Werken aan sociale veiligheid

Toolkit Workshop: 17 juni 2013 Train-de-trainer: najaar 2013

Werken aan sociale veiligheid

voor organisaties die zorg bieden aan mensen met een (verstandelijke) beperking

U werkt met mensen met een verstandelijke beperking Dan weet u dat grensoverschrijdend gedrag voorkomt. Ook in uw organisatie. Mensen met een verstandelijke beperking zijn kwetsbaar en hebben uw ondersteuning hard nodig. De toolkit ‘Werken aan sociale veiligheid’ biedt concrete ondersteuning bij het werken aan een klimaat waarin respect en veiligheid voorop staat.

3 redenen om NU aan de slag te gaan 1. U maakt grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar in uw organisatie. Want ook al komt het regelmatig voor, het is een lastig thema om over te praten. 2. U leert grensoverschrijdend gedrag te signaleren en erop te reageren. 3. U zorgt voor een veilige omgeving voor mensen met een verstandelijke beperking waardoor grensoverschrijdend gedrag kan worden voorkómen.

Hoe vaak komt het voor? In Nederland wordt niet geregistreerd hoe vaak grensoverschrijdend gedrag tegenover mensen met een verstandelijke beperking voorkomt. Buitenlands onderzoek wijst uit dat kinderen met een verstandelijke beperking drie tot vier keer zo vaak grensoverschrijdend gedrag meemaken dan andere kinderen. Er zijn geen aanwijzingen dat dit afneemt bij volwassenen met een verstandelijke beperking.

‘Deze toolkit bevat bruikbare tools om mee aan de slag te gaan. De kunst is natuurlijk: hoe krijg je het wiel aan het draaien?’ Deelnemer ‘Werken aan sociale veiligheid’

* * *

www.movisie.nl/werkenaansocialeveiligheid

* * *

Preventie, signaleren, melden: hoe doet u dat? Preventie Grensoverschrijdend gedrag kunt u nooit helemaal voorkomen. Er zullen altijd incidenten plaatsvinden. Maar met

Hoe voorkomt u grensoverschrijdend gedrag?

goed veiligheidsbeleid kunt u er wel beter mee omgaan en erger voorkomen. Een veilig klimaat is de sleutel. Dat ontstaat als er in dagelijkse dingen aandacht is voor respect en gelijkwaardigheid. Dit zit soms in kleine dingen: groeten mensen elkaar? Worden cliënten als persoon serieus genomen? Worden er grapjes gemaakt over verliefdheden of over iemands angsten?

Signaleren Elke medewerker heeft een taak in het signaleren van vermoedens van grensoverschrijdend gedrag. Het gaat daarbij

Signaleren en melden: hoe doet u dat?

niet alleen om grove vormen van misbruik, maar ook om kleinere grensoverschrijdingen. Het belangrijkste signaal is misschien wel een niet-pluis gevoel: een intuïtief gevoel dat er iets niet klopt. Ga het volgende na:

* Wanneer ontstond ongerustheid bij mij? Waardoor? Wat is er precies gebeurd? * Welke signalen neem ik waar? Wanneer en waar doen ze zich voor? * Zie ik geleidelijke of plotselinge gedragsveranderingen? Hoe lang is dit al aan de hand?

Melden De toolkit helpt om een goed meldsysteem op te zetten binnen uw organisatie. Melden is niet makkelijk, maar absoluut noodzakelijk om eventuele schade zoveel mogelijk te beperken.

‘(...) Het scheren van haar schaamhaar was het moment dat we gingen nadenken over wat we aan de situatie konden doen. Ervóór hadden we al zorgen. We hebben jarenlang aangegeven dat dingen ons niet zinden maar dit was de druppel. We besloten dat we een andere plek gingen zoeken.’ Vader cliënt

* * *


* * *

Zo ziet de toolkit eruit De toolkit ‘Werken aan sociale veiligheid’ bestaat uit drie delen.

Deel 1: Hoe maak ik mijn organisatie veilig? Voor managers, kwaliteitsfunctionarissen en beleidsmedewerkers die willen werken aan verbetering op organisatieniveau. Het bevat een stappenplan waarin het werken aan sociale veiligheid op locatieniveau is geïntegreerd. De uitwerking hiervan is terug te vinden in deel 2.

Deel 2: In de praktijk aan de slag! Dit deel is voor teamleiders en professionals die concreet aan de slag willen gaan met sociale veiligheid. Het bevat stappen die op locatieniveau uitgevoerd kunnen worden.

Deel 3: De instrumenten, zoals:

Stappenplan: zo maakt u een organisatie veilig

1. Voorbeelden van omgangsregels 2. Voorbeeld van gedragscode 3. Lijst met risicofactoren 4. Signalenkaart 5. Voorbeeld Meldprotocol grensoverschrijdend gedrag 6. Model Stappenplan na melding grensoverschrijdend gedrag 7. Handleiding bij de dvd ‘Werken aan sociale veiligheid’

De toolkit is digitaal (zonder dvd) en op papier (inclusief dvd) beschikbaar. Download of bestel via www.movisie.nl/werkenaansocialeveiligheid.

‘Het belangrijkste is dat medewerkers zich continu bewust zijn en blijven van hun eigen gedrag met betrekking tot begeleiding en bejegening. Wat is de norm die geldt binnen deze organisatie en wat spreken we met elkaar af? Dit vraagt van de organisatie om er continu aandacht voor te hebben tijdens teamoverleg. Het vraagt ook om deskundigheid van de manager en de gedragskundige die tijdig kunnen signaleren en kunnen inspelen op situaties.’ Deelnemer ‘Werken aan sociale veiligheid’

* * *


* * *

Dit is grensoverschrijdend gedrag ‘Elke vorm van handelen of het nalaten van handelen, in verbale, non-verbale of fysieke zin, opzettelijk of onopzettelijk, waardoor de persoon die het ondergaat lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt, dan wel vermoedelijk lijden zal. We onderscheiden hierbij zeven vormen van grensoverschrijdend gedrag: (1) verwaarlozing en onthouden van zorg; (2) psychologisch; (3) fysiek; (4) seksueel (waaronder seksueel misbruik); (5) discriminatie, op basis van afkomst, sekse, seksuele voorkeur, beperking en/of religie; (6) schending van menselijke en burgerlijke rechten; en (7) financieel en/of materieel. Het gaat hierbij om: * Zowel opzettelijk grensoverschrijdend gedrag als ontspoorde zorg. * Zowel persoonlijke als professionele relaties die gekenmerkt worden door afhankelijkheid van de persoon met een beperking. * Zowel eenmalige als herhaaldelijke, langdurige mishandeling.

Wat levert de toolkit op? * Het onderwerp staat structureel bij het hoger- en middenmanagement op de kaart. * De locatiemanager stuurt de teamleden aan om met preventie van grensoverschrijdend gedrag bezig te zijn.

* Het thema is opgenomen in het ondersteuningsplan van elke cliënt, in het teamoverleg en in de functionerings- en beoordelingsgesprekken.

* Het aantal meldingen en de verbetervoornemens staan in de jaarverslagen. * De expertise van de medewerkers is toegenomen. * Medewerkers zien het als hun taak om te werken aan preventie en aanpak van grensoverschrijdend gedrag.

* Signalen van mogelijk grensoverschrijdend gedrag worden sneller herkend en opgepakt. * De meldprocedures zijn helder en bekend bij iedereen. * Cliënten voelen zich veilig en durven te melden. * Signalen en meldingen worden serieus behandeld.

‘Mijn huisgenoten vormen een groepje waar ik niet tussen kan komen. Misschien wel omdat ik niet kan lezen en schrijven.’ Cliënt

* * *


* * *

Hoe werkt de toolkit in de praktijk? “Nu pas merken we dat cliënten het moeilijk vinden om er over te praten.” Daelzicht biedt zorg, ondersteuning en begeleiding aan 1800 kinderen, jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking in Limburg. In 2011 en 21012 heeft Daelzicht de toolkit uitgetest. Wil Janssen, beleidsmedewerker zorg bij Daelzicht in Limburg, vertelt wat dit hen heeft opgeleverd.

Werkt de toolkit? “Jazeker en ik kan ‘m aan alle collega’s aanbevelen. Het is een behoorlijk dossier, maar in Daelzicht wordt het omarmd. Het heeft ons geholpen om tot betere richtlijnen te komen voor sociale veiligheid. We leggen nu ook de verbinding met aanpalende zaken zoals seksualiteit, huiselijk gweld en agressie. We hebben een geïntegreerde aanpak.”

Waarom gebruiken jullie de toolkit? “Grensoverschrijdend gedrag komt voor, maar we waren er nooit zo mee bezig. Nu pas merken we dat cliënten het moeilijk vinden om het onder woorden te brengen. En medewerkers weten vaak niet wat er precies onder valt. Waar hebben we het over? Daar is veel tijd in gaan zitten. De signaleringslijst uit de toolkit gebruiken we veel. Het gaat immers niet alleen om misbruik, maar ook bijvoorbeeld om zonder kloppen een kamer binnenlopen.”

Hoe zijn jullie met de toolkit gaan werken? “We zijn gestart op één locatie in Maasbracht. We hebben daar een jaar lang een verbetertraject gedraaid over sociale veiligheid. We hebben het onderwerp besproken met cliënten en medewerkers. Er wordt nu makkelijker gepraat over grensoverschrijdend gedrag. En sociale veiligheid is nu een vast punt op de agenda van het bewonersoverleg en van het medewerkersoverleg.”

En binnen de hele organisatie? “We hebben nu één meldsysteem voor alle meldingen die te maken hebben met sociale veiligheid. Voorheen hadden we allerlei processtromen, nu is het geïntegreerd. Verder zijn we ons in Daelzicht beter bewust van sociale veiligheid. We zien ook dat het iets is dat de hele organisatie raakt. Het heeft invloed op cliënten, op medewerkers, op de organisatie. Die verbinding is gemaakt en dat vind ik belangrijk.”

Lastig om te doen? “Het is een hele klus om met sociale veiligheid aan de slag te gaan en we zijn er nog niet. We willen dat het in de hele organisatie op de agenda komt. Ik heb presentaties gehouden bij de raad van bestuur en bij de gedragsdeskundigen. Er is weinig discussie over, maar nu is het de kunst om het te implementeren. We willen dat er in Daelzicht een sfeer ontstaat waardoor cliënten makkelijk durven aan te geven dat hun grens wordt overschreden. Dat is iets waar je aan moet blijven werken, dat gaat niet vanzelf.”

* * *


* * *

Aan de slag? Aan de slag met sociale veiligheid en grensoverschrijdend gedrag in uw organisatie? Volg een workshop of train-de-trainer van MOVISIE.

Workshop In de workshop ‘Sociale veiligheid verbeteren’ maakt u in één dagdeel kennis met de aanpak uit de toolkit. U krijgt informatie over het thema en inzicht in het signaleren en bespreekbaar maken van grensoverschrijdend gedrag. De workshop vindt plaats op maandag 17 juni van 10.00 - 13.00 uur. Deelname aan de workshop is gratis.

Train-de-trainer De train-de-trainer ‘Werken aan sociale veiligheid’ is bedoeld voor opleiders, gedragswetenschappers en senior begeleiders in de gehandicaptenzorg. Voorwaarde is dat u minimaal drie jaar ervaring heeft in het werken met de doelgroep en ervaring met het trainen van groepen. In de trainde-trainer gaat u aan de slag met alle onderdelen die nodig zijn om een training, voorlichting of scholing op te zetten voor medewerkers in uw organisatie. De training is gebaseerd op de toolkit. De train-de-trainer start in september/oktober 2013. Download het leaflet via www.movisie.nl/werkenaansocialeveiligheid. Daar is ook de toolkit te bestellen en te downloaden. Direct aanmelden voor de workshop en/of train-de-trainer kan bij het MOVISIE Trainingsbureau via [email protected] of 030 789 22 22.

‘De begeleiders denken altijd dat zij de betere zijn, omdat ze een hoger IQ hebben. Ik vind het niet fijn hoe ze met me omgaan. Hoe ze me aanspreken doet pijn.’ Cliënt

‘Bewustwording van machtselementen in de relatie tussen cliënt en medewerkers is een belangrijk aspect van verantwoorde zorg. Dat geeft een goede basis om ook bewust om te gaan met verschillen in macht in het belang van kwetsbare cliënten. Met de toolkit hebben medewerkers en management een bruikbaar en zinvol instrument in handen om hier vorm en inhoud aan te geven. De inspectie hoopt dat deze toolkit zijn weg zal vinden en gebruikt gaat worden in alle lagen in de organisatie.’ Els Leemans, senior inspecteur, IGZ

* * *


* * *

Vragen? Neem contact op met MOVISIE, Kristin Janssens: Telefoon 030 789 22 29 of 06 43 50 80 07 (maandag, dinsdag of vrijdag) E-mail [email protected] www.movisie.nl/werkenaansocialeveiligheid

‘Jullie hebben veel en zorgvuldig werk gedaan. Nu maar hopen dat het de mensen bereikt die het aangaat. Voor ouders is het grote verlangen dat je ‘kind’ veilig en met plezier woont en werkt. Op een open manier je zorg kunnen verwoorden, is daarbij essentieel.’ Moeder cliënt

Werken aan sociale veiligheid ‘Werken aan sociale veiligheid’ biedt een visie en benadering, met bijbehorende instrumenten, voor de preventie en aanpak van grensoverschrijdend gedrag in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. MOVISIE biedt training en advies, onder andere op basis van de driedelige toolkit. In de toolkit ligt de nadruk op de preventie en aanpak van grensoverschrijdend gedrag tegenover cliënten en tussen cliënten. Meer informatie en bestellen: www.movisie.nl/werkenaansocialeveiligheid ‘Werken aan sociale veiligheid’ is ontwikkeld door MOVISIE, Vilans en Platform VG, in opdracht van het ministerie van VWS.

MOVISIE is hét landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor toepasbare kennis, adviezen en oplossingen bij de aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, sociale zorg en sociale veiligheid. Onze ambitie is het realiseren van een krachtige samenleving waarin burgers zoveel mogelijk zelfredzaam kunnen zijn. Concrete producten zijn adviezen, trainingen en cursussen, publicaties en methodieken. © MOVISIE, mei 2013

Werken aan sociale veiligheid

Recommend Documents