Wie heeft eigenlijk de touwtjes in handen? Cliëntsturing binnen Dagbesteding SP
Vereenvoudiging van het visiedocument ‘Cliëntsturing’ van Pameijer. Aan deze vereenvoudiging kunnen geen rechten worden ontleend.
Deze vereenvoudiging is gemaakt door Stichting Raad op Maat. Oosthaven 15 - 16, 2801 PC Gouda, t: 0182 – 68 45 46,
[email protected]
Wie heeft eigenlijk de touwtjes in handen? Cliëntsturing binnen Dagbesteding SP (Sociale Psychiatrie) 1.
Inleiding
De Pameijer wil cliëntgestuurd gaan werken binnen Dagbesteding SP. Cliënten krijgen dan meer invloed op dagbesteding. Ze krijgen op meer onderdelen ´de touwtjes in handen´. Dat sturen kan op verschillende manieren. Het varieert van het zelf bepalen van de activiteiten tot het zelf besturen van de organisatie. Er is een project cliëntsturing gestart om uit te zoeken wat mogelijk en wat wenselijk is. Ook initiatieven die al zijn gestart, vallen binnen het project. Een voorbeeld hiervan is het opzetten van een nieuw cliëntgestuurd dagactiviteitencentrum (DAC) in de regio Rijnmond. Op de volgende pagina's leest u meer over het project cliëntsturing. U krijgt bijvoorbeeld antwoord op de volgende vragen: • Waarom gaan we met cliëntsturing aan de slag? • Wat zijn voorbeelden van cliëntsturing? • Hoe is het project cliëntsturing georganiseerd? • Welke activiteiten zijn gepland? • Hoe kunt u zelf meepraten over cliëntsturing?
2.
Aandacht voor cliëntsturing
In 2005 is onder cliënten van RIBW Rijnmond een tevredenheidsonderzoek gehouden. Daaruit bleek dat cliënten meer invloed willen op het aanbod van activiteiten in het DAC. Cliëntgestuurd werken is een mogelijkheid hiervoor. De DAC's hebben al enkele stappen gezet richting cliëntsturing. Vooral in Spijkenisse is al veel veranderd. Pameijer vindt het belangrijk alle activiteiten af te stemmen. Ook is het goed afspraken te maken over de manier van werken. Daarom is een project cliëntsturing gestart. De divisiemanager dagbesteding SP (Sociale Psychiatrie) is hiervoor verantwoordelijk. Cliëntsturing is een onderwerp dat niet alleen bij Pameijer maar ook bij andere organisaties actueel is. Het past bij de veranderende relatie tussen cliënten en zorgaanbieders.
1
3.
Dagbesteding SP
De DAC’s en werkprojecten ondersteunen en begeleiden mensen met sociaal psychiatrische problemen. Ondersteuning is gericht op dagbesteding en maatschappelijke integratie. Het doel is dat cliënten zich in het dagelijks leven kunnen handhaven en zich zo mogelijk verder kunnen ontwikkelen. Dagbesteding heeft de volgende producten: • inloop en ontmoeting • recreatieve activiteiten en op hobbyontwikkeling gerichte activiteiten • educatieve en vormingsactiviteiten • arbeidsmatige/vrijwilligers activiteiten • ambulante dagbesteding De voorzieningen van de DAC´s zijn toegankelijk voor iedereen. Er is een lage drempel om deel te nemen. De bezoekers willen de kwaliteit van de activiteiten behouden. Het is belangrijk hier bij het uitwerken van cliëntsturing rekening mee te houden.
4.
Drie voorbeelden van cliëntsturing
Op sommige plaatsen zijn al initiatieven genomen om meer te doen met cliëntsturing. Hieronder staan drie voorbeelden. Ze laten zien hoe breed cliëntsturing is. Voorbeeld 1: Anders dan anders ´Anders dan anders´ is een initiatief van het Basisberaad GGZ, RIAGG Rijnmond Noord West en RIBW Rijnmond (Regionale Instelling voor Beschermd Wonen). Het is een forum dat themabijeenkomsten organiseert over psychische problemen. De bijeenkomsten zijn bedoeld voor iedereen met belangstelling voor het thema of met ervaringsdeskundigheid. De deelnemers hebben verschillende achtergronden. Ze wisselen hun ervaringen hierover uit. Gelijkwaardigheid en menselijke ervaring spelen een belangrijke rol. Het forum leidt tot begrip, betrokkenheid en solidariteit. Voorbeeld 2: Stichting Incentive Stichting Incentive draait helemaal op vrijwilligers. De deelnemers denken mee over de activiteiten en helpen bij de organisatie ervan. Stichting Incentive krijgt vanaf 2001 budget van de Pameijer om activiteiten voor (ex)cliënten van Pameijer mogelijk te maken. Vanaf 2003 organiseert Stichting Incentive op zaterdagmiddag een inloop in DAC 'Bijna Alles'.
2
Voorbeeld 3: Verandering DAC Spijkenisse DAC Spijkenisse werkt aan cliëntsturing. Er zijn discussiebijeenkomsten gehouden. Ook is er een werkgroep gevormd die de veranderingen begeleidt. Er is nu meer gelijkheid in de uitvoering en in de samenstelling van het personeelsteam en de groep bezoekers/vrijwilligers: • meer vrijwilligers worden ingezet op basis van hun vakkennis • de bezoekersraad is opgeheven • er is een wekelijks overleg waaraan medewerkers, bezoekers, vrijwilligers en ervaringsdeskundigen meedoen. De veranderingen hebben de zelfstandigheid en de gezamenlijke verantwoordelijkheid binnen het DAC vergroot. Ook zijn er nieuwe vragen ontstaan, met name over de doorstroom van vrijwilligers bij vacatures. Deze vragen worden in het project meegenomen.
5.
Vormen van cliëntsturing
Cliëntsturing kan op verschillende manieren worden ingevuld. In het project zal duidelijk worden welke vorm of vormen het beste passen bij Dagbesteding SP. Dat kan cliëntsturing zijn op verschillende niveaus. Die niveaus staan in het kader op een rij. In het project zal duidelijk worden welke wensen er binnen onze organisatie leven. Maar ook wat op dit moment mogelijk en haalbaar is.
3
Niveaus van cliëntsturing Niveau van initiatief Cliënten nemen het initiatief voor de organisatie en voor de levering van diensten of producten. De organisatie zorgt voor de financiële en/of personele middelen die nodig zijn. Niveau van de dagelijkse praktijk Cliënten werken als vrijwilligers en/of betaalde medewerkers. Ze zijn zelf verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken. Als het cliëntgestuurde project dat nodig vindt, kunnen professionals worden aangesteld met een ondersteunde of begeleidende functie. Zeggenschap blijft ook dan bij de cliënten liggen. Niveau van leidinggeven De cliënten zorgen voor de coördinatie van de activiteiten. Niveau van bestuur en beheer Het bestuur van de organisatie bestaat voor meer dan de helft uit (ex)cliënten. De organisatie of een overkoepelende cliëntenorganisatie beheert de financiën, het loon, de gebouwen en de personeelszaken. Het bestuur kan ook zaken uitbesteden. Dan blijft het bestuur als opdrachtgever eindverantwoordelijk en houdt het dus ook volledig zeggenschap over het beleid en het activiteitenaanbod.
6.
De visie van Pameijer
Cliëntsturing is geen los onderwerp. Het is nauw verbonden met de visie van de Pameijer. Belangrijke uitgangspunten in die visie zijn de gelijkwaardigheid van ieder mens en de kwaliteit van leven. In de visie staat dat mensen met een beperking die hen belemmert in het functioneren, recht hebben op ondersteuning. Het doel is een situatie te bereiken waarin zij als een volwaardig persoon in de samenleving kunnen participeren. Dit is ook een situatie waarin zij: • zich emotioneel welbevinden; • interpersoonlijke relaties kunnen aangaan; • zich materieel welbevinden; • zich persoonlijk kunnen ontplooien; • zich lichamelijk welbevinden;
4
• • •
zichzelf kunnen bepalen; geaccepteerd zijn in de samenleving; hun algemene en specifieke rechten kunnen uitoefenen.
De wijze waarop cliëntsturing wordt uitgewerkt, moet aansluiten bij de visie van Pameijer. Ook bij het opzetten van cliëntgestuurde DAC’s, is de visie een leidraad.
7.
Het initiatief voor cliëntsturing
Het initiatief voor cliëntsturing hoort te liggen bij individuele cliënten of cliëntenorganisaties. Pameijer stimuleert dit initiatief. Met de cliëntenraad SP is afgesproken dat dit de meest zuivere manier van werken is. In de praktijk ligt het initiatief voor cliëntsturing ook regelmatig bij de zorgaanbieder. Dit lijkt tegenstrijdig. Toch heeft het ook voordelen als de zorgaanbieder ondersteuning biedt. Dit geldt bijvoorbeeld vaak voor de financiering, de voortgang en de kwaliteit van de professionals. Als de zorgaanbieder vanaf het begin de cliënten goed betrekt, kan er nog steeds sprake zijn van een gezamenlijk initiatief. Zijn cliënten niet of nauwelijks betrokken, dan is er geen sprake meer van cliëntsturing.
8.
Project cliëntsturing
Cliëntsturing binnen Dagbesteding SP is een project. Alle activiteiten en initiatieven rondom cliëntsturing vallen hieronder. Voor het project zijn een stuurgroep en een kerngroep gevormd. Stuurgroep De stuurgroep geeft leiding aan het project. Besluiten over initiatieven worden genomen in de stuurgroep. De stuurgroep krijgt informatie van de kerngroep. In de stuurgroep zitten: • Jan Alblas (directeur Pameijer) • Leonie Steenbrink (ondersteuner Cliëntenraad) • Jos van Waesberge (voorzitter Cliëntenraad) • Jolanda Sirre (divisiemanager Dagbesteding SP) • Miriam Segers (teamleider DAC Spijkenisse) • Ruut Koogje ( beleidsmedewerker divisie Dagbesteding SP)
5
Kerngroep In de kerngroep zitten vertegenwoordigers van alle geledingen uit de divisie Dagbesteding SP. De kerngroep bestaat dus uit medewerkers, bezoekers, vrijwilligers en leden van de cliëntenraad SP. De uitkomsten van discussiebijeenkomsten en inventarisaties worden behandeld in de kerngroep. Conclusies en aanbevelingen worden vervolgens aangeboden aan de stuurgroep. In de kerngroep zitten: • Ruut Koogje ( beleidsmedewerker divisie Dagbesteding SP) • Leonie Steenbrink (ondersteuner Cliëntenraad) • Jos van Waesberge (voorzitter Cliëntenraad) • Miny Warman (lid cliëntenraad) • Ruben Walenbergh (ervaringsdeskundige cliëntsturing, beschikbaar op verzoek) • Armand Oomens (medewerker DAC Spijkenisse) • Alfred Vroombout (vrijwilliger DAC Spijkenisse)
9.
Aan de slag met cliëntsturing
Het project gaat op twee manieren aan de slag met cliëntsturing. Allereerst brengt de kerngroep in beeld wat er wenselijk en mogelijk is. Daarnaast worden initiatieven ondersteund en uitgewerkt. Een meer uitgewerkt overzicht van de activiteiten vindt u in de bijlage. Overzicht van wensen en eisen De kerngroep werkt aan een overzicht wensen en eisen voor cliëntsturing. Ook wordt gekeken wat de gevolgen zijn voor de organisatie en wat er allemaal geregeld moet worden. Aan het overzicht van wensen en eisen leveren ook de dagactiviteitencentra en bezoekers een bijdrage: • De Cliëntenraad bezoekt de bezoekersraden van de DAC's. Aan alle raden wordt gevraagd hoe en in welke vorm cliëntsturing mogelijk is. De resultaten van de bezoeken worden gebruikt in het project. • Binnen DAC Spijkenisse zijn al stappen gezet om cliëntsturing vorm te geven. Dit DAC organiseert ook discussiebijeenkomsten over cliëntsturing. Hieraan doen medewerkers, vrijwilligers, bezoekers en externe gasten mee. De kerngroep gebruikt ook de resultaten van de bijeenkomsten en de ervaringen binnen DAC Spijkenisse.
6
Initiatieven cliëntsturing De resultaten worden meteen gebruikt in nieuwe initiatieven voor cliëntsturing. Initiatieven zijn: • Cliëntgestuurd DAC Schiedam: Vanuit het samenwerkingsverband NWN wordt gewerkt aan een cliëntgestuurd DAC in Schiedam. De divisie Dagbesteding SP ondersteunt dit door het ontwikkelen van ambulante ondersteuning en het betekenis geven aan het begrip cliëntsturing. • Cliëntgestuurd DAC in Regio Rijnmond: In de regio Rijnmond wordt een nieuw cliëntgestuurd DAC opgezet. Hiervoor moet eerst een plan van aanpak worden gemaakt. • Ontwikkeling van een regulier DAC naar een cliëntgestuurd DAC. De omvorming van DAC Spijkenisse naar een meer cliëntgestuurd DAC gaat door.
10.
Randvoorwaarden
Binnen het project zijn extra afspraken gemaakt over de manier van werken. Dit zijn de belangrijkste randvoorwaarden: •
De uitkomsten van het project moeten aansluiten bij de visie van de Pameijer.
•
Het geld voor initiatieven moet worden gevonden binnen de bestaande weten regelgeving. De begroting van elk initiatief moet sluitend zijn.
•
Er moet goed worden afgestemd met de GGZ-partners van dagbesteding. Als het nodig is, worden afspraken gemaakt en vastgelegd.
•
Alle vragen en opdrachten in het project worden voorbereid door de kerngroep. Er wordt gewerkt met de 'perspectieven' die we hanteren binnen de Pameijer. Zo weten we zeker dat alle ideeën van verschillende kanten worden bekeken: o Visie en strategisch beleid o Cliënten perspectief o Dienstverleningsperspectief o Medewerkers perspectief o Facilitair perspectief o Samenwerkingsperspectief
7
11.
Meedoen en meer informatie
Via bijeenkomsten, bezoekersraden en/of de cliëntenraad kunt u zelf meepraten over cliëntsturing. Wilt u meer informatie over het project Cliëntsturing? Dan kunt u contact opnemen met: Jolanda Sirre (divisiemanager Dagbesteding SP) tel: 06-20601899 Ruut Koogje (beleidsmedewerker Dagbesteding SP) tel: 06-22949643
8
Bijlage Cliëntsturing Dagbesteding SP Beoogde resultaten van het project in 2006 op een rij Perspectief: Cliënt, Medewerker en Dienstverlening ( Augustus 2006, Stuurgroep, Kerngroep, Cliëntenraad SP) • In beeld brengen van verwachtingen als het gaat om de positie/rol van cliënt alsmede de medewerker als professional. Komen tot een eenduidige begripsbepaling. • Inventarisatie binnen de verschillende bezoekersraden van de DAC’s, op welke manier maar vooral in welke vorm cliëntsturing gestalte kan krijgen binnen de organisatie. • Duidelijkheid over de begripsbepaling cliëntvrijwilliger. • Er is een taakomschrijving voor de cliëntvrijwilliger. • Er is een overeenkomst voor de vrijwilliger mogelijk in het kader van een integratietraject. • Profielomschrijving is aanwezig. Competenties conform het HRM-beleid zijn er voor de medewerker. o Voor medewerkers is het duidelijk hoe cliëntsturing vorm gegeven wordt, conform de daarvoor gekozen ondersteuningsmethodiek. o Waar dat nodig is, zal voorzien worden in deskundigheidsbevordering. Perspectief: Facilitair ( September 2006, stuurgroep) • Er is duidelijkheid over inzet van financiële, materiële en personele middelen. • Er wordt een keuze gemaakt of professionele deskundigheid wordt in gekocht bij volledige cliëntsturing of dat professionele deskundigheid een onderdeel is van cliëntsturing. Perspectief samenwerking (Juni/juli 2006, kerngroep) Informatie is beschikbaar van bestaande cliëntgestuurde initiatieven: • Stichting Roads. • Butterfly (Cliënteninitiatief) opzetten van een cliëntgestuurd DAC in Rotterdam Ommoord. • Stichting INCENTIVE , met als doelgroep mensen met psychische en psychosociale beperkingen én mensen die, na een moeilijke periode, weer deel willen nemen aan activiteiten. De stichting is opgezet door ervaringsdeskundigen.
9
Perspectief Visie/ Strategie, Dienstverlening (Oktober 2006, stuurgroep) • Plan van aanpak nieuw op te zetten cliëntgestuurd DAC.
10
