WHITE PAPER DYA ARCHITECTUURVOLWASSENHEIDSMATRIX

WHITE PAPER

DYA ARCHITECTUURVOLWASSENHEIDSMATRIX

MARLIES VAN STEENBERGEN, ALDERT BOERSMA EN MARTIN VAN DEN BERG

WHITE PAPER DYA ARCHITECTUURVOLWASSENHEIDSMATRIX ARCHITECTUURVOLWASSENHEIDSMATRIX

Marlies van Steenbergen, Aldert Boersma en Martin van den Berg

Versie: 1.1 maart 2012

Copyright Sogeti Nederland B.V. © te Vianen Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd (voor willekeurig welke doeleinden) door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Sogeti Nederland B.V.

Sogeti Nederland B.V. maart 2012

1.1

I

Whitepaper: DYA Architectuurvolwassenheidsmatrix Inhoudsopgave

INHOUDSOPGAVE 1

EEN VAKGEBIED IN ONTWIKKELING ONT ................................ ................................................. 1

2

EEN COMBINATIE VAN PRAKTIJK P EN WETENSCHAP ............................... 3

3

DE NIEUWE MATRIX ................................................................ ................................... 4

4

TOEPASSING VAN DE MATRIX MA ........................................................ ........................ 7

5

REFERENTIES ................................................................ .......................................................................... 8


1.1

1

DYA Architectuurvolwassenheidsmatrix Een vakgebied in ontwikkeling

1

EEN VAKGEBIED IN ONTWIKKELING

De laatste tien jaar heeft het vakgebied van architectuur een duidelijke ontwikkeling doorgemaakt. Toen tien jaar geleden DYA gelanceerd werd, was dat het startsein voor meer aandacht voor het architectuurproces. Nu is ‘werken onder architectuur’ een begrip in veel organisaties. Tien jaar geleden werd architectuur nog vooral gezien als een blauwdruk voor de toekomst, nu is architectuur in veel organisaties veel meer een middel om in businessprojecten de juiste keuzes te kunnen maken. Tien jaar geleden hadden we het over de afstemming van architectuur met ‘de business’, alsof dat een wat vreemde entiteit was. Nu hebben we het over de vertaling van de businessstrategie naar een daarbij passende inrichting van de organisatie, als integraal onderdeel van ‘enterprise engineering’. Een van de factoren die zeker bijgedragen heeft aan deze ontwikkeling van het vakgebied, is de DYA volwassenheidsmatrix. In deze matrix, waarover we in 2003 voor het eerst publiceerden in het maandblad Informatie [1], was veel van het ‘nieuwe denken’ terug te vinden. De matrix is dan ook in de afgelopen tien jaar met veel succes gebruikt om menig organisatie inzicht te geven in de volwassenheid van de eigen architectuurfunctie en om richting te geven aan het verder professionaliseren van die architectuurfunctie. Dat alles vanuit het motto ‘architectuur moet werken’ en het belang om aan te sluiten bij de veranderprocessen in de organisatie. Zeker zo’n honderd organisaties hebben de DYA volwassenheidsmatrix de afgelopen jaren gebruikt om hun architectuurfunctie te toetsen en te verbeteren, vaak elk jaar opnieuw. Een instrument als de matrix behoudt zijn toegevoegde waarde echter alleen, als het zich mee ontwikkelt met het vakgebied. En waar de matrix tien jaar geleden trendsetter was, zijn veel onderdelen van de matrix nu, gelukkig, gemeengoed geworden. Deze ontwikkeling heeft bij ons de vraag opgeroepen: hoe actueel is de matrix eigenlijk nog? Zijn de onderliggende visie en inzichten ook in deze tijd nog steeds relevant? Stuurt de matrix nog steeds, in deze veranderde en veranderende wereld, op de juiste aspecten? Kortom, we vonden het, als makers en bewakers van de matrix, tijd voor een herijking van de matrix. Met als resultaat een vernieuwde matrix. Een matrix die qua structuur, visie en intentie nog steeds dezelfde is, maar die her en der wel beter in lijn is gebracht met nieuwe ontwikkelingen en inzichten. U zult dus zeker de oude matrix nog herkennen, maar tegelijkertijd ook duidelijk merken dat u een matrix hebt die past bij deze tijd. Ons uitgangspunt bij het herijken van de volwassenheidsmatrix was expliciet niet het vernieuwen om het vernieuwen, maar het vernieuwen waar nodig. De reden hiervoor is dat de matrix in de loop der jaren zijn toegevoegde waarde heeft getoond. En dat willen we behouden. Ook is de onderliggende filosofie, de DYA visie, ons inziens nog steeds volledig valide en actueel. Uitgangspunt was dan ook het aanpassen, waar nodig, van de bestaande matrix aan de eisen van deze tijd. Daarbij hebben we zowel gebruik gemaakt van ervaringen in de praktijk, als van inzichten uit de wetenschap. De kern van de matrix is dus overeind gebleven: de visie achter de volwassenheidsmatrix omtrent het werken onder architectuur komt voort uit DYA. Het behelst de uitgangspunten van DYA als just enough, just in time, doelgerichtheid, gecontroleerd ruimte voor afwijken, architectuur is een continu proces en architectuur moet verandering faciliteren. Het omvat ook het DYA model met Strategische Dialoog en Ontwikkelen (z)onder Architectuur, en de gedachte dat architectuur zich op verschillende niveaus afspeelt. Kerngedachte achter DYA is dat architectuur ‘moet werken’. De scope van de matrix is de architectuurfunctie, gedefinieerd als het geheel Sogeti Nederland B.V.

1.1 maart 2012

1

Whitepaper: DYA Architectuurvolwassenheidsmatrix Een vakgebied in ontwikkeling

aan activiteiten, verantwoordelijkheden en actoren betrokken bij de ontwikkeling en toepassing van architectuur in de organisatie, zowel formeel als informeel. De matrix geeft aan hoe dit geheel stap voor stap ingericht kan worden. Met de matrix kunt u meten waar u in dit incrementele ontwikkelpad staat en bepalen wat de volgende stappen zouden moeten zijn. Het idee achter de matrix is dat een grotere volwassenheid leidt tot een grotere effectiviteit, in de zin van een grotere bijdrage aan het bereiken van de organisatiedoelstellingen. De matrix ondersteunt verbetertrajecten van meerdere jaren. De matrix geeft een overall zicht op de architectuurfunctie: ctuurfunctie: zijn de juiste zaken ingeregeld, worden de juiste activiteiten uitgevoerd, ligt de focus goed. De matrix gaat niet in op individuele objecten als personen en producten, behalve op metaniveau: stimuleert de inrichting van de architectuurfunctie e dat de juiste producten worden opgeleverd en wordt er voldoende aandacht besteed aan alle stakeholders, inclusief de architecten?


1.1

2

DYA Architectuurvolwassenheidsmatrix Een combinatie van praktijk en wetenschap

2

EEN COMBINATIE VAN PRAKTIJK EN WETENSCHAP

Bij het herijken van een volwassenheidsmatrix spelen de volgende vragen een rol: • Dekt de matrix het hele speelveld nog steeds voldoende af? • Zijn de aandachtsgebieden voldoende onafhankelijk van elkaar? • Toetst de matrix nog steeds de juiste zaken? • Stemmen de prioriteiten nog steeds overeen met een gebalanceerd professionaliseringsproces? Het beantwoorden van deze vragen hebben we complementair aangepakt door te putten uit zowel praktijkervaringen als wetenschappelijk onderzoek. Nieuw ten opzichte van tien jaar geleden is dat er inmiddels een redelijk repertoire aan wetenschappelijke publicaties bestaat op het gebied van Enterprise Architecture Management (EAM). Waar de eerste matrix uit noodzaak puur op de praktijk is gebaseerd, hebben we nu de mogelijkheid om deze ideeën te toetsen aan academisch onderzoek [2], [3], [4], [5], [6]. Deze wetenschappelijke publicaties zijn vooral gebruikt om de eerste vraag te beantwoorden. Dit is gedaan door de factoren van EAM die in de betreffende publicaties genoemd worden op een rij te zetten en vervolgens te toetsen waar in de matrix ze geadresseerd worden. Waar witte vlekken bleken, zijn die, vooral in de vorm van extra controlevragen, opgevuld. De ervaringen uit de praktijk hebben licht geworpen op alle vier vragen. Hierbij zijn we via een aantal stappen te werk gegaan. Allereerst hebben we een oproep gedaan aan DYA assessoren, die met de matrix werken, om hun ideeën over vernieuwing aan te dragen. Deze ideeën hebben we verzameld en geclusterd en gebruikt als input voor een workshop met een aantal ervaren assessoren. Op basis van de discussie is een nieuwe versie van de matrix opgesteld. Deze versie is vervolgens gereviewed door de deelnemers aan de workshop. Toetsing bij assessoren is één aanpak, maar het is natuurlijk ook interessant te toetsen hoe organisaties die assessments hebbben ondergaan tegen de nieuwe matrix aankijken. Daarom hebben we een expertsessie georganiseerd met een aantal ‘heavy’ gebruikers: organisaties die al jaren met de matrix werken. Met deze groep hebben we de belangrijkste voorgestelde vernieuwingen besproken en op hun merites bediscussieerd. De feedback hieruit, heeft geleid tot de uiteindelijke versie van de matrix.

Sogeti Nederland B.V.

1.1 maart 2012

3

Whitepaper: DYA Architectuurvolwassenheidsmatrix De nieuwe matrix

3

DE NIEUWE MATRIX

Figuur 1 geeft een overzicht van de nieuwe matrix. Nr

Aandachtsgebied

1

Opstellen van architectuur

0

1

2

3

A

4

5

6

B

2

Gebruik van architectuur

3

Aansluiting op businessstrategie

A

4

Aansluiting op realisatie

5

Relatie met bestaande situatie

6

Verantwoordelijkheden en bevoegdheden

A

7

Aansluiting op veranderportfolio

A

8

Bewaking

A

9

Kwaliteitsborging

10

Beheer architectuurproces

11

Beheer architectuurproducten

12

Commitment en motivatie

13

Invulling architectuurrol

A

14

Architectuurmethode

A

15

Interactie en samenwerking

16

Architectuurtools

17

Begroting en planning

7

8

11

12

C

B A

C

B A

B B

C B

B

C

C A A

A

B B

C C

B

A

B

A

10

C

B

A

9

C

B

C C

C

D B

B

C

C A

A

B

C

B

C

Figuur 1. DYA architectuurvolwassenheidsmatrix 3.0 De meeste aandachtsgebieden bieden zullen nog steeds herkenbaar zijn, een aantal heeft een nieuwe naam gekregen. Hetzelfde geldt voor de volwassenheidsniveaus binnen de aandachtsgebieden (tabel 1). Wel is, zoals verderop wordt uitgelegd, het aantal aandachtsgebieden met één gereduceerd gereduceerd tot 17 en is het aantal schalen met één gereduceerd tot 12. Aandachtsgebied

Niveau A

Niveau B

Niveau C

Opstellen van architectuur

Architectuur doelgericht opgesteld

Architectuur met stakeholders opgesteld

Architectuur als samenhangend geheel opgesteld

Gebruik van architectuur

Architectuur is informatief

Architectuur is kaderstellend

Architectuur ingebed in besluitvorming

Aansluiting op businessstrategie

Architectuur gerelateerd aan businessdoelstellingen

Architectuurproces gestuurd door businessdoelstellingen

Architectuur integraal onderdeel van strategische dialoog

Aansluiting op realisatie

Ad hoc

Structureel

Interactief

Relatie met bestaande situatie

Aandacht voor bestaande situatie

Toekomst en bestaand in samenhang

Verantwoordelijkheden en bevoegdheden

Architectuur als product belegd

Management verantwoordelijk voor architectuurproces

Topmanagement verantwoordelijk voor effect van architectuur

Aansluiting op veranderportfolio

Inhoudelijke sturing per project

Inhoudelijke afstemming tussen projecten

Strategisch portfoliomanagement

Bewaking

Reactieve bewaking

Pro-actieve bewaking

Ingebedde bewaking

-

Kwaliteitsborging

Expliciete kwaliteitstoetsing

Kwaliteitsproces ingericht

Ingebed kwaliteitsbeleid

-


1.1

Niveau D

-

-

-

-

-

4

DYA Architectuurvolwassenheidsmatrix De nieuwe matrix

Aandachtsgebied

Niveau A

Niveau B

Niveau C

Niveau D

Beheer architectuurproces

Beheer wordt fragmentarisch uitgevoerd

Er zijn beheerprocedures ingericht

Continue procesverbetering

Beheer architectuurproducten

Beheer wordt fragmentarisch uitgevoerd

Er zijn beheerprocedures ingericht

Er is een beheerbeleid

Commitment en motivatie

Toewijzing van budget en tijd

Architectuur erkend als management instrument

Architectuur erkend als strategisch

Invulling architectuurrol

Rol onderkend

Rol ingevuld

Rol ondersteund

Architectuurmethode

Ad hoc

Structureel

Ingebed

Iinteractie en samenwerking

Samenwerking tussen architecten

Stakeholders betrokken

Gedeeld eigenaarschap

Architectuurtools

Ad hoc en productgericht

Structureel en procesgericht

Integratie van tools

-

Begroting en planning

Ad hoc

Structureel

Optimaliserend

-

-

-

Rol gewaardeerd -

Tabel 1. Architectuurvolwassenheidsniveaus per aandachtsgebied.

De vernieuwingen in de matrix kunnen we goed presenteren aan de hand van de vragen uit de vorige sectie. Dekt de matrix het hele speelveld voldoende af? De aandachtsgebieden blijken het hele speelveld nog steeds af te dekken. Wel blijken er binnen de aandachtsgebieden zaken onderbelicht te zijn. Een voorbeeld hiervan is de aandacht voor de architectuurproducten die opgeleverd worden. De witte vlekken die naar boven kwamen, konden we opvangen door het toevoegen van extra controlevragen. Zijn de aandachtsgebieden voldoende onafhankelijk van elkaar? Een analyse van de oorspronkelijke 18 aandachtsgebieden leidde tot de conclusie dat enige aanscherping wel mogelijk was. Zo is bijvoorbeeld het onderscheid tussen de afstemming met het ontwikkelproces en de bewaking van het ontwikkelproces aangescherpt, waarbij het eerste aandachtsgebied meer kijkt naar de informele contacten en inbedding in het ontwikkelproces terwijl het tweede aandachtsgebied puur vanuit het besturingsperspectief kijkt. Een andere aanscherping bleek de vraag of ‘afstemming met beheer’ nog wel een apart aandachtsgebied moest blijven. Uiteindelijk is er voor gekozen om dit aspect op te nemen in een vernieuwde uitwerking van het aandachtsgebied ‘opstellen van architectuur’, waarin meer aandacht is gekomen voor het betrekken van alle stakeholders, waaronder beheer. Toetst de matrix de juiste zaken? Uit de vraag of de matrix de juiste zaken toetst, kwam met name naar voren dat het mogelijk is om de matrix nog meer inrichtingsonafhankelijk te maken. Dat wil zeggen zowel de volwassenheidsniveaus als de controlevragen formuleren in termen van doelstellingen en niet in termen van middelen om die doelstellingen te bereiken. Een paar voorbeelden van herformulering staan in onderstaande tabel.


1.1 maart 2012

5

Whitepaper: DYA Architectuurvolwassenheidsmatrix De nieuwe matrix

Oorspronkelijke formulering

Herformulering

Wordt de architectuur getoetst aan de businessdoelen? Wordt een architectuur pas opgesteld als daar een opdrachtgever voor is?

Zijn de architectuurkeuzes in lijn met de businessstrategie en doelstellingen? Wordt een architectuurdocument pas opgesteld als er iemand is die het resultaat wil hebben? Is er een (informele) signalering of projecten rekening houden met de architectuur?

Worden projecten gecontroleerd op het voldoen aan de architectuur?

Tabel 2. Voorbeelden van herformuleringen controlevragen De controlevragen geven nu meer de essentie weer die we willen toetsen, in plaats van de manier waarop. Dat laatste kan immers van organisatie tot organisatie verschillen. Stemmen de prioriteiten overeen met een gebalanceerd professionaliseringsproces? Deze vraag heeft betrekking op de positionering van de volwassenheidsniveaus in de matrix. Een vergelijking laat zien dat dat een aantal volwassenheidsniveaus één schaal naar rechts of (vooral) naar links is verschoven. Dit zijn kleine correcties om meer balans in de schalen te krijgen die zijn ingegeven door de praktijkervaringen met het toepassen van de matrix. De grootste uitzondering uitzondering hierop is het aandachtsgebied ‘coördinatie van ontwikkelingen’ (hernoemd tot ‘aansluiting op veranderportfolio’), dat een derde volwassenheidsniveau er bij heeft gekregen en waarvan de eerste twee niveaus een aantal schalen naar links zijn geschoven. geschoven. Dit is een voorbeeld van een ontwikkeling, waarbij portfoliomanagement ook meer volwassen is geworden, die tot een inhoudelijke aanpassing in de matrix heeft geleid.

De hierboven beschreven aanscherpingen hebben, naast het hernoemen en herdefiniëren ëren van aandachtsgebieden en volwassenheidsniveaus, ook geresulteerd in het verwijderen van controlevragen, het toevoegen van nieuwe controlevragen en het herformuleren van controlevragen. Er zijn uiteindelijk 32 controlevragen verwijderd, 32 volledig nieuwe euwe controlevragen toegevoegd en 46 controlevragen geherformuleerd. Daarnaast zijn alle controlevragen omgezet naar stellingen.


1.1

6

DYA Architectuurvolwassenheidsmatrix Toepassing van de matrix

4

TOEPASSING VAN DE MATRIX

De toepassing van de matrix is niet gewijzigd. Het uitvoeren van een assessment zal nog steeds gebeuren door middel van het houden van interviews, het bekijken van documenten en het op basis daarvan opstellen van een rapportage met een architectuurprofiel in de matrix, bevindingen, conclusies en aanbevelingen voor verdere professionalisering. Nieuw is wel, dat we met gecertificeerde assessoren gaan werken. Een van de zorgen bij het vernieuwen van een volwassenheidsmodel als de DYA volwassenheidsmatrix is natuurlijk de compatibiliteit met eerdere assessments. Als u in het verleden een assessment hebt laten uitvoeren met de matrix, kunt u dan de resultaten van de nieuwe matrix nog vergelijken met uw eerdere resultaten? Uiteraard hebben we daaraan gedacht. In de komende periode zullen we, indien u dat op prijs stelt, in assessments zowel een architectuurprofiel met de oude matrix als met de nieuwe matrix maken. Zo wordt voor u de overstap van oud naar nieuw soepeler. Ook hebben we de verschillen tussen de twee matrici zorgvuldig geregistreerd. Zodat we ook op detailniveau altijd voor u de vergelijking kunnen maken. Nieuwsgierig geworden naar de nieuwe matrix? Laat uw naam, telefoonnumer en emailadres achter, en we nemen contact met u op om de vernieuwingen met u te bespreken of stuur een email naar [email protected] .


1.1 maart 2012

7

Whitepaper: DYA Architectuurvolwassenheidsmatrix Referenties

5

REFERENTIES

[1]

Berg, M. van den and Steenbergen, M. van (2003). Niveaus van werken onder architectuur. Informatie, Informatie 45(2), 52-56.

[2]

Winter, K., Buckl, S., Matthes, F. and Schweda, C.M. (2010). Investigating the State-of-the-art art in Enterprise Architecture Management Methods in Literature and Practice. In MCIS 2010 Proceedings, Proceedings paper 90.

[3]

Van Eck, P., Blanken, H. and Wieringa, R. (2004). (2 Project GRAAL: Towards Operational Architecture Alignment. International Journal of Cooperative Information Systems, Systems 13(3), 235-255.

[4]

Aier, S. and Schelp, J. (2010). A Reassessment of Enterprise Architecture Implementation. In: Dan, A., Gittler, F. F. and Toumani, F. (Eds.), ICSOC/ServiceWave 2009, LNCS 6275, 35–47, 35 47, Springer-Verlag, Springer Berlin Heidelberg.

[5]

Nakakawa, A., Bommel, P. van and Proper, H.A. (2010). Challenges of Involving Stakeholders When Creating Enterprise Architecture. In: 5th SIKS/BENAIS IS Conference on Enterprise Information Systems, Systems, 43-55. 43

[6]

Raadt, B. van der, Slot R. and Vliet, H. van (2007). Experience report: assessing a global financial services company on its enterprise architecture effectiveness using NAOMI. In Proceedings of the e 40th Annual Hawaii Intenational Conference on System Sciences (HICSS’07). (HICSS’07)


1.1

8

WHITE PAPER DYA ARCHITECTUURVOLWASSENHEIDSMATRIX

Recommend Documents