Laura Punt 2013
Werken met tussendoelen in de onderbouw Interactief lees- en schrijfonderwijs
Inhoud • • • • •
Het waarom en het wat van tussendoelen Aansluiting tussen po en vo Werken met tussendoelen Voorbeelden van interactief lees- en schrijfonderwijs Verbeterpunten in uw onderwijs - tussendoelenscan
Handboek en website • Handboek: Interactief lees – en schrijfonderwijs. Werken met tussendoelen in de onderbouw van het vo. • Website met tussendoelenscan: www.werkenmettussendoelen.nl
Waarom deze materialen met tussendoelen? •
• • •
Referentieniveaus tot wet verheven: kader waar je niet omheen kunt. Behoefte aan verdere concretisering Meer nadruk op groei en niet alleen op toetsen van wat je beheerst Meer nadruk op het ‘hoe’ met ruimte voor differentiatie Doelgericht onderwijs
Wat zijn tussendoelen? Primair onderwijs: Tussendoelen zijn markeringspunten in het taalontwikkelingsproces van leerlingen, tussendoelen zijn mijlpalen langs verschillende leerroutes = ontwikkelingsdoelen Voortgezet onderwijs: Tussendoelen zijn beheersingsdoelen. De natuurlijke ontwikkeling heeft voor een groot deel in het po plaatsgevonden. Sprake van doorontwikkelen. Onderwijsaanbod nog belangrijker
Aansluiting po en vo (Sub)domeinen
Leesvaardigheid
Schrijfvaardigheid
• Leesmotivatie • Technisch lezen • Leeswoordenschat • Begrijpend lezen • Lezen van fictie
• Strategisch schrijven • Spelling en interpunctie • Reflecteren op geschreven taal
Aansluiting po en vo - vervolg Elk subdomein kent de volgende paragrafen: -
Casus Terugblik op de tussendoelen van het primair onderwijs Wat weten we over de verdere ontwikkeling van ….? Tussendoelen …. Stimulering van ….
Een vraag aan u Wat gebeurt er op uw school op het gebied van: -
Signalering en toetsing Doelgericht werken aan lezen en schrijven Didactische aanpak binnen de klas Extra hulp buiten de klas Sectie Nederlands Andere secties Overgang po/vo?
Werken met tussendoelen Schoolniveau • Ontwikkeling taalbeleid • Verbeteren aansluiting po en vo Team- of sectieniveau • Keuzes voor en ontwerpen van onderwijsaanbod en lesmateriaal Klassen- of groepsniveau • Onderlegger lesvoorbereidingen cyclische ontwikkeling en doelgericht werken • Differentiatie in de klas of groep
Een voorbeeld – Strategisch schrijven Ambitieuze tussendoelen in het po: • Teksten met veelal correcte spelling en interpunctie; • Herkennen en gebruiken van kenmerken van verschillende tekstsoorten; • Schrijfdoel en lezerspubliek vaststellen; • Informatie verzamelen, ordenen en in de tekst verwerken; • Enkelvoudige en samengestelde zinnen gebruiken; • Teksten reviseren; • Reflecteren op schrijfproduct en schrijfproces.
Strategisch schrijven in de praktijk • • •
• •
Lang niet alle tekstsoorten en tekstdoelen komen aan bod in po; Schrijfpubliek veelal bekenden in po; 60% van de scholen besteedt gemiddeld 45 minuten aan schrijven (van de 8 uur taal in totaal) in po; In vo vooral communicatieve functie van schrijfonderwijs; Schrijfonderwijs havo en vwo is schoolfunctioneel en procesgericht.
Bronnen: Cito (2004) Inspectie van het Onderwijs (2011) Bonset & Braaksma (2008)
Tussendoelen strategisch schrijven Samenhang op zinsniveau
Afstemming doel
Leerlingen formuleren hun gedachten en gevoelens in enkelvoudige en samengestelde zinnen.
Leerlingen formuleren hun gedachten en gevoelens in enkelvoudige en samengestelde zinnen.
Leerlingen formuleren hun gedachten en gevoelens in enkelvoudige en samengestelde zinnen.
Ze gebruiken verwijswoorden.
Ze gebruiken verwijswoorden veelal correct.
Ze gebruiken verwijswoorden bijna altijd correct.
Leerlingen stellen schrijfdoel van tevoren vast.
Ze stellen schrijfdoel van tevoren vast en blijven trouw aan dit doel.
Ze stellen schrijfdoel vast en kunnen verschillende doelen hanteren en combineren.
Werken aan strategisch schrijven Werken met de tussendoelen: • Breng focus aan bij schrijfopdrachten: welke tussendoelen staan centraal? • Differentieer: welke tussendoelen zijn haalbaar voor welke groepen leerlingen? • Maak de gewenste ontwikkeling zichtbaar, brainstorm samen met leerlingen, verzamel goede en minder goede voorbeelden. • Breng dezelfde focus aan bij het geven of laten geven van feedback, revisie en beoordeling.
Stimulering van lees- en schrijfontwikkeling Interactief onderwijs • Sociaal leren • Betekenisvol leren • Strategisch leren
Sociaal leren – observerend leren schrijven Bij Nederlands • De schrijftaak zelf uitvoeren • Observeren van twee leerlingen met de vraag Wie van de twee doet het minder goed en waarom? • Observeren van twee leerlingen met de vraag Wie van de twee doet het beter en waarom vind je dat?
Bron: Rijlaarsdam & Braaksma (2004)
Betekenisvol strategisch schrijven Bij Nederlands: ‘Wie schrijft, wil gelezen worden.’ Multatuli schreef al: “Ik wil gelezen worden!” • Werken met leertaken • Betekenisvol reviseren • Betekenisvol brieven schrijven
Strategische leren bij alle vakken Genredidactiek Genre
Betoog
Historisch verslag
Doel
Overtuigen
Informeren of verklaren
Tekststructuur
Inleiding met stelling Argumenten voor met toelichting Argumenten tegen met weerlegging Conclusie
Gedetailleerde beschrijving gebeurtenis Mogelijke verklaringen Beschrijven gevolgen
Verbindingswoorden
Signaalwoorden opsomming, tegenstelling, conclusie
Chronologische volgorde, oorzaak en gevolg
Andere talige kenmerken of specifiek taalgebruik
Eigen mening schrijver, feiten om te overtuigen
Vaak verleden tijd, bijvoeglijke naamwoorden
Een voorbeeld van technisch lezen
Verbeterpunten in uw onderwijs?
Tussendoelenscan (1)
Tussendoelenscan (2) Leesmotivatie • Ik laat leerlingen zelf teksten uitkiezen die passen bij hun leesniveau en hun interesses. • Ik lees mijn leerlingen voor. • Ik laat de leerlingen hun leeservaringen met elkaar delen (erover praten, discussiëren, poster maken, recensies bespreken). • Ik introduceer boeken in verschillende genres en soorten. • Ik besteed aandacht aan vrij lezen in de les. • Ik help de leerlingen om zicht te krijgen op hun eigen leesvoorkeuren, bijvoorbeeld d.m.v. het invullen van een leesenquête.
www.werkenmettussendoelen.nl • • • • •
Overzicht tussendoelen Voorbeelden bij de suggesties uit het handboek Materialen uit de pilots Verwijzingen naar materiaal van ‘derden’ Tussendoelenscan
Hartelijk dank en veel succes met het doelgericht werken aan interactief lees- en schrijfonderwijs!
[email protected]
