Tweede Kamerverkiezingen 2012 Algemene informatie over de belangrijkste onderwerpen en de standpunten van de politieke partijen
Door Thomas Roode
Inleiding Natuurlijk begint deze brochure met Europa, dat is immers het meest belangrijke onderwerp tijdens verkiezingen. De noodzaak voor bezuinigingen komt voort uit de Europese problematiek en de meeste politieke partijen formuleren hun standpunten in Europese termen. Maar waarom eigenlijk?
Europa In 2008 brak er een kredietcrisis uit. Dit heeft grote gevolgen gehad voor de wereldeconomie. Steeds meer mensen werden werkloos en bedrijven gingen failliet. Deze mensen en bedrijven konden dus geen belastingen betalen, waardoor het inkomen van de overheid zakte. De uitgaven stegen wel omdat steeds meer mensen een werkloosheiduitkering krijgen, waardoor regeringen elke dag meer geld uitgaven dan dat er binnen kwam via belastingen. Dit gebeurde ook in Nederland. In 2011 kreeg de Nederlandse regering 296,64 miljard euro binnen en gaf het 321,38 miljard euro uit. Dat is een verschil van 24,74 miljard euro. Elke dag gaf de overheid dus 67,7 miljoen euro meer uit dat het binnen kreeg. In de internationale economie wordt de staatschuld aangegeven als percentage van het Bruto Nationaal Product (= de waarde van alle in Nederland gemaakte producten, geleverde diensten plus hetgeen wat alle mensen dat jaar hebben verdiend). Nederland heeft op dit moment een schuld van 62,7% van het BNP. Het BNP van Nederland bedraagt 533,89 miljard euro, dus de totale staatschuld is (533,89 * 0,627 =) 334,75 miljard euro. Kortom, Nederland moet óf minder geld gaan uitgeven óf meer geld gaan binnenkrijgen óf beide. Dit kan op veel verschillende manieren en daar gaan de meeste politieke discussies over. Wat de situatie moeilijk maakt, is dat er op Europees niveau afspraken zijn gemaakt over de hoeveelheid schuld die een land mag hebben. Deze afspraken zijn strenger gemaakt toen bleek dat een aantal landen (bijv. Griekenland) tot boven hun hoofd in de schulden zaten en deze niet konden terug betalen. Dit is ook een probleem voor Nederland, omdat veel banken en pensioenfondsen geld hebben geïnvesteerd in deze landen. Als deze landen dus failliet gaan, lopen de banken en pensioenfondsen veel geld mis en indirect ook hun klanten. Dit kan gevolgen hebben voor de hoogte van pensioenen. Andere landen, waaronder Nederland, waren dus gedwongen om geld te lenen aan Griekenland, zodat het land niet failliet zou gaan. Om deze situaties in de toekomst te voorkomen, heeft men afgesproken dat de landen met de euro voortaan minder schuld mogen opbouwen. Het verschil tussen inkomen en uitgaven mag voortaan nog maar maximaal 3% zijn. Ieder land dat dit zou verbreken, krijgt automatisch een boete die op kan lopen tot vele miljarden euro’s. Het probleem voor Nederland is dat als er nu niets veranderd wordt, het verschil oploopt tot 4,5%. Dit zou dan automatisch een boete veroorzaken. Om dit te voorkomen, moeten de inkomsten dus worden verhoogd en de uitgaven worden verlaagd. Dit kan uiteraard op vele manieren gebeuren. De onderhandelingen tussen de PVV, het CDA en de VVD van maart en april gingen daarover. De centrale vraag was “Hoe moeten we de inkomsten verhogen en de uitgaven verlagen?” Uiteindelijk werden er een aantal maatregelen bedacht die ervoor moesten zorgen dat het verschil tussen inkomen en uitgaven nog maar 2,8% zou zijn – 0,2% onder de Europese norm. Geert Wilders vond dat de maatregelen een negatief effect zou hebben op de economie en besloot uit het kabinet te stappen. Hierdoor kon Mark Rutte niet meer op
een meerderheid rekenen en was hij gedwongen zijn ontslag te nemen als premier. Een aantal politieke partijen willen nu afwijken van die 3% regel en vinden dat dit best mag oplopen als dit op langere termijn beter zou zijn voor de economie. Zij stellen voor om het verschil van 3% pas in 2015 te bereiken in plaats van in 2013. Hierdoor zijn er minder bezuinigingen nodig, maar de hoeveelheid schuld neemt wel toe. Dan ga ik het nu hebben over manieren om de inkomsten te verhogen en de uitgaven te verlagen. De onderwerpen die aan bod komen zijn de meest belangrijke.
Akkoord Dit is het akkoord dat de ChristenUnie, de VVD, het CDA, de D66 en GroenLinks (afwisselend de ‘Kunduz’1-coalitie of de ‘Wandelgangencoalitie’ genoemd) hebben gesloten in het voorjaar, zodat aan de Europese eis kan worden voldoen. Hiermee moet in 2013 ongeveer zestien miljard euro worden bezuinigd. Dit moet ertoe leiden dat het begrotingstekort binnen de 3% blijft, zoals de Europese Unie van ons eist. Meer over het hoe & waarom van deze Europese eis kan je verderop lezen. Zorg
Het eigen risico gaat omhoog van 220 naar 350 euro per persoon. Dit zal voor de lagere inkomens gecompenseerd worden via de zorgtoeslag. Het eigen risico bestaat uit de kosten die je betaalt voor de zorg die je krijgt. Dus tot 350 euro betaal je de zorg zelf. Hier valt niet onder: huisarts, kraamzorg, borstkankeronderzoek, griepprik en aanvullende verzekeringen. De rollator verdwijnt uit het basispakket. Voor gehoortoestellen moet een eigen bijdrage van 25% worden betaald.
Belastingen Het hoge BTW-tarief gaat omhoog van 19 naar 21 procent. De tarieven van de inkomstenbelasting voor inkomens tot 18.945 euro (eerste schijf) gaat omlaag van 1,95 naar 1,55 procent. De tarieven van de inkomstenbelasting voor inkomens van 18.945 euro tot en met 33.863 euro (tweede schijf) gaat omlaag van 10,8 naar 10,4 procent. Vertrekbonussen van 531.000 euro of meer worden belast tegen 75 procent. De accijnzen op sigaretten gaan met 35 cent per pakje omhoog. Shag wordt 60 procent per pakje duurder. De accijnzen op bier gaan met 10 procent omhoog. Die op wijn en tussenproducten met 15 procent. Sterke drank wordt 6 procent meer belast. Woon-werkverkeer wordt belast, door het afschaffen van de onbelaste reiskostenvergoeding. Het vergoeden van zakelijke reizen blijft onbelast. Sociale zekerheid De aow-leeftijd gaat vanaf 2013 jaarlijks omhoog. In 2013, 2014, en 2015 met een maand. Daarna drie jaar met 2 maanden. In 2019 stijgt de pensioenleeftijd in één klap met drie maanden. Dan ligt de aow-leeftijd dus op 66 jaar. Daarna gaat de pensioenleeftijd ieder jaar met vier maanden omhoog, zodat in 2023 mensen pas
1
Kunduz is de Noord-Afghaanse provincie waar dankzij de samenwerking tussen deze partijen een politiemissie kon beginnen.
vanaf hun 67e met pensioen kunnen. Vanaf 2023 wordt de datum gekoppeld aan de levensverwachting, in stappen van drie maanden per jaar. De werkgever draait op voor het eerste half jaar aan ww-uitkering. Het UWV keert de ww uit en verhaalt de kosten op de werkgever. Gezinnen met een verzamelinkomen van 125.000 euro ontvangen geen kinderopvangtoeslag meer.
Woningmarkt Vanaf 1 januari 2013 is voor nieuwe hypotheken de betaalde rente alleen aftrekbaar als het echt om een lening gaat die gedurende de looptijd volledig wordt afbetaald. Huren voor mensen met een inkomen van 33.000 tot 43.000 euro per jaar mogen volgend jaar een huurstijging voor hun kiezen krijgen van inflatie + een procent. Overig De salarissen van ambtenaren, exclusief personeel in de zorg maar inclusief leraren, worden twee jaar lang bevroren. De rijksoverheid moet voor een half miljard euro op de eigen organisatie bezuinigen. Waarom zijn de partijen het hiermee eens? Ten eerste hebben de vijf politieke partijen dit akkoord gesloten, zodat voldoen kan worden aan de eis van de Europese Unie om het begrotingstekort niet meer dan 3% te laten zijn. Als dit niet zou zijn gelukt, dan had de Europese Commissie in Brussel ons een hoge boete opgelegd. Dit is overigens het gevolg van afspraken die ook door Nederland zijn gemaakt. Het was juist Nederland (samen met Duitsland) die steeds strengere begrotingseisen wilde hebben. Daarom zou het erg slecht zijn voor de imago van Nederland als wij zelf zouden afwijken van de eisen waar Nederland zich voor ingezet heeft. Onder druk van de kritiek van de andere politieke partijen (zie onder), benadrukken de politieke partijen dat het niet alleen Europa is die hen ertoe gebracht heeft om dit akkoord te sluiten. Zij zeggen dat Nederland dit zelf ook moet willen. Als het gat in de begroting namelijk zou toenemen, dan wordt het duurder voor het land om geld te lenen van de internationale financiële markten. Dit zou dan weer leiden tot een grotere schuld, waardoor verdere bezuinigingen in de toekomst noodzakelijk zouden zijn. Waarom zijn andere partijen het hier niet mee eens? De PvdA, de SP en de PVV vinden het akkoord niet goed. Zij zeggen dat wij als Nederland zijnde ons niet moeten laten zeggen door de Europese Unie wat we niet of wel moeten doen. De Europese eis om het begrotingstekort niet verder op te laten lopen dan 3% zou volgens deze partijen leiden tot te zware bezuinigingen die de economische groei gaat remmen en de mensen heel hard in hun portemonnee gaat treffen. Dit is heel slecht voor de Nederlandse economie en, in het verlengde daarvan, Nederland zelf. Zijn geven de voorkeur aan minder bezuinigen. Hierdoor zal in 2013 het begrotingstekort boven de 3% komen, maar zij denken dat de mensen meer geld te besteden hebben door de afwezigheid van zware bezuinigen. Hierdoor gaan mensen meer geld uitgeven en komt de economie ook op haar pootjes terecht. Meestal hebben zij het dan over het halen van die 3% in 2015.
Wie is wie? Naam partij
Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD)
Lijsttrekker
Aantal zetels 31
Stroming
30
Sociaaldemocratie
24
Populistisch
21
Christendemocratisch
Liberalisme
Mark Rutte
Diederik Samson Partij van de Arbeid (PvdA)
Partij voor de Vrijheid (PVV)
Geert Wilders
Christen-Democratisch Appèl (CDA)
Sybrand van Haersma Buma
15
Socialistisch
10
Sociaal-liberaal
10
Duurzaam liberaal
5
Christelijk-sociaal
2
Christelijk
Socialistische Partij (SP)
Emile Roemer
Democraten 66 (D66) Alexander Pechtold
GroenLinks (GL) Jolande Sap
ChristenUnie (CU)
Arie Slob
Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP)
Kees van der Staaij
2
Marianne Thieme
Partij voor de Dieren (PvdD)
Dieren
Hoe verhouden de partijen zich tot elkaar?
Progressief: Veel voortuitgang, hervormingen en daardoor veel veranderingen. Conservatief: Alles moet zo’n beetje hetzelfde blijven. Verandering voorzichtig doorvoeren. Links: Meer aandacht voor de arme mensen, een grote rol van de overheid Rechts: Meer aandacht voor de economie, een kleine rol van de overheid
Wat vinden de politieke partijen?2
De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie maakt zich sterk voor veiligheid, werk en ondernemers. Enkele kernpunten zijn belastingverlaging, eigen bedrijven oprichten makkelijker maken, strengere straffen, sterk leger en goed onderwijs. Uitgangspunt is de vrijheid van het individu. De VVD streeft naar een samenleving waarin burgers grote vrijheden hebben en hun eigen verantwoordelijkheid pakken. De overheid speelt hierin een kleine rol en houdt zich alleen bezig met een paar belangrijke taken, zoals het bestrijden van misdaad en het verdedigen van het land. VVD is voorstander van een 'lik op stuk' beleid: een uitgebreide veiligheidsaanpak die criminaliteit bestrijdt. De VVD wil daarnaast allerlei wetten afschaffen of eenvoudiger maken, waardoor burgers en bedrijven minder te maken krijgen met een ingewikkelde bureaucratie en allerlei formulieren. De partij pleit voor investeringen in het (hoger) onderwijs en de infrastructuur (vooral snelwegen) waardoor Nederland sterker wordt. De VVD is van mening dat mensen zelf hun keuzes moeten maken.
De Partij van de Arbeid wil werken aan een sterk en sociaal Nederland, waarbij iedereen dezelfde kansen en mogelijkheden heeft. Motto daarbij is: De rijkste mensen betalen de meeste belastingen. PvdA wil werk, betaalbare zorg en een fatsoenlijk inkomen voor alle burgers, dus ook voor sociaal zwakkeren, mensen die schuldhulp nodig hebben en mensen met een uitkering. Daarom is de partij voorstander van een uitgebreid systeem van sociale zekerheid, vooral om armoede tegen te gaan en burgers te beschermen tegen ziekte of werkloosheid. Het betalen van deze regelingen gebeurt via subsidies van de overheid en meer belasting voor vooral hoge inkomens. Het streven om iedereen een baan te geven blijft bovenal een centrale opdracht voor de PvdA, omdat een eigen inkomen een belangrijke bron van zelfstandigheid is.
2
Bron: http://mens-en-samenleving.infonu.nl/politiek/52137-politieke-partijen-en-hun-standpunten.html
De Partij voor de Vrijheid pleit voor een sterker en beter Nederland met een milieuvriendelijke economie. Een land dat trots is op de Nederlandse cultuur. De PVV wil investeren in meer veiligheid voor de burgers, een betere zorg voor ouderen en beter onderwijs. De overheid moet minder betuttelen -dus minder bureaucratie- maar wel efficiënter worden. De partij is tegenstander van uitvoering van 'linkse hobby's' zoals talloze subsidies en ontwikkelingshulp. De PVV is vooral bekend om de strijd tegen de 'islamisering' in ons land, omdat deze een gevaar vormt voor onze westerse waarden en normen. Belangrijk is de keiharde aanpak van crimineel gedrag op straat en islamitisch terrorisme. Dit in de vorm van meer politie en strengere straffen. De PVV wil bovendien dat allochtonen van buiten West-Europa worden geweigerd aan de grens, minder belastingen, afschaffing van het Europees parlement, meer investeren in wegen, en de rechten van dieren in de Grondwet. Ten aanzien van islamisering wil de partij een stop op de bouw van meer moskeeën en een verbod op de koran, tevens is de PVV tegen het dragen van hoofddoekjes in openbare gebouwen.
Het Christen Democratisch Appèl ziet gemeenschappelijke waarden en normen als het cement van de samenleving, en vindt dat de overheid hierop een beroep mag doen, mede door zelf het goede voorbeeld te geven. De bijbel is hierbij bron van inspiratie. Dit komt neer op zekerheid voor de burger door een betrouwbare overheid die grenzen stelt en er voor zorgt dat iedereen zich kan ontwikkelen. Daarnaast een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een goede samenleving, en besluitvorming daar waar het meest geschikt is. Het CDA pleit voor betrokkenheid tussen generaties en tussen inkomensgroepen, omdat 'we pas mens zijn door met elkaar te leven'. Naastenliefde is hierbij de kern. Omdat we volgens het CDA de aarde te leen hebben van God, moeten we er met het oog op volgende generaties goed voor zorgen. De partij vindt dat de overheid gaven en talenten van alle burgers moet benutten. Ten aanzien van de sociale zekerheid wil het CDA belastingen en toeslagen inkomensafhankelijk houden zodat voldoende koopkracht voor iedereen wordt gewaarborgd.
De Socialistische Partij heeft als doel een maatschappij waarin menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit centraal staan. Dit uit zich bijvoorbeeld in de zorg en de thuiszorg: Meer handen aan het bed en fatsoenlijke zorg en aandacht. Het vraagt om
waardering van het werk, dat bovendien aantrekkelijker moet worden gemaakt. Dit komt neer op snoeien in de bureaucratie en mensen centraal stellen in de zorginstellingen. De Socialistische Partij is tegen marktwerking en topsalarissen in o.a. de zorg en vindt dat de onderlinge inkomensverschillen moeten worden verkleind. Hierbij identificeert de partij zich met het 'gewone volk'. Het grootste schrikbeeld van de partij is de 'tweedeling', wat zou betekenen dat enkel rijken en machtigen de beschikking hebben over voorzieningen die voor iedereen beschikbaar moeten zijn. De SP pleit voor de bouw van seniorenwoningen, wil inkomens eerlijker verdelen, is tegen de 'Europese superstaat', wil eerlijke handel bevorderen en wil vrede niet opleggen maar juist bevorderen. Volgens de partij moet Nederland menselijker en socialer worden.
Democraten '66 vertrouwt op de eigen kracht en ontwikkeling van mensen en ziet daar enkel een ondersteunende functie in voor de overheid. Fundamentele waarden zijn vrijheid voor en gelijkwaardigheid van elk mens. D66 wil de welvaart delen en goede prestaties belonen. De partij streeft tevens naar meer democratie in de samenleving en de politiek, waaronder onder andere afschaffing van de Eerste Kamer. Speerpunten: Gekozen bestuurders op alle overheidsniveaus (zoals gekozen burgemeesters), veel geld voor onderwijs alsmede meer erkenning voor leraren. Investeren in kennis wordt gezien als heel belangrijk, en Nederland het beste land ter wereld worden op het gebied van onderwijs. Omdat D66 wil dat burgers niet alleen bij verkiezingen betrokken zijn, wil de partij vaker referendums houden onder het volk.
GroenLinks staat voor groen, sociaal en tolerant. De milieubewuste partij streeft naar een gezonde en veilige leefomgeving, en zoekt daarbij naar andere, milieuvriendelijke manieren van wonen, werken en ondernemen. Schone energie, goed openbaar vervoer en aanleg van fietsroutes zijn heel belangrijk. Investeren in milieu en klimaat levert ook lagere woonlasten op door bijv. energiezuinige bouw en isolatie. De partij wil daarnaast belasting op vervuilende bedrijven verhogen. GroenLinks vindt dat iedereen kansen verdient en pleit dus voor goed onderwijs. GroenLinks wil een verzorgingsstaat scheppen die gericht is op belangen van de zwakste groepen in de samenleving zoals allochtone jongeren, arbeidsongeschikten en alleenstaande moeders. Rijke ouderen dienen volgens GL mee te betalen aan de AOW, de kinderbijslag moet inkomensafhankelijk en hypotheekrenteaftrek beperkt.
De ChristenUnie is een partij die vanuit het christelijk geloof invloed wil uitoefenen op het bestuur van ons land. Met een open oog voor de werkelijkheid baseert de partij zich op de bijbel en 'Gods opdracht om Hem en onze medemens lief te hebben'. De ChristenUnie is voor het waarborgen van geestelijke en politieke vrijheden, daarnaast wil de partij ruimte voor het gezin en investeren in een duurzame samenleving. Dit betekent kansen op de arbeidsmarkt, geld voor een goede opvoeding met normen en waarden, tijd voor de kinderen, vrijheid van geloofsuiting, aandacht voor kwetsbare groepen en optreden tegen botheid op straat en tv. De CU is voorstander van vloekverboden. Homoseksualiteit ligt moeilijk bij de partij, evenals legalisering van drugs waar de ChristenUnie op tegen is. Ook is de ChristenUnie tegenstander van meer gokhallen, prostitutie en het uitvoeren van euthanasie. Dat laatste geldt ook voor ongeboren leven dat volgens de partij moet worden beschermd.
De Staatkundig Gereformeerde Partij staat voor een bijbelse koers, een geloofwaardig beleid en een wetgeving in overeenstemming met bijbelse normen en waarden. Bestuur vanuit een herkenbare grondslag en identiteit, geworteld in het 'Woord van God'. De partij zet zich in voor veiligheid, zondagsrust en omzien naar elkaar. Dit vereist een stevige aanpak van verloedering en overlast, daarom wil de partij een basispolitiezorg in alle kernen en dorpen. De partij staat achter bevordering van contacten tussen gemeentebesturen, kerken en maatschappelijke instellingen, en wil zodoende dicht bij de burger staan. SGP zet zich in voor een positieve en constructieve bijdrage voor iedereen op elk vlak. Bescherming van leven staat hoog in het vaandel. De SGP wijst publieke uitingen van niet-christelijke godsdiensten af, maar is voor gewetensvrijheid. De conservatieve standpunten vinden hun hoogtepunt in de positie van vrouwen in de SGP, aangezien deze niet namens de partij vertegenwoordigende of bestuurlijke zetels mogen bekleden.
De Partij voor de Dieren vindt het veelzeggend dat onze samenleving onbeschaafd met dieren omgaat en de portemonnee belangrijker vindt. Een beschaafde omgang met dieren betekent ook een beschaafde omgang tussen mensen. Daarom respect voor elkaars culturen en onderwijs dat o.a. gericht is op versterking van eerbied voor mens en dier. De PvdD pleit voor maatregelen die ernaar streven dat iedereen een levensstandaard heeft die voldoende hoog is. Een natuurlijke, schone en veilige omgeving is daarbij van belang. De Partij voor de Dieren is voor het afschaffen van de bio-industrie waar schaalvergroting en innovaties slecht zijn voor mens en dier. De partij is voorts tegen dierproeven, hobbyjacht, het onverdoofd ritueel slachten van biggen en het leegvissen van de zeeen. Rechten van dieren moeten grondwettelijk worden vastgelegd. De samenleving wordt dus anders bekeken: Er zijn belangrijkere zaken dan de hypotheekrente en de aanleg van asfalt. De PvdD stelt daarom dat het dierenrechtenthema de traditionele politieke tegenstellingen tussen links en rechts, religieus en atheïstisch overstijgt.
