan hier vaak voor 70 tot 80 % uit vrouwen!
5
De kinderen Met onze kinderen gaat het heel goed. Ze gaan dagelijks naar school in Nairobi, naar Rosslyn Academy, een Amerikaanse missieschool, op ongeveer twintig minuten rijden. Ze voelen zich er al erg thuis en pakken het Engels goed op. Floor schittert in voetbaltoernooien en Linde en Lieven zitten samen in een kleine klas van vijf- en zesjarigen. Hun eerste Engelse zin was: "In the beginning God created the heaven and the earth". Maar nu kennen ze al heel wat meer woorden...Hun rapporten waren prima en dat geeft ons dan weer veel vertrouwen. Het zijn voor ons allemaal intensieve maanden en we ervaren het als een voorrecht om hier te mogen zijn! We danken iedereen voor het mailcontact (hetnet- en planetadressen kunnen wij niet bereiken) en de kaarten. We hopen dat dit een eerste brief is in een reeks en mocht u vragen hebben dan houden we ons van harte aanbevolen. Ook willen we graag met u nadenken hoe we het contact over en weer tussen St. Paul’s in Kabuku en Nederland verder kunnen uitbreiden. Hartelijke groeten en een fijne feestmaand december toegewenst, Willem Jansen en Heleen Joziasse Floor, Linde en Lieven
Het werk van Willem Jansen en Heleen Joziasse is alleen mogelijk door uw betrokkenheid én financiële ondersteuning. U kunt het werk van Willem en Heleen ondersteunen met een gift op giro 456 Kerk in Actie o.v.v.Willem Jansen en Heleen Joziasse. Uw bijdrage doet ertoe!
Deze brief is uitgegeven door Kerk in Actie, Postbus 456, 3500 AL Utrecht. Giro 456, Kerk in Actie, Utrecht. Adreswijzigingen (voor zover de brieven verstuurd zijn door het Landelijk Dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Nederland) doorgeven aan de Servicedesk, tel. 030-880 14 56, email:
[email protected] S.v.p. de codes vermelden die op de envelop staan. Op aanvraag kan de rondzendbrief ook per email gestuurd worden.
Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Dit werk wordt uitgevoerd in samenwerking met ICCO, en voor een deel namens tien oecumenisch georiënteerde kerkgenootschappen: de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, Oud-Katholieke Kerk, de Remonstrantse Broederschap, Unie van Baptistengemeenten, de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland, de YMCA Nederland, het Leger des Heils, de Zevende Dags Adventisten, het Genootschap der Vrienden (Quakers) en de Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB.
