HAVO VWO
Tweede Kamerverkiezingen
Wil jij weten welke politieke partij bij jou past? geef je mening over de stellingen op www.stemwijzer.nl en ontdek met welke politieke partij jij veel overeenkomsten hebt.
Wie krijgt jouW stem? Op 12 september 2012 zijn er Tweede Kamerverkiezingen. Alle Nederlanders vanaf 18 jaar mogen dan stemmen. Samen bepalen we wie er in de Tweede Kamer komen. In deze krant vind je informatie over
deze verkiezingen. Ontdek waarom het kabinet is gevallen, over welke belangrijke thema’s deze verkiezingen gaan, op wie je kunt stemmen en wat er gebeurt na de verkiezingsuitslag.
Waarom is het kabinet gevallen? Begrotingsplan
Catshuisoverleg mislukt
Kabinet valt
Nederland moest net als alle andere EU-landen uiterlijk 30 april een begrotingsplan in Brussel inleveren. Volgens Europese afspraken moet het Nederlandse begrotingstekort in 2013 zijn teruggebracht tot onder de 3% van het bruto binnenlands product (BBP).
Om dit percentage van 3% te halen overlegden de VVD en het CDA (de coalitiepartijen) met de PVV (de gedoogpartij) in het Catshuis over een bezuinigingsplan. Het lukte echter niet om tot afspraken te komen. Nieuwe verkiezingen leken in aantocht.
Het kabinet is gevallen omdat de regeringspartijen VVD en CDA niet meer konden rekenen op de steun van gedoogpartij PVV. In tijden waarin fors bezuinigd wordt, is het belangrijk dat het kabinet kan rekenen op de steun van een meerderheid in de Tweede Kamer.
“Het CPB bewijst ons gelijk. Het pakket zou de economische groei remmen, de werkloosheid laten stijgen en de koopkracht laten dalen.”
“Het getuigt juist van moed om ‘nee’ te zeggen tegen een pakket dat slecht is voor Nederland. (…) Of we kiezen voor onze eigen ideeën, voor onze eigen toekomst, voor onze eigen democratie, of we kiezen voor de ongekozen eurocraten uit de superstaat die Brussel heet.”
“In 2013 is berekend dat er een tekort is van 4,6% en om het gat tussen 4,6% naar 3% te dichten heb je 14 miljard nodig en dat is wat ons betreft een brug te ver.”
2
“Het is de overheid en niet de burger, niet Henk en Ingrid, die teveel geld uitgeeft en op wiens uitgaven moet worden bezuinigd. Het pakket pakt vooral de burger met btw-verhogingen, met nullijnen en een pakket dat nauwelijks snijdt in de overheidsuitgaven is het laatste wat Nederland nodig heeft.”
er Ge
t
Wi
P rs, e d l
VV
Ma
rk Ru tte ,
VV
D
Maxime Verhagen, CDA
“Juist in economisch moeilijke tijden moeten we vooruit durven kijken. Ook als dat een moeilijke afweging betekent. (…) Nu is helaas duidelijk geworden dat Wilders voor die verantwoordelijkheid wegloopt.”
“De PVV schrok op het laatste moment terug (…) om ook in moeilijke tijden orde op zaken te stellen. Ik kan niet anders dan concluderen dat het in die partij aan politieke wil ontbrak.”
“Deze tijd vraagt om overtuigende antwoorden en niet om lapwerk. We waren zo goed als klaar [met] een pakket bezuinigingen om de staatsfinanciën op orde te brengen, hervormingen om Nederland sterker te maken en een fatsoenlijke verdeling van de lasten.”
“Er liggen goede maatregelen voor hervormingen, bezuinigingen en investeringen. Maatregelen die de economie sterker maken, die mensen zekerheid bieden over hun baan, hun pensioen, hun huis. Over de toekomst van onze sociale zekerheid, zorg en onderwijs.”
Waarom zijn er Tweede Kamerverkiezingen als het kabinet valt?
1
2
9 5
7
6
10
4 8
Tweede Kamer voor het kabinet viel oppositiepartijen
coalitiepartijen
3 gedoogpartij
Normaal gesproken zijn er eens in de vier jaar Tweede Kamerverkiezingen. Als het kabinet valt voordat de termijn van vier jaar is verstreken, dan worden er nieuwe verkiezingen georganiseerd. Waarom komt er een nieuwe Tweede Kamer als het kabinet valt?
Wat doet het kabinet? Nederland wordt bestuurd door het kabinet. In het kabinet zitten ministers en staatssecretarissen. Zij horen bij verschillende partijen die hebben afgesproken om samen te werken. In het regeerakkoord hebben zij hun plannen voor Nederland opgeschreven. Die plannen kunnen alleen uitgevoerd worden als ze gesteund worden door een meerderheid van de Tweede Kamer, want de Tweede Kamer beslist of nieuwe wetten worden aangenomen. Daarom is het belangrijk dat de partijen die in het kabinet zitten samen een meerderheid hebben in de Tweede Kamer. Ze zijn op die manier verzekerd van de steun van de Tweede Kamer.
Hoe zat het kabinet Rutte I in elkaar? Het eerste kabinet van Mark Rutte had een bijzondere constructie. Het werd namelijk gevormd door de VVD en het CDA, maar samen hadden deze partijen geen meerderheid. Daarom hadden zij met de PVV afspraken gemaakt waarin de PVV beloofde het kabinet in de Tweede Kamer te steunen. Zo zouden zij toch hun plannen uit kunnen voeren. Er was sprake van een minderheidskabinet dat kon regeren met gedoogsteun. Wat betekent ‘het kabinet is gevallen’? Het kabinet is gevallen als de ministers hun ontslag hebben inge-
diend bij de koningin. Doordat de steun van de PVV wegviel had het kabinet geen meerderheid meer. Daarom besloten zij om af te treden. Tot er nieuwe verkiezingen zijn blijven de ministers wel op hun post, we noemen een kabinet dat is afgetreden een ‘demissionair kabinet’. Waarom gaat Rutte I niet verder als minderheidskabinet? Sommige mensen vinden dat het kabinet Rutte te snel zijn ontslag heeft ingediend. Rutte I was al een minderheidskabinet, en dat de steun van PVV wegviel veranderde hier niets aan. Daarom had Rutte ervoor kunnen kiezen om door te regeren als minderheidskabinet. Toch was het geen vreemde keuze om nieuwe
verkiezingen uit te schrijven. Andere partijen wilden bijvoorbeeld alleen over de begroting praten als er nieuwe verkiezingen zouden komen. Bovendien had de Tweede Kamer een motie van wantrouwen kunnen indienen, waardoor het Kabinet alsnog de steun van de Kamer zou zijn kwijtgeraakt.
kiezingen uit te schrijven. Het vormen van een nieuw kabinet is namelijk zo’n grote beslissing dat het beter is om kiezers eerst opnieuw te laten stemmen. Met de nieuwe zetelverdeling kan dan een nieuw kabinet gevormd worden, met een nieuw mandaat van de kiezers.
Waarom kan er niet een nieuw kabinet gevormd worden uit de huidige Tweede Kamer? Als een kabinet niet langer het vertrouwen heeft van een meerderheid van de Tweede Kamer, dan moet het aftreden. We noemen dit de vertrouwensregel. Als een kabinet aftreedt is het de gewoonte om de Tweede Kamer te ontbinden en nieuwe ver-
Wist je dat... … er nooit vervroegde Eerste Kamerverkiezingen zijn? De Eerste Kamer wordt gekozen door de leden van de Provinciale Staten. De Eerste Kamerleden zitten altijd hun periode van vier jaar uit.
3
UITSLAG
DOE DE TEST EN ONTDEK OF JIJ KLAAR BENT VOOR DE VERKIEZINGEN!
2. Wie kiezen we bij de verkiezingen van 12 september? a) We kiezen de nieuwe politieke kleur van de regering b) We kiezen de nieuwe leden van het kabinet C) We kiezen landelijke volksvertegenwoordigers 3. Om de hoeveel jaar vinden verkiezingen voor de Tweede Kamer plaats? a) Eén keer in de 4 jaar. En als het kabinet eerder valt, worden er nieuwe verkiezingen uitgeschreven b) Eén keer in de 5 jaar. Net zoals voor het Europees Parlement C) Eén keer in de 6 jaar. En als het kabinet eerder valt, wordt er gewoon doorgeregeerd
CDA
PVDA
VVD
PVV 31,6
31,6
4. Hoeveel leden heeft de Tweede Kamer? a) 75 leden b) 100 leden C) 150 leden 5. Hoeveel stemmen heb je ongeveer nodig voor een zetel in de Tweede Kamer? a) 10.000 b) 60.000 C) 120.000 6. Hoe noem je iemand die in de verkiezingscampagne als leider en belangrijkste woordvoerder van een partij optreedt? a) Fractieleider b) Lijstaanvoerder C) Lijsttrekker 7. Hoe noem je iemand die als stemmentrekker onderaan de kandidatenlijst van een partij staat? a) Lijstduwer b) Stemmentrekker C) Hekkensluiter
D66
8. Wat wordt in de politiek bedoeld met een fractie? a) Een partij die maar één zetel heeft in de Tweede Kamer b) Een groep Kamerleden die tot dezelfde partij behoort C) Een groep Kamerleden die uit een bestaande politieke partij is gestapt 9. De Tweede Kamer kan a) Alleen wetten veranderen b) Alleen wetten goedkeuren of afkeuren C) Wetten maken en veranderen
JE BENT AL AARDIG OP WEG NAAR HET STEMBUREAU (bij 5 t/m 7 antwoorden juist.) De basis heb je wel te pakken, dat blijkt duidelijk uit je test. Of je hebt flink wat opgestoken uit deze onderwijskrant en de bijbehorende lessen op school. Dat kan natuurlijk ook. Dat betekent niet dat je politiek ook leuk vindt, maar als je eenmaal naar de stembus gaat, weet je wel waar het over gaat. En dat is wel handig, toch?
HEB JE ZIN IN EEN POLITIEKE CARRIÈRE? 10. Wat gebeurt er als een minister een nieuwe wet voorstelt, maar de meerderheid van de Tweede Kamer die wet niet wil? a) De wet komt er toch, want de minister is belangrijker dan de Tweede Kamer b) De wet komt er niet, de voorzitter van de Tweede Kamer heeft hiervoor een speciaal vetorecht C) De wet komt er niet, want een meerderheid van de Tweede Kamer moet het ermee eens zijn
(bij 8 of meer antwoorden juist.) Jou maken ze niks wijs over de politiek! Of heb je zelfs al bedacht dat je later zelf ook de politiek in wilt? Vandaar dat je goed weet wat de spelregels in de politiek en bij verkiezingen zijn. Je kan niet wachten tot je zelf naar de stembus mag, sterker nog, tot je zelf op zo’n lijst staat om gekozen te worden.
1 = B, 2 = C, 3 = A, 4 = C, 5 = B, 6 = C, 7 = A, 8 = B, 9 = C, 10 = C
1. Hoe oud moet je zijn om te mogen stemmen? a) 16 b) 18 C) 21
BEN JE AL 18? (bij 1 t/m 4 antwoorden juist.) Politiek kan best ingewikkeld zijn, ook voor volwassenen trouwens! Dat blijkt maar weer nu je deze test hebt gedaan. Je hebt nog niet helemaal in de gaten wat er bij verkiezingen komt kijken en waar ze over gaan. Of neem je het misschien nog niet zo serieus? Zorg ervoor dat je – als je eenmaal 18 bent en mag stemmen – wel goed weet wat de spelregels zijn en waar je voor kiest. Zonde als je je stem weggooit, toch?
VAN KIEZEN NAAR KABINET
31,6
31,6
31,6
OP BASIS VAN DE VERKIEZINGSUITSLAG WORDT EEN NIEUWE TWEEDE KAMER SAMENGESTELD EN GEÏNSTALLEERD.
NA DE VERKIEZINGEN WORDEN DE STEMMEN GETELD EN WORDT DE VERKIEZINGSUITSLAG BEKEND GEMAAKT.
12,5 MILJOEN NEDERLANDERS BOVEN DE 18 JAAR ONTVANGEN VAN HUN GEMEENTE EEN STEMPAS EN KUNNEN DAARMEE GAAN STEMMEN.
HET RESULTAAT VAN DE FORMATIE IS EEN REGEERAKKOORD EN EEN NIEUW KABINET.
4
DAN BEGINT DE FORMATIE. DE TWEEDE KAMER WIJST EVENTUEEL EEN OF MEERDERE INFORMATEURS EN DAARNA EEN FORMATEUR AAN. HIJ OF ZIJ ONDERZOEKT WELKE PARTIJEN WILLEN SAMENWERKEN EN EEN NIEUWE REGERING KUNNEN VORMEN. DIT KEER DOET DE TWEEDE KAMER DAT TROUWENS VOOR HET EERST ZELF. TOT VOOR KORT WAS DIT EEN TAAK VAN DE KONINGIN.
Amber Zabicki (27 jaar) werkt voor ProDemos en zit met de verkiezingen voor de Tweede Kamer op 12 september a.s. voor de 3e keer op een stembureau in de gemeente Leiden. Hoe ben je op een stembureau terechtgekomen? “Ik heb zelf de gemeente benaderd. Ik had van iemand verhalen gehoord, een paar keer zelf gestemd natuurlijk, en het leek me wel leuk om het een keer van de andere kant te zien. Ik hoefde er verder niets voor te doen of te kunnen. Er is van tevoren wel een informatiebijeenkomst over de praktische dingen op het stembureau. Dat is wel nuttig, bijvoorbeeld over hoe de tafels moeten staan. Het is handig als je die regels kent.”
Wat vind je er leuk aan?
“Eigenlijk is het meestal gewoon gezellig. We zitten daar telkens met dezelfde
mensen en tussendoor kletsen we wat. Ik heb wel eens een jochie van twee meegemaakt dat graag wilde stemmen, dat was erg grappig. We hebben ook wel eens een stembiljet gevonden waar iemand met grote letters op had geschreven: “ongeldig, haha!”. Bij het tellen hebben we daar toen wel om gelachen. Maar ik vind stemmen vooral heel belangrijk.
Interview met AMBER ZABICKI log vluchten en heeft voor onze vrijheid gevochten. Door de verhalen van thuis weet ik dat wij hier en nu vrij zijn en dat dat niet vanzelfsprekend is.
Democratie is een vrijheid waar we zuinig op moeten zijn.”
Ik ben echt een fan van de democratie en wil graag een steentje bijdragen.
Wat vind je er niet leuk aan? “’s Ochtends moet ik wel heel vroeg opstaan. Het stembureau gaat om half acht open en daarom staat er op mijn wekker als ‘ie afgaat iets met een vijf, veel te vroeg… Soms willen men-
Mijn Poolse opa moest tijdens de Tweede Wereldoor-
sen hun paspoort niet laten zien, tja, dan krijgen ze geen stembiljet. En het gebeurt ook wel eens dat mensen over hun politieke mening beginnen tegen ons, maar in het stembureau is dat niet aan de orde. Wij zijn die dag politiek neutraal, behalve als we zelf gaan stemmen natuurlijk!”
Krijg je er ook nog iets voor? “Je krijgt een onkostenvergoeding. Dat wist ik trouwens niet, de eerste keer was dat wel een leuke verrassing. En ik neem er een vrije dag voor op mijn werk, dus dan is die vergoeding wel fijn.”
Hoe werken verkiezingen? De populairste verkiezingen zijn en blijven die voor de Tweede Kamer. Meestal doet ongeveer driekwart van de kiezers aan deze verkiezingen mee. Sinds 1956 telt de Tweede Kamer 150 leden. In 2010 brachten bijna 10 miljoen mensen hun stem uit. Op deze pagina worden een aantal verkiezingstermen uitgelegd.
Stemmen bij volmacht Als je op vakantie bent of om een andere reden niet kan stemmen, kun je bij volmacht stemmen. Een andere stemgerechtigde kan dan namens jou stemmen. Je geeft zo’n volmacht met een handtekening op je oproe-
pingskaart of stempas. Die geef je aan degene die voor jou mag stemmen. Als je een volmacht hebt gekregen kun je die stem alleen tegelijkertijd met je eigen stem uitbrengen. Bovendien mag je hooguit namens twee andere mensen stemmen.
Het aantal blanco stemmen ligt meestal ruim onder de 1%. Het zijn geen aantallen
waar politici echt wakker van liggen. Een stembiljet is ongeldig als meer dan één hokje rood is gemaakt. Sommige mensen schrijven hun commentaar op het biljet. Ook dat kan een stem ongeldig maken. Als je per ongeluk ongeldig stemt, heb je nog recht op een herkansing en kun je voorzitter van het stembureau een nieuw biljet vragen.
Blanco of ongeldig Je bent niet verplicht om te stemmen. Het is bovendien niet verplicht om als je stemt ook op een kandidaat te stemmen. Blanco stemmen kan ook. Je gooit het stembiljet dan ongebruikt in de stembus. Sommige kiezers stemmen blanco uit protest of omdat ze niet weten op welke kandidaat van welke partij ze moeten stemmen.
De uitslag Vaak wordt de uitslag al op de avond van de verkiezingen bekend gemaakt. Maar dat is niet de officiële uitslag. Die volgt pas een paar dagen later. De Kiesraad verzamelt alle uitslagen van stembureaus en telt die bij elkaar
op. Dat levert een officiële uitslag op. Bij het vaststellen van de uitslagen zijn er twee stappen. Eerst moet worden vastgesteld hoeveel zetels elke partij krijgt. Dan wordt vastgesteld welke kandidaten van die partijen op die plekken terecht komen.
PARTIJ 1
PARTIJ 2
PARTIJ 3
Kiesdeler Als bekend is hoeveel geldige stemmen er in totaal zijn uitgebracht, wordt de kiesdeler bepaald. Dat is het aantal stemmen dat recht geeft op één zetel. Als bijvoorbeeld negen miljoen kiezers geldig hebben gestemd, is de kiesdeler negen
Restzetels De partij in dit voorbeeld had voor het halen van zes zetels 6 x 60.000 = 360.000 stemmen nodig. Er blijven dan 20.000 stemmen over, de zogenaamde reststemmen. Ook van partijen die niet genoeg stemmen hebben gehaald voor één zetel blijven reststemmen over. Door deze reststemmen blijven er meestal één of meer restzetels over die nog verdeeld moeten
9.000.000 / 150 = 60.000
worden. Bij verkiezingen voor de Tweede Kamer wordt hiervoor de methode van de grootste gemiddelden gebruikt. Stel dat de partij uit ons voorbeeld een zevende zetel zou krijgen, dan zou het gemiddelde aantal stemmen per zetel 380.000 : 7 = 54.286 zijn. Als dit gemiddelde hoger is dan het gemiddelde van de andere partijen, dan krijgt de partij een restzetel. De tweede restzetel gaat naar de
Lijstverbindingen Kleine partijen vergroten hun kansen op een restzetel door een lijstverbinding aan te gaan. Bij de verdeling van de restzetels worden de par-
Voorkeurstemmen Je brengt je stem uit op een kandidaat naar keuze. Dat hoeft niet de eerste naam op de kandidatenlijst te zijn. Als je stemt op iemand die lager op de lijst staat, dan is dat een voorkeurstem. Veel mensen brengen een voorkeurstem uit, bijvoorbeeld omdat de kandidaat opvalt door een uitgespro-
miljoen stemmen gedeeld door 150 zetels, dus 60.000. De zetels worden verdeeld door het aantal stemmen op een partij door de kiesdeler te delen. Een partij die 380.000 stemmen heeft gekregen, krijgt bij een kiesdeler van 60.000 stemmen in ieder geval zes zetels.
partij met het op één na grootste gemiddelde enzovoort, totdat alle restzetels zijn verdeeld.
tijen die hun lijsten hebben verbonden als één partij geteld. De reststemmen van die partijen worden bij elkaar geteld, zodat de kans op een restzetel groter wordt.
ken standpunt over bepaalde onderwerpen. Vaak ook worden voorkeurstemmen uitgebracht op vrouwen of migranten. Een kandidaat die meer dan 25 % van de kiesdeler aan stemmen heeft gehaald, krijgt eerst een zetel. Daarna worden de zetels toegewezen aan de kandidaten in de volgorde waarop ze op de lijst staan. 5
belangrijke thema’s van de verkiezingen voor de verkiezingen op 12 september voeren de politieke partijen Campagne. in de Campagnetijd hoor je veel over europa en de bezuinigingen. veel onbekende termen vliegen je om de oren. op deze pagina vind je de belangrijkste begrippen. lenteakkoord (ook Wel kunduzakkoord genoemd)
“ We zijn niet tegen een noodfonds om de euro te redden. Maar we moeten ons realiseren dat het om vele miljarden euro’s gaat en dat de Tweede Kamer haar controlerende bevoegdheden moet hebben.” (CU)
Op 23 april ging Mark Rutte naar de koningin en diende het ontslag van zijn kabinet in. Dit kwam wel op een erg onhandig moment. Op 30 april wilde de Europese Commissie van Nederland horen hoe het begrotingstekort in 2013 teruggebracht zou worden. Vijf partijen (VVD, CDA, D66, GroenLinks, ChristenUnie) uit de Tweede Kamer gingen na 23 april snel om de tafel zitten. Ze hoopten met elkaar een bezuinigingsplan in elkaar te kunnen timmeren. Dit lukte, net voor de deadline van de Europese Commissie.
“In de afgelopen decennia heeft de SGP vaak ‘nee’ gezegd tegen nieuwe Europese verdragen. Meestal omdat de EU te hard van stapel liep.” (SGP)
pensioenen Op dit moment kunnen mensen van 65 jaar met pensioen. Ze ontvangen dan van het rijk een algemene ouderdomsuitkering (AOW). Omdat mensen steeds ouder worden, zijn de kosten voor de overheid ook gestegen. In het lente-akkoord is nu afgesproken dat de AOWleeftijd met ingang van 2013 langzaam omhoog gaat, net zolang tot de leeftijd in 2019 op 66 jaar ligt. Sommige politieke partijen vinden 66 jaar nog niet hoog genoeg. Andere politieke partijen willen terug naar 65.
“Het Lenteakkoord toont aan dat we de verantwoordelijkheid om te bezuinigen niet uit de weg gaan.” (GroenLinks) “Het is onverstandig om in 2013 zoveel te bezuinigen.” (SP)
nullijn Eén van de afspraken in het lenteakkoord is de zogenaamde ‘nullijn’ voor ambtenaren. Hun lonen worden twee jaar lang bevroren. Dit betekent dat zij twee jaar lang geen loonsverhoging krijgen. Er wordt ook niet gecorrigeerd voor de inflatie. Terwijl producten waarschijnlijk duurder worden door de btwverhoging, zullen de ambtenaren minder geld te besteden hebben. Mensen in de zorg en mensen met een uitkering worden ontzien.
“ Wij bepleiten voor deze twee jaar een nullijn voor de gehele collectieve sector. Ook in de private sector wordt loonmatiging aangemoedigd.” (CDA) “Een pakket dat vooral de burger pakt met btwverhogingen, met nullijnen, en een pakket dat nauwelijks snijdt in de overheidsuitgaven is het laatste wat Nederland nodig heeft.” (PVV)
hYpotheekrenteaFtrek Als je een lening bij een bank neemt om een huis te kopen, dan noem je dat een hypotheek. Als je veel leent, moet je ook veel rente betalen. Dat kan mensen afschrikken om een huis te kopen. Om het kopen van huizen te stimuleren heeft de overheid ervoor gezorgd dat je de deze rente gedeeltelijk via de belastingen terug kunt vragen. Deze maatregel kost de overheid veel geld. Sommige politieke partijen willen stoppen met de hypotheekrenteaftrek. Een argument hiervoor is dat mensen nu gestimuleerd worden om hoge
dan gaan deze zwakke landen failliet. Dat zou ook negatieve gevolgen hebben voor de economisch sterke landen. In 2010 werd er daarom een Europees noodfonds opgericht waar zwakke landen goedkoop geld kunnen lenen als ze dan ook beloven om flink te bezuinigen.
“Door vanaf nu geleidelijk de AOW-leeftijd te verhogen, voorkomen we dat onze kinderen de rekening krijgen.” (D66) “De AOW-leeftijd blijft in ieder geval tot 2020 gehandhaafd op 65 jaar. Langer doorwerken wordt nu al aantrekkelijker gemaakt.” (SP) schulden te hebben. Andere politieke partijen vinden dit niet eerlijk voor de mensen die al een huis gekocht hebben.
“ We zullen direct beginnen met een geleidelijke hervorming van de woningmarkt. De hypotheekrenteaftrek wordt versoberd.” (PvdA) “ We zijn voor verantwoorde stimulering van eigenwoningbezit, de hypotheekrenteaftrek is daar een goed instrument voor.” (VVD)
3 proCent Eind 2013 moet Nederland het tekort op de begroting beperken tot 3% van het bruto binnenlands product (=de waarde van de productie in Nederland en dus ook het inkomen dat in Nederland wordt verdiend). Toen de euro werd ingevoerd, spraken de eurolanden deze norm van 3% af in het stabiliteits- en groeipact. Het demissionaire kabinet heeft nog voor de verkiezingen enkele bezuinigingsplannen door kunnen voeren, maar nog niet genoeg
om het tekort in 2013 terug te dringen tot 3%. Het nieuwe kabinet dat na de verkiezingen gevormd wordt, zal dus verder moeten bezuinigen of een boete vanuit Brussel moeten accepteren.
“Het is belangrijk dat we de begrotingsdiscipline versterken en de sancties handhaven.” (CDA) “ We moeten ons niet blind staren op een begrotingsresultaat in 2013, maar we moeten ons richten op een structureel herstel van de overheidsfinanciën in 2017.” (PvdA)
europees noodFonds De economieën in de eurolanden zijn nauw met elkaar verbonden. Toen Griekenland in de financiële problemen kwam, werd de kans reëel dat ook andere landen in de EU in de problemen zouden komen. Dit gebeurde ook. Banken leenden niet graag meer geld uit aan Griekenland én andere zwakke landen. In de EU voorzag men een domino-effect. Als niemand meer wil investeren in zwakke landen,
Forensentaks Werkgevers moeten belasting gaan betalen over de reiskostenvergoeding die hun werknemers krijgen. Deze extra kosten zullen ze waarschijnlijk doorberekenen aan hun werknemers. Mensen die voor hun werk moeten reizen, zullen deze ‘forensentaks’ dus in hun portemonnee gaan voelen. Vier van de vijf partijen die het lente-akkoord hebben gesloten, krabbelen nu al een beetje terug van deze afspraak. Het is de vraag of een nieuw kabinet deze maatregel nog wil invoeren.
“Het is voor treinforensen een klap in het gezicht om nu te moeten horen dat hun reiskostenvergoeding belast zal gaan worden.” (Partij voor de Dieren) “Meer mensen zullen ervoor kiezen dichterbij het werk te gaan wonen. Als de werkzaamheden het toelaten, kunnen wij vaker een dag thuis werken. Hierdoor komen er minder auto’s op de weg, zodat de files verminderen.” (D66)
WAAR WIL JIJ OP BEZUINIGEN?
6
JAKE COORENS (4 HAVO)
DJURNY VAN DER HOOGT (4 HAVO)
NINA BREMER (4 VWO)
Graaf Huyn College, Geleen
Bonaventuracollege, Leiden
Het Wolfsbos, Hoogeveen
“Als ik in de regering zou zitten, zou ik bezuinigen op infrastructuur. Hier gaat erg veel geld naartoe, terwijl het veel efficiënter geregeld zou kunnen worden.”
“Bezuinig op blauw op straat. We kunnen de bevolking best vrijer laten en maar af en toe, op bepaalde plekken, surveilleren.”
“Bezuinigingen werken vaak vooral op de korte termijn. De economie zal door de meeste bezuinigingen alleen maar achteruit gaan. Ik denk dat bezuinigingen op internationale activiteiten van het leger de minste mensen zal raken.”
Op wie kunnen we stemmen? Partij van de Arbeid Lijsttrekker: Diederik Samsom De Partij van de Arbeid vindt dat de overheid ervoor moet zorgen dat iedereen in de samenleving een goed leven kan hebben. Rijke mensen moeten daarom meer belasting betalen dan arme mensen. Ze vinden het belangrijk dat mensen elkaar helpen en met respect met elkaar omgaan.
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie Lijsttrekker: Mark Rutte De VVD vindt dat de overheid zich niet teveel moet bemoeien met de economie en met het privéleven van de burgers. De overheid moet wel zorgen voor veiligheid. Overlast, criminaliteit en vandalisme moeten aangepakt worden. Bijvoorbeeld met zwaardere straffen.
Uit het verkiezingsprogramma van de PvdA: 1. De PvdA wil dat directeuren van banken minder salaris krijgen. 2. De PvdA wil bezuinigen op het leger. 3. De PvdA wil dat de overheid meer vrouwen benoemt op topposities.
Christen-Democratisch Appel
Lijsttrekker: Sybrand van Haersma Buma
Partij voor de Vrijheid Lijsttrekker: Geert Wilders De Partij voor de Vrijheid wil meer veiligheid en minder buitenlanders die in ons land komen wonen. De PVV vindt dat de samenwerking in Europa ons alleen maar geld kost. Nederland moet uit de Europese Unie stappen. Ook is de PVV tegen de ideeën van de islam.
1. Het CDA wil geen coffeeshops in de buurt van scholen. 2. Het CDA wil dat ouders langer vrij krijgen na de geboorte van hun kind. 3. Het CDA wil dat mensen met een eigen bedrijf minder belasting moeten betalen.
GroenLinks wil dat we beter met het milieu omgaan, zodat de opwarming van de aarde wordt gestopt. Ook vinden ze het belangrijk dat iedereen gelijke kansen krijgt. GroenLinks wil meer Europese samenwerking.
1. D e SP wil dat iedereen op zijn 65e met pensioen kan. 2. D e SP wil dat er meer goedkope huurwoningen komen. 3. De SP wil dat het openbaar vervoer niet door commerciële bedrijven geregeld wordt, maar door de overheid.
De SGP is al in 1918 opgericht. Het is de oudste politieke partij van ons land. De ideeën van deze partij zijn gebaseerd op de Bijbel. Ze komen op voor de christelijke cultuur en traditie in Nederland. Ze willen dat zondag een rustdag is en dat mensen zich veilig voelen.
Uit het verkiezingsprogramma van GroenLinks:
Uit het verkiezingsprogramma van D66: 1. D66 wil dat het Europees Parlement meer macht krijgt. 2. D66 wil dat burgers zelf hun burgemeester kunnen kiezen. 3. D 66 wil dat scholen kinderen niet mogen weigeren vanwege hun geloof of achtergrond.
De Socialistische Partij vindt dat het geld meer gelijk verdeeld moet worden. Ze vinden het niet eerlijk dat sommige mensen veel meer verdienen dan anderen. Tweede Kamerleden van de SP geven daarom een deel van hun loon aan de partij.
Staatkundig Gereformeerde Partij Lijsttrekker: Kees van der Staaij
GroenLinks Lijsttrekker: Jolande Sap
1. GroenLinks wil dat meer gehandicapten een betaalde baan kunnen vinden. 2. GroenLinks wil dat er meer treinen en bussen gaan rijden. 3. GroenLinks wil dat milieuvervuilende bedrijven meer belasting gaan betalen.
Socialistische Partij Lijsttrekker: Emile Roemer
Uit het verkiezingsprogramma van de SP:
1. De PVV wil niet dat Nederland geld geeft aan Griekenland en Spanje. 2. De PVV wil veel hogere straffen voor mensen die de wet overtreden. 3. De PVV wil dat mensen uit islamitische landen niet in Nederland mogen komen wonen.
1. De VVD wil dat er minder geld naar ontwikkelingshulp gaat. 2. De VVD wil dat snelwegen breder worden, zodat er minder files zijn. 3. D e VVD wil dat er meer politieagenten op straat lopen.
D66 wil dat burgers vaker rechtstreeks betrokken worden bij beslissingen van de overheid, bijvoorbeeld door een referendum. Ook wil D66 dat mensen meer te zeggen hebben over hun eigen leven (zelfbeschikking noemen we dat).
Uit het verkiezingsprogramma van het CDA:
Uit het verkiezingsprogramma van de PVV:
Uit het verkiezingsprogramma van de VVD:
D66 Lijsttrekker: Alexander Pechtold
Het CDA is een christelijke partij. Ze zien het gezin als basis van de samenleving en vinden het belangrijk dat de overheid mensen aanmoedigt om betrokken bij elkaar te zijn. Mensen en organisaties moeten zelf verantwoordelijkheid nemen voor een goede samenleving.
ChristenUnie Lijsttrekker: Arie Slob De ChristenUnie wil christelijke waarden vertalen naar regels voor ons land. Ze willen opkomen voor kwetsbare mensen in de samenleving en vinden het belangrijk dat mensen elkaar helpen. Ook is deze partij voor bescherming van het leven en dus tegen abortus en euthanasie.
Uit het verkiezingsprogramma van de SGP: 1. De SGP wil abortus en euthanasie verbieden. 2. De SGP wil meer geld uitgeven voor de politie en het leger. 3. De SGP wil dat de EU minder macht krijgt, zodat Nederland zelf weer meer kan beslissen.
Uit het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie: 1. De ChristenUnie wil dat er christelijke en islamitische scholen blijven bestaan. 2. De ChristenUnie wil dat jongeren pas alcohol mogen kopen vanaf hun 18e, in plaats vanaf 16 jaar. 3. D e ChristenUnie wil meer geld voor ontwikkelingssamenwerking.
Partij voor de Dieren Lijsttrekker: Marianne Thieme De Partij voor de Dieren wil een eind maken aan dierenleed. Ze willen veel nieuwe regels waardoor dieren een beter leven krijgen. Ook vinden ze een goede zorg voor natuur en milieu belangrijk. Ze willen de opwarming van de aarde voorkomen.
Uit het verkiezingsprogramma van de PvdD: 1.De Partij voor de Dieren wil dat de kiloknaller verdwijnt en vlees duurder wordt. 2.De Partij voor de Dieren wil megastallen verbieden. 3. De Partij voor de Dieren wil veel meer zonnepanelen op gebouwen, langs snelwegen en rondom vliegvelden.
Nieuwe partijen Er doen ook nieuwe politieke partijen mee aan de verkiezingen. Zij willen ook graag in de Tweede Kamer komen. Deze nieuwe partijen doen in elk geval mee op 12 september 2012:
• 50PLUS – Lijsttrekker: Henk Krol • Democratisch Politiek Keerpunt (DPK) - Lijsttrekker: Hero Brinkman • Piratenpartij – Lijsttrekker: Dirk Poot
Op www.kiesraad.nl is de definitieve lijst met partijen te vinden.
7
PUZZEL 1
1. Voor welke Kamer zijn er op 12 september verkiezingen? 2. Een stoel in de Tweede Kamer noemen we een …… 3. Hoe noemen we de vorming van een nieuw kabinet? 4. Hoe noemen we het aantal stemmen dat recht geeft op één zetel? 5. Hier vonden de overleggen tussen VVD, CDA en PVV over de bezuinigingen plaats. 6. Dit krijgen alle mensen die mogen stemmen voor de verkiezingen in de brievenbus. 7. Waar zijn alle Kamerleden lid van? Een politieke …… 8. Deze persoon onderzoekt welke partijen samen kunnen werken in een kabinet. 9. Als een kabinet niet langer het vertrouwen heeft van een meerderheid van de Tweede Kamer, dan moet het aftreden. Hoe noemen we deze regel? 10. Als je een stembiljet inlevert zonder een partij aan te kruisen noemen we dit een …… stem. 11. Dit moest volgens Europese afspraken in 2013 zijn teruggebracht tot onder de 3 procent van het BBP. 12. Waarin staan alle plannen van het kabinet?
2 3 4 5
6
7
8
Welk woord zie je in de verticale balk? Wat is de betekenis van dit woord?
9 10 11
Oplossing:
12
...............................................
VOORSPEL DE VERKIEZINGSUITSLAG Hier kun je zelf een voorspelling maken van de verkiezingsuitslag. Hoeveel zetels denk jij dat de partijen krijgen? Zullen er ook nieuwe partijen in de kamer komen, of krijgen zij niet genoeg stemmen? Opiniepeilingen
Scholierenverkiezingen
In de maanden voorafgaand aan de verkiezingen wordt ten minste één keer per week een opiniepeiling gedaan. Een opiniepeiling is een representatieve steekproef van ongeveer duizend mensen waarin gevraagd wordt wat zij denken te gaan stemmen bij de aankomende verkiezingen. Met opiniepeilingen proberen bureaus te voorspellen hoe de verkiezingsuitslag eruit zal zien. Soms wordt hierin duidelijk dat een bepaalde partij veel zetels zal gaan winnen of juist verliezen. Maar soms blijkt ook dat kiezers op het laatste moment toch anders stemmen dan verwacht. Een opiniepeiling geeft dus niet altijd de juiste voorspelling.
Een paar dagen voor de verkiezingen worden in heel Nederland op scholen Scholierenverkiezingen georganiseerd. Leerlingen kunnen hun stem uitbrengen op de partij die zij het beste vinden. Natuurlijk tellen deze stemmen niet echt mee voor de verkiezingen, maar de uitkomst van de scholierenverkiezingen is vaak een goede graadmeter voor de uitslag van de echte verkiezingen. Je kunt met jouw school ook meedoen aan de scholierenverkiezingen. Op de website vind je bovendien allerlei extra informatie en filmpjes over verkiezingen: www.scholierenverkiezingen.nl
Partij VVD PvdA PVV CDA SP GL D66 CU PvdD SGP
Zetels
Totaal
150
Colofon Samenstelling en tekst:Berdien Jager, Ingrid Faas, Lilian Leeuwenburgh-Stolwijk, Suzanne van de Ven Beeld: cover, Jetmade Vormgeving: Tot en met ontwerpen Druk: Dijkman, Diemen ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat Hofweg 1H 2511 AA Den Haag T 070-3311777 E
[email protected] I www.prodemos.nl
8
