Over Wetenschap,Werkelijkheid,.. Prof. Dr. Paul J.M.Helders Universiteit Utrecht Universitair Medisch Centrum/ Wilhelmina Kinderziekenhuis UTRECHT
…en competitie.
Te bespreken begrippen • • • • • • •
Wetenschap en wetenschapskenmerken Werkelijkheid en spreekkamerwerkelijkheid Waarheid, waarneming en experiment Theorie- en hypothesevorming Paradigma en paradigmaverschuiving Gevolgengeneeskunde Implicaties
Citaat • “Wetenschap is mensenwerk en bij het voortbrengen en toepassen van wetenschap kunnen veel zaken mis gaan. De wetenschap heeft echter dankzij het openbare mondelinge en schriftelijke debat en geschreven en ongeschreven ethische codes een sterk zelfreinigend vermogen.” Prof. Dr. Ir. W.P.M. van Swaay, KNAW
Citaat • “In de wetenschap worden hypothesen getoetst aan de werkelijkheid en indien nodig verworpen. Er is pas sprake van een theorie als een coherente verzameling hypothesen die test heeft doorstaan.” Dr. Geerdt Magiels, wetenschapfilosoof, bioloog, SKEPP
Citaat • “…..Dat is het verschil met wetenschappelijk onderzoek: hoe mooi een hypothese ook is, ze wordt getoetst aan de realiteit en aan de mening van collega’s die je, indien nodig, weer met beide benen op de grond zetten. Als die feedback van anderen en van de werkelijkheid ontbreekt, heb je een geijkte formule om het contact met de werkelijkheid te verliezen.” Dr. Geerdt Magiels, wetenschapsfilosoof, bioloog,SKEPP (SKEPP : Studie Kring ter Evaluatie van Pseudo-wetenschap en het Paranormale)
Citaat • “Methodologisch niet perfect uitgevoerd onderzoek leidt tot onware resultaten.” • “Methodologisch perfect uitgevoerd onderzoek leidt niet altijd tot ware resultaten; het gaat hierbij vooral om de inhoudelijke keuzen die gemaakt zijn.” Prof. Dr. F. R. Rozendaal en Prof. Dr. L. M. Bouter, NTvG, 2002
Vragen • • • •
Wat is wetenschap Wat is waarheid Wat is werkelijkheid Bestaat er een spreekkamerwerkelijkheid
Wetenschap • Wetenschap is de benaming voor het weten van de mens, voor de georganiseerde kennis in de samenleving, en voor de organisatie van de wetenschap. In het algemeen bedoelt men ‘het weten’ of ‘de kennis’, meestal wordt echter gedoeld op de specifieke methode om tot die kennis te komen.
Wetenschappelijke methode • De wetenschappelijke methode is een systematische manier om kennis te vergaren. Zij is gebaseerd op waarnemingen, metingen, predicties, experimenten, verificatie en falsificatie. • Het consistent gebruik van deze methode is wat wetenschap onderscheidt van pseudowetenschap en andere methoden van kennisvergaring.
Reasoning process ‘clinical reasoning’ Diagnosis Treatment Plan Intervention Outcome
‘research process’ Hypothesis Patient and Methods Experiment Results
Body of Knowledge
Pseudo-wetenschap • Elke verzameling van kennis die beweert wetenschappelijk te zijn, maar die niet voldoet aan de normale wetenschappelijke criteria als reproduceerbaarheid, aansluiting bij geaccepteerde wetenschappelijke theorieën en resultaten, goed beschreven experimenten en potentiële falsificeerbaarheid.
Kenmerken pseudo-wetenschap • Hypothesen aannemen zonder experimentele resultaten die ze ondersteunen. • Hypothesen aannemen die in tegenspraak zijn met experimentele resultaten uit het verleden. • Geen mogelijkheden creëren om resultaten te reproduceren. • Hypothesen maken die onnodig gecompliceerd zijn en te veel aannamen bevatten. • Hypothesen maken die niet toetsbaar of falsificeerbaar zijn.
Waarheid • Waarheid is een fundamenteel begrip dat min of meer synoniem staat met echtheid, geldigheid, juistheid. • Waarheid wordt vastgesteld door toetsing aan de feiten, die echter niet altijd bekend zijn. • Waarheid is afhankelijk van het referentiekader : in de wetenschap is dat een paradigma.
Paradigma • Paradigma is een samenhangend stelsel van modellen en theorieën die een denkkader vormen waarmee de werkelijkheid geanalyseerd wordt. • Een paradigma is aan verandering onderhevig : de paradigmaverschuiving.
Theorie • Een theorie is een wetenschappelijk model of uitspraak over waarnemingen in de werkelijkheid met als doel de onderlinge samenhang van de waarnemingen te kunnen beschrijven en te verklaren. • Een theorie doet voorspellingen welke worden getoetst aan waarnemingen. Hoe groter de overeenstemming, hoe groter de geloofwaardigheid.
The Social Pathway Model
Arthritis & Rheumatism, vol. 54, No. 12, December 2006, pp 3999-4010
The Catastrophizing hypothesis model
Arthritis & Rheumatism, vol. 54, No. 12, December 2006, pp 3999-4010
Hypothese • Een hypothese is een veronderstelling die nog niet bewezen is. Het is mogelijk zeer veel bewijzen te verzamelen die een hypothese steunen, maar één enkel negatief uitvallend experiment is voldoende om de hypothese te ontkrachten.
Falsificeerbaarheid • De mogelijkheid een experiment uit te voeren op grond waarvan de theorie zou moeten verworpen. • Een theorie kan dus nooit pretenderen de uiteindelijke waarheid te zijn; het blijft immers altijd mogelijk dat in de toekomst een falsificerend experiment zal worden uitgevoerd. Karl Popper, 1963
Dynamiek van een wetenschapsgebied • Prewetenschap : er is geen paradigma; er is geen overeenstemming. • Normale wetenschap : er is een paradigma; er is eenstemmigheid; er is vooruitgang. • Crisis : er treden anomalieën op • Revolutie : ontstaan van nieuwe prewetenschap. Thomas Kuhn :The Structure of Scientific Revolutions, 1962
Werkelijkheid • Het begrip werkelijkheid is een aanduiding voor de wereld waarin we leven, en is verwant aan de begrippen ‘realiteit’ en ‘het bestaan’. • Veel vakwetenschap gebruikt het begrip werkelijkheid als ‘evident’ of als ‘zeer duidelijk’, maar in de wetenschapsfilosofie is dit omstreden.
Spreekkamerwerkelijkheid • De praktiserend behandelaar herkent zich in de beschreven problematiek van de patiëntengroep, alsmede in de plaats en de handelwijze van de behandelaar. Kortom: voor hem/haar is dit de beleefde praktijk van alledag.
Laboratoriumomstandigheid • Een patiëntengroep,veelal op medische diagnose geselecteerd,die onder artificiële omstandigheden wordt behandeld door de therapeut: voor nagenoeg alles wordt ’gecontroleerd’, er is een ‘ja/nee’-situatie gecreëerd met betrekking tot de behandeling; aanpassing van de interventie aan de nieuwe omstandigheid is niet aan de orde.
• Paradigma is een samenhangend stelsel van modellen en theorieën die een denkkader vormen waarmee de werkelijkheid geanalyseerd wordt • Voor de fysiotherapie is dit de Gevolgengeneeskunde/Bewegingsgeneeskunde • Een paradigma is aan verandering onderhevig : de paradigmaverschuiving Het is dus van belang te weten vanuit welk tijdsvak je naar onderzoeksresultaten kijkt !
ICIDH
Disorder or Disease
Impairments
Limitations
! Let op de richting van de pijlen !
Handicaps
ICF Health condition (disorder/disease)
Body Functions & Structures
Activity
Participation
Contextual Factors A. Environment B. Personal International Classification on Functioning, Disability and Health, Health, WHO, 2001
ACTIVITY AND PARTICIPATION FRAMEWORK Acts upon
Reacts to Development
Participation Health status (Physical / Mental functions & structures)
Expected / Desired ;Task / Role -Full / Restricted-
-Intact / Impaired-
Activity Performance
Environment Array of physical Social & Psycho-social Elements -Adequate / Inadequate-
-Complete / Limited-
Interaction Source of stimulation
Source of feedback R.J. Simeonsson, Dis Rehab 2003
Paradigmashift einde vorige eeuw Dis-ablement • Patient centered • Therapist driven • “Automatic“ transfer • Medicine •
•‘
• • • •
En-ablement’ Family centered Patient driven Environment Disability Medicine
Shift in Interventions Impairment focused Normalization Mechanistic view Doctor’s prescription Doctor’s referral PT - ‘Know-it-all’
Activity focused Adaptation/Compensation Functional view Therapist’s prescription Direct access PT (Sub-)Specialists
Shift in Research Medical diagnosis By medical doctors Biology as paradigm Isolated intervention Passive patient Doctor’s outcome Efficacy research
Functional problem By physiotherapists Bio-psychosocial paradigm Within relevant context Actively involved patient Patient’s outcome Effectiveness research
Wat hebben we daaruit geleerd? • Hoge associatie tussen de ziekte-actualiteit en het stoornissenniveau • De onderscheiden stoornissen gedragen zich verschillend in de tijd • Geringe associatie tussen stoornissen en functionele vaardigheden/activiteiten • Een diagnostisch label vertegenwoordigt een zeer heterogene patiëntengroep • Het lijkt beter naar functiekenmerken te kijken in relatie tot het onderliggend lijden
Belangrijkste veranderingen - De aandacht voor activiteit/functie en participatie (sociaal-maatschappelijk verkeer) - Het slechts focussen op stoornissen indien er een causaal verband bestaat met beperkingen in activiteit/participatie. - Relatie met het natuurlijk beloop. Interventie is alleen dan zinvol wanneer natuurlijk beloop significant wordt bekort.
Belangrijkste vraag • Wat is nú belangrijk voor een jong vakgebied als de manuele therapie?
• • • • •
Theorievorming Hypothesevorming Wetenschappelijke Toetsing - Falsificatie Een wetenschappelijk geaccepteerde theorie Een open Dialoog, de Discussie en het Debat ( zelfreinigend vermogen dus!) • Communicatie met andere zorgverleners in een begrijpelijke taal ( vermijd jargon!)
Omdat…… • “….the exact mechanisms of action for any treatment effects attributable to manual therapies are currently unknown”. • “The field of manual therapy is complicated because names of techniques tell more about the developer than the technique”. Editorial, Journal of Manipulative and Physiological Therapies, June 2006 : The 2005 Conference on the Biology of Manual Therapies
Dank voor de aandacht en een prettige dag!
Schiermonnikoog, Middenstreek
