Werken met kwarts ARBOWIJZER 4. Kwarts of kwatsch? Inhoudsopgave

FNV BOUW

BESTAAT UIT

FNV BOUW & INFRA, FNV AFBOUW

EN

ONDERHOUD, FNV MEUBEL & HOUT

ARBOWIJZER 4

EN

FNV WOONDIENSTEN

Steen. De bouw kan niet zonder. Het is dan ook duurzaam en degelijk. Dus werken duizenden bouwvakkers met steen of steenachtige materialen. Bij dat werk komt bijna altijd stof vrij. In steenstof zit dikwijls het kankerverwekkende bestanddeel kwarts. Wat zijn de risico’s en hoe hou je ze zo klein mogelijk? Achtergronden en tips & trucs op een rij.

Werken met kwarts Kwarts of kwatsch?

Herziene 2e uitgave, april 2009

Stof zijt gij... ‘De één werpt stof op, de ander krijgt het in het oog’, aldus een oud Chinees spreekwoord. En nog zo’n spreekwoordelijke waarheid: ‘Het is onmogelijk stof te doen opwaaien zonder dat enkele lieden hoesten’. Stof is niet gezond. Maar sommige soorten stof zijn ronduit ongezond. Steenstof bijvoorbeeld. Met name vanwege de kwarts die er in zit. Kwarts komt van nature voor in veel soorten gesteenten. Sinds jaar en dag is bekend dat het inademen van kwartshoudend stof gezondheidsproblemen veroorzaakt. Stoflongen zijn daarvan het bekendste voorbeeld. Maar sinds enige tijd staat kwarts ook op de internationale lijst van kankerverwekkende stoffen. Reden genoeg dus om de stofblootstelling zo laag mogelijk te houden.

>

Stof zijt gij... .......................................... 1

>

Wat is kwartsstof ................................ 2

>

Piepen en hijgen .................................. 3

>

Wat zegt de wet? ................................ 7

>

Tips & trucs om kwartsstof te weren ........................... 8

>

Meer weten? ....................................... 11

>

Nuttige adressen .............................. 12

Arbowijzer 4 | Werken met kwarts | Kwarts of kwatsch? | 09099-1

09099

Inhoudsopgave

Wat is kwartsstof? Een groot deel van de aardkorst, gesteenten en rotsen bestaat uit zogenaamde ‘silicaten’. Dat zijn verbindingen waarin silicium voorkomt. Het voor de gezondheid meest schadelijke silicaat is kristallijn kwarts. Het komt voor in grondstoffen die in de bouw veel worden gebruikt. Het zit bijvoorbeeld in betonsteen, cellenbeton, (kalk)zandsteen, metselstenen en tegels (zie kader). Dat het er in zit is geen probleem, want op zich zijn kwartshoudende materialen niet schadelijk. Maar de bewerking ervan wel. Want daarbij komt kwartsbevattend steenstof vrij. De kleine stofdeeltjes verspreiden zich door de lucht en kunnen door inademing diep in de longen doordringen. En daar kan het kwartsbevattend stof schade aanrichten.

Kwarts gewogen Bouwmaterialen worden ‘kwartshoudend’ genoemd bij een kwartsgehalte van meer dan 1.5% op gewichtsbasis. Een aantal veel voorkomende kwartshoudende bouwmaterialen op een rij. Materiaal

gewichtspercentage kwarts

Zandsteen Kalkzandsteen Cellenbeton Betonsteen Beton Baksteen Gips

50 - 90% 30 - 83% 12 - 44% 25 - 40% 20 - 30% 10 - 25% 0 - 3,5%

Beton, cellenbeton, metselbaksteen, kalkzandsteen en diverse soorten natuursteen (kwartsiet, verschillende soorten graniet, leisteen) zijn voorbeelden van materialen met een hoog kwartsgehalte. Veel gebruikte materialen met een laag kwartsgehalte zijn gips(blokken), cement (het zand/cement mengsel bevat wel kwarts), marmer en basalt.


Piepen en hijgen Inademen van stof is nooit gezond. Of dat nou huisstof, houtstof of steenstof is. Als je regelmatig in een stoffige omgeving werkt, kun je last krijgen van niesbuien, benauwdheid en andere ademhalingsproblemen. Kwartsstof is een kankerverwekkende stof. In Nederland zijn er grenswaarden voor gevaarlijke stoffen die op gezondheidskundig niveau moeten worden bepaald. Voor de groep kankerverwekkende stoffen bestaan er zogenaamde MAC-waarden. Omdat bij deze stoffen in principe elke hoeveelheid kanker kan veroorzaken, is een scherpe grenswaarde niet te stellen. De MAC is dus de waarde, waarbij het risico op kanker enorm klein is, zo klein dat het verwaarloosbaar is. Bij kwartsstof mag er een maximale hoeveelheid stof in de werklucht aanwezig zijn. De hoogte van de grens- en MAC-waarden is daarbij afhankelijk van de gezondheidsschade die het kan veroorzaken. Hoe ernstiger de gevolgen, hoe lager de MAC of grenswaarde. Kwarts kan alleen tot gezondheidsproblemen leiden als het doordringt tot in de kleinste luchtwegen. Alleen de kleinste (respirabele) kwartsdeeltjes zijn daarom gevaarlijk. Kwartsstof is heel fijn stof, dat niet of nauwelijks te zien is. Voor kristallijn kwartsstof bestaat een aparte MAC-waarde omdat het silicose en longkanker kan veroorzaken (zie kader).

MAC voor kwartsstof MAC-waarden (Maximale Aanvaarde Concentratie) geven aan hoeveel er van een stof in de werklucht aanwezig mag zijn. De kans op gezondheidsschade is zo klein dat je nauwelijks nog van een risico kunt spreken, veelal een miljoenste kans. Zelfs bij levenslange blootstelling kun je er dus vanuit gaan dat het veilig is. De wettelijke grenswaarde voor blootstelling aan kwarts is 0.075 mg/m3 gerekend over 8 uur. Deze norm biedt volgens deskundigen voldoende waarborg tegen het ontstaan van silicose. Longkanker kan bij die kwartsconcentraties dan ook niet ontstaan.

Silicose Inademing van kristallijn kwarts kan longfibrose veroorzaken. Beter bekend onder de naam silicose of ‘stoflong’. Het longweefsel wordt star doordat er bindweefselvorming optreedt. Een aandoening die vooral bij mijnwerkers veel voorkomt. Maar helaas komt het ook onder bouwvakkers voor. Silicose ontstaat meestal geleidelijk, na langdurige blootstelling (tientallen jaren) aan kwartsstof. Het verraderlijke is dat de meeste mensen in eerste instantie niet zoveel merken, maar er pas op latere leeftijd echt last van krijgen. De klachten beginnen met hoesten, kortademigheid, benauwdheid, hijgen en pijn op de borst. Als de blootstelling aan stof stopt, kunnen de klachten verminderen. Maar de longen zijn dan al wel onherstelbaar beschadigd. Als de stofblootstelling aanhoudt, verergeren de klachten. De kortademigheid kan zo erg worden dat na verloop van tijd zelfs normaal traplopen niet meer mogelijk is. In dit stadium zijn de klachten onomkeerbaar, zelfs als de blootstelling stopt. Hoe meer stof er ingeademd wordt, hoe meer schade er ontstaat en die schade is niet meer te herstellen. Naast deze langzame ontwikkeling van de ziekte, kan silicose ook sneller ontstaan. Namelijk na inademing van erg hoge concentraties kwartsstof. De ziekte openbaart zich dan meestal 1 tot 5 jaar na de


blootstelling en is dodelijk. Iemand die lijdt aan silicose is gevoeliger voor andere longaandoeningen zoals bijvoorbeeld TBC.

Kanker Kwartsstof kan longkanker veroorzaken. Dat staat sinds enige tijd vast. Dit komt door langdurige irritatie van het longweefsel door inademing van te hoge concentraties kristallijn kwarts. Dat is slecht nieuws. Maar het goede nieuws is, dat blootstelling onder een bepaalde concentratiegrens niet tot kanker kan leiden. Dat is de conclusie van het IARC (internationaal kankeronderzoekscentrum) en de Gezondheidsraad. Als de blootstelling de MAC-waarde voor kwartsstof niet overschrijdt zullen silicose en longkanker niet optreden. Goede stofbeperkende maatregelen moeten de hoeveelheid kwartsstof op een veilig niveau houden.

Risicogroepen Kwarts komt alleen vrij bij het bewerken van steenachtige materialen. Met name bij het werken in slecht geventileerde binnenruimte kan de concentratie kwartsstof hoog oplopen. Daarnaast zijn de samenstelling en de aard van het materiaal van invloed op het vrijkomen van kwartsstof. Bij het mechanisch bewerken van harde materialen komt bijvoorbeeld meer schadelijk stof vrij dan bij het bewerken van zachte materialen. Vooral bij het boren, frezen, hakken, schuren/slijpen, stralen/boucharderen en zagen ontstaat veel kwartsstof. De norm wordt daarbij fors overschreden (zie kader). Dat is een bedreiging voor de bewerker, maar ook voor anderen die in dezelfde ruimte werken. Of voor degenen die de ruimte schoonmaken. Asfaltfrezers, betonboorders, blokkenstellers ruwbouw, koppensnellers, slopers, sleuvenhakkers, kabel- en buizenleggers, terrazzowerkers, tegelzetters, vloerenleggers, voegers en wanden plafondmonteurs hebben dagelijks met kwartsstof te maken. Maar ook straatmakers lopen risico; bijvoorbeeld bij het op maat maken van trottoirbanden, stenen en tegels. Het risico op gezondheidsschade door kwarts is afhankelijk van de kwartsconcentratie in de werklucht en de duur van de blootstelling. Hoe langer en hoger je wordt blootgesteld, hoe meer van het schadelijke stof je inademt. Daarnaast is de kans op schade afhankelijk van de gezondheid en individuele gevoeligheid voor stof en van de zwaarte van het werk. Tijdens zwaar werk adem je sneller en dieper, waardoor je meer lucht (en dus stof) binnenkrijgt. De hoogte van de concentratie kwartsstof in de werklucht is afhankelijk van: Het kwartsgehalte van het bewerkte materiaal. Met name producten waarin veel zand is verwerkt, bevatten een hoog gehalte kwarts. De wijze van be- of verwerken. De aard van de werkplek (buiten, binnen, grote of kleine ruimte). De mate van ventilatie of afzuiging. Door maatregelen op deze punten is de kans op gezondheidsschade te beperken. Arbowijzer 4 | Werken met kwarts | Kwarts of kwatsch? | 09099-4

Kwarts gemeten Hoeveel kwarts komt er bij de verschillende bewerkingen van steenachtig materiaal in de inademingslucht? En hoe effectief zijn maatregelen? Een overzicht. Activiteit

Kwartsstof in de lucht (mg/m3)

Zagen - zagen met watertoevoer - zagen met afzuiging Frezen (sleuven) - frezen met afzuiging Frezen (vlakken) - frezen met afzuiging - werpstralen (blastrac) Boren - boren met watertoevoer - boren met afzuiging Slijpen van voegen - met afzuiging - met watertoevoer Schuren/slijpen van vlakken - met watertoevoer - met afzuiging Hakken (buiten) - hogedruk waterstralen - kraken (heipalen) - hakken met afzuiging Hakken (binnen of op afgeschermde steiger) - hogedruk waterstralen - hakken met afzuiging - hakapparatuur op bobcat Gritstralen/zandstralen - hogedruk waterstralen - zuigkopstralen - werpstralen (vloeren) - nevenstralen + grit - stralen met water + zand/grit Puinruimen - in cabine met toevoer van lucht via stoffilter - puinruimen (na natsproeien) Aanbrengen spuitbeton Vegen - zuigen

tot ca. 15

Afname door maatregel (% )

> 95% 75% - 95% tot ca. 15 75% - 95% tot ca. 15 > 95% > 95% tot ca. 2.5 > 95% 50% - 90% tot ca. 8.5 > 95% > 95% tot ca. 15 > 95% 75% - 95% tot ca. 3 > 95% > 95% 50% - 90% tot ca. 15 > 95% 50% - 90% 30% - 70% tot ca. 15 > 95% > 95% > 95% 95% 50% - 80% rond 1.5 > 95% 0% - 80% rond 0.5 tot ca. 1 > 80%


Let op je lijf Veel werknemers in de bouw hebben last van stof: 11% van de medewerkers op de bouwplaats zegt last te hebben van kortademigheid (Stichting Arbouw, 2007). Het percentage mensen dat blootgesteld wordt aan stof (niet alleen steenstof) is zelfs nog fors hoger. Welke beroepen hebben last van stof?

Beroepen

stof %

kortademig %

Betonwerker Blokkensteller Dakdekker Grondwerker Heier Kabel- en buizenlegger Machinaal houtbewerker Machinist grond-, weg- en waterbouw Metaalbewerker Metselaar Monteur afbouw Natuursteenbewerker Opperman Constructieschilder Steigerbouwer Straatmaker Stukadoor Tegelzetter Timmerman Voeger Wegenbouwer

57 48 68 39 39 28 61 35 58 58 63 61 47 67 53 51 74 81 56 64 36

15 12 11 12 12 17 8 10 12 9 13 16 13 21 20 13 15 15 10 16 9

Maatregelen op maat Er zijn veel beroepen in de bouw waarbij kwartsstof een probleem is. Deze Arbowijzer geeft algemene tips & trucs om de blootstelling te beperken. Gedetailleerde maatregelen per beroepsgroep treft u in folders van de Stichting Arbouw onder andere over de: voeger, metselaar, terazzowerker, stukadoor, blokkensteller, vloerenlegger, wanden plafondmonteur, straatmaker en tegelzetter. Ook is er een aparte folder over natuursteen De folders zijn gratis aan te vragen bij Arbouw (zie ‘Meer weten?’). Daarnaast is er door de Stichting Arbouw een keuzewijzer ontwikkeld (www.stofvrijwerken.nl). Hier is bij uw handgereedschap een passende stofzuiger te vinden.


Wat zegt de wet? Een werknemer moet veilig kunnen werken, ook met kwartshoudend materiaal. De werkgever is verplicht daarbij te helpen. Dat staat in een aantal wetten, regels of overeenkomsten. Kern van de wet is dat alle kankerverwekkende stoffen vervangen moeten worden door minder schadelijke alternatieven. Aangezien kwarts een kankerverwekkende stof is, geldt dit ook voor kwarts. Om de risico’s van het werken met kankerverwekkende en mutagene stoffen en kankerverwekkende processen te kunnen inschatten, te vermijden en in elk geval tot een minimum terug te brengen, zijn in het Arbobesluit regels voor het werken met deze stoffen opgenomen. De werkgever is verplicht om alle mogelijke risico’s door arbeid voor werknemers te inventariseren en te beoordelen. Dit gebeurt aan de hand van een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). De exacte teksten hierover zijn terug te vinden in Hoofdstuk 4 van het Arbobesluit, afdeling 2, artikel 4.11 t/m 4.23 Verder staat in artikel 4.60 het zandsteenverbod: het is verboden om zandsteen te bewerken, verwerken of in voorraad te houden, behalve als dit noodzakelijk is voor het behoud van monumenten als bedoeld in de Monumentenwet 1988. En in artikel 4.61 en zandstraalverbod: Het is verboden te stralen met een stof die kwarts of een andere vorm van vrij kristallijn siliciumdioxide meer dan 1% bevat. Daarnaast wordt in hoofdstuk 2, afdeling 5 van het Arbobesluit nog speciaal aandacht geschonken aan het Bouwproces. Hier staat onder andere dat in de ontwerpfase al rekening moet worden gehouden met de verplichtingen voor de arbeidsomstandigheden in de uitvoeringsfase op de bouwplaats. Ook moet er een Veiligheids& Gezondheidsplan opgesteld worden voor bijzondere gevaren, zoals kwartsstof. Tot slot staan in de cao voor de Bouwnijverheid in artikel 70a en 70b bijzondere veiligheids- en arbobepalingen voor bouwplaatswerknemers en UTA-werknemers.


Tips & trucs om kwartsstof te weren Stof, neem ’t niet te luchtig Minder of geen kwartsstof in de bouwlucht. Hoe bereik je dat? Tips & trucs voor verbeteringen op een rij. Oplossingen die de bron van het probleem aanpakken, hebben altijd de voorkeur. De Arbowet schrijft dat trouwens ook voor. Als bronoplossingen niet kunnen, zijn vaak andere verbeteringen voor handen. Pas in laatste instantie komen persoonlijke beschermingsmiddelen uit de kast.

1. Bronoplossing Bronoplossingen beginnen op de tekentafel, in de ontwerpfase. De ontwerper kan kiezen voor materialen met een lager kwartsgehalte. Bijvoorbeeld gipsblokken in plaats van gasbeton, niet-kwartshoudend in plaats van kwartshoudend natuursteen, niet kwartshoudende vulstof (bijvoorbeeld amorfe silica) in mortels verwerken. Houd in de materiaalkeuze ook rekening met de hardheid van het materiaal. Bewerken van harde materialen veroorzaakt meestal meer fijn respirabel kwartsstof dan bij zachte materialen. Dat geldt echter niet voor alle soorten bewerking. Bij het hakken van zachte materialen komt juist weer meer stof vrij. Kies een werkmethode waarbij zo weinig mogelijk stof vrijkomt. Het bewerken van vloeren is minder stoffig wanneer dat gebeurt met de werpstraaltechniek (blastrac) in plaats van gritstalen. Een ander voorbeeld: bij het uithakken van voegen ontstaat minder stof dan bij het slijpen. Ook voor het frezen zijn er goede alternatieven. Bijvoorbeeld kunnen PVC-kokers bij prefab-bouw in het beton worden gegoten. Dan blijft er veel minder freeswerk over. Een ander goed voorbeeld: blokken knippen in plaats van ze te zagen. De planning is belangrijk. Als alle partijen op tijd de juiste tekeningen hebben, kan een bouwbedrijf maatregelen treffen om risico’s te voorkomen. Een goede planning voorkomt dikwijls onnodige bewerkingen op de bouwplaats. Een goede maatvoering beperkt bewerkingen op de bouwplaats. Laat de leverancier (waar mogelijk) elementen op maat aanleveren. Gebruik technieken waarbij uitsparingen in het beton al tijdens het storten worden gemaakt. Dat kan met bekistings-, instort- en sparingsvoorzieningen. De technieken zijn eenvoudig en goedkoop en sparen bovendien veel bewerkingen uit. Ook innovatieve oplossingen zijn mogelijk. Een gewone lichtschakelaar kan worden vervangen door een infrarood-schakelaar. Dat scheelt freeswerk. Reiniging van kwartshoudende materialen alleen laten gebeuren, wanneer dat echt nodig is.


Vervang bij renovatie niet-dragende, kwartshoudende wanden door kwartsvrije alternatieven wanneer de renovatie veel bewerkingen in die wanden noodzakelijk maakt. Beoordeel of een bepaalde bewerking wel nodig is. Is schuren echt zinvol, of is het alleen maar voor de zekerheid ingepland? Bij sloopwerk ontstaat veel stof. Vermijd zo veel mogelijk handmatig slopen. Maak bij voorkeur gebruik van cabinevoertuigen. Verder is demonteren van (delen van) het bouwwerk minder stoffig dan stuk slaan. Bij knippen en zagen ontstaat weer minder stof dan bij slopen met de hamer.

2. Beperking blootstelling Als er toch kwartsstof vrijkomt, kan die het beste zo snel mogelijk worden afgezogen. Nog voordat je het kunt inademen. Daarvoor moet de afzuiging goed aansluiten op het werkvlak. Gebruik dus boor-, schuur- en zaagmachines met ingebouwde afzuiging. Er zijn tal van minder bekende afzuigsystemen. Bij spiraalboren vanaf acht millimeter bijvoorbeeld, is afzuigen via de kern mogelijk. Zo wordt meteen het boorgat schoongezogen. Andere voorbeelden zijn het afzuigsysteem voor de asfaltfrezer, de boorhamer met stofafzuiging Let bij aanschaf, gebruik en onderhoud van afzuigapparatuur op een aantal zaken. Het filter en het afzuigsysteem moeten voldoende capaciteit hebben en geschikt zijn voor het vrijkomende stof. Als dat niet het geval is, slaat het filter snel dicht of is de opvangbak te klein. Dan komt er toch nog stof vrij. Nieuwe afzuigapparatuur moet voorzien zijn van een CE-markering. Daarmee is gewaarborgd dat aan een aantal minimumeisen is voldaan. Blaas stof niet weg met perslucht. Daarmee wordt het stof alleen maar verspreid. Het is veel beter om een (industriële) stofzuiger te gebruiken. Gebruik bij voorkeur hydraulisch aangedreven gereedschap. Door pneumatische aandrijving kan stof opwaaien. Bij elektrische apparatuur is dat al minder en hydraulisch gereedschap voorkomt het. Ruim stof op de bouwplaats zo snel mogelijk op. Stof dat blijft liggen, kan weer opdwarrelen en dus worden ingeademd. Door materiaal nat te bewerken (zagen, frezen, hakken, boren) verspreidt vrijkomend stof zich niet. Nat of vochtig stralen veroorzaakt minder stof dan droog gritstralen. Zuig koelwater op en laat het niet in de omgeving weglopen. Dat voorkomt dat na opdrogen van het koelwater schadelijk kwartsstof vrijkomt. Goede ventilatie op de werkplek kan het stof verminderen. Goed ventileren is mogelijk als ramen nog niet geplaatst zijn of geopend kunnen worden en wanneer tussenwanden nog ontbreken. Scherm de werkplek niet af met zeildoek. Arbowijzer 4 | Werken met kwarts | Kwarts of kwatsch? | 09099-9

Probeer de werkzaamheden waarbij stof vrijkomt zoveel mogelijk in een aparte ruimte te doen, zodat anderen geen last van je hebben.

3. Persoonlijke bescherming Als er ondanks voorgaande maatregelen veel stof is, gebruik dan adembescherming. De werkgever moet deze aan u geven. Gebruik in ieder geval adembescherming op momenten dat u last heeft van het vrijkomend kwartsstof, uw machine niet werkt met koelwater, de afzuiging onvoldoende effectief is en als u werkt in kleinere of slecht geventileerde ruimten. De keuze van een goed beschermingsmiddel is belangrijk maar niet eenvoudig. Laat u door een deskundige adviseren over de voor uw werk geschikte persoonlijke bescherming. Ademhalingbescherming tegen stof bestaat uit maskers en filters. Het masker bepaalt de bescherming en het filter het soort stof waartegen wordt beschermd. Bij het werken met kwartsstof moet u werken met een volgelaatsmasker met P3-filter voorzien van aangeblazen lucht. Ook als er buiten gewerkt wordt. Een snuitje is niet voldoende. In combinatie met afzuiging of nat werken is een halfgelaatsmasker met filtertype P2 voorzien van een uitademventiel meestal goed genoeg. Meer specifieke oplossingen zijn te vinden in de arbocatalogus. Hier vindt u per beroep oplossingen om de blootstelling aan kwartsstof te voorkomen of te beperken. Zie surftips voor de website.


Meer weten? Meer weten over de risico’s van kwartsstof? Neem contact op met de helpdesk van FNV Bouw: 0900 368 2689 (lokaal tarief)

Leestips A-blad Natuursteen. Stichting Arbouw. Kwartsstof te lijf: ben jij een stoffig type. Stichting Arbouw. Stofbeheersing in de afbouw- en onderhoudssector. Stichting Arbouw. Arbouw-advies. Ademhalingsbescherming. Stichting Arbouw.

Surftip Actuele informatie over kwarts en andere arbo-onderwerpen vindt u onder het kopje ‘Werk en inkomen’ op de diverse sectorsites van FNV Bouw. Zie: www.fnvbouw.nl. www.stofvrijwerken.nl


Nuttige adressen Bureau Beroepsziekten FNV Postbus 58096 1040 HB Amsterdam T 020 581 69 92 F 020 581 69 93 E [email protected] I www.bbzfnv.nl Ivam Postbus 18180 1001 ZB Amsterdam T 020 525 50 80 F 020 525 58 50 E [email protected] I www.ivam.uva.nl Stichting Arbouw Postbus 213 3840 AE Harderwijk T 0341 46 62 00 F 0341 46 62 11 E [email protected] I www.arbouw.nl TNO Kwaliteit van Leven Business Unit Arbeid Polarisavenue 151 2132 JJ Hoofddorp T 023 554 93 93 F 023 554 93 94 E [email protected] I www.tno.nl/kwaliteit_van_leven

Colofon

Uitgave FNV Bouw | Herziene 2e uitgave: april 2009 | Oorspronkelijke Tekst: Bus & co, april 1999 |

Fotografie: Piet den Blanken, Bert Janssen, Marcel Minnée, Sjaak Ramakers | Opmaak: Studio FNV Bouw | Woerden, april 2009 Arbowijzer 4 | Werken met kwarts | Kwarts of kwatsch? | 09099-12

Werken met kwarts ARBOWIJZER 4. Kwarts of kwatsch? Inhoudsopgave

Recommend Documents