Wie betaalt de rekening?

Afdeling ACHTERHOEK ACHTERHOEK Afdeling

Wie betaalt de rekening? tekst voor de discussie-avond 24 juni 2010

ABVAKABO FNV afdeling Achterhoek Dr. H. Noodtplaats 6a 7001 DT DOETINCHEM Tel: 0314-320871/0314-320873 Fax: 079-3536875 Ledenservice 0900-2282522 [email protected] http://sites.abvakabofnv.nl/doetinchem

Afdeling ACHTERHOEK

GROENLINKS EN D66 VOOR DE HERVORMINGEN; DE VVD VOOR DE SCHATKIST; DE PVDA VOOR DE ZETELS Door Frank Kalshoven 22 mei volkskrant Donderdag 20 mei 2010 publiceerde het Centraal Planbureau (CPB) Keuzes in kaart, de doorrekening van de verkie zingsprogramma’s. Het CPB dwong de politieke partijen tot concretisering om daarna uit te rekenen wat de consequen ties zijn van de gemaakte poli tieke keuzes. Wie het beste pro gramma heeft, moet de kiezer zelf uitmaken. Deze kiezer opteert voor GroenLinks, D66 en de VVD, met de PvdA erbij om een fijne PaarsPlus-coalitie te formeren. Waarom? Eerst de negatieve keuzes, want dat ruimt lekker op. De SGP en de ChristenUnie hech ten zeer aan hun religie, ik niet. Dat is dan domweg een `showstopper’. De flanken in het politieke spectrum, de SP op links en de PVV op rechts, hadden van zeer goede huize moeten ko men om mij te overtuigen. En dat is niet gelukt. Wat opvalt is dat de twee flanken vergelijkbare, vermoeide programma’s hebben. Van de negen doen deze twee partijen het minste om de overheidsfinanciën op orde te brengen. Hun programma is van de negen rela tief ook het slechtst voor de economische groei op lange termijn. Houden we vijf partijen over, de klassieke grote drie plus D66 en GroenLinks. Alle vijf, de PvdA in die week pas in tweede instantie, hebben een pak ket ingeleverd dat serieus werk maakt van het vullen van de schatkist. Alle vijfde partijen willen maatregelen nemen die op lange termijn voor stabili teit in de staatshuishouding zorgen. Het verschil zit vooral in het tempo, met de VVD en het CDA als haastmakers, ste vig aanpakken in de komende kabinetsperiode, en de PvdA en GroenLinks als vooruitschuivers: nu maatregelen nemen die pas op termijn geld opleveren voor de schatkist. D66 heeft in deze een middenpositie. Tussendoor: dit is dus mooi nieuws. Uit deze vijf partijen zal normaal gesproken (de romp van) het kabinet worden samengesteld - Paars of an derszins. Men is het dus over de orde van grootte der dingen eens, en er is geen risico (meer) op Griekse toestanden. Behalve de verdeling in de tijd is ook de verdeling tussen huishoudens en bedrijven van belang. Het CDA is hierin het buitenbeentje: terwijl in de an dere (acht) programma’s bedrijven meebetalen en hun winst zien dalen, noteert de winst bedrijven bij het CDA een dikke plus. Het zal Jan Kees de Jager wel wezen, de onder nemersvriendelijke minister van Financiën die in deze dus zelfs de VVD voorbijstreeft. Het is een tamelijk bizarre keuze van de christendemocraten. Over de verdeling van de pijn tussen huishoudens is nog niets bekend maar de gemid delde koopkrachteffecten zijn er wel. Het CDA en D66 laten de huishoudens bloeden, terwijl PvdA en GroenLinks de koopkracht niet aantasten. De VVD Levert een knappe prestatie: de partij bezuinigt het meest in de komende kabinetsperiode, maar de koopkrachtdaling voor huishoudens is beperkt.

Afdeling ACHTERHOEK De kas op orde en de pijn netjes verdelen is van belang, maar het is minstens zo belangrijk dat op zo’n manier te doen dat de Nederlandse eco nomie er sterker van wordt. Een paar hoofdpunten. Voor stevige hervorming van de huizenmarkt - huur én koop - moeten we bij D66 en GroenLinks zijn. De VVD (huurliberalisering) en de PvdA (hypotheekrenteaftrek) `pakken’ alleen de achterban van de ander, en zullen dus in de formatie een positieve ruil moeten doen, aangevuurd door D66 en GroenLinks. Het CDA doet praktisch niets en diskwalificeert zich. Voor mobiliteit moeten we gek genoeg niet bij de VVD zijn. De partij weigert de verstopte wegen het enige effectieve medicijn voor te schrij ven: rekeningrijden. De andere vier, nu toch ook weer het CDA, zijn wel voor. Dat is tijdens de formatie dus een mooie post voor de VVD: een standpunt opgeven en er effec tief beleid voor terugkrijgen. Verlichte ideeën over arbeidsmarkthervorming vinden we het meest gearticuleerd bij D66 en GroenLinks. CDA en VVD boeken hun winst op de arbeidsmarkt vooral boor de sociale zekerheid verder te versoberen - dat is geen kunst. Er is veel meer over te zeggen. Maar het beeld dat ont staat is dit: GroenLinks en D66 durven echt te hervormen; de VVD is daar niet vies van en brengt passie in de overheidsfinanciën, en de PvdA loopt minder hinderlijk in de weg dan het CDA. Het enige probleem: je mag liet op een coalitie stemmen. TEKSTEN VAN FRANK VAN ALPHEN, CARIEN TEN HAVE EN PIETER KLOK (VOLKSKRANT 22 MEI)

VIEL ER WAT TE KIEZEN VOOR; • ambtenaren, • winkeliers, • aandeelhouders, • patiënten • huurders Nee: zij verliezen. Valt er echt wat te kiezen? Directeur Coen Teu lings van het Centraal Planbureau (CPB) benadrukte donderdag vooral de verschillen tussen de negen politieke partijen die hun verkiezingsprogramma’s hebben laten doorrekenen. En natuurlijk zijn er fundamentele verschillen. Wel of geen afschaffing hypotheekrenteaftrek? Wel of geen ba sisbeurs? Wel of geen rekeningrijden? Maar het is net zo opvallend dat er tussen de politieke programma’s juist zoveel overeenkomsten zijn. Aan sommige trends is na de verkiezingen van 9 juni nauwelijks te ontkomen, welke partij iemand ook kiest. De forse bezuinigingen van alle partijen zijn de hoofdoorzaak voor deze rode draden, waarvan er op deze pagi na’s vijf worden gepresenteerd. De winkelier, de aandeelhouder, de ambtenaar, de huurder en de patiënt zullen bij elk nieuw kabinet rekening moeten houden met tegenvallers. De mate waarin deze tegenvallers zich voordoen, hang nog wel af van de kleur van de politieke partij. Maar de trend dat deze vijf groepen het zwaar zullen krijgen, lijkt onafwendbaar. blz 3

Afdeling ACHTERHOEK De gevolgen van deze trends zijn al enigszins in te vul len. Ambtenaren zullen een dreigend baanverlies aangrijpen voor acties, zeker nu (19 & 20 mei) de vakbond AbvaKabo enke le hardliners in het bestuur heeft gekozen. Huurders zul len evenzeer van zich laten horen. In de zorg, waar toch al stakingen dreigen, zullen ook chronisch zieken kabaal gaan maken. Naast deze vijf duidelijke trends zitten er nog meer aanpassingen in het vat. Afgezien van de SP en de PVV wil len alle partijen de AOW-leeftijd verhogen. Alleen de snel heid van invoering en compensatie voor bepaalde groe peringen zal nog inzet zijn tijdens de kabinetsformatie. De natuur krijgt ook een steuntje in de rug. Alle partijen nemen maatregelen waardoor de CO2-uitstoot vermin derd. Een rechtser kabinet zal alleen wat minder ambiti eus zijn dan een kabinet met een linkser signatuur.

HUURDER BETAALT ZWAARSTE PRIJS

Er is maar een partij op de woningmarkt die de komende jaren echt wordt gepakt, vindt Ronald Paping, voorzitter van de Woonbond: de huurder. Vrijwel alle politieke partijen - de SP en de PVV uitge zonderd - laten de huren harder stijgen dan het ‘basispad’ dat het CPB heeft uitgezet. ‘In dat basispad stijgen de huren de komende jaren al 1 procent harder dan de in flatie. Bij D66 en de VVD komt daar de komende vier jaar nog eens 10 procent bovenop.’ De huurders betalen de prijs voor het feit dat de politieke partijen de huizenbezitters niet durven aan te pakken, denkt Paping. ‘Alle partijen gaan heel voorzichtig met de hypotheekrente om, maar leggen de rekening vervolgens met het grootste gemak bij de huurder. Ik vind dat ontzettend onrechtvaardig. De gemiddelde koper is twee keer zo rijk als de gemiddel de huurder.’ Paping gaat zijn achterban raadplegen om te kijken of er voldoende draagvlak is voor acties. In 2006 werd ook een liberalisatie van de huurmarkt voorgesteld door het toenmalige CDAVVD-D66-kabinet, maar die ging mede onder druk van de Woonbond van tafel. Bij de Vereniging Eigen Huis (VEH) is de stemming duidelijk minder opgewonden. De voorspelde daling van de huizenprijs (tussen 0 en 10 procent) komt niet als een verrassing. ‘Het is bovendien ont zettend moeilijk om deze percen tages op waarde te schatten’, zegt woordvoerder Hans André de la Porte. ‘Er zijn zoveel factoren van invloed op de huizenprijs.’

blz 4

Afdeling ACHTERHOEK De La Porte is alleen bang dat D66 zijn zin krijgt. ‘Dan dalen de prijzen 10 procent. Dan moet je je toch wel achter je oren gaan krabben.’ Piet Eichholtz, hoogleraar vastgoedmarkt, is ook niet onder de indruk van de CPB voorspellingen. ‘Ik kan die cijfers niet serieus nemen. Het CPB heeft het de afgelo pen jaren zo vaak bij het verkeerde eind gehad.’ Een daling van 5 à 10 procent kan de huizenmarkt prima hebben, denkt Eichholtz. ‘De afgelopen twee jaar zijn de huizenprijzen ook 5 procent gedaald en we zijn nog net zo gelukkig. We kunnen er niet op rekenen dat de huizenprijzen tot in lengte van jaren stijgen.’ De overheid moet zich langzaam terugtrekken van de huizenmarkt, vindt Eichholtz. Om aan alle onze kerheid een einde te maken, moet ze zo snel mogelijk duidelijk maken hoe ze dat doet. ‘Dat het CDA en de VVD helemaal niet over de hypotheekrenteaftrek willen pra ten vind ik niet slim.’ Een daling van de huizenprijs heeft ook positieve kanten, vindt Eichholtz. ‘Huizen worden betaalbaarder. Dat is ook fijn. Laten we er dus niet zo’n drama van maken.’ CHRONISCH ZIEKEN EN OUDEREN

‘Vooral voor chronisch zieken en ouderen gaat het pijn doen als we het eigen risico in de zorg verho gen’, zegt Jan Coolen van de Neder landse Patiënten Consumenten Fe deratie (NPCF). Vrijwel alle politie ke partijen, behalve de SP, willen het eigen risico verhogen. Het CDA gaat uit van een stijging naar 230 euro, de VVD naar 300 euro, en D66 wil een inkomensafhankelijk eigen risico tussen de 210 en 400 euro gaan hanteren. Nu is dat bedrag nog lager, 165 euro. ‘In de chronische zorg hebben mensen door de aard en ernst van hun ziekte veelvuldig zorg nodig’, zegt Wynand van de Ven, hoogle raar sociale ziekten kostenverzekeringen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. ‘Neem bijvoorbeeld een diabetespatiënt. Die maakt een eigen risico van zeg 500 euro zo op aan medicijnen en dokterskosten. Door het eigen risico te ver-hogen zijn deze patiënten meer ei-gen geld kwijt. Die geneesmidde len en behandelingen staan nu eenmaal vast.’ De NPCF vindt een verhoging van het eigen risico ‘een beetje de we reld op z’n kop’. ‘De politieke partijen leggen de rekening ten onrechte bij de chronische patiënten en ou deren, terwijl ze beter kunnen kij ken hoe geld in de zorg effectiever kan worden besteed.’ En niet alleen bij een verhoging van het eigen risico zijn ouderen en chronisch zieken volgens blz 5

Afdeling ACHTERHOEK de pa tiëntenvereniging de dupe. Ze voe len ook de gevolgen als politieke partijen gaan bezuinigen op lang durige zorg, de AWBZ. Uit de ABWZ wordt nu bijvoorbeeld de verzorging van gehandicapten betaald, intensieve verzorging aan huis, en de rollator. Alle partijen - met uitzondering van de PVV en de SP - willen bezuinigen op de AWBZ. Thuiszorg gaat dan deels (CDA en GroenLinks) of geheel (PvdA, D66 en SGP) vallen onder de gemeenten, en wordt niet meer betaald uit de AWBZ. De patiëntenvereniging NPCF vreest dat hierdoor een heleboel ouderen en chronisch zieken geen zorg aan huis meer zullen krij gen. Ook allerlei medicijnen en behandelingen worden dan niet meer vergoed. ‘Als je intensieve thuiszorg gaat overhevelen naar de gemeenten dan kom je In een heel mistig gebied. Ook gemeenten moeten in deze tijd van crisis na melijk bezuinigen.’ Ook Van de Ven stelt dat er consequenties zijn als de AWBZ deels naar de gemeenten wordt omge zet. ‘Voor zorg bij de gemeenten geldt op is op, de gemeenten selec teren wie de zorg het meest nodig heeft. Vooral mensen die geen drin gende thuiszorg nodig hebben, zul len dan horen: jammer, wij hebben geen budget meer.’

EIGENAARS MINDER WINST

Minder voor eigenaar door hogere milieulasten. ‘Geef het bedrijfsleven toch de ruimte’, is de algemene reactie van ondernemersclub VNONCW op plannen van partijen om de lasten voor bedrijven op te schroeven. ‘Het economisch herstel kan immers alleen komen van bedrijven’, aldus de woordvoerder van VNO-NCW. Vrijwel alle politieke partijen verhogen per saldo de lasten voor het bedrijfsleven. Lastenverlich tingen zoals lagere winstbelas ting wegen niet op tegen hogere lasten en het schrappen van sub sidies. Linkse partijen schroeven allerlei milieubelastingen op. Zo willen ze de energie- en verpak kingsheffing laten stijgen. Zelfs bij de VVD, die graag op de bres springt voor ondernemers, daalt de winst. Als de liberalen het voor het zeggen krijgen, zal de winst op jaarbasis met 1,25 miljard euro dalen. Volgen: het CPB is dat minder dan 1 pro cent winstdaling. CPB-baas Coen Teulings liet weten dat deze da ling voornamelijk te wijten is aan de verschuiving van de uitbeta ling van de huurtoeslag van het rijk naar de woningcorporaties. blz 6

Afdeling ACHTERHOEK Die kunnen deze kostenpost niet helemaal compenseren met een verhoging van de huur. Daardoor maken de woningcorporaties minder winst. Het CPB houdt bij de prognose voor de winstgevendheid een flinke slag om de arm. Bedrijven kunnen kostenverhogingen immers makkelijk doorberekenen in huurprijzen. Een consument heeft die uitweg niet.

MOEILIJKE ONTSLAGEN

Elke partij wil fors snijden in het overheidsapparaat. Het CDA wil de meeste ambtenarenbanen schrappen: 48 duizend, maar ook andere partijen zijn van plan harde saneringen door te voeren. Vooral het lokale bestuur moet het ontgelden. De partijen zijn opmerkelijk eensgezind. Iedereen op de SP na wil 20 duizend van de 176 duizend banen schrappen. ‘Het nieuwe kabinet gaat hier formeel niet over’, zegt een woordvoerder van de Vereniging Nederlandse Gemeenten. ‘De gemeenten vormen een autonome overheidslaag.’ Het Rijk kan de gemeenten wel dwingen te reorganiseren door de rijksbijdrage te korten, maar dan nog zal het voor gemeenten niet eenvoudig worden de tering naar de nering te zetten. ‘Als wij ie-mand ontslaan, betalen we vervolgens ook zijn uitkering, dus dat schiet niet echt op’, zegt de VNG-woordvoerder. ‘Het is ook lastig, want gemeenteambtenaren hebben veel meer mogelijkheden om in beroep te gaan.’ Ook Jules Theeuwes, hoogle raar economie, heeft er een hard hoofd in dat de bezuinigingen kunnen worden gerealiseerd. ‘Je kunt wel banen schrappen, maar dan moet je ook aangeven welke taken de overheid straks niet meer heeft. De partijen veronder stellen dat je met minder mensen hetzelfde kunt doen, maar de mo gelijkheden om de efficiëntie te vergroten zijn eindig.’

blz 7

Afdeling ACHTERHOEK Wat AbvaKabo voorzitter Edith Snoey betreft, ontbreekt het bij alle partijen aan een visie. ‘We moeten eerst het debat met elkaar aangaan over welke taken dt overheid heeft. Door alle reorganisaties is de rek er zo’n beetje uit. Je ziet ook vaak dat bij een reorganisatie de vaste krachten worden vervangen door uitzendkrachten.

KOOPKRACHT

Als de man in de straat minder te besteden heeft, zullen we dat zeker merken’, zegt Pieter Verhoog, secretaris sociale zaken bij Detailhandel Nederland. ‘Winkels die voedsel en kleding verkopen, merken later iets van de recessie dan verkopers van bijvoorbeeld auto’s. Maar ze komen ook later uit een recessie. Vandaar is het van belang dat de koopkracht op peil blijft. De detailhandel is een belangrijke ba nenmotor.’ Volgens het CPB kan alleen een coalitie van PvdA en SP leiden tot een iets hogere koopkracht. Bij alle andere partijen voorspellen de staatsreke naars verlies van koopkracht van 0,25 tot 0,5 procent per jaar door onder meer beper king van de hypotheekrenteaf trek en de zorgtoeslag. CNV is niet blij met de uitkomsten, maar kan nog niet zeggen of dat leidt tot hogere looneisen. ‘Dat weten we pas als we het hele pakket van maatregelen kennen. Welke groepen het hardst worden geraakt, is nog onduidelijk’, aldus een CNV-woordvoerder. Het CPB geeft geen uitsluit sel over de verschillen tussen verschillende inkomenscate gorieën. In grove lijnen ontzien CDA en VVD de hogere inko mens. PvdA, GroenLinks en SP hebben het juist voorzien op veelverdieners. Ze willen een toptarief van 60 procent voor mensen die meer dan 150 dui zend per jaar verdienen.

blz 8