WERKEN AAN WIJKECONOMIE IN DORDRECHT Van beleid naar uitvoering Definitief 30 oktober 2007
Stadsontwikkeling, afdeling Beleid 2007
Voorwoord en samenvatting Voor u ligt een beleidsvoorstel voor wijkeconomie en een concretisering in een plan van aanpak voor een drietal wijken: Oud Krispijn, Wielwijk en Crabbehof. Deze nota werd geschreven door Stadsontwikkeling Beleid in opdracht van het Programma Economie. De opdracht omhelsde het schrijven van een visie op wijkeconomie en een uitwerking in plannen van aanpak voor de wijken. Er is onderzoek gedaan, dat heeft geresulteerd in wijkeconomieschetsen die als bijlage bij deze nota zijn gevoegd. Er is een concept-visie geschreven en vervolgens is in overleg met de drie betrokken portefeuillehouders (Van den Oever, Spigt en Kamsteeg) gekozen voor een concrete uitwerking in een plan van aanpak wijkeconomie voor de wijken Crabbehof, Wielwijk en OudKrispijn. De beleidsmatige reden voor de keuze voor deze 3 wijken is een combinatie van een hoge werkloosheid en een matige werkgelegenheid in de wijken. Een ander argument voor deze keuze is het gegeven dat voor Wielwijk en Crabbehof al wijkactieplannen werden voorbereid ten behoeve van de ‘Prachtwijken-aanpak’ van Minister Vogelaar. Verder is afgesproken dat na deze wijken de Staart als eerste wijk in aanmerking komt voor planvorming. Dit vanwege de relatief hoge werkloosheid en het geringe aantal ondernemingen in de woonwijk. Op 5 juni jl. is de gemeenteraad in een raadsinformatiebrief geïnformeerd over de voortgang. In de voorbereidingen zijn in deze wijken bijeenkomsten georganiseerd om input voor de nota te verzamelen. Deze nota is afgestemd met organisaties die actief zijn in de betreffende wijken: Krispijn Wonen, de corporaties Woonbron en Progrez (op ambtelijk niveau), ondernemers en de Sociale Dienst Drechtsteden. Intern is afgestemd met Wijkgericht Werken en Communicatie.
Leeswijzer Deze nota is als volgt opgebouwd: Het eerste hoofdstuk gaat over de vraag wat wijkeconomie is en waarom we de economie in wijken willen stimuleren, doelen en ambitieniveau en een globaal overzicht van beschikbare instrumenten. Het tweede hoofdstuk geeft in het kort de conclusies weer van de wijkschetsen, plus een overzicht van lopende en kansrijke nieuwe trajecten, waaronder de Dordtse Diamanten. In de hoofdstukken 3, 4 en 5 worden de plannen van aanpak voor de drie genoemde wijken geformuleerd. Daarbij is voor de volgende opbouw gekozen: van uitkomsten wijkeconomieschets naar inhoudelijk programma en daarbij in te zetten instrumenten en benodigde middelen. Hoofdstuk 6 gaat in op financiën, samenwerking, communicatie en evaluatie. Het laatste hoofdstuk omvat een voorstel ter besluitvorming.
Samenvatting In deze nota formuleert de sector Stadsontwikkeling een visie op wijkeconomie in Dordrecht en een plan van aanpak voor de wijken Oud-Krispijn, Wielwijk en Crabbehof. Vergroting van de economische dynamiek in wijken is van belang voor de economische ontwikkeling van de stad en draagt bij aan de doelstellingen van het Meerjarenbeleidsplan. De focus ligt met name bij het stimuleren van (bestaand en nieuw) ondernemerschap in de wijken. Per wijk wordt een concreet programma voorgesteld inclusief de inzet van middelen. Het voorstel is om voor minimaal drie jaar inzet te plegen op de stimulering van de wijkeconomie. Voor 2008 wordt een concreet voorstel voor financiering gedaan.
2
Inhoudsopgave Voorwoord en samenvatting
2
1. Visie en uitgangspunten wijkeconomie
4
1.1 1.2 1.3 1.4
Wat is wijkeconomie? Waarom inzetten op wijkeconomie, relatie MJP Doel en beoogde resultaten Focus
2. Economische schets van de wijken en overzicht lopende en kansrijke trajecten 2.1 2.2 2.3 2.4
Statistische gegevens Lopende trajecten voor economie in de wijken - stadsbreed Kansrijke nieuwe trajecten Dordtse Diamanten
3. Wijkeconomie in Oud-Krispijn 3.1 Conclusies wijkeconomieschets Oud Krispijn 3.2 Lopende / gerealiseerde trajecten 3.3 Plan van aanpak wijkeconomie Oud Krispijn 4. Wijkeconomie in Wielwijk 4.1 Conclusies wijkeconomieschets Wielwijk 4.2 Lopende / gerealiseerde trajecten 4.3 Plan van aanpak wijkeconomie Wielwijk 5. Wijkeconomie in Crabbehof 5.1 Conclusies wijkeconomieschets Crabbehof 5.2 Lopende / gerealiseerde trajecten 5.3 Plan van aanpak wijkeconomie Crabbehof 6. Overige aspecten 6.1 Benodigd budget en financiering 6.2 Samenwerking 6.3 Communicatieparagraaf 6.4 Evaluatie 7. Voorstel
Bijlage I
4 4 5 6 7 7 9 10 11 13 13 13 13 15 15 15 15 17 17 17 17 19 19 19 20 20 20
Wijkeconomiekaarten Oud-Krispijn, Wielwijk en Crabbehof
Bijlage II Regels Werken aan huis Bijlage III Werken aan wijkeconomie: de wijkeconoom
3
1.
Visie en uitgangspunten wijkeconomie
1.1
Wat is wijkeconomie?
Onder wijkeconomie verstaan we simpel gezegd ‘de economie’ van de wijk. De ontwikkeling van de wijkeconomie zien wij als een manier om ook het economisch potentieel in de bewoners in wijken te stimuleren, door de aanwezige kansen te benutten. Onderzoeken en ervaringen uit de G27 steden leren dat wijken vooruitkomen door te investeren in de sociale én economische positie van bewoners. Investeren in stenen en openbare ruimte alleen heeft onvoldoende effect. Er zijn instrumenten beschikbaar om de economie van de wijk te versterken en de economische dynamiek van de wijk te vergroten. Economische dynamiek is een proces waarin economische activiteiten versterkt worden en een vliegwiel van elkaar stimulerende bedrijvigheid ontstaat. Deze nota is vanuit een economische benadering opgezet, en we richten ons met name op de mogelijkheden om ondernemerschap in de wijken te faciliteren en stimuleren. Onderdeel van de wijkeconomie is ook het functioneren van de arbeidsmarkt, het toeleiden van werklozen naar werk. Daaraan wordt in deze nota slechts marginaal aandacht besteed. 1.2
Waarom inzetten op wijkeconomie, relatie met Meerjarenbeleidsprogramma.
De kern van het wijkeconomiebeleid is het bevorderen van ondernemerschap en bedrijvigheid in de wijken. Waarom willen we dat? Bijdrage aan stedelijke doelstelling van economisch beleid De belangrijkste legitimatie is een puur economische: we hebben een regionale en stedelijke doelstelling van economische groei en ontwikkeling en we hebben de overtuiging dat een deel van die groei en ontwikkeling in woonwijken plaatsvindt, omdat zich in die wijken heel specifieke kansen voordoen, die erom vragen te worden benut. Denk daarbij aan allerlei vormen van creatief ondernemerschap, multiculturele bedrijven, initiatieven op gebied kunst en cultuur, die tot nieuwe economische dynamiek leidt. Wijken kunnen een goede vestigingsplaats zijn voor vele soorten bedrijvigheid. Niet alleen vanwege de lage huren, maar ook door het typische ondernemingsklimaat als we kijken naar doelgroep, schaal en karakter. Wijken zijn geschikt als kraamkamer voor startende ondernemers. Veel bestaande ondernemingen zijn ooit in een woonwijk ontstaan. De stelling is dus dat meer economische dynamiek in de wijken niet alleen goed is voor de wijk, maar ook voor de (economische ontwikkeling van de) stad. Het gaat erom dat initiatieven worden gesignaleerd en opgepakt door mensen die bekend zijn in de wijken en een bijdrage willen leveren. Belangrijk uitgangspunt is en blijft dat ondernemers zelf verantwoordelijk zijn voor het succes van hun onderneming. Maar de gemeente kan een belangrijke rol vervullen bij het bevorderen van de wijkeconomie door het aantrekkelijker maken van de buurt als vestigingsplaats en het versterken van ondernemerschap. Bij de uitvoering hiervan is het van belang om samen te werken met
4
andere stakeholders, zoals woningcorporaties, wijk- en buurtcentra, ondernemersorganisaties, kamer van Koophandel, intermediaire organisaties, onderwijsinstellingen en banken. Bijdrage aan de MJP-doelstellingen Meer economische dynamiek is merkbaar aan het ondernemersklimaat in de wijk en de stad. De werkgelegenheid verbetert, omdat kansen worden opgepakt. Maar dat heeft een aantal neveneffecten: Meer economische dynamiek in de wijken draagt bij aan een aantrekkelijk woon- en leefklimaat in de wijk. Een goed aanbod van winkelvoorzieningen, maar ook duidelijk zichtbare ambachtelijke en dienstverlenende bedrijven en instellingen, starters en doorstarters, innovatieve en creatieve bedrijven, ook in de kunstzinnige sector, dit alles draagt bij aan een aantrekkelijke woonwijk. Meer economische dynamiek in de wijk is ook van groot belang ter ondersteuning van het sociale programma per wijk. Meer werkgelegenheid in de wijk biedt nieuwe perspectieven voor toeleiding van kansarmen naar werk en scholing. Daarom is ook de zichtbaarheid van nieuwe bedrijfjes, ook aan huis, van belang: ‘zien werken doet werken’, werk als ‘sociaal cement’ in de wijk. Meer economische dynamiek in de wijk is tenslotte ook belangrijk voor de leefbaarheid en de veiligheid in de wijk. Het MJP zet daarbij in op de betrokkenheid en participatie van de bewoners van de wijk zelf. In onze visie op wijkeconomie ligt eveneens een belangrijke rol bij de wijk zelf, vandaar de keuze voor frontlijnsturing en een project dat initiatieven uit de wijk moet losmaken (Dordtse Diamanten). Daarmee past een beleid ter versterking van de wijkeconomie uitstekend in de drie ambities van het Meerjarenbeleidsprogramma 2006 – 2010: aantrekkelijk, leefbaar en sociaal. Bijdrage aan stedelijke programma’s Een van de doelen van Programma Economie is verbreding van de economische structuur. De ontwikkeling van zakelijke dienstverlening in Dordrecht blijft achter bij de rest van Nederland. Verder hebben de sectoren zorg, detailhandel, toerisme en horeca nog onbenutte groeipotenties. Andere doelen zijn een toename van de innovatiekracht, en verbetering van de concurrentiepositie van Dordrecht. Ook is toename van de werkgelegenheid gewenst. De wijken lenen zich qua omgeving goed voor vestiging van starters in de gewenste bedrijfstakken (m.u.v. toerisme), mits passend bij de schaal en eigenschappen van de wijk en niet leidend tot overlast. Bedrijvigheid in de milieucategorieën 1 en 2 zijn toegestaan in woonwijken. Zwaardere categorieën kunnen zich vestigen op één van de bedrijventerreinen. Programma Leefbaarheid en Veiligheid zet zich in om de wijken van Dordrecht aantrekkelijk en leefbaar te houden en te maken voor bewoners. Tot nu toe is daarbij vooral aandacht besteed aan de sociale en fysieke kant.
1.3
Doel en beoogde resultaten
Het doel van het wijkeconomiebeleid is het op gang brengen van een proces waardoor het economisch draagvlak van wijken wordt verbeterd: versterking van de economische functies in de wijken, leidend tot een vergroting van de economische dynamiek, een hogere participatiegraad van de bewoners en een hoger gemiddeld inkomen in de wijk. Beoogd resultaat is per wijk: een verbeterd vestigingsklimaat, meer bedrijvigheid, meer werkgelegenheid en sterkere ondernemers.
5
1.4
Focus
Een beleid gericht op stimuleren wijkeconomie kan heel breed worden geformuleerd. Daarom is er behoefte om focus aan te brengen, gebaseerd op zowel onze eigen ervaringen in het ‘wijkgericht werken’ als op ervaringen in andere steden: a.
Wijkeconomie is het verbinden van bestaande acties, programma’s en projecten met elkaar. Daarnaast wordt ook gekeken naar mogelijke nieuwe acties. Ontwikkeling gebeurt in samenhang met andere projecten in wijk, stad en regio. Wordt een kans in de wijk ontdekt, dan gaat het erom snel te handelen, expertise en ervaring van buiten de wijk erbij te betrekken, en nauw samen te werken met partijen die al actief zijn in de wijk.
b.
Wijkeconomie is het benutten van kansen en laat zich niet weerhouden door belemmeringen. Die kansen doen zich voor op het concrete niveau van de wijk, de buurt en de straat. Dit impliceert een bottom-up aanpak, marktgericht. Stimuleren van de wijkeconomie doe je niet vanachter het bureau in het Stadskantoor. Wijkeconomie als aanpak is alleen zinvol als de mensen en organisaties uit de wijken zelf betrokken zijn bij het verbeterproces. De samenstelling van de in te zetten instrumenten wordt voor een belangrijk deel bepaald door de behoefte van de wijk.
c.
Wijkeconomie is durven investeren in duurzame economie. Waarbij de uitkomst van te voren niet goed is vast te stellen. Nieuw ondernemerschap in wijken zal vaak een kleinschalig, soms in de startfase zelfs een marginaal karakter hebben, maar ook deze bedrijven kunnen een belangrijke functie vervullen voor de wijk. Het stimuleren van de wijkeconomie is een proces van jaren. Het vergt een lange adem en de bereidheid tot de inzet van capaciteit en middelen voor langere tijd.
6
2. Economische schets van de wijken van Dordrecht en overzicht van lopende en kansrijke nieuwe trajecten wijkeconomie De economische situatie in de wijken is door het SGB uitvoerig in beeld gebracht in het rapport de ‘Schetsen wijkeconomie Dordrecht 2006’: beschrijvingen per wijk, met tabellenbijlagen en benchmarkgegevens over de wijken. We volstaan hier met enkele hoofdlijnen. 2.1
Statistische gegevens:
a.
Aantal ondernemingen in de woonwijken
Onderstaande tabel geeft de bedrijvigheid in de woonwijken weer. Hierin zijn bedrijventerreinen niet meegenomen. Wel zijn hierin zorgfuncties meegenomen, zoals tandartsen- en huisartsenpraktijken. Tabel 1
Aantal ondernemingen per 1000 inwoners (2005)
Aantal bedrijven Totaal aantal Totaal aantal per 1.000 wijkbewoners* bedrijven inwoners Plaats 1.000 8.182 122,2 1 Binnenstad 300 7.667 39,1 2 Noordflank 373 10.857 34,4 3 Dubbeldam** 283 11.068 25,6 4 Reeland 96 5.234 18,3 5 Nieuw Krispijn 204 11.897 17,1 6 Oud Krispijn 392 22.845 17,2 7 Sterrenburg 126 7.927 15,9 8 Crabbehof 321 20.818 15,4 9 Stadspolders 83 5.441 15,3 10 Staart 89 5.928 15,0 11 Wielwijk 3.294 117.864 27,9 Totaal inclusief binnenstad 2.294 109.682 20,9 Totaal exclusief binnenstad 4.175 119.324 35.0 Totaal Dordrecht *Dit wil niet zeggen dat de ondernemers in de wijk ook afkomstig zijn uit de wijk ** Excl. binnenstedelijke bedrijventerreinen, ziekenhuis, Grote Rivieren, privekliniek, revalidatiecentrum Bron: Schetsen wijkeconomie Dordrecht, SGB, 2006.
Als we kijken naar het totale aantal bedrijven per wijk, en dit afzetten tegen het aantal inwoners, - als index van de mate van bedrijvigheid per wijk - zien we dat er een verspreid beeld ontstaat: Noordflank, Dubbeldam en Reeland zijn de wijken waar het meeste wordt ondernomen, in Wielwijk gebeurt dit het minst. In Noordflank, Dubbeldam en Reeland zien we ook de meeste eenpersoonsondernemingen. Een deel daarvan vindt plaats aan huis. Als we kijken naar de ontwikkeling van eenpersoonsondernemingen tussen 2000 en 2005, heeft Oud-Krispijn duidelijk de grootste groei doorgemaakt van +54%, gevolgd door Reeland (+36%) en Wielwijk (+32%). Hier liggen nog kansen voor verdere toename.
7
b.
Werkgelegenheid en voorzieningenpeil in de woonwijken
Onderstaande tabel geeft een beeld van de werkgelegenheid per wijk. Tabel 2
Werkgelegenheid per wijk (12 uur of meer) (2005)
Werkgelegenheid 5.434 Binnenstad 2.561 Noordflank 3.837 Dubbeldam* 2.093 Reeland 909 Nieuw Krispijn 963 Oud Krispijn 2.761 Sterrenburg 897 Crabbehof 1.504 Stadspolders 248 Staart 792 Wielwijk 21.999 Totaal inclusief binnenstad 16.565 Totaal exclusief binnenstad 49.408 Totaal Dordrecht * Excl. binnenstedelijke bedrijventerreinen, ziekenhuis, Grote Rivieren, privekliniek, revalidatiecentrum
• • • •
• •
Niet minder dan 33% van de werkgelegenheid in Dordrecht bevindt zich in de woonwijken. Dit komt overeen met 16.565 banen (12 uur of meer per week). De wijken zijn ook rijk bedeeld met kleine banen (1 – 11 uur per week): bijna 60% van de kleine banen bevindt zich in de woonwijken: in totaal ruim 1.800. Het aantal werkzame personen (ook van buiten de wijk) dat in de wijken werkt is in de Binnenstad, Dubbeldam en Sterrenburg het hoogst. De woonwijken De Staart, Wielwijk en Crabbehof hebben de minste werkgelegenheid in de wijk. Er zijn geen gegevens beschikbaar over zorgvoorzieningen per inwoner per wijk. Een korte verkenning leert echter dat zorgvoorzieningen in Dordt-West ruim vertegenwoordigd zijn, ook ouderenzorg, terwijl de grootste vergrijzing tussen 2010 en 2020 te verwachten valt in Dordt-Oost. Dit gedeelte van de stad is tevens het meest draagkrachtig. Dit biedt ook kansen voor comfortdiensten (dienstverlening voor in-en-om het huis, en lichamelijk). Wat betreft zakelijke en financiele dienstverlening, valt op dat deze bedrijfstak vooral vertegenwoordigd is in Dordt-Oost, ook regelmatig aan huis. In de vier wijken van Dordrecht-West, Staart, het noordelijk deel van de Noordflank, en in mindere mate in Sterrenburg 1 en Stadspolders speelt een meervoudige problematiek van niet al te hoge kwaliteit van ondernemingen, hoge werkloosheid/lage inkomens, openbare ruimte onvoldoende schoon/heel/veilig, slechte uitstraling van woningen/bedrijfspanden en enzovoort. Een totaalaanpak van deze gebieden, inclusief het stimuleren van bedrijvigheid en ondersteuning van starters kan hier helpen om de leefbaarheid van de wijk te verbeteren.
8
c.
Werkloosheid per wijk
Figuur 1
Werkloosheid per wijk (2005)
Wielwijk Crabbehof Noordflank Oud-Krispijn Nieuw-Krispijn Staart Het Reeland Binnenstad Sterrenburg Stadspolders Dubbeldam 0
4
8
12
16
20
% werkloosheid
Bron: Schetsen wijkeconomie Dordrecht, SGB, 2006. In 2005 was de werkloosheid in Wielwijk, Crabbehof, de Noordflank, Krispijn en Staart het hoogst. In deze wijken is de noodzaak om bewoners aan het werk te helpen het grootst. 2.2
Lopende trajecten voor economie in de wijken - stadsbreed
Wijkeconomie is een nieuw beleidsterrein voor Dordrecht. Dit betekent niet dat er geen initiatieven op dit terrein zijn ontplooid. Er zijn de afgelopen jaren diverse trajecten gestart en werkzaamheden verricht met raakvlakken met wijkeconomie. Een overzicht van stadsbrede acties. In de hoofdstukken 3, 4 en 5 worden wijkspecifieke acties benoemd. Begeleiding en advisering Diverse instanties als banken en de Kamer van Koophandel bieden begeleiding en bedrijfseconomische advisering. Als gemeente hebben we samen met het bedrijfsleven het Mentorproject opgezet. Werken aan huis De mogelijkheden van beroepsuitoefening aan huis zijn in Dordrecht in bestemmingsplannen in 2004 verruimd. Het houden van een onderneming aan huis is onder voorwaarden toegestaan. Uitgangspunt bij het bovenstaande is dat de woonfunctie het primaat heeft en blijft houden, maar - daarvan uitgaande - dat ook economische functies mogelijk zijn. Deze maatregel betekent een aanzienlijke vereenvoudiging van de regelgeving. Zie bijlage II voor de voorwaarden bij het Werken aan huis.
9
Scouting van talent en begeleidingsprojecten Banken en de Sociale Dienst Drechtsteden hebben een scala aan projecten voor de stimulering van ondernemerschap. Mentorproject Startende ondernemers worden begeleid en gecoacht door ervaren ondernemers en mensen uit het middenkader of hoger management van het bedrijfsleven. Aandacht gaat uit naar bedrijfskundige vraagstukken met als doel het stimuleren van succesvol jong ondernemerschap en het voorkomen van faillissementen. Gemeentelijke bijdrage € 67.000,- excl. ambtelijke capaciteit (140 uur per jaar). Project Zwarte Zaken Vrouwen Nederland in Dordrecht In een notendop is het doel van dit project: bevorderen van economische zelfstandigheid van (allochtone) vrouwen, door middel van coaching, scholing en bemiddeling van onderneemsters. Dit project is bedoeld voor allochtone vrouwen met een uitkering op basis van de Wet Werk en Bijstand. (beoogd resultaat: 10 nieuwe bedrijven per 31 december 2008). Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz-regeling) De regeling is bedoeld ter ondersteuning van zelfstandigen die tijdelijk in financiële problemen zijn geraakt of dreigen te raken en voor mensen die een bijstandsuitkering of een WW-uitkering ontvangen en die van plan zijn een eigen bedrijf te starten De belangrijkste faciliteiten: lening, garantstelling, starten met behoud van uitkering. Uitvoering door de Sociale Dienst Drechtsteden. Innovatie Stimulans Bij het Programma Economie is de Innovatie Stimulans in voorbereiding, bedoeld ter stimulering van innovatieve jonge bedrijven. Commerciële initiatieven die aan de voorwaarden voldoen kunnen een extra financiële bijdrage verkrijgen in de vorm van een lening door de RABO-bank. De gemeente biedt ondersteuning door de inzet van bijv. het Mentorproject. Een voorstel komt binnenkort in het college. Van deze regeling kunnen ook bedrijven in wijken gebruik maken. Social Return on Investment (SROI) Een investering in de fysieke omgeving wordt met SROI gecombineerd met het creëren van werkgelegenheid. Werkzoekenden, jongeren en arbeidsgehandicapten worden aan het werk geholpen bij grote bouwprojecten en infrastructurele werken. De aannemende partij wendt 5% van de bruto aanneemsom aan voor de inzet van werklozen. Ook corporaties nemen vaker het initiatief voor SROI. Een subdoel is een voorkeursbehandeling voor werklozen uit de wijk waar het project wordt ontwikkeld. Dit blijkt vaak onhaalbaar te zijn. Kortom: Er is al een aantal faciliteiten gecreëerd, waarvan ook ondernemers in wijken kunnen profiteren. Uit de schouwrondes, workshops en gesprekken met ‘wijkwerkers’ komt naar voren dat voortzetting van deze trajecten van belang is, maar dat voor een effectieve stimulering van de wijkeconomie meer nodig is. 2.3
Kansrijke nieuwe trajecten
In G-27-verband wordt een Actieplan Wijkeconomie ontwikkeld, met daarin voorstellen voor verbetering van bestaande en ontwikkeling van nieuwe instrumenten ter stimulering van de
10
wijkeconomie. Voor deze instrumenten wordt het Rijk gevraagd om medewerking, in financiële zin, of in verband met regelgeving. De centrale gedachte is dat de wijkeconomie kan worden gestimuleerd langs drie beleidslijnen met bijbehorende instrumenten: Beleidslijn 1: Bevorderen ondernemerschap 1a. Bredere inzet financieringsregeling Microkredieten. 1b. Opsporen talent en trainen en coachen (startende) ondernemers 1c. Vereenvoudiging regelgeving en verbetering dienstverlening door gemeenten Beleidslijn 2: Verbeteren vestigingsklimaat 2a. Bevordering Functiemenging (werken in woonwijken, wonen op bedrijventerreinen, informele functiemenging) 2b. Meer sturing op leeg commercieel vastgoed Beleidslijn 3: Investeren in wijkeconomie 3a. Samenwerking met corporaties 3b. Uitrollen regeling kansenzones Rotterdam naar andere steden 3c. Uitrollen regeling Bedrijfsgerichte Gebiedsverbetering (BGV) Een aantal van deze trajecten wordt door ons al toegepast. Er wordt gewerkt aan een financieringsregeling (Innovatie Stimulans), we hebben al een aantal jaren een Mentorproject. Een zeer belangrijke stap in vereenvoudiging van de regelgeving hebben we in 2004 gezet, met de nieuwe bestemmingsplanregels voor werken aan huis, waardoor de mogelijkheden voor functiemenging sterk zijn vergroot. Op leeg vastgoed wordt in samenwerking met de corporaties gestuurd. De Ondernemersregeling Kansenzones Rotterdam geeft een premie van 50% met een maximum van € 100.000,- een MKB-ondernemers die investeren in hun pand. Daarvoor is een budget van € 48 miljoen beschikbaar, mede gefinancierd door het Rijk. Voor Dordrecht lijkt zo’n regeling voorshands om financiële redenen niet haalbaar. De lopende experimenten met Bedrijfsgerichte Gebiedsverbetering worden afgewacht. In een BGV-gebied wordt een heffing opgelegd aan alle ondernemers en vervolgens teruggesluisd naar de ondernemers, die daarmee plannen ter verbetering van de omgeving uitvoeren. Volgens de huidige regelgeving alleen toe te passen op het gehele gemeentelijke grondgebied, en dat gaat voorbij aan de essentie van de regeling. De in wording zijnde Experimentenwet BGV gaat toepassing op wijkniveau mogelijk maken. We sluiten dit hoofdstuk af met een nieuw instrument dat we graag in de Dordtse wijkeconomieaanpak willen toepassen: de Dordtse Diamanten. 2.4
Dordtse Diamanten
Een interessante manier om nieuwe initiatieven uit te lokken, waarmee we ons als stad ook duidelijk kunnen profileren op het gebied van de wijkeconomie is een project ‘Dordtse Diamanten’. Een Dordtse Diamant is een kansrijk idee in de stad, dat door particulier initiatief en met steun van gemeentelijke middelen en kennis uit kan groeien tot een project met economische meerwaarde voor de wijk en de stad. Inwoners of ondernemers bedenken het plan en zoeken daar de geldschieters en ontwikkelaars bij. Dat maakt de Diamanten uniek. Het woord zegt het al: een Dordtse Diamant is waardevol materiaal dat een belangrijk element in de wijk wordt. Een te verwachten economische spin-off van de diamanten is een voorwaarde voor de waardering van een dergelijk initiatief. Wij verwachten een positieve kracht in de wijk, die bijdraagt aan het ondernemersklimaat en de levendigheid van de wijk. Bij een keuze voor initiatieven die echt passen in de wijk kunnen het
11
woon- en ondernemersklimaat flinke impulsen krijgen. In de praktijk zal blijken dat ideeën vaak al enige tijd door de stad rondzingen, maar nog een impuls nodig hebben om van de grond te komen. Door een initiatief in aanmerking te laten komen als Dordtse Diamant en de verantwoordelijkheid in de wijk zelf te laten liggen, is het draagvlak voor het project enorm en wordt gebouwd op de kracht van de wijk. Per wijk (eventueel voor de drie wijken tegelijk) wordt daarbij met veel publiciteit een oproep gedaan om ideeën / projecten / activiteiten aan te dragen. Enkele voorwaarden daarbij: een duidelijke relatie met wijkeconomie, een eigen financiële bijdrage, een goed omschreven plan (daartoe format opstellen), etc. De ingediende plannen laten beoordelen door een jury. Daartoe een lijst met criteria opstellen. De plannen die voldoen krijgen een financiële bijdrage van maximaal 50% tot een maximum van € 10.000,- per initiatief, o.a. voor begeleiding. Wat voor soort projecten hebben we voor ogen: dat kan van alles zijn, variërend van een individueel bedrijfsplan tot een voorstel om een startersmarkt in de wijk te organiseren, of om een nieuwe dienst voor de bewoners in de wijk te ontwikkelen (comfortdienst), of om een cursus op sociaal-cultureel vlak voor jongeren op te zetten die op den duur kan leiden tot een nieuw bedrijf. Ook reeds bestaande initiatieven die tot nog toe door gebrek aan begeleiding of financiën niet van de grond kwamen (met name in Oud-Krispijn zijn daar voorbeelden van) kunnen via dit project worden opgepakt. Voor een eerste pilot Dordtse Diamanten in drie wijken van Dordt-West is een financiëel budget nodig. Wij willen per jaar € 30.000,- per wijk, dus in totaal € 90.000,- voor de drie wijken uittrekken. Bij een bijdrage van maximaal 50% tot een maximum van € 10.000,- per initiatief kunnen daaruit per jaar minimaal 3 initiatieven per wijk worden gestimuleerd.
12
3.
Wijkeconomie in Oud Krispijn
3.1 Conclusies wijkeconomieschets Oud Krispijn •
• •
•
Aan de Brouwersdijk, Krispijnseweg Noord en het J.P. Heijeplein zitten diverse detailhandelsondernemingen. Er ontbreekt een heel duidelijke branchering en ruimtelijke clustering (van die branchering). Een sterkere branchering zou de kracht van het gebied versterken. Er moet rekening worden gehouden met toekomstige detailhandelsontwikkelingen aan het Maasterras (10.000 m2), en relatie worden gelegd met de winkels aan het Nassauplein in Nieuw Krispijn, en de ontwikkeling van de gehele Nassauweg. Andere punten van aandacht zijn de kwaliteit van de openbare ruimte (schoon, heel, veilig) en de uitstraling/aaneenschakeling van de panden rondom die detailhandel. Er is marktruimte voor uitbreiding van de supermarkt aan de Brouwersdijk. De supermarkt is voornemens om zeker nog tien jaar te blijven op de huidige locatie. Behoud van de supermarkt is van belang voor de bewoners van de wijk i.v.m. voorzieningen en aantrekkelijkheid van de wijk, en voor andere ondernemers die liften op de trekkracht van de supermarkt. De supermarkt wordt intern verbouwd. Er is geen fysieke ruimte voor uitbreiding. Er is wel sprake van een nijpend parkeerprobleem dat leidt tot problemen met de verkeersveiligheid. De kwaliteit van etnisch ondernemerschap is niet altijd even sterk, maar is tegelijkertijd wel een kans in deze multiculturele wijk.
3.2 Lopende / gerealiseerde trajecten Oud Krispijn: In Oud Krispijn is een Winkelstraatmanager (0,4 fte) actief, kosten € 50.000,- per jaar. Hij werkt aan de verbetering van het winkelklimaat. Hij zorgt ervoor dat de kwaliteit van het winkelaanbod verbetert. Hij ondersteunt, adviseert en begeleidt winkeliers. Zijn belangrijkste taak in 2007 is dat de ondernemersvereniging een zelfstandig en professioneel opererend collectief wordt met een organisatiegraad van tenminste 60%. Bij (dreigende) leegstand acquireert de winkelstraatmanager naar opvolging. Uitgaande van de gewenste branchering (dagelijkse boodschappen) zoekt hij gericht naar ondernemers. Ter verbetering van de betrokkenheid van ondernemers en inwoners van de wijk en het winkelklimaat organiseert hij festiviteiten. Hij werkt nauw samen met de breed samengestelde werkgroep Economie & Werk. De vertegenwoordigers bundelen in deze werkgroep de krachten en geven gezamenlijk richting aan de wijkeconomie in Oud-Krispijn. Zo wordt er dit najaar door de Kamer van Koophandel een (gratis) cursus aangeboden aan ondernemers uit de wijk (5 avonden) ter versterking van de kwaliteit van het ondernemerschap. Onderwerpen o.a.: etaleren, marketing & verkoop. De KvK draagt de kosten (€ 10.000,-). Tenslotte mag de herinrichting van het Heyeplein niet onvermeld blijven. 3.3
Plan van aanpak wijkeconomie Oud Krispijn:
In Oud-Krispijn zijn relatief veel eenpersoonsvestigingen en weinig grote bedrijfsvestigingen. Ruim de helft van het winkelaanbod bevindt zich in de foodsector. Naast de supermarkt Bas van der Heijden zijn er vooral veel etnische supermarktjes en (deels allochtone) speciaalzaken. Een aantal speciaalzaken heeft een bovenwijkse functie (zoals bijvoorbeeld Brokking), en enkele staan onder druk. In deze wijk is wonen op natuurlijke wijze verweven met werken. Er zijn meerdere winkelconcentraties en een grote spreiding van multiculturele winkeltjes. Er is animo voor multiculturele festiviteiten. Tijdens de brainstormsessie die werd gehouden in mei van dit jaar kwam naar voren dat in Oud-Krispijn ondernemingen passen gericht op werk voor mannen en vrouwen met diverse culturele achtergronden. Ook horen detailhandel en speciaalzaken thuis in deze wijk. Oud-Krispijn heeft de potentie om een levendig hart van Surinaamse, Turkse, Marokkaanse (etc.) activiteiten te worden met een aantrekkingskracht tot buiten de Drechtsteden.
13
De focus in Oud-Krispijn is multiculturele detailhandel en ambachtelijke dienstverlening gericht op eigen inwoners en bezoekers van buiten de wijk. Inhoudelijk programma wijkeconomie Oud-Krispijn 1. Opzet van een periodieke multiculturele markt, met meer dan het huidig toegestane aantal kramen. Als evenement te ontwikkelen, dat bij gebleken succes (enkele malen per jaar? maandelijks?) herhaald kan worden. De combinatie markt – winkels blijkt in de praktijk vruchtbaar te zijn voor beide. 2. Ontwikkeling van een permanente multiculturele overdekte Bazaar. Een Bazaar is een markt waar altijd wel iets leuks te vinden is. Het is iets anders dan een rommelmarkt, maar enige rommeligheid draagt juist bij aan de sfeer. Er zijn kwaliteitswaren te vinden, er zijn Turkse hapjes, heerlijke geuren en er is van alles te beleven. De bazaar biedt kansen voor startende ondernemers, en er is ruimte voor de ondernemers uit de wijk en andere ondernemers. Een bazaar in Oud-Krispijn wordt het liefst binnen georganiseerd en is een leuk uitje voor Dordtenaren en bezoekers van buiten Dordrecht. Een mogelijke locatie hiervoor is de vrijkomende kerk aan de Brouwersdijk. 3. Ontwikkeling Hamam (Turks badhuis). Op initiatief van een onderneemster bekijkt Krispijn Wonen in samenwerking met Woonbron of de realisatie van een Hamam in de wijk mogelijk is. Woonbron is in het bezit van een geschikt pand. 4. Huisvesting sloopbedrijf / 2e hands bouwmarkt in pand voormalige Kringloopwinkel (dit project zou oorspronkelijk in Wielwijk worden gerealiseerd) 5. Dordtse Diamanten project: opsporen, uitlokken nieuwe initiatieven vanuit de wijk. 6. Deur-aan-deur onderzoek etnische winkels om inzicht te krijgen in kansen, knelpunten, ambities van ondernemers. Belangrijk aandachtspunt daarbij: sloop, nieuwbouw en concentratie (met bijbehorende hoge huurniveaus) versus opknappen / renoveren en handhaven winkels op de hoek (tegen betaalbare huur). In het lopende brancheringsonderzoek zal hierover geadviseerd worden. 7. Verbeteren kwaliteit ondernemerschap en uitstraling panden. 8. Versterken attractiviteit Heyeplein door ontwikkeling 3 à 4 standplaatsen ambulante handel. 9. Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO): Hoofdbedrijfschap Detailhandel biedt hiertoe 35 gratis adviesdagen aan. In te zetten instrumenten
Continuering van de reeds functionerende Werkgroep Economie en Werk, waarvan de winkelstraatmanager deel uit maakt. Deze werkgroep dient een nadere detaillering te maken van de voorgestelde ontwikkelingsrichting (multiculturele detailhandel en dienstverlening). Het realiseren van de eerste vijf programmapunten vormt de topprioriteit in het werkpakket van de Werkgroep Economie en Werk en de winkelstraatmanager.
Gelet op het bovenstaande programma is uitbreiding van de bestaande functie van winkelstraatmanager nodig van 0.4 naar 0.6 fte (van 2 naar 3 dagen per week). Kosten: € 25.000,- per jaar.
Een werkbudget voor de winkelstraatmanager van € 65.000,- per jaar. De ervaring met een jaar winkelstraatmanagement leert dat er dringend behoefte is aan een werkbudget voor communicatie, representatie, kleinschalige onderzoekjes, het organiseren van evenementen en het Dordtse Diamantenproject in de wijk.
14
4
Wijkeconomie in Wielwijk
4.1
Conclusies wijkeconomieschets Wielwijk
4.2
In 2005 is het vernieuwde Admiraalsplein geopend. De combinatie van een supermarkt in het topsegment, en één in het lage segment blijkt een sterke combinatie. Zij vormen tevens trekkracht voor omliggende winkels. De winkeliersvereniging van het Admiraalsplein kan nieuwe impulsen gebruiken, want er is weinig gezamenlijke activiteit. Het plein tussen de winkels wordt niet goed schoongehouden door onduidelijkheid over eigendomssituaties van de grond en bijbehorende verantwoordelijkheden. Buurtbewoners hebben aangegeven behoefte te hebben aan een buurtcafé bij het Admiraalsplein. De werkloosheid (ook onder jongeren) is hoog, en allochtone vrouwen integreren moeilijk. Door de herstructurering liggen op een aantal plekken in de wijk kansen voor ruimte voor bedrijvigheid (bijv. in de plint van de Piet Heijnflat). Woonbron heeft aangegeven interesse te hebben om elders in de wijk een werkhotel te ontwikkelen. Ook is in het uitvoeringsprogramma voor Wielwijk opgenomen dat (gefaseerd) nieuwe bedrijfsruimte wordt gebouwd in de wijk, in de hoek van de Copernicusweg/MH Trompweg/Witte de Withstraat. Lopende / gerealiseerde trajecten Wielwijk:
De belangrijkste wijkeconomie-gerelateerde projecten/activiteiten in Wielwijk zijn de herontwikkeling van het winkelcentrum aan het Admiraalsplein, dat daarmee een nieuw icoon voor de wijk geworden is, en de aanstelling van een werkmakelaar die als primaire taak bewoners op weg te helpen naar een (betaalde) baan en/of een opleiding of stageplek. Daarnaast wordt de functie van kansenmakelaar gecreëerd: begeleiding van bewoners bij het opzetten van eigen initiatieven, maar niet primair gericht op ondernemerschap. Deze functie is nog niet ingevuld. Beide functies zijn / worden verbonden met de projecten ‘Achter de voordeur’ (huisbezoek) en ABCD-methode (Asset Based Community Development), gericht op het opsporen en ontwikkelen van talenten en mogelijkheden in mensen. 4.3
Plan van aanpak wijkeconomie Wielwijk
Het is lastig om voor Wielwijk een duidelijke economische ontwikkelingsrichting aan te geven. De stedenbouwkundige visie Wielwijk 2025 stelt een ingrijpende transformatie voor. Doel is Wielwijk te maken tot een wijk met een hoge kwaliteit van wonen en leven. In de visie Wielwijk Sterk en Weerbaar 2006-2015 wordt Wielwijk gekenmerkt als ‘de andere moderne stedelijke buitenwijk’. De Zilvervloot (Admiraalsplein) is het natuurlijke hart van de wijk, met detailhandel en dienstverlening. Daarnaast is er een concentratie van bedrijfjes en instellingen aan de M.H. Trompweg. De sectoren onderwijs en zorg en welzijn zijn goed vertegenwoordigd in de wijk. Er is een opleidingsinstituut voor de bouwsector (SSPB). Ideeën worden uitgewerkt om ook een tweedehands bouwmarkt in de wijk te realiseren. De behoefte aan culturele activiteiten onder inwoners is groot. Wielwijk heeft potentie als broedplaats van creativiteit. Tijdens de brainstormsessie in Wielwijk bleek dat het aanbod voor jongeren beperkt is, maar dat in deze wijk wel veel aandacht nodig is voor deze doelgroep. Ook is de wijk weinig divers qua economische activiteiten. Het aantal economische sectoren zou verbreed kunnen worden met economische en initiatieven voor jong en oud. Aan de Westrand (A16 zone) liggen kansen voor startende economische bedrijvigheid. De focus in Wielwijk: detailhandel en dienstverlening, met een accent op jongeren en allochtonen en culturele activiteiten. Dit dient nog nader uitgewerkt te worden.
15
Inhoudelijk programma 1. Ontwikkeling Kansenzone A16: huisvesting creacentrum, klussendienst / sleutelgarage, uitbreidings- en nieuwbouwplannen SSPB (opleidingsbedrijf voor de bouw) en ROI / Electrowerk (installatietechniekopleidingen). 2. Uitwerking van het idee van de afd. Cultuur voor het starten van een jongerenbedrijf ‘ISH’ (met lokale starter Atta de Tolk) 3. Uitwerking van het idee voor het starten van een Theetuin voor allochtone vrouwen 4. Het Project Dordtse Diamanten in Wielwijk 5. Ondersteuning onderzoek behoefte bedrijfsverzamelgebouw en woon-werkunits (3 à 5.000 m2). 6. Ondersteunen en versterken winkeliers Admiraalsplein. Investeren in versterking van de winkeliersvereniging. In te zetten instrumenten Wielwijk
Invulling van de functie wijkeconoom: in Wielwijk bestaat al de functie van werkmakelaar (sterk gericht op toeleiding van kansarmen naar de arbeidsmarkt) en wordt binnenkort een kansenmakelaar aangesteld (begeleiding van initiatieven, maar minder gericht op commercieel ondernemerschap). Wij stellen voor om niet nòg een functionaris aan te stellen voor het ontwikkelen van de wijkeconomie in Wielwijk, maar om de bestaande functies van werk- en kansenmakelaar meer te richten op de ontwikkeling van ondernemerschap / bedrijvigheid, zodat in totaal 0.4 fte via deze herdefiniëring van taken hiervoor beschikbaar komt. Eerste prioriteit zal zijn de realisatie van de bovenste vier acties uit het bovenstaande programma.
Voor een effectieve inzet op wijkeconomie is een werkbudget nodig van € 40.000,- per jaar. Te besteden aan communicatie, representatie, organiseren evenementen, enig onderzoek en voor de organisatie van het Project Dordtse Diamanten in Wielwijk.
16
5.
Wijkeconomie in Crabbehof
5.1 Conclusies wijkeconomieschets Crabbehof •
• • • 5.2
Het winkelcentrum Van Oldenbarneveldtplein functioneert goed, er is een actieve winkeliersvereniging, de branchering is sterk, maar door ontwikkelingen in Wielwijk en Sterrenburg komt het functioneren wel onder druk. De combinatie van twee supermarkten in het middensegment is minder sterk dan de combinatie aan het Admiraalsplein in Wielwijk. Het winkelcentrum mist verder een kans als middel van verbintenis in de wijk doordat het naar binnen is gekeerd. De verenigde ondernemers van het winkelcentrum willen werken aan een Keurmerk Veilig Ondernemen. Dit is een kans. Er zijn weinig bedrijven per 1000 inwoners. Van alle wijken heeft Crabbehof het kleinste aantal eenpersoonsondernemingen in relatie tot het inwonertal. De bedrijvigheid aan huis is niet goed zichtbaar. Lopende / gerealiseerde trajecten Crabbehof:
In Crabbehof zijn nog relatief weinig initiatieven ontplooid om de wijkeconomie te versterken. In ieder geval moet de Foyer genoemd worden: appartementen die bedoeld zijn voor studenten, tienermoeders en werkende of schoolgaande jongeren in de leeftijdscategorie van 18 tot 25 jaar. Doel van dit project is om jongeren een stevige basis te geven voor een stabiele toekomst. Dit gebeurt door middel van een woon-werk-leertraject. Er is begeleiding van deskundigen. Er zijn voorwaarden om in de Foyer te mogen wonen. Je moet werken, studeren of naar school gaan. Voor de jongeren met problemen bestaat de doelstelling dat ze binnen maximaal 3 jaar een vmbo diploma hebben. 5.3
Plan van aanpak wijkeconomie Crabbehof
Ook voor deze wijk is een eenduidige economische ontwikkelingsrichting lastig te formuleren. Crabbehof is de wijk waar de Foyer is gevestigd. Deze omgeving heeft de naam Springplank milieu. Hier wordt gewerkt aan kansen voor jongeren. De omgeving van de Foyer heeft interessante kenmerken voor startende ondernemers en kleinschalige bedrijvigheid. Er komt een voorzieningengebouw bij de Foyer en onder andere een internetcafé. Het middengebied van de wijk kent een concentratie aan zorg en welzijn (waaronder het verpleeg- en verzorgingshuis), detailhandel en woningen voor senioren en ouderen. Focus voor wijkeconomie in Crabbehof: ondernemerschap door jongeren voor ouderen. Maar dit moet nog verder worden uitgewerkt / ingevuld. Het project Dordtse Diamanten in Crabbehof zou wellicht meer focus kunnen geven. Inhoudelijk programma Crabbehof 1. Ontwikkeling plinten portiekflats tot bedrijfsruimte. 2. Realisatie vrouwenwerkplaats in de Foyer. 3. Project Dordtse Diamanten in Crabbehof. 4. Tijdelijk benutten vrijkomende scholen als bedrijfs/atelierruimte, indien daar behoefte aan is. 5. Oprichting klussendienst voor ouderen in de wijk.
17
In te zetten instrumenten Crabbehof
In Crabbehof is er nog geen ‘frontlijnwerker’ wijkeconomie. Om de ontwikkeling van de wijkeconomie met focus op ontwikkeling ondernemerschap en bedrijvigheid een impuls te geven is het van belang dat er een wijkeconoom voor (in eerste instantie) 2 dagen per week (0.4 fte) aan te stellen). Wij stellen voor daarvoor een ervaren wijkeconoom in te huren. (kosten € 50.000,- per jaar. Eerste prioriteit in diens werkpakket zal zijn het realiseren van de eerste drie onderdelen van het bovenstaande programma.
Beschikbaar stellen van een werkbudget van € 40.000,- per jaar voor de wijkeconoom.
18
6.
Overige aspecten
6.1
Benodigd budget en financiering
Overzicht totaal benodigd budget per jaar:
Wijkeconoom Werkbudget Dordtse Diamanten Totaal
Oud Krispijn € 25.000,€ 55.000,€ 30.000,€ 110.000,-
Wielwijk € 40.000,€ 30.000,€ 70.000,-
Crabbehof € 50.000,€ 40.000,€ 30.000,€ 120.000,-
Totaal € 75.000,€ 135.000,€ 90.000,€ 300.000,-
Voor de financiering van de plannen is gezocht naar ruimte in bestaande (wijkgerichte) budgetten. Deze ruimte bleek niet aanwezig te zijn. Binnen de Strategische Investeringen is er een bedrag van € 349.000,- voor Economische Structuurversterking en Startersbeleid niet besteed. Het betreft de posten E01 (Economische Structuurversterking Algemeen) en E02 (startersbeleid) van het onderdeel Ondernemerschap en Bereikbaarheid. Wij stellen voor om vanwege het belang van het onderwerp geen tijd verloren te laten gaan en direct te starten met de uitvoering en de benodigde € 300.000,- voor 2008 te dekken uit een herlabeling van de genoemde SI-middelen voor wijkeconomie en hiervoor een krediet beschikbaar te stellen. Voor de daaropvolgende jaren moet de dekking nog gevonden worden. Een claim voor 2009 kan worden meegenomen in de Kadernota 2009. Voor 2010 is er de mogelijkheid om in de nieuwe tranche Grotestedenbeleid middelen te claimen voor wijkeconomie. Werken aan wijkeconomie is een zaak van lange adem. Het inzetten van de voorgestelde instrumenten gedurende minimaal drie jaar is gewenst om voldoende effecten te bereiken. Een beperking van de inzet gedurende één jaar (2008) heeft het risico dat de effectiviteit beperkt blijft. Dit geeft naar verwachting onvoldoende impuls aan de wijkeconomie. Het is wel gewenst de effectiviteit van de inzet te monitoren, om van daaruit de inzet in de komende jaren te bepalen en nader aan te scherpen. Zie daarvoor par. 6.4. 6.2
Samenwerking
De gemeente heeft bij het stimuleren van de wijkeconomie een belangrijke rol en zwengelt ontwikkelingen aan door te faciliteren, stimuleren en investeren. Het inschakelen van het bedrijfsleven bij de totstandkoming van nieuwe initiatieven ligt daarnaast voor de hand. Het merendeel van het maatschappelijke vastgoed is in handen van corporaties. Ook grote ondernemers uit de regio, ondernemersverenigingen, Werkgeversservicepunt, Kamer van Koophandel, banken, makelaars, onderwijsinstellingen, en bewoners zelf spelen een rol in de versterking van de wijkeconomie. Voor wijkeconomie is het in de toekomst ook belangrijk vaker samenwerking met het bedrijfsleven te zoeken, zodat: 1. Meer en vaker initiatieven worden genomen door ondernemers die een positieve uitwerking hebben op de economie van de wijk, 2. Ondernemers meer aandacht hebben voor de kwaliteit van het ondernemerschap en het versterken van elkaars kracht, 3. Ondernemers, corporaties, zorginstellingen en andere belanghebbenden gericht zijn op het creëren van kansen voor inwoners van de wijk, 4. Met hulp van onderwijs en bedrijfsleven vaker initiatieven voor nieuwe bedrijven van de grond komen die passen bij de specifieke problematiek en kansen die er in de wijk liggen.
19
6.3
Communicatieparagraaf
In de voorbereidingen van ontwikkelingen in Dordt West zijn bewoners en burgers nauw betrokken. Omdat wijkeconomie als fenomeen een nieuw begrip is in Dordrecht, zijn ook over dit thema wijkschouwen en bijeenkomsten georganiseerd. Communicatie over wijkeconomie is echter niet los te zien van andere ontwikkelingen in de wijken. Daarom wordt op Dordt West niveau gewerkt aan communicatie richting burgers en bedrijven. Doel is deze partijen nauw betrokken te houden en op de juiste momenten te informeren. In de uitwerking van plannen voor wijkeconomie gaat hiernaar speciale aandacht, bijvoorbeeld: het onder de aandacht brengen van de mogelijkheden van werken aan huis, vervaardigen en verspreiden folder / factsheet wijkeconomie communicatie rond de Dordtse Diamanten. Hiermee samenhangende kosten te dekken vanuit de werkbudgetten van de wijkeconomen. 6.4
Evaluatie
Evaluatie van de inzet op wijkeconomie is gewenst, zeker omdat het een nieuw beleidsterrein is waarop nog niet veel ervaring is opgedaan. Een eerste evaluatie zal plaatsvinden eind 2008. Deze evaluatie zal zich richten op de voortgang van het programma (stand van zaken project Dordtse Diamanten, is er voldoende vordering op de andere programma-onderdelen, zeker de als prioriteit benoemde). In toekomstige evaluaties zal daarnaast de effectmeting centraal staan: ontwikkeling aantal bedrijven / arbeidsplaatsen, etc. Naar verwachting zullen deze effecten (gelet ook op de time-lag in heet verzamelen van deze statistische gegevens) eind 2008 nog maar beperkt meetbaar zijn. Op basis van de uitkomsten van deze evaluatie zal van jaar tot jaar worden beoordeeld hoe de inzet moet worden geoptimaliseerd. Bij de evaluatie in 2010 zal worden bepaald of continuering van de inzet gewenst is.
7.
Voorstel
Het voorgaande samenvattend luidt het voorstel als volgt: 1. Instemmen met de in deze nota beschreven visie op en ambitie van wijkeconomie voor de periode 2008 t/m 2010. 2. Instemmen met de voorgestelde plannen van aanpak wijkeconomie in de wijken OudKrispijn, Wielwijk en Crabbehof voor de periode 2008 t/m 2010. 3. De benodigde € 300.000,- voor 2008 dekken uit een herlabeling van niet bestede middelen voor economie uit de Strategische Investeringen, posten E01 en E02. 4. Een krediet van € 300.000,- hiervoor beschikbaar stellen. 5. Voor de jaren 2009 en 2010 claims indienen in de begroting en/of de nieuwe GSB-ronde.
20
Bijlage I
Wijkeconomiekaarten Oud Krispijn, Wielwijk en Crabbehof
Legenda
A Landbouw, jacht en bosbouw D Industrie/ productie en distributie van handel in elektriciteit, aardgas, stoom en water F Bouwnijverheid G Reparatie van consumentenartikelen en handel H Horeca I Vervoer, opslag en communicatie J Financiële instellingen K Verhuur van en handel in onroerend goed, verhuur van roerende goederen en zakelijke dienstverlening L Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen M Onderwijs N Gezondheids- en welzijnszorg O Milieudienstverlening, cultuur, recreatie en overige dienstverlening
21
55 57 59
61
100
63
1
10 4
5
0 -6
2
54
7
9
4
11
12 0
6
13
8
15
130
17
10
13 4
136
19
51
12
53
21
14
59 -6 3
68
57
24
67
69 71
28
65
1618 22 20
31
1
26
73 75
. ST
11
AR
17
24
ING
19
18
76 -82
12 012
191
26
AT
21
8
13
RA
19
11
22
Hamam?
189
28
23
15
79
25
30
77
33
70
55
AA T H.F . TO LL EN SS TR
25 27
10 12
16
66
2
TN BR EI
17
14
34
28
49 -41
3
108
67
112 110
122
BI LD ER DI JK ST
128 126
75
3 5
7 9
11 13
6
AT RA
15
ER ST
29
35
8
14
20 23 18
118
RA AT
71
73
1
3
24
9
.W
116
50
20
A.C
5
27
81 83
17
85 87 5
19
3
19
.W
AA
14
ING ST RA AT
LL
TO
0 15
14
25
45
H.F
AR 37
14 1-1
21
7
38
7-
51
. ST
35
12
.
152
20
10
EN
8
5
23
12
48 43
8
0-
3
43
20
47
SS TR
14
1
21
10
75
49
T
6
8
41
8
13
0-
13
3
19
6
A.C
33
19
28
16 9
5 18
40
2
16
2
27
53
32 29
31
1
55
22
KA
22
5
TE
ST
24
AT
28
22
26
22 7
28
22 9
30
2A
5
53
31
10
8
26
AT
48
13
TRA
29
28
DE
63 65
8
6
27
7-
N
RA
OPS
51
46
20
TE
21
20
11
SCH
44
3
42
HKA
26
VET
49
42
59
61
6
1
40
.L.
4
42
40
JAN
24
36
38
18
34
ERS ITN BRE
J.J
4
9
TRA
DE BIS
47
23
32
AT
29
15
5
118
45
AAT STR DAG . MES H.W
21
38
47
25
16
1-1
pb
7
7
2
5
18
9-
17
6
14
3
21
77
4
12
114
9-1
2-1
4
52
26
46
41
KADE
10
110
T
7
51
50
47
24
30
36
19
VETH
AA
ST
20 22
39
44
39
34
17
22
36
IJK
3
12
30
14
32
1
33
22 3
6
35
16
21
37
20
39
37 25
pb
46
5
23 5
JO
pb
23
8
AT RA ET ST NE pb
DE JO EL
7 25
IN
6
14
255
4
SS
10 12 14
DE JO
259
8
NG
16
ST
18
10
261
RA 1
3
11
60
1
15
CO
267
3
JA
26
17
28
19
5
59
87
34
B
6
3
MA
24
AT
70
57
47
RIS ST RA
13
1
68
55
85
74 76
36 38
30
61
78
AT
31 4
22
24 26
28 30
32 45
72
24 26
26
1A
41
11
35 37
39 41
43
70
22 51 53
55
22
9
58 60
62
VESTRA
41
LEM
WIL 33
MAU
53
66
AT
RA
51
83
45
2
64
ST
28
18 20
MA
56
THE
64 66
68
20
7
AG SD
62
ME
OPH
39
43
45
16
18 47 49
265
5
.
48
81
43
34
14 16
AT
TRA RISS
29
ILE
14
39
30
32
38
12
3 26
H.W
46
79
37
31
AT
20
25 27
RAA KST BOC DE
5
75
9
ES
16
GE 253
7
73
TI NA
29
K
251
41
49
E GD
64
ST
4 6
DIJ 39
48 50 52
54
T
35
33
115a
. DE
2
2
4
5
71
47
6
21
38 40
2
58
6
34
45
RS
31
33 24
26
9A -28 5B
40
42
291
7
57
21
89
28
40
WE
9
46
12
12
OU
24
42
44
10
10
247
BR
37
3
11
32
35
13A
13
LEIN VEP MAU
56
4
30
5
8
1
3 5
31
24
17 19
18
20 22
27
35
pb
243 13
15
1
IJK ND
43
9
T
16
54
IDE ZU
69
NI RE VE
62
241 11
28
14
52
67
R DE
8
T AA TR SS EN
9
AA
36
RT MA
Y
2
26
SS 29
33
LL WI
30
7 239
EL
12
50
65
AN LA
13
15
17
19 21
23
23
24
IS
TR T RAA LST APO
IS LOU
27 29
60
4-
RA
17 19 21
23 25
7
7
F
15
46 48 50
52 54
20
ZE
10
13
48
44
63
33
42
61
11
56
115b
39
27
8
41
9
2
18
7
59 40
P.A
16
NR
31
34
57
34
23
pb
25
29
24
19
4
35
RIJKSWEG
3
23
17
235 A
27
7
33
32
56 58
60 62
36 38
58
32
33
25
2
54
21
231
15
31
52
30
55
MIJLWEG
1
50 67
pb
44
5
45
JAN
15
TR
8
8
10
16
3
6
6 10
NS
18
WE
9
5
11
4
104
KE
OU
DI
48
45
7
9
0
7
16
9-
13
DE
2
43
46
9
10
7
2
10
15
47
112
5
157
41
49
41
44
42
37
11
8
155
32
39
39
40
35
32
KADE
4
6
153
30
37
E
BR
21
47
42
38
30
VETH
2
151
28
35
48
37
36
31
28
13
JAN
94
26
31
AT TRA EYS
GJ
46
45
40
34
29
26
11
20
34
ND
IDE
43
17
90
29
AA TR RS TE
TG
AA 29
23 25 27
9
13
DEW KOL
44
43
35
38
32
27
24
7
18
32
ZU
19
RA AT
PO
102
29
33
35 37
16
15
88
27
42
41
33
36
30
25
22
5
14
30
41
21
NN
IE 138
98
RS
57
23
58
LE
ST
JK
3
12
28
37A
39 -31
26
69
88 90
71
92
28
114
67
86 69
42
94
21
86
22
33
63
82
65
84
89
84
25
96
82
149
20
75
54
35
80
147
11
30 32
80
61
38 37
40 95f
50
78
76
145
56
VA
41
96
39
31
23
T
20
1
10
26
39
pb
B
EP
T
pb
31
8
37 pb
22
44
143
23
40
37
29
26
18
B 4
45
32
24
19
RAA LST OTE
16
35
95a
2
76 78
80 82
84 86
33
72 74
141
18
38
43
30
27
SCH
22
14
4
72
pb
36
33
AT TRA ERS HAM BOS
20
17
12
64
66 68 70
pb
74
28
25
15
10
pb
92
4
pb
34
31
26
8
2B
CO
N
124
132
23
AAT
16
13
pb
35
32
STR
24
21
11
6
95d
2 -6 40
14
FRA 63 65
33
81
JA 37 39
30
27
PER DUP
19
4
LEB
22
12
9
RET
NS
25
17
N LAA
59
61
28
10
7
57
18
15
55 93M
29
31
70
68
139
16
23
8
5
2
53
93L
27
26
93K
25
31
19
24
21
16
13
51
6
1A
RA
23
14
22
19
11
4
ST AT
20
17
12
J 93
19
AR 21
137
12
18
15
10
9
60
62
NA
71-
52
8
49
I
93
GE
10
16
6
56
pb
58
H
WA pb
pb
7
93
93G
AN 24
106
5
93F
95
JOH 17
45
47
48
17
14
4
3
43
E
15
34 22
46
102
65
2
93
D
18
93
93C
30
16
95b
20
15
12
13
96
93
93B
9 32
54
39 41
2 -9 98
52 pb
pb
A 93
28
13
6
11
50
26
14
8
4
7
1
48
91
12
29
-
5
94
pb
2
123
92
10
88
pb
87
K
46
90
DIJ
11
85
AT RA ST EN AZ GL
DEN
44
121
88
6
ZUI
9
47 32
44
65 34 72
13
56
51
51
46
53
55
74
55
57
42
76
57
97
59
63
17 19
58
65
48
2
78
84
60
63
88
65 pb 4
67 69
25
T NIBB
6
26
27
HAR
92
71
71
pb
T
STR
MA
32
JAC
10
7
77
5
1
66
34
36
2
3
40
86 96
5
7
90 81
1
49
AT
39-
TRA
NDS GKI
14
8
pb
11 13
65
15
108 17
1
67
110 19
69
MA
75
TTH
4
27
8
OO
16
SB
119
BO
MA
25
116
ES
IN
14
10
IJS
23
NN
77
12
TRA RISS
2
79
AT
19
21
73
81
HA
112 114
JO
71
12
PLE
117
RIS
MA
93
1a
9
61 59
51-61
106 17
10
115
91
18
16
14
52 47 49
51
53 55
57
15
104
48 50
3
37
102
RA
ST
RIS MA EM
LL
WI
46
T
RAA
ISST B MAR JACO
10
13
6
113
T RAA AST
100
AT
87 89
42 44 41
43 45
8
11
98
85
6
9
80
TEM HOY
78
111
83
DE ILE PH EO TH
12
4
VAN
7
76
74
109 BO 89
JON
5
84
88
20
73 75 77 79
AT RA ST CK
2
107
70
72
81
38 82
102
104
83 87
63
68
105
80
OB
8
103
76 78
98
100
30
RIS
74
96
75
28
AA
29
72
94 73
115c
118
MS
29
6
TR
6
70
120
4
101
52
TRAA RIGS
3
69
90 69
71
23
T
1
67
21
67
99
86
65
50
15 54
56
82
61
50
59
63
64
80 44
52
61
95
2-
58
48
53
46
24
36 38 40
77
11
49
49 67 73 75
293
32
50
91
115
59
30
6
AA
JACOB MARISSTRAAT
123
1A
8
T
8
4
121
133
135
10 12
137 14 9
pb
90
92
94
11
84
86
88
RISS
100
18
22
20
MA
15
26
102
MA
IJS
TTH
60
125
98
13
24
143 145 104 106
17
151
16
108
3 19
127
110
1
22
AT TRA
82
149
ZUIDENDIJK
2
80
139 141
ALB
112
25
7 9
14 16
T 18 20
26
28
9
37
AT
39
T
11
42
32
HST
34
GOG
38
MATTHIJS MARISSTRAAT
30
RAA
36
pb
41
156
VAN
T
40
36
CEN 43
38
VIN
40
158
CO
10
20
22
24
30
32 34
MA
12 14 16
23
pb
RA ST
CEN
VIN
18
26 28 7
135
T RAA
HST GOG T VAN
15 17 19 21
5
35
150 152
AT
24
33
RIS B
MA
3
33
144
11 13
RAA SST
140
148
IJS
TTH
MA
HSTRA NBRUC
31
IN
PLE RIS 136
RISS
WEISSE
27
MA 1
1
TRA
-16 233
HUY
AT
12
NEU
pb
124 126
ZUIDENDIJK
131 133
ERT
118
35
21
129
116
120
pb
130
5
10
153
155 157 159
JA
42
160 47
44 46
162
48
27
2
49
16
53
4
RAA GOG
33
55
6A
168
12
35 37
57
145
VAN
51
54
VIN
56
39
58
60
41
8
59
NIG RE
VE
C 126
T CEN
6
R
DE
143
NR
52
T
31 HST
AN
LA
RIJKSWEG
50
25
29
51
164
166 pb
147
61
DE
62
64
67
ISSE
72 74
NBR
69 75
60
82
T VAN
84
CEN
VIN
86
WEG
88
62
ERS
90
77
155
78 80
GOG AAT
73
58
STR
UCH
71
EIN
PL
76
T RAA
HST
RIS
MA
53
53A
70
12
WE
65
56 pb
159
66 68
153
157
43
10
63
54
151
S
TIE
NA
149
PAT
92 79
161
64
94
163
pb
96 81
55 611-11
98 100
83
165
82
63 69-
71 77-
87
169
pb
85
167
1
102
171
104
84
A
81
106 108
89
171
85 83 3
110
89
93
ID
7
88
T
45
23
-159
1-11
AT TRA
-175
128
K
181
IDE
14-2
ZU
48 38-
DIJ
35
25-
6
DEN
191
-12
ZUI
120
165
171 173 169
36
189
ELS SDA
RUI
2-12
114
116
187
20
26-
19
VAN
17 3
112
1513-2
106
108
185
OB JAC
21
13
104
183
145 149 147
153 157 155
22 -183
4
189
130
132
IJK
191 197-
2-12
2
PIET
5C
25-35
DE AT
TRA
VER
SPORTLAAN
pb
47 37-
T
36
RAA
26-
RST
MEE
49 51 53
55
BEM
HOB
170
211
57
Omgeving Foyer 59
61
35
25-
14-2
pb
63
48
38-
T
4
RAA AST
28
48
CHS
38-
HOO
47
ES
3
2-12
RT NDE
168
209
-27 277 -279 285
43
45
4
ANN
14-2
JOH
7
MEI
ERS PAT
-26 269
13-2
WEG 6
20
-16
160
205
pb
253
3
5
ER
1-11
26
237 8
203
-15
152
201
S TIE
NA
233 235
-239 245 249
251 -255 261
36
0
-15
144
199
-215 221 225
227 229
E
GD ENI
VER
26-
197
24
47
37-
-14
203
23
13-
136
195
201
205
-207 213
41
193
ND
DER
5
4
2
181
WEG
ERS
PAT
1
AN LA
17
14-2
18
35
25-
1-11
-10
96
179
131
N
LAA
17b
16
115
45C
177
92
RAA
9
90
175
SST
BLE
2-12
99
23
13-
5
86
3
17
DAV
91 97
101 105
109 107 113
117
121
125 123 129
133
135 141-
T 65
47
36
26-
37-
1
17a
NAT GDE
ENI
pb
VER N DER LAA
75
77 79
BEM
48
HOB
38-
RT NDE
MEI
S
TIE NA
211B
211C
IES
67 69
73
T RAA RST MEE
RS TE PA
A
71
VER
G WE
DE
NIG
RE
VE
ES ANN JOH
43-
R
DE
AA TR RS EIE BO
211
WEG CKE RBE THO
T
SPORTLAAN
RAA AST
pb
81
83 85
IES 3
-67
-11
89
1T
21
135
87
89
NAT
N
GDE
LAA
91
1A
ENI
NDT
VER
BRA
N DER
REM
93
LAA
ZEEHAVENLAAN
19A
19B
95
213
19C
19D
pb
3 215
45 65-
1
19
111-9
ZU
ZEEHAVENLAAN
IJK
217
ND
IDE
ZEEHAVENLAAN 219
ZEEHAVENLAAN 148
150
166
164
162
144
146
142
160
140
138
108
134
136
168
132
126
122
2
124
120
118
116
112
114
106
223
4
130
221
170
110
98
94
96
90
92
2
1
100
88
86
84
76
74
72
68
1
70
66
64
62 54
52
48
229-339
44
46
225
50
40
42
32
30
28
22
24
18
20
a
4
26
225
1
6
9
5
3
6
4
3
4
3
3
2
1
3
4
4
46
5 8
7
5a
44
8
7
3A
42
7
3B
KOFSTRAAT
5c
9 12
40
5 34
15
15
16
15
1-111
5b
36
16
16
15
24
35
18
33
31
5A
69
49B
DE VISSERSTRAAT 49A
49 47
45
43
39
41
37
35
33
7
27
29
5
25
23
21 19
31
THORBECKEWEG
49C
5C
53 51
pb
13
11
9
7
5
3
9
247
64-50
64A
DE VISSERSTRAAT
48-34
50A
16A
48A
32-18 34A
16-2
32A 18A
L
16A
18A
2A
255
12B
24-14 38B
36B
12-2
26A
36A
3
24A
2A
12B
14B
12B
14A
12A
2A
48-34
8
9 48A
6
4 2
12
53-39
53A 14 66A
15
80-66
267
80A
19
48-34
34A
1 3
5
48A
16
17
34A
48-34
2 TROMPWEG
HARPERTSZ.
MAARTEN
4
BANCKERTSTRAAT
69A
69-55
18 19
85-71
20
30 25
98A
28
145A
27
31
112A
112-98
30 133A
133-119
32 33
147A
TROELSTRAWEG
165A
16A
18
14
15
162A
12
197a
2 16
10
8
6 2
293
4
297
6
199
178
12
9 5
305
DOORMANWEG
KAREL
80-66
3
1
5 80A
223-213
180
11
303
13
7
80A
2-156
66A
15
80-66
66A
301
10
13
64A
64-50
4
64A
12
299
50A
14
8
21 25
64-50
HOUTMANSTRAAT
CORNELIS
JAN CUPIDOSTRAAT
23
50A
9 11
DORUS RIJKERSSTRAAT
48A
19 48A
17
48-34
17
48-34
5 7 12 14
16 18 20 22 24
176-162
16
26
28
176A
197
20
34A
6 8 10 EWIJCKSTRAAT
VAN
9 11 13 15
17 19 21
181-167
181A
287 289
22
291
24
5 7 9
11 13
15 17 19 21
165-151
10
SWEERSSTRAAT
ISAAC
32-18
32A
13
TALMAWEG
15
3
MEES TOXOPEUSSTRAAT
32A
13
2
32-18
DE CRABBEHEUL
3
4
160A
18A
9 11 3
5 7
76A
78A 92-78 92A 94A 108-94
143
145
48-34 16-2
1
108A
160-146
18A
9
HAENSTRAAT
DEN
JAN
11 62A
1
76-62
64-50
141
32-18
1
124-110
147
149
Admiraalsplein 67-57
146A
149A
128A
285
151
153
7 JAN VAN GALENSTRAAT
JAN VAN GALENSTRAAT
149-135
128-114
114A
161-147 161A
283
6
155
8
7
16A
5
16-2
5
16-2
96A
15
pb
144-1
117-103
117A 22
145-131
177-183
26
179A 193A
4
80-66
2A
3 13
24
29
2
FRANS
2A
96-82
BANCKERTSTRAAT 132A
23
193-179
281
NAERE
1 3
112-98
87
VAN HOGENDORPPLANTSOEN 21
177-183
BOUTS
80A 82A 96-82
128-114
87
95
101-87
101A
177A
TRAAT
33 1
7
9 11
13
15
85A
96A
NAE
131A
177-163
277
31
74
66
76
80A
68
80-66
19 21
66A
80-66
5 116-102
116A 118A
132-118
163A
29
16-2
BLOYS VAN TRESLONGSTRAAT
ALMONDESTRAAT
275
66A
BRAKELSTRAAT
VAN
JAN
17
32-18
BLOYS VAN TRESLONGSTRAAT
72
VAN
48-34
AAT
STR OUT
REB NS
FRA
7
9 11
96-82
271
273 25
27
15
66A 80-66
66
74
12
80A
64A
50
60
3
16
THORBECKEWEG
23
50A 64A
13
8
64-50
11
64-50
64A
48-34
48A 64-50
50A
86A 100-86
102A
5
14
VAN HOGENDORPPLANTSOEN
pb 64-50
100A
3 102A
116-102 118A 132A
132-118
17
269
9
82A
6
50A
34A
21
48A
7
70A 84-70 84A
ALMONDESTRAAT
VAN 86A 100-86
3 5 7
9
11
10
1
13
21-7
13
64-50
64A
265
pb
127
FRANS NAEREBOUTSTRAAT
1
WILLEM BARENTSZSTRAAT
VAN HOGEND
3
50A
TROELSTRAWEG
32A
15
263
ZUIDENDIJK
32-18
13
261
18A
11
259
5
37A
9
16A 18A 32-18
32A
AERSSENSTRAAT
VAN
9 11 18A 32-18
32A
68A
68-54
7
37-23
8 16-2
16A
16-2
5 7 12
6 4
14
2
16
26A
26B
36-26
36A
54A
10
8
10
24B
48
42
50
40
52
38
26B
36-26
36A
54A 68-54
68A 70A 84-70
84A
BARENTSZSTRAAT
WILLEM
1
100A
1
15
ORPPLANTSOEN
21A
14A 46
44
24A
24-14
24A
24-14 26A
38
50B
60A
68
1
60-50
52
40
50
50A
42
48
24B
44
46
48A
48B
48-38
34A
257
2A
2A
14A
38A
66 32-18
36-26 48A
32A
48-38
125
12A
1
12-2
36A
12-2
12A
2A
KA
KOTTERSTRAAT
RE
36B
36-26
2A
DO
KOTTERSTRAAT
249
50
251
52
4
54
56
NW
58
26A
60
EG
62
6
64
MA
66
68
OR
70
72
16-2
76 74
78
2A
1
80
82
3
17 15
KOTTERSTRAAT
84
5D
57
30
71
245
73
5B
75
SCHOKKERSTRAAT
77
17
79
19
81
18
83
32
85
18
87
17
89
55
93
91
95
97
17
19
29
20
99
26
20
19 RUYTERWEG
DE
101
103
28
20
27
30
ADMIRAAL
105
13
14
38
13
3D
11
3C
12
11
5
14
LOGGERSTRAAT
MIJLWEG
13
25
14
13
FREGATSTRAAT
20
11
23
12
11
10
18
9
21
16 18
17
18
LOUDONSTRAAT
10
9
16
9
10
19
14
13 15
BRIKSTRAAT
16
15 18
17
3
6 8
7 14
11
12
17
5
SCHOENERSTRAAT
12
BARKSTRAAT
6
12
15
5
3
6
10
5
3
115-225
LAAN DER VERENIGDE NATIES
14
13
16
25
1 4
10
13 9
10
9 11
23
21
3
8 8
7 10 12 19
14
17
2
11
5
8
7
7
9
KLIPPERSTRAAT
RIJKSWEG NR 16
15
2
LOUDONSTRAAT 1
11
6
8
6
5
1
13
211-201
55-45
WIBAUTS 2
76
6
pb
64-50
48-34
10
34-66
140-126
146-132
8
126A
CALLENBURGHSTRAAT
STEVEN WIEGMANSTRAAT
307
7
76a
4
31-21
30 124A
309
12
32
32-18 225
RIJKSWEG NR 16
182
TRAAT
43-33
16-2
26
18
16
VAN
66
68
64
60
56
SKERC
54
52
50
48
46
KSTRA
42
44
40
38
36
34
32
AT
28
30
26
1 MIJLWEG
24
24A
JACOB VAN HEEMSKERCKSTR
64A-64J
18
AAT
82-68
3
700-802
317
7
14
HEEM
62
18
9
251-241 239-229
203-185
70
11 17A
13
5
15
315
72
21
17
16
74 19
14
JACOB
25
58
27
23
29
pb
182A
20
313
22
1
24
162-148
140A
227
TROELSTRAWEG
311
JACOB VAN HEEMSKERCKSTRAAT
1
10 9 8
12
25
JACOB VAN HEEMSKERCKPLAATS
178-164
VAN GENDTSTRAAT
253
20
VAN GENDTSTRAAT
7 24
22
ZUIDENDIJK
6 5 4 223-205
2
3 2
pb
11
255
22
8 6
5
13
11
9
4 421
7
5
3
1
422
257-267
269-279
VAN DEN HEUVELSTRAAT 6
pb
225A
14
239-225
239A
12
16
10
281
8
416 415
72-84
71
19
15
423-456
68
67
198-184
4
11
417
2
178-208
418
13
9
419
420
27
9
20
10
12
11
RIJKERSSTRAAT
12
7
2
13
DORUS
14
16-63
15
3
4
24
16-63
20
ADMIRAAL DE RUYTERWEG
THORBECKEWEG
4A
5
20
18
16
17
22
283
24
14
255A
323
14 6
4
8
13
30
1 287A 20A
325-335 7
6
210-300
5 303A
21
337
19 3
17
15
VAN
305A
11-1
VAN DEN KLOOSTERSTRAAT
303-289
289A
33 31
25
10
23
12
401
1A
27
8
423-456
29
6
15
4
2
250-236
13
313-323
2A
12-2
10 27
31
3
287-273
5
405
402 162
271-257
273A
26
TROELSTRAWEG
7
403
117-156
24 25
36
TROMPWEG
234-220
21
1-51
CORNELIS
9
404
TROMPWEG
HARPERTSZ.
MAARTEN
23
29
11
157
DOUWE AUKESSTRAAT
22
28
90
DOUWE AUKESSTRAAT
13
2 34
10
271A
309
pb
12 8
20
327
32 14
311
406
136
58-
407
3
295-285
16
257A
325
307-297
30
CORNELIS TROMPPLAATS
408
6
409
410
142
1 ADMIRAALSPLEIN
17
19
28 BRINKMANSTRAAT
411
92
26-52
412
18
413
26
1
3
214-200
7
321
13
11
414
15
26 9
15
WIARDI BECKMANPLANTSOEN
94-116
255-241
85
241A
70 3A
13 9
7
5
3
OLDENBA RNEVELT
11
11
PLEIN
9 7
1
5
RIJKERSSTRAAT
DORUS
3 319-305
92-78
1
76-62
1
13
339
15
319A
60-46 44-30
CORNELIS EVERTSENSTRAAT
28-14
VAN DEN TEMPEL
ABEL TASMANSTRAAT
STRAAT
23-13
24-14
pb
1-125
24 22 124
92
18
20
93
16
391-375
89
126
12
87
94
127
266-252
357-341
ZOUTMANSTRAAT
36-26
125
14
373-359 170-226
10
86
t/m
84
6
35-25
8
123 2
4
302A
339-321
ABEL TASMANSTRAAT
572-
239
52
DONKERSTRAAT
t/m
28
26 22
18
16
14
99-83
12
238
10
20
24
32
460A
65-51
82
1B
DE SAVORNIN LOHMANWEG
31 25
23 21 19
2
12
10
2A
86
8
84
227A 1
58
6
1A
227
49-35
VAN SPILBERGENSTRAAT
4
359-341
-460E
81-67
VAN SPILBERGENSTRAAT
2
302
30
47A
47-37
48A
459
48-38
242
282-268
pb
17
13
1
11
6
90
95-1
8
92
7
TROMPWEG
CORNELIS
3G
9
10
7 94
65A 79-65
96
98
20
32
34
72
16 18
329A
OBDAMSTRAAT
VAN
WASSENAER
VAN
15
95-81
38
44 46
54 64 74
84
92
56
48
66
68
76
78 88
132-12
20
329
26A
97A
12-2
2A
12A
1F
1D
118-104
32-2
EG
4
1J
1L 1N
331
1P
TROMPWEG
CORNELIS
1R
134A 136A
129 127
150-136
121-1
RUYS DE BEEREN BROUCKWEG
150A
PIET HEYNSTRAAT
173-163
ZUIDENDIJK
PIET HEYNSTRAAT
AALBERSESTRAAT
2B
1
166-152
173
187-175
33
1A
169
152A
157
171
202-188
202A
135A
3
1T
163 167
ZAANSTRAAT
188A
DER
TROMPWEG
HARPERTSZ.
MAARTEN 135-125
135B
VAN
5
10
1A-1K 141-131
64-50
7
24
9
155-143
165
48-34
5
186A
186-172
172A
123-113
123B 125B
125A
123A
18 20 22 KORTENAERSTRAAT
11
331A
134-120
32-18
113B 16
EVERTSENSTRAAT
CORNELIS
86 88
90 92
13
125
120A
118A
170-156 170A
113A
14
21
84
23
16
NR
RIJKSWEG
82
156A
1H
23A
111A
16-2
154-140
154A
NOLENSW
97
102B
104A
14A
8
140A
36A 24-14
111-97
109-99
36-26
38A
10 12
82
92-20
12A-12K
95A
97A
8
17
19
42 52 62
60
13
100 81A
90
6
15
50
80
26 28 36
58
40 14
79A 4
11
2 11
KORTENAERSTRAAT
13
70 74 76
78
24
123-111
48-38 48A
24A
80
22
30
70
VAN KINSBERGENSTRAAT
72
100
12
9
66 68
110
NOLENSWEG
86
64
63A
5
63-49
5
62
MIJLWEG
3
3
4
88
60
49A
15
DE SAVORNIN LOHMANWEG
161
28
26
28
15-1
4A
1
30
30
32
34
32
94
69
159
36
16
18-4
14
18 16
14
189
4
12 6
5
3
31-17
4 214A
34-20
34A
5
7
6
5
33A
7
DRESSELHUYSSTRAAT
Winkelcentrum
8
7
9
20
193 191
47-33
10
8
34
33 32 pb
9
2
11
4
30
28 49A
11
12
26
25
10
4
11
24
Crabbehof
221
22
251-239 65A
16
15
17
10
11
COPPELLOWEG
DE
VAN
81A
KAPPEIJNE
7
16
21
23
9
95A
66A
26
17
18
68A
21
CONVENTSTRAAT
VAN
25
12
82-68
8 4
84A
343
1
111A
2
3
100A
5 6 7
113A
33
4
8 9
10 11
9
114-100
114A
11
26
347
13
127-113
15
WITTE DE WITHSTRAAT
127A
17
3
35
5
7
24
9
11
WITTE DE WITHSTRAAT
111A
24
22 36
13
35
15
24
17
34
33
290A
290A
19
221-207
345
237A
21
1
23 207A
237-223
14
98-84
22
31
20
22
290-276 223A
98A
111-97
29
97A
SPEYKSTRAAT
VAN
RIJPSTRAAT
18
31
NOORTSTRAAT
VAN 223-213
OLIVIER
20
DE
30
15
2
13
29
27
16
269-257
223A
223A
16
20
10
6
18 276A
82A
23
25
14
27
14
28
213A 213B 223B
16
16
274-260
274A
18
283-2 71
32
25
27
23
12
24 14
23
211B
211A
18 20
22 29
23A
21
260A
16
211-201
253
24
31
TRAAT
95-81
66-52
22
5
TREUBS
21
GOEMAN BORGESI
19 20
12
13
52A
15
20
50A
17
19
19
18
21
223
79-65
50-36
19
14
225
79A
341
8
17
17
19 21
18
USPLANTSOEN
237-227
6
15
8 10
36A
12
13
6
14
63A
13
15
63-49
13 15
17
201A
201B
14
23
120 122
124 126 128
33
29
2
27
13
4A
228A 242-228 258-244
258A
21 118
199 201
203 205
35
31
6
335
35
47A
12
8
7
14
9
10
11
2
9
16
226A 183-169
242A
19
199A
244A
10
116
12
199-185
185A
8
17
19
114
31A
6
3
5
205-195
4
110
195A
221A
4
20A
1
3
8
4
2
214-204
6
10
8
18
169A 6
183A
13
181A
112
10
226B
226-216
167-153
167A
4 SWARTENHONDTSTRAAT 165A
20
18A
2
17A
1 3
12
219-207
216A
153A 2
11 181-195
179A
15
165-179
163A
22
2
1
18
7 9
102 104 106
108
MIJLWEG
149-163
149A
SLOTEMAKER DE BRUINESTRAAT
24
15A
204A
151-137
151A
5
20
1
100
22
1
98
3
96
137A
RUYTERWEG
DE
ADMIRAAL
26
PIET HEYNSTRAAT 24
7
5 3
336-326 28
312-302 300-290
324A
326B
WITTE DE WITHSTRAAT 314A 314B
312A
312B
302A
300A
302B
288-278 276-266
290B
300B
50
324B
116A
326A
336B
290A
239
338B
1
324-314
336A
348B
1
348-338
348A
276A 266A
292A
144-134
130A
27
17
13
2A
265A
11 9 7
CORT
353
16-2
120A
15
21
pb
5
VAN
112-66
3
DER LINDEN
STRAAT
16A
106A
160A
CORT
355
104A
18
VAN DER LINDENS
TRAAT
16
35
14 12
90-104
5A
132A
162A
8
10 18A
6
32-18
146-132
2
4
90A
176A
176-162
106-120
264A
146A
160-146
23
248A
234-248
234A
19 25
351
146A
357
32A
31
267A281 279
277 269 275 267 297-283
291
283
297A
31A
23
285
25
295
27
31-17
29
297
33
289
35
281A
17A 39
37
281-267
DONKER CURTIUS
363
363C
283A
361
15A
50A
293
60A
287
15-1
STRAAT
COPPELLOWEG
DE
VAN
60-50 62A
162A
74A
192A
56-10 72-62 72A
48-34
194A
48A
204A
74-88
206A
192-178
218A
216A
1A
9
338A
218-232
204-194
162-148
216-206
148A
35
KAPPEIJNE
293A
29
pb
88A
279A
STRAAT
122A
232A
279-293
277A
SCHAPER 132A
178A
263A
250-264
250A
306A 308A
322-308
338-324
263-277 261A
324A
225A-225L
247-261
247A
322A
pb
CORNELIS EVERTSENSTRAAT
132-122
134A
144A
306-292
241 243 245
RUYTERWEG
DE
ADMIRAAL
54
56
278A
130-116
288A
365
200-154 367
MIJLWEG
363B
146-152
WITTE DE WITHSTRAAT
229
72K 229A
72J
72H
72G
72F 72E
72D
72C
ZU
72B
IDE
DOMELA NIEUWENHUISWEG
ND
IJK
363Aa
50
184
369
44
363A
46
48
297
30
40
42
371
37
16
NR
RIJKSWEG
3
375
377
188
373A
192
379
381 662A
COPERNICUSWEG
235A
383
Kansenzone A16 WIELWIJKPARK
202
204
662-350
ZUI
235/101-235/965
DIJK
DEN
387 389 206 208
255-263
0 21
393
311-319
3A
39
265A
32Ba
44Aa
32C
273-265
26
22a
46Ma 22
331-321
214
MAARTEN HARPERTSZ. TROMPWEG
212
309-293 353-237
46M
30
338B 275-291 333-349 44A
72
44Ab 40A
32B
72A
30A
AMSTELWIJCKWEG
30B 34
36
38
32
40
42
44
32A
44B
44C
46 48
48A
50
52
52A
52B
52C
52D
52E 54 56
58
60
62
REEWEG ZUID
64
68
66
RIJKSWEG NR 16 34
REEWEG ZUID
25
53
23 19
55
57
17
61
65
67
71
HAAGEINDE
8
6
91
17
16
15
14 12
11
10
101A
40
101 6
1d
5
get.
42
24-08-2007
44
5
3
HOUTENEND
Gemeente Dordrecht
4
46
48
pb
197
201
183 195
171
169
167
163
185
187
189
193
173
161 159
191
54
175
177
179
181
157 5
155
2
52
3
50
153 151
149
Stadswerken 203
VAN DER STEENHOVENPLEIN
LANGEDAAL
1a
LANGEDAAL
188
170
166 164
156
154 152 150
Afdeling: Geo-informatie
160 1
200 1i
162
gez.
186
1c
172
182 184
190
141
174
176
178
180
192
158
202
168
205
143
DE OOSTERWEG
VINKOP
137
139
198
gew.
onderwerp
1b
5
131
LANGEDAAL
Wielwijk 37
39
38
40
41 42
sectie
43
4
36
129
gem.dordrecht
7
6
5
44
102
45 102
34
104
7
106
108
110
1
21
112
114
116
118
120 122
WILGEWINDE
127
3
35
2 17
124
126
128
pb
125
25
33 15T
31
LANGEDAAL
schaal:
100
omschrijving
9
1f
10
DE EWIN
formaat
WILG
98
99
101
103
105
107
109
11 96
115
117
119
tekeningnummer
94 27
DE
92
13
8
14 89
15
91
EWIN WILG
6
28
12
13
29
4
15
A3
97
121
30
11
95
Bedrijven en instellingen naar bedrijfstak
T 2006-0063 7
SMITSWEG
2
21
7
7
38
13
20
LONDEN
VAN
LAAN
9
16
NR
HOUTENEND
RIJKSWEG
69
4
36
11
15
63
19
27
59
29
21
31
8
2
REEWEG ZUID 33
2
10
Bijlage II
Regels Werken aan huis
De mogelijkheden van beroepsuitoefening aan huis zijn in Dordrecht in bestemmingsplannen in 2004 verruimd. Het houden van een onderneming aan huis is toegestaan. Er zijn wel enkele voorwaarden aan verbonden: - Het gebruik van de ruimte voor bedrijvigheid aan huis moet ondergeschikt blijven aan de woonfunctie. Daarom geldt de regel: 25% van de oppervlakte van de woning met een maximum van 50 m2 kan worden gebruikt voor een vrij beroep of een beroep aan huis. - Degene die het beroep uitoefent in de woning, is tevens de bewoner van het huis - Vergunningsplichtige of meldingsplichtige activiteiten ingevolge de Wet Milieubeheer zijn niet toegestaan. - Op eigen terrein moet worden voorzien in de parkeer- en stallingsbehoefte die het vrij beroep of aan huis verbonden beroep oproept. - De activiteit moet qua aard, omvang en uitstraling in de woonomgeving te passen. - Er mag geen detailhandel plaatsvinden. - Aan de buitenzijde van de woning of ergens anders op het bouwperceel mogen geen uiterlijke kenmerken ten behoeve van het vrije beroep of het aan huis verbonden beroep worden aangebracht, behalve een klein beroeps- en naamaanduiding. Uitgangspunt bij het bovenstaande is dat de woonfunctie het primaat heeft en blijft houden, maar - daarvan uitgaande - dat ook economische functies mogelijk zijn. Als sprake is van een 'groter' vrij beroep of aan huis verbonden beroep is dat mogelijk na vrijstelling: Burgemeester en wethouders kunnen vrijstelling verlenen voor: a. het hebben van meer dan één arbeidsplaats; b. meldingsplichtige activiteiten ingevolge de Wet milieubeheer voor zover die activiteiten blijkens een advies van de Milieudienst Zuid-Holland Zuid geen onevenredige hinder voor de omgeving zullen veroorzaken en vanuit planologisch oogpunt ter plaatse acceptabel kunnen worden geacht; c. voor het parkeren op de openbare weg voor zover dat niet leidt tot een onevenredige aantasting van de verkeers- en parkeersituatie ter plaatse; d. voor een beperkte verkoop als ondergeschikte activiteit, uitsluitend in verband met het vrije beroep en/of het aan huis verbonden beroep dat in de woning wordt uitgeoefend. In het kader van het verzoek om vrijstelling kan bezien worden wat de effecten van het vrij beroep of aan huis verbonden beroep op de woonomgeving is. Als men aan deze voorwaarden voldoet, is geen toestemming van de gemeente nodig. Zo niet, dan kan een vrijstelling worden aangevraagd. De beroepsbeoefening mag niet plaatsvinden in bijgebouwen als schuren of garages. Dit heeft een aantal redenen. Ten eerste vanuit jurisprudentie, maar ten tweede ook vanuit verkeerde ervaringen uit het verleden: als een bedrijf gestart wordt in een bijgebouw, en het bedrijf floreert, zal gauw de behoefte bestaan aan uitbreiding van het gebouw. Als het bijgebouw vervolgens wordt uitgebouwd, en het bedrijf verhuist in een nog later stadium naar een industrieterrein, staat er een pand in de tuin leeg. Dit kan leiden tot zelfstandige functies en vervreemding van functies in een woongebied en dat is niet de bedoeling. Bovendien leiden werkzaamheden in een garage tot onttrekking van parkeerruimte, waardoor de parkeerdruk in een gebied verhoogd wordt.
25
Bijlage III
Werken aan wijkeconomie: de wijkeconoom
Stimulering van de wijkeconomie kan alleen succes hebben (zo is de ervaring in andere gemeenten) via een bottom-up benadering: weet hebben van initiatieven en die helpen tot ontwikkeling te brengen. Daarvoor heb je typische ‘frontlijnwerkers’ nodig, die dagelijks in de wijken aanwezig zijn, daar een intensief netwerk hebben, zowel met bedrijven en bewoners in de wijken zelf, als met alle partijen die een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling: de gebiedsmanagers en gebiedsteams, gemeentelijke afdelingen, onderwijs, vastgoedbedrijf, corporaties, het ondernemersloket, maar ook het Werkgeversservicepunt is daarbij een belangrijke partner. Een soort ‘makelaarsfunctie’ voor de stimulering van ondernemerschap dus. Omdat de ontwikkeling van wijkeconomie maatwerk is, zal ook de invulling van de functie van wijkeconoom per wijk verschillen. De positionering van deze functionaris in de ambtelijke organisatie zal het meest effectief zijn binnen de staande wijkgerichte organisatie. De wijkeconoom richt zich in het bijzonder op: 1) Opsporing, begeleiding en versterking van bestaand ondernemerschap en verbetering van de onderlinge samenwerking tussen ondernemers en met het onderwijs en corporaties. 2) Opsporing, begeleiding of doorverwijzing van nieuwe initiatieven van bewoners die een onderneming willen starten. 3) Opsporing, begeleiding of doorverwijzing van initiatieven voor nieuwe bedrijvigheid van buiten de wijken (of zelfs van buiten de stad). De meerwaarde zit hem vooral in de vaardigheid goed te kunnen verwijzen naar de juiste projecten en contactpersonen, zoals het Mentorenproject, klantmanagers van de Sociale Dienst (voor toeleiding naar werk) of naar het ondernemersloket, maar ook in de vaardigheid herkennen wanneer intensievere begeleiding nodig is. In sommige gevallen zal hulp worden geboden bij het goed formuleren van een ondernemingsplan, in andere gevallen zal worden geholpen bij het verkrijgen van vergunningen, in weer andere gevallen zal worden bemiddeld bij het krijgen van betaalbare huisvesting, etc. Een werkbudget voor de wijkeconomen. De belangrijkste taak van de wijkeconoom is het opsporen en begeleiden van initiatieven vanuit de wijk die (op termijn) leiden tot ondernemerschap. Dit kunnen ideeën zijn die vanuit de wijk zelf worden aangedragen, het kunnen ook ideeën zijn die door de wijkeconoom vanuit het Wijkgericht Werken zelf worden bedacht. Hoe deze ideeën ook tot stand komen, te allen tijde zal er geld nodig zijn om de ideeën uit te werken tot projectvoorstellen, businessplannen, etc. Om snel en slagvaardig te kunnen werken heeft de wijkeconoom daarom een werkbudget nodig. Uit dit werkbudget wordt per wijk het project Dordtse Diamanten bekostigd, en worden kosten voor de ontwikkeling en voorbereiding van projectvoorstellen betaald. Ook dienen daaruit uitvoeringskosten voor het organiseren van evenementen, voor communicatie, etc. betaald te worden. Dit werkbudget is voor het organiseren van evenementen, voor communicatie, etc. maar uit dit werkbudget wordt ook de uitwerking van de diverse onderdelen van het plan van aanpak, waaronder de Dordtse Diamanten, per wijk bekostigd. Voor ieder onderdeel van dit plan van aanpak zal een ambtelijk projectvoorstel worden uitgewerkt, dat inzicht geeft in de benodigde capaciteit en middelen. Essentie van wijkeconomie is dat niet alle kosten door de gemeente gedragen worden, maar ook door partners in de wijk. Het kan echter voorkomen dat voor sommige van de onderstaande projecten aanvullende middelen van de gemeente nodig zijn. Indien bestaande budgetten geen ruimte bieden, zullen aanvullende financiële claims via de reguliere begrotingscyclus in behandeling worden genomen.
26
