WERKEN AAN EEN WERELD WAAR AFVAL NIET BESTAAT!

WERKEN AAN EEN WERELD WAAR AFVAL NIET BESTAAT!

BIOBASED LESSENSET

Biobased lessenset plastic uit planten

1

Biobased lessenset basisscholen. VOORWOORD

We st a a n m e t z ’ n alle n a an d e

Voor d ez e t ransit ie z ij n

o n derwi js van Mart van

n aar Margo t Verw e i va n

v o ora v on d v an e e n t ran s it ie

ook in d e t oekomst slim m e

Go o l , do cen t aan de Pabo

h et C en tre o f Exp e r ti s e

na a r e e n w e re ld w aar in

koppen nod ig. Ned er la n d,

te B reda. ‘Zi jn ’ derde jaars

B i o based Eco n o my. Zi j h e e f t

w e mi nde r af h an ke lijk z ijn

en d us ook onz e regio, wi l

stu den ten besteden jaar l i jks

o p basi s van de b e s te l e s s e n

v a n f ossi e le b ran d s to f f e n ,

vold oend e mensen hebben

u i tgebrei d aan dach t aan

een m o o i e en do o rd a c h te

de ze zi j n n u n o g n o d ig voor

om onz e kennis –en bio based

tech n i ek m et ‘bi o based’

pro f essi o n al i seri n g s l a g

de pro du c tie v an alle r le i

ec onomie t e ond er hou den

al s th em a. Ze wo rden do o r

u i tgevo erd. Vo l gen d ja a r

g e br u i ksv o o r we r p e n , b u lk –en

en t e ver nieuwen. De w eg

h em u i tgedaagd o m vo o r

h er h al en we een e n a n d e r ;

bou w ma t e r iale n , e n e rg ie ,

d aar naart oe begint a l i n h et

h u n stagesch o o l ro n do m di t

dat jaar en de jare n e r n a

v o e dse l en m e d ic ijn e n . I n d e

basisond erwij s. Ac t iv it e i ten

th em a een tech n i ekl es te

wo rden steeds we e r d e b e s te

o v e rg a n g n aar d e z e we reld

met t ec hniek op sc hoo l

beden ken , o n twi kkel en en

l essen van de stu d e n te n

stre v e n we n aar e e n e c o nomie

maken kind eren nieuw sgi eri g

u i teraard o o k te verzo rgen .

gesel ecteerd en toe ge voe gd

di e dra a it o p b io m as s a als

en gev en z e een bet er

Hi er bi j wo rden ze vo o raf

aan deze (u i tbrei db a re ) s e t.

g ron dst of . D e z o g e n aamd e

beeld v an d it belangrijke

geï n spi reerd en geh o l pen

bi o b a se d e c o n o m y.

t hema. Nieuwsgierighei d

do o r stu den ten van de m ajo r

en posit iev e erv aringen zi jn

B i o based TeC h en do o r een

Bi o b a se d e c o n o m y is

d e basis v oor int eresse en

excu rsi e geo rgan i seerd do o r

Ral ph Si m o n s

e e n b e l a n g r ijk s p e e r p u n t

t alent ont wikkeling. Go ed

Pro cestech n i ek Zeel an d West-

Po rtf o l i o m an ager O n d e r w i js

bi nne n on z e d e lta h ie r in

t ec hniekond erwij s gee f t

B raban t (PZW ).

C en tre o f Experti s e

Z ui dw e st - N e d e r lan d . I n

kind eren een t ot aal andere

o n ze re g io h e b b e n d e agro

kij k op hun d irec t e omgevi n g.

Het prach ti ge resu l taat i s deze

U n i versi ty o f appl i e d s c i e n c e s

e n c h e mi e s e c t o r, s am e n

Héél d ic ht bij is er héél veel te

l essen set, gebaseerd o p de

www.co ebbe.n l

me t ( l o kale ) o v e r h e d e n

ont d ekken. Alles word t n o g

o n twi kkel de bi o based l essen

e n ke nni s in s t e llin g e n , d e

boeiend er d oor leer lingen zel f

van de Pabo stu den ten . Met

ha n de n in e e n g e s lag e n om

t e lat en ex periment eren en

deze bi o based l essen set kan

same n c o n c re t e s tap p e n

observeren.

i edere l eraar zel f o o k n o g een

te ze t t e n r ic h tin g d e z e

Met vri en del i jk groe t,

Avan s Ho gesch o ol – H Z

keer aan de sl ag!

bi o b a se d e c o n o m y ( www.

Bovengenoemd e v alt a l l em aal

Naast Mart en de stu den ten

bi o b a se d d e lta. n l) .

samen binnen het (t ech n i ek)

gaat speci al e dan k u i t


2

HOOFDSTUK 1 PLASTIC UIT PLANTEN

INHOUD.

VOOR WOORD

P02 INTRODUCTIE VA N D E L E E R K R AC H T

F I L M PJ E O V E R PLASTIC

F I L M PJ E ONTSTAAN VA N A A R D OLIE

INLEIDING

PROGRAMMA EN BENODIGDE MATERIALEN

P05-06

P07

F I L M PJ E O V E R HET VERWERKE N VA N A A R D OLIE PROEF 1

P08-10

P 13

P12

P14

P15-17 AC H T E R G R O N D INFORMATIE

PROEF 2 P19-22

PROEF 3 P 24-27

PROEF 4 P29-31

PROEF 5 P33-35

P36


4

Inleiding. Dagelijks maken wij duizenden producten in fabrieken zoals tandpasta, schoenen, auto’s, medicijnen en kranten. Heel veel van deze producten bevatten grondstof fen uit de olie-industrie. In de fabriek van de toekomst gebruiken we natuu r lijke grondstof fen die telkens opnieuw aangroeien in plaats van uitput bare bronnen zoals olie. Deze natuu r lijke grondstof fen worden na gebruik weer in de kringloop opgenomen. Eigenlijk heb je dan geen af val meer omdat je de reststof fen weer opnieuw gebruikt. Bovendien is het ook slim om van restmateriaal uit bijvoor beeld de agrarische sector weer nieuwe stof fen te maken. Met deze lessenset willen wij leer lingen mogelijkheden laten zien van de nieuwe, groene industrie.

D E V O L G E N D E T H E M A’ S K O M E N I N D E COMPLETE LESSENSET AAN BOD: -

Plastic uit planten. Vezels? Daar kan je mee thuis komen. Meer waarde uit planten. Hier krijg je bio-energie van.

D O E L E N E N D O E L G R O E P. De lessen zijn geschikt voor leer lingen van de middenbouw/bovenbouw van de basisschool. Daar naast hebben de lessen betrekking op techniekonderwerpen uit verschillende methodes en de ker ndoelen 42, 44, en 45 van het primair onderwijs. De lessen kunnen dan ook goed gebruikt worden ter vervanging van bestaande technieklessen.


5

Hoe aanbieden? De l esse n k u n n e n ‘g e woon’ op s c hool wo rden u i tge vo e rd. I n e e n k la s loka a l of in een ru i m te w aar ha nd v a a rd ig he id of techn i e k l e sse n geg e v e n word e n, b i j v oor b e e l d t i j de n s e e n t he m a m id d a g . Een l espro gramm a ka n z e lf samenge ste l d w o rd e n, a f ha nke lij k v a n ti j d en mo ge l i j k h e de n. B ij v oor b e e ld na ast e e n i n l e i di n g ( k r ing g e s p re k ) e e n keuze u i t de ve rsc h i lle nd e p roe f j e s . Ev entue e l al s pro j e c t m e t le s m om e nt e n op Av a n s Ho ge sc h ool of H Z Univ e r s it y of A p pl i e d S c i e n c e s . I n ov e r le g s t e lle n we een pro gram ma s a m e n.

O o k v a n r ie t s u ike r wo rdt p la s t ic g e ma ak t!

Met b ege l e i di n g va n e e n hog e s c hool student. Om een programma samen te stellen kunt u contact opnemen met het Centre of Expertise Biobased Economy van Avans Hogeschool en HZ University of Applied Sciences. Voor meer infor matie: www.coebbe.nl.


6

Plastic uit planten.

programma en benodigde materialen D e leer krach t i ntro duc e e r t het thema met een k ringgesprek o f de a a ngegeven al ter natie v e vor m die geschi kt i s voor groep 7 en 8 (vragenb a k ) . O m m eer te w eten te kom e n over het th ema kunn e n d e f i lm pjes w o rden bekeke n e n is er a chtergro ndi n fo r m a t i e opgenomen. (zi e p36) D e vers chi l l en de pro e f j e s e n opdra chten wo rden door d e leer lingen i n kl ei ne groe p j e s

of a l s g roe p sop dra c h t ui t ge v oe rd . T i j d en s h e t ui t v oe re n v a n d e z e p ro e f je s l e re n d e l e e r l i n ge n me e r ov e r g roe n e ( a l t e r n a t ie v e ) g ron d st of f e n v oo r pla s t ic s . L e re n ze w a t d e v o o r - e n n a d e l e n e n e i ge ns c h a p pe n zi j n v a n ( b i o) p l a s t ic s e n m a ke n d e l e e r l i n g e n p rod uc t e n v a n p la n t a a rdig materiaal. Het is aan te ra d e n om d e p ro e f je s s t e e ds n a t e b e sp re ke n . H ie r v o o r z ijn d e v ra ge n a a n he t e in de v a n e e n p roe f g e sc h ikt. D a a r n a a st zi j n e r v e rd i e p i n gsop d ra c h t e n v o o r d e l e e r l i n ge n d i e me e r a a n k un n e n e n a a n w ille n . Vo o r d e ze op d ra c h t e n is me e r t ijd n od i g.

He t is handig a lle m a ter ia len van te voren te ver z a melen. D i t kan o ok met d e leer lingen. Biobased lessenset plastic uit planten

7

Introductie door de leerkracht. Plastic is overal. Er wordt van alles van gemaakt. Kleding, onderdelen van auto’s, vliegt uigen en schepen. Maar ook flesjes, tassen en verpakkingsmateriaal. Het is naast staal, hout en steen één van de belangrijkste materialen die wij mensen gebruiken. Het is geen natuur lijk materiaal, wij mensen maken het. Wat weten wij over plastic en bioplastic? Waar wordt het van gemaakt? Kan je het hergebruiken? Verteert het? Is het schadelijk of niet? Dit zijn vragen waar antwoorden op worden gegeven tijdens dit thema door het uitvoeren van proefjes en opdrachten.

VOORAF Verzamel met de klas verschillende voorwerpen van plastic. Ook plastic gemaakt van een plantaardige bron.

LEERDOELEN H e t kr in g g e s pre k die n t a ls in le idin g v o o r de v e r s c hillende p ro e f je s e n o m de v o o r ke n n is t e in v e n t a r is e re n e n t e a c t iv e re n .

WERKVORM K r in g g e s p re k

OPSTELLING K r in g , de v o o r we r pe n v a n p la s t ic lig g e n in h e t mid den


8

Introductie door de leerkracht. 20

T i j den s di t k r i n g ge sp re k ( 1 ) v ra a g t d e le e r kra c h t n a a r de v e r s c h ille n de s o o r t e n pla s t ic . E n waar de meeste pl a st i c s v a n w ord e n g e m a a k t (o lie e n n u o o k pla n t a a rdig ma t e r ia a l) . ( 2 ) Wa a ro m wordt het zo veel geb r ui k t. ( 3 ) Vra a g n a a r d e e i g e n s c h a ppe n ( lic h t , g o e dko o p , s t e r k, g e e n v o c h t o pn a m e, wat no g meer?) . C on c l usi e ; h e t w ord t v e e l g e b r u ikt o mda t h e t z o v e e l v o o rde le n h e e f t. ( 4) H e e f t plastic ook nadel en? C on c l usi e : kom t v e e l op st raa t t e re c h t , a ls z we r f a f v a l. ( 5 ) Le e r kra c h t ka n v ra g e n “o f Iemand wel eens v a n p l a st i c soe p h e e f t ge h oo rd? ” O f “de dis c u s s ie o v e r h e t g e b r u ik v a n pla s t ic t a s je s in een super mar kt ?” ( 5 ) Wa t ge b e ur t e r m e t de z e pla s t ic s a ls h e t in h e t milie u t e re c h t ko mt ? ( 6 ) E é n van de mo gel i j kh e d e n om h e t m i l i e u m i n d e r t e be la s t e n is h e t g e br u ik v a n bio p la s t ic s . ( 7) Wa t z ijn dat? (8 ) W ie heef t ervan g e h oord ? Kun n e n d e l e e r lin g e n v o o r b e e lde n g e v e n ?

Achterg ro nd i nfo r ma tie . P la s tic h eef t veel kw a l i t e i t e n : h e t i s l i c h t e n t oc h s t e r k, h e t ka n s o e p e l o f s t ijf z ijn e n in a lle kle u re n e n e lke vor m word en gemaakt. P la s tic w o rdt meestal g e m a a k t v a n ol i e . D e f a b r i ka n t ma a kt v a n o lie h e le kle in e mo le c u le n e n me t wa r mt e en druk word en deze mo l ecul e n t ot l a n g e ke t t i n ge n ge v o r md. M o le c u le n z ijn h e le kle in e de e lt je s die n o g e e n c hemische eigens ch ap bevatten. D e m a n i e r w a a rop d e m ol ec u le n me t e lka a r z ijn v e r bo n de n be pa a lt h e t s o o r t plastic. Zo onts ta a n verschi l l en de soor t e n h a rd of za c h t p l a s t ic . D e n k ma a r a a n le g o blo kje s , e la s t ie k o f p la s t ic t a s s e n. Een probl eem i s dat d e ol i e v oor ra a d l a n gza a m op ra a kt. S o mmig e pla s t ic a r t ike le n wo rde n ma a r h e e l ko rt gebruik t en kom en i n de n atuur t e re c h t. P l a st i c b re e k t m oe ilijk a f . G e lu kkig wo rdt t e g e n wo o rdig v e e l p la s t ic g e recycled. O p pa gi n a 35 staat ee n l i n k n a a r e e n f i l m p j e ov e r pla s t ic s o e p . O ok wordt er steeds me e r p l a st i c v a n p l a n t a a rd i g e b ro n n e n g e ma a kt die ma kke lijk v e r kr ijg b a a r z ijn z o a l s z et meel u it d e aardappel o f ui t m a i s. D e ze p l a st i c s n oe m e n we b io p la s t ic s . Biobased lessenset plastic uit planten

9

Alternatief voor het kringesprek. T ijdens deze activiteit for muleren leer lingen zelf vragen en proberen met el kaar tot antwoorden te komen. Vooraf: leg het verzamelde plastic op een zichtbare plaats in het lokaal. Verder zijn er papieren en pennen nodig. Leerdoelen: leer lingen leren vragen te for muleren. Leer lingen leren na denken over eigenschappen en her komst van materialen. Wer kvor m: Vragenbak. Deze activiteit kan in plaats van het kringgesprek of ter afronding van het thema.

45 G e e f a lle le e r lin g e n e e n s t ro o k o f v e l p a pie r wa a r e e n v ra a g o p wo rdt g e s c h re v e n o v e r de v e r s c h ille n de p la s t ic s .

D e le e r lin g die de ka a r t t re kt ka n ie ma n d a a n wijz e n wa a r v a n h ij g ra a g e e n a n t wo o rd h o o r t ( de do c e n t ka n dit n a t u u r lijk o o k do e n ! ) .

S t o p a lle v ra g e n in e e n b a k, la a t z e e r o m de b e u r t u it h a le n e n b e s pre e k de z e v ra g e n .


10

Inleiding van de proef

I n for m a t i e vo o r de l eer k ra c h t.

Z etmeel a a nto nen.

Vooraf

Leerdoelen

Verzamel met de klas verschillende voedingsmiddelen waar zetmeel in zit, bijvoorbeeld, knolgewassen aardappelen, graanproducten (bijvoorbeeld meel), peulvruchten (bijvoorbeeld bonen). De leerlingen kunnen ook zelf met een voorstel komen. Je hebt ook jodium of betadine nodig. En per groepje: 4 plastic bakjes, mesje en vork en gekopieerde exemplaren van de proefbeschrijving.

l e e r l i n ge n l e re n w a t ze t m e e l i s, i n w e l ke g e w a sse n ze t m e e l a a n w e zi g i s, e i ge n sc h a p p e n e n t oe p a ssi n ge n v a n ze t m e e l ke n n e n , e e n si m p e l e p roe f ui t v oe re n , re sul t a t e n v e r za m e l e n e n i n t e r p re t e re n .

Wer kvor m P roe f i n k l e i n e groe p j e s, ook ge sc h i kt a l s d e m on st ra t i e p roef v oor d e k l a s.

45 in le idin g ( 5 m i nu te n ) v o o r be re ide n ( 5 m i nu te n ) u it v o e re n ( 2 0 m i nu te n ) o pr u ime n e n n a be s pre ke n ( 1 5 m i nu te n )

Ve r t e l de in f o r ma t ie die bij de in le idin g v a n de proef be s c h re v e n s t a a t. U it de in le idin g mo e t du id elijk worden da t e r n a t u u r lijke a l ter natieven z ijn o m p ro du c t e n (plast ics) v a n t e ma ke n . I n dit geval z e t me e l. Vra a g o f bespreek wa t z e t me e l is e n waarvoor we h e t a lle ma a l ku nnen g e b r u ike n . La a t de le e r lin g e n nadenken in we lke g e wa s s e n nog meer s u ike r o f z e t me e l a anwez ig is. B ijv o o r be e ld de s u iker biet en o o k s u ike r r ie t. D e bioplastic kr u idv a t t a s je s z ijn g emaak t van s u ike r r ie t. S u ike r r ie t wordt niet in N e de r la n d v e r b ouwd. Ve r t e l da t we z e t me el ku n n e n a a n t o n e n m et behulp v a n jo diu m. A ls z e t m eel e n jo diu m me t e lka ar in a a n ra kin g ko me n , o nt staat e r e e n c h e mis c h e re actie. H e t pro du c t kle u r t d an do n ke r bla u w t o t p aars.

Bes preek m et de k las de v ragen d ie bij de p ro e f s ta a n . Had elk g roepje het z elfd e res u ltaa t ? Biobased lessenset plastic uit planten

11

F I L M PJ E O V E R P L A S T I C

I n d i t f i l m p j e w ordt du ide lijk: wa n n e e r p la s t ic is on t st a a n , w a a r v a n e n h o e h e t wo rdt g e ma a kt , w e l ke soor t e n p la s t ic e r z ijn e n de impa c t v a n p l a st i c op h e t milie u . T i j d : 1 5 m i n ut e n . L i n k : h t t p ://t v b l i k . n l/ h e t - klo kh u is / pla s t ic - 1


12

F I L M P J E O N T S T A A N VA N A A R D O L I E

J e h e b t a l g e l e e rd da t h e t me e s t e pla s t ic ge m a a k t w ord t v a n a a rdo lie . M a a r wa t is a a rd ol i e e i ge n l i j k? I n dit ko r t e f ilmp je z ie je h o e a a rd ol i e i s on t st a a n . T i j d : 1 m i n uut L i n k : h t t p ://w w w. s c h o o lt v. n l/ be e ldba n k/ c l i p p op up /2 0 0 3 0 6 2 3 _ a a rdo lie 0 2


13

F I L M P J E O V E R H E T V E R W E R K E N VA N A A R D O L I E

I n d i t f i l m p j e zi e je h o e a a rdo lie wo rdt v e r we r kt t ot v e r sc h i l l e n d e pro du c t e n . T i j d : 1 m i n uut L i n k : h t t p ://w w w. s c h o o lt v. n l/ be e ldba n k/ c l i p /2 0 0 3 0 6 2 3 _ a ardo lie 0 4


14

Z etmeel a l s g ro nd s to f vo o r b io plast ic . Wa ar zi t z etme e l i n? D e m eeste pl asti cs word e n g e m a a k t v a n a a rd ol i e . Aa rdolie i s een vo o r raa d b ron d i e l a n gza a m ui t gepu t raa k t. E r zi j n an dere m oge l i j k h e d e n om p l a st i c t e ma ke n : bijvoor beel d met zetme e l ui t p l a n t e n . I n d i t p roe f je g a j e ond er zo eken i n wel ke p l a n t e n ze t m e e l a a n w e z ig is .

o m in z e t me e l. Z e t me e l is e ig e n lijk e e n ke t t in g van s u ike rde e lt je s . Z e t me e l z it in h e e l v e e l p ro du c ten. Z e t me e l lo s t g o e d o p in wa r m wa t e r e r o n t s t aat dan een p a pje . D a a ro m wo rdt h e t v a a k a ls b in dmiddel gebruik t in s o e pe n e n s a u z e n , ma a r o o k in dro p . Z e t m eel wordt o o k g e br u ikt a ls g ro n ds t o f in de lijm- e n p a pierindust rie.

Ma a r e er st: wa t is ze t meel eigenlijk? H e t m e e ste ze t m e e l ko m t vo o r i n : P la nten maken sui ker ui t kool d i oxi d e , w a t e r e n zo n lic h t. D ez e s u i ker h ebben ze n od i g a l s b ra n d st of om e n e rg ie t e levere n . Om sui ker t e b e w a re n ze t d e p l a n t d e s u ike r

K n o lg e wa s s e n z o a ls de a a rda ppe l g ra n e n z o a ls t a r we , ma is o f r ijs t e n p e u lv r u c h t e n z o a ls b o n e n

P ro e f 1


15

#1

S n ij a lle v o e din g smidde le n in s t u kje s .

P ro e f 1

Boodschappenlijst

#3

G ie t e r e e n kle in s c h e u t je wa t e r b ij

#2

#4

Z o rg v o o r g e lijke h o e v e e lh e de n in a lle ba kje s !

#5

• • • • •

ma a l met de stamper t o t e e n papje

D o e o v eral vijf dr u ppe ls jodium bij

wa t e r 4 v e r s c h ille n de v o e din g s midde le n u it h e t lijs t je 4 pla s t ic ba kje s me s je , v o r k o f s t a mp e r jo diu m o f be t a din e Biobased lessenset plastic uit planten

16

P ro e f 1

Kl e ur t d e j o diu m pa a r s b la u w ? JA / N E E

Z e t me e l a a n we z ig ? JA/ N E E

A a rd a p p e l

#1 #2 #3

Kan je zien in welk voedings mid d el het m e e ste ze t m e e l a a nwe zi g i s? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .............................. In welke planten kan nog meer veel z etm e e l o f su i ke r zi t te n ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ............................. Waarom is zet meel z o ges chi kt om bijvo o r b e e l d l ij m o f pl a st i c va n te m a ke n ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .............................. Biobased lessenset plastic uit planten

17


I n for m a t i e vo o r de l eer k ra c h t.

Z elf bi opla s ti c ma ke n .

Vooraf

Leerdoelen

Verz a m el de i ngredi ënt e n en m a teri al en di e bes chre ven staan i n de proef en geko pi eerde ex em plaren van de proefbeschri j vi n g. De vor m pjes (bi j vo o r beeld ou de k lei vo r mpj es) en d e k leu rstof zi j n o pti o nee l . Als e r w einig tot geen v e r w ar mings mogelijkh ed en zij n , dan kan de proef a l s de mo n stratieproef wo rd en u it ge vo erd. Iedere l ee r l i n g ka n even tueel een stu k j e biopla s ti c kri j gen.

L e e r l i n ge n l e re n e e n e e n v oud i g e p roe f ze l f st a n d i g ui t t e v oe re n . L e e r l i n ge n l e re n d oor h e t m e n g e n v a n v e r sc h i l l e n d e p rod uc t e n e e n n i e uw p rod uc t t e m a ke n . L e e r l i n ge n l e re n n a d e n ke n o v e r a l t e r n a t i e v e n v oo r h e t ui t v oe re n v a n e e n p roe f .

Wer kvor m P roe f i n k l e i n e groe p j e s, ook ge s c h ikt a l s d e m on st ra t i e p ro e f v oor d e k l a s.

Ve r t e l da t we n u z e lf bio p la s t ic s g a a n maken. H e r h a a l me t de kla s wat bio p la s t ic s z ijn e n waarvan we z e ku n n e n ma ke n .

Na bespreken van de proef


B e s p re e k me t de klas de v ra g e n die b ij de proef staan. Z e t me e l wo rdt o n de r andere g e b r u ikt o mda t h e t mak kelijk wa t e r o pn e e mt. G ly cerine wo rdt t o e g e v o e g d om het pla s t ic s o e p e le r t e maken. B e s p re e k t o t s lo t met de k las de in f o r ma t ie u it h et kader ( n ie u ws do s s ie r p la s t ic). Hierin s t a a t da t e e n f a b r ie k uit O o s t e r h o u t g e br u ik maak t v a n re s t ma t e r ia le n uit de a a rda ppe lv e r we r kende in du s t r ie o m bio p la st ic t e ma ke n . Wa a ro m is dat beter?


18

Biopl asti c s ma ken. Je ga a t met zetmeel b i op l a st i c m a ke n . D oor e e n kle u r s t o f e r in t e me n g e n e n e e n le u ke ma l ( bijv o o r b e e ld k leivor mpj es) te gebru i ke n w ord t h e t p roe f j e e xt ra a a n t re kke lijk. LE T OP: VRAAG EEN VO LWA SS E N E VO O R HE T VE R WAR M E N VAN H E T ZE TM E E L .

Z etm eel dat i n so mmi g e p l a n t e n ge v on d e n ka n worden kun n en we g e b r ui ke n om biopla s ti c te maken.

P ro e f 2


19

#1

#2

#4

D o e e r 1 t h e e le p e l a z ijn e n 1 t h e e le pe l g ly c e r in e bij. G o e d ro e re n .

D o e 5 e e t le pe ls ko u d wa t e r in e e n p a n n e t je

D o e e r 1 eet lepel a a rda ppelz etmeel of ma ïs me el bij

P ro e f 2

Boodsc happen l ijs t

#3

B reng het

mengsel z acht jes aan de kook , blijf goed roeren. Wat gebeurt er?

#5

Le g b a kp ap ie r n e e r e n de v o r mpje s . • • • • • • • • •

#6

Giet het mengsel in de vor mpjes en laat het drogen.

wa t e r a a rda ppe lz e t me e l o f ma is me e l ( t e ko o p in de s u per mar k t ) g ly c e r in e ( t e ko o p b ij de a po t h e e k) a z ijn e e t le p e ls , t h e e le pe ls , po lle p e l o u d pa n n e t je ba kp a pie r o f f o lie v o r mpje s o f s c h a a lt je s ( e v e n t u e e l) kle u r s t o f ( e v e n t u e e l) Biobased lessenset plastic uit planten

20

P ro e f 2

#1

B es chr ijf jou w plas t ic. G eb r u i k d e vol g e n d e wo o rd e n : f l exi b e l , d u n , d i k , b rok ke lig , r uw, door z icht ig.

P ro e f 2

#2 #3

........................................... . . . . . . . Waaro m voeg je glycer ine to e a a n h e t pl a st i c ? ........................................... . . . . . . . Wa t gebeu r t er, denk je, a l s j e m e e r o f m i n d e r ze t m e e l to evo e g t ? ........................................... . . . . . . .

Nie u wsdo s s i er pl a s ti c , sch o olt v we e kjo u r n aa l. Steeds meer fabri eken g a a n b e t e r m e t h e t m i l i e u o m. Z e pro b e re n min de r g if t ig e s t o f f e n t e g e br u ike n . Z o heb j e ook een pl asti cfabr i e k i n O ost e r h out. Ze m a ke n o p e e n b ijz o n de re ma n ie r pla s t ic . Z e g e b r u ike n n a me lijk a a rd a ppel resten van p a t a t - e n c h i p sf a b r i e ke n om pla s t ic t e ma ke n . O p de z e ma n ie r s la a n z e e e n pa a r vliegen in één k la p . Het af val van d e p a t a t f a b r i e k v e rd w i j n t o p e e n g o e de ma n ie r. A a rda p pe ls z ijn n ie t g if t ig , du s die stof f en kom en o o k n i et i n de l uc h t t e re c h t. H e t b e l a n g r i j k s t e v o o rde e l v a n pla s t ic ma ke n v a n a a rda p pe lre s t e n is dat het pla s tic afbreekbaar i s. D a t w i l ze gg e n d a t w a n n e e r je h e t p la s t ic in de n a t u u r z o u g o o ie n h e t bin n e n 6 maanden helem a al weg i s. Het p l a st i c i s v e r t e e r b a a r. O ok is h e t p la s t ic min de r e rg v o o r die re n a ls z e h e t z o u de n et en. Na tu u r lij k mo et j e no g st e e d s g e e n p l a st i c i n d e na t u u r g o o ie n , wa n t h e t blijf t v e r v u ilin g .


21

Biopl asti c s to e p a s s en in plast ic tas je s. H ieronder staan twee op d ra c h t e n . Ki e s e e n op d rac h t e n we r k de z e u it.

#1 #2

Je maa k t een krantenar t i kel over planta a rd i g e pl a st i c s vo o r d e pl a a t se l ij ke k ra n t . Je legt ui t wa t het is . Je geef t aan wa t de vo o rd e l e n e n n a d e l e n zij n va n b i o pl a st i c s.

Maa k een p os ter over het gebr u i k van b i o pl a st i c s i n pl a st i c ta sse n . Je l a a t h e t vol g e n d e zien: -wat i s bi o pl as t i c -de kri n gl o o p v a n g ron d st of , p rod uc t i e t o t g e b r u ik e n h e rg e b r u ik -de vo o r- en na d e l e n v a n h e t ge b r ui k v a n bio p la s t ic in pla s t ic t a s s e n . Gebrui k wei n i g t e k st e n v e e l b e e l d .

Ve rdie p in g s o p drach t


22


G roeps acti vi tei t:

H o e snel b reekt b iopl asti c a f ? Vooraf

Wer kvor m

Verzamel met de klas zoveel mogelijk verpakkingsmaterialen van bioplastic (zie de informatie bij de proef). Daarnaast een grote platte bak met aarde en prikkertjes, papier om vlaggetjes te maken.

G roe p sa c t i v i t e i t , d e t a ke n k un n e n v e rd e e l d w ord e n : v e r za m e l e n v a n b i op l a st i c , h e t m a ke n v a n d e i n d i c a t i e v l a gg e t j e s, h e t m a ke n e n b i j h oud e n v a n e e n l ogb oe k .

Leerdoelen De leerlingen leren een eenvoudige proefopstelling te maken en uit te voeren. De leerlingen leren dat materialen op verschillende wijze afbreken. De leerlingen

Ve r t e l da t we g a a n o n de r z o e ke n h o e s nel bio p la s t ic a f bre e kt. Door loop de p ro e f b e s c h r ijv in g.



B e s p re e k me t de klas de v ra g e n die b ij de proef v e r me ld s t a a n . D e v e rdie p in g s o p dracht ‘ v e r s n e lle n o f v e r t ragen’ ka n me t de h e le klas worden u it g e v o e rd o f do o r een g ro e pje . E v e n t u e e l kan dez e o p dra c h t a lle e n b e sproken wo rde n t e r a f ro n ding. Welke o ms t a n dig h e de n kunnen het a f bra a kp ro c e s v a n (bio)plast ic v e r t ra g e n o f v e r s n ellen?

leren resultaten te verzamelen en interpreteren. Biobased lessenset plastic uit planten

23

H o e snel b reekt b i o plas t ic af ?

Veel producten bestaa n ui t m a t e r i a l e n d i e n i e t of s le c h t a f bre ke n . K ijk ma a r e e n s in de be r m, a ls je naar hui s fi etst. T i j d e n s d e v ol ge n d e op d ra c h t o n de r z o e k je h o e s n e l ( o f h o e la n g z a a m) vers chillende so o rten b i op l a st i c s a f b re ke n . Ve r za me l h ie r v o o r z o v e e l mo g e lijk v e r s c h ille n de s oorten bi o pl asti cs zoa l s d e p l a n t b ot t l e v a n C oc a Co la , e e n b io p la s t ic z a k e n h e t bio p la s t ic d a t ju llie zel f gemaakt h e b b e n . A n d e r b i op l a st i c ma g n a t u u r lijk o o k. G e b r u ik da a r n a a s t é é n pla s tic gemaakt van aa rd ol i e .

P ro e f 3


24

#1

G e e f o p de v la g g e t je s a a n o m we lke pla s t ic h e t g a a t

P ro e f 3

H o u d v a n e lke s t u kj e plast ic een s t u kje a c h t e r, t e r c o ntrole.

Bio

ba

g

#2


Bio

ba

g Bio

ba

B e de k de p la s t ic s me t de a a rde e n z e t de v la gg e t je s o p de ju is t e ple k.

#4

Z o rg dat de aarde v o c h t ig blijf t.

Biob

ag

#3

Biob

ag

• p la t t e b a k me t t u in a a rde • c o c kt a ilp r ikke r t je s me t e e n v la g g e t je • bijv o o r b e e ld s t u kje s v a n e e n p la n t bo t t le , b io p la s t i c z ak , e ig e n g e ma a kt bio p la s t ic e n e e n s t u k ( a a rdo lie ) plastic • wa t e r • f o t o t o e s t e l ( e v e n t u e e l) Biobased lessenset plastic uit planten

25

g

Bio

ba

g

O p dracht.

#1 #2 #3 #4

P ro e f 3

Maa k een log bo ekje ( event ueel o p de c o m pu te r ) wa a r i n j e d e re su l ta te n pe r we e k , o f pe r twee weken bij kunt hou d en. M aa k bijvo o r b e e l d kol o m m e n vo o r d e ve r sch i l l e n d e pl a st i c s. Je kunt ook ie dere keer a ls je de res u lta te n o pn e e m t e e n foto m a ke n . Doe met de k las een voor s p elling: welke pl a st i c s zu l l e n h e t e e r st wo rd e n a fg e b roke n ? S ch r ij f d i t o p en schr ijf ook op waaro m je d a t d enkt . G raaf de ver s chi llend e s t u kjes na een we e k u i t e n k ij k wa t e r m e e i s g e b e u rd . Vergelijk ze m et de cont roles t u kjes . Het re su l ta a t sch r ij f j e o p i n j e l o g b o e k m e t d e d a t u m . Her haa l deze act ie na t wee weken, en n a v i e r we ke n e n zol a n g a l s j e d e pro e f w i l t vo o r t ze t ten.

Vra genlijs t vo o r b ij de p ro e f.

#1 #2 #3

Welke plastic s z ijn het s nels t afgebroke n ? Welke zijn niet of weinig veranderd ? Klopt di t met de voor s p elling? G eef een ( m o g e l ij ke ) ve r k l a r i n g ) .


26

Ver snell en o f ver tra g e n ? J e ga a t o n derzo eken h oe j e e r v oor ka n zorg e n d a t e e n bio p la s t ic s n e lle r o f la n g z a me r afbreek t. Beden k ho e j e d i t ka n a a n p a k ke n . D e n k b ijv o o r b e e ld a a n : e e n wa r me o f ko u de o m geving, dro o g o f v oc h t i g e n v e r sc h i l l e n d e m a t e r ia le n wa a r h e t pla s t ic in mo e t v e r t e re n . Voer d e zel fde pro ef u i t m e t v i e r of v i j f st uk j e s v a n h e t z e lf de bio p la s t ic . Ve rde r h e b je e e n aa nta l bakj es n o di g e n m a t e r i a a l w a a r i n j e d e st u kje s p la s t ic wilt la t e n v e r t e re n . J e h o u dt é én contro l estukj e ap a r t. Bea ntwoo rd na een aa n t a l w e ke n d e v ol ge n d e v ra g e n .


#1 #2 #3

Welk plastic i s het s nels t afgebroken? Welke zijn niet of weinig veranderd ? Welke omstan digheid is het bes te om b i o pl a st i c sn e l a f te l a te n b re ke n ?


27

Inleiding van de proef Infor matie voor d e leer kracht.

Ve r t e l da t s o mmig e product en a ls g e l, s c r u b o f t a n dp asta k leine p la s t ic ko r re lt je s b e v a t. Vraag wa a ro m de f a br ika n t e n dit t oe v o e g e n ( v o o r e e n s c h u rend e f f e c t ) . B e s pre e k de p roefopz et me t de le e r lin g e n .

Vooraf

Wer kvor m


Verz a m el de m a teria l en zo al s bes chre ven staan i n d e proef. Zo rg dat er produ cten bi j zi j n di e m icroplasti cs bevatten ( z ie beschri j vi n g).

G roe p sa c t i v i t e i t : d e m on st ra t i e p roe f , e v e n t ue e l a l s l e e r l i n ga c t i v i t e i t i n k l e i n e groe p j e s.

Micropl asti c s .

Leerdoelen L eer lingen l eren ki j ken na a r d e samen stel l i n g va n producten en d e functi e en eigens ch appen va n een aantal ingred iën ten . L eer lingen l eren resu lta ten te verz a m el en en interpreteren.


B e s pre e k me t de kla s de vragen die bij de pro e f s t a a n . Vraag wa t de g e v o lg e n z ijn a l s dez e mic ro pla s t ic s in h e t r io o l komen ( z ie de a c h t e rg ro n din f o r mat ie p36) . D e z e pro e f is e e n mooie a a n le idin g v o o r de p ro ef : ‘m a a k z e l f j e e i g e n s c r u b ’ o mdat de le e r lin g e n da n mo e t e n nadenken o v e r e e n a lt e r n a t ie f v o o r de mic ro pla s t ic s . S t e e ds m eer f a b r ika n t e n s t o p pe n met het t o e v o e g e n v a n mic ro plast ics a a n h u n pro du c t. O mdat de c o n s u me n t ( de g e n e die product en ko o p t ) e n o rg a n is a t ie s als sticht ing de N o o rdz e e de f a b r ikant onder dr u k z e t t e n .


28

K le i ner, k l ei ne r… kl e in st : m ic ro plas t ic s. P la s tic zi t i n heel veel p rod uc t e n . O ok i n p rod uc t en wa a r je h e t n ie t v e r wa c h t. D e v o lg e n de proef z al j e ver rassen. Voor d e ze p roe f h e b j e v e r s c h ille n de s h a mp o o s , s c r u b s e n / o f h a a rg e ls verz a m el d. L ees d e i ngredi ënten op d e v e r p a k k i n g. Ee n l oe p is h ie r v o o r we l h a n dig . Le e s o f je de v o lg e n de ingred iën ten tegenkom t i n h e t p rod uc t : p ol ye t h yl e e n ( P E ) , p o ly pro p y le e n ( P P ) , p o ly e t h y le e n polytereph tal aat (PET ) of c op ol ym e e r. Ze t d e p ro du c t e n me t de z e in g re dië n t e n a pa r t. D e overige pro ducten he b j e n i e t m e e r n od i g. Aa n shampo o , scrub o f t a n d p a st a w ord e n v a a k kle in e s t u kje s pla s t ic t o e g e v o e g d. D e z e pla s tics wo rden o o k w e l ‘ m i c rop l a st i c s’ g e n oe m d. I n de v o lg e n de pro e f g a je de z e m icroplasti cs aanto ne n .

P ro e f 4


29

#1

M e n g in de g ro t e ma a t b e ke r e e n e e t l e pe l v a n e e n v e r z o rg in g s p ro du c t m e t 2 5 0 millilit e r wa r m wa t e r.

#2

G o e d ro eren. Het ver z o rg in g s product moet g o e d o pgelost z ijn.

P ro e f 4


#4

S c h e n k dit me n g s e l do o r h e t f ilt e r in de a n de re ma a t be ke r

#3

Wacht een t ijdje

#5 • • • • •

B e s t u de e r wa t e r a c h t e r blijf t o p h e t f ilt e r

v e r s c h ille n de s h a mp o o s , s c r u b s , h a a rg e ls e e n t re c h t e r me t e e n ko f f ie f ilt e r t we e ( ma a t ) b e ke r s ( é é n wa a r in de t re c h t e r pa s t ) e e t le p e l lo e p ( e v e n t u e e l) Biobased lessenset plastic uit planten

30

Ui tbreid en p ro e f. Je k u nt o o k verschi l l en d e p rod uc t e n v e rg e l i j ke n . J e v o e r t de p ro e f da n s t e e ds o p n ie u w u it me t e e n a nd er pro duct. S ch ri j f st e e d s op w a t j e zi e t. G e b r u ik h ie r v o o r de t a be l.

Ve e l

B e e t je

We in ig

Geen

Prod uc t en

Aa nta l mi cro pl asti cs

P ro e f 4

Vra genlijs t vo o r b ij de p ro e f.

#1 #2

Waar in zi tten de mees te micro plas t ics ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .............................. Waar in zi tten d e mins te micro plas t ics ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .............................

#3 #4

H a d j e d i t ve r wa ch t ? .................................................. Wa a ro m zi t te n e r m i c ro pl a st i c s i n h e t pro d uct denk je? ..................................................


31

Inleiding van de proef Lo o p me t de le e r lingen de pro e f do o r. Ve r t e l dat ieder z ijn e ig e n p ro du c t ma g maken met e e n e ig e n o n t wo r pen et iket. M is s c h ie n we t e n de leer lingen n o g a n de re midde len om toe t e v o e g e n a a n de scrub z oals e t h e r is c h e o lie o f c i t roensap.

Infor matie voor d e leer kracht.

Ma a k zel f j e e i g en s c r u b.

Vooraf

Leerdoelen

Verz a m el de m a teria l en en gekopieerde ex em plaren van de proefomschri j vi n g. B ij d ez e pro ef i s h et ha ndig al s j e met d e k la s van te vo ren hebt nagedach t o ver a lter na ti even o m aan s cru b toe te vo egen voor een schuren d ef fect z o al s: (brui n e) s u iker, ko ko s, gemal en ha ver m o ut, a nijs z a adj es.

D e l e e r l i n ge n k un n e n e e n e e n v oud i g re c e p t b e re i d e n e n re i ke n e e n a a n t a l alternatieven aan v oor m i c rop l a st i c s.

Wer kvor m L e e r l i n gp roe f i n k l e i n e groe p j e s.


40

B e kijk e n be s pre e k met elkaar de v e r s c h ille n de s c rubs. Laat de le e r lin g e n e ro v e r vert ellen.

in le idin g ( 5 m i nu te n ) v o o r be re ide n ( 5 m i nu te n ) u it v o e re n ( 2 0 m i nu te n ) o pr u ime n e n n a be s pre ke n ( 1 0 m i nu te n )


32

S choon, s cho ner… he t sch o o n st . Maa k z e lf je e ig en scr u b . Je ga a t zel f aan de sl a g om e e n sc h oon h e i d sp rodu c t , e e n s c r u b, t e ma ke n z ó n de r m icroplasti cs. Voord a t j e di t gaat doe n , zoe k j e h e t v ol ge n d e u it : Wa t is s crub? Wa a rom gebrui ken me n se n sc r ub ? Wa t ka n j e to evo egen a a n j e re c e p t om e e n sc h u re n d e f f e c t t e kr ijg e n ?

P ro e f 5


33

#1

M e n g a lle s g o e d do o r e lka a r in h e t le g e ja mp o t je

P ro e f 5

#2


B e de n k e e n n a a m v oor de z e lf g e ma a kt e s c r u b .

NAAM? #3

O n t we r p e e n mo o i e t ike t e n p la k dit o p h e t po t je

............

• • • • • •

2 e e t le pe ls o lijf o lie 2 e e t le p e ls h o n in g 1 kle in ko pje me t z e lf g e ko z e n ko r re lt je s e e t le p e l le e g ja mpo t je pa pie r, lijm, po t lo de n o f s t if t e n Biobased lessenset plastic uit planten

34

Lin ke soe p . Pla s tic ko mt i n o n s mi li e u t e re c h t e n l i j k t ui t e i n d e lijk t e v e rdwijn e n . I n de z e pro e f h e b je o ntdek t dat verdwi j n e n n i e t e c h t v e rd w i j n e n b e t e ke n t , ma a r da t wij h e t n ie t me e r ku n n e n zien. H et zi j n hel e kl ei ne d e e l t j e s g e w ord e n . I n d e z e o p dra c h t ma a k je e e n p re s e n t a t ie . I n de presen tati e l eg j e ui t w a t e r m e t p l a st i c g e b e u r t a ls h e t in h e t milie u ko mt. J e le g t o o k u it hoe deze deel tj es i n de v oe d se l ke t e n t e re c h t kome n . Om a a n meer i nfo r mat i e t e kom e n ka n j e d e on d e r s t a a n de f ilmpje s be kijke n : http://tv bl i k. nl / het-kl o k h ui s/p l a st i c -e n -d i e re n http://tv bl i k. nl / het-kl o k h ui s/p l a st i c -soe p



35

Achterg ro nd in for m a t i e. Wat is plastic? Ver schi llende soor ten plastic Er z ijn ve rsch i l l en de s oorten pl asti c. P la s tics di e al ti j d z a cht bl i j ven, d it noemen we ela s tomeren ( schoen zo l en o f ela s tiek ). Hard pla s tic dat n i et breek baar i s zo al s s topcon tacten o f s u r fpla nken no emen wij ther mo h arders. D a n is e r no g pl asti c d a t verandert van vor m a ls j e het ver h i t z oa ls plasti c zakken, f r is dra nkfl essen o f bekertjes di e n o emen wij ther mo pl asten.

Alle stoffen bestaan uit moleculen. Moleculen zijn hele kleine deeltjes die nog een chemische eigenschap bevatten. Plastic bestaat uit kralenkettingen van moleculen. Dit noemen we ook wel ‘polymeren’. ‘Poly’ betekent ‘veel’.

Polymeren Natuur lijke polymeren komen van planten of dieren. Bijvoor beeld: leer, wol, katoen en zetmeel zijn polymeren die ontstaan zijn uit delen van planten of dieren. Kunstmatige polymeren zijn eerst gemaakt door chemici in laboratoria en worden dan op grote schaal geproduceerd.

Wat is bioplastic? Plastic dat van een plantaardige polymeer wordt gemaakt wordt ook wel bioplastic genoemd. S ommige bioplastics worden van zetmeel gemaakt. In aardappel en maïs zit veel zetmeel. Deze planten zetten suiker om in zetmeel om als voeding op te slaan voor de winter.

Composteer baar plastic Dit plastic breekt natuur lijk af door micro-organismen. Het materiaal is dan te her kennen aan bijvoor beeld dit logo

Microplastics A a n v e r z o rg in g s pro du c t e n wo rde n v a a k, a ls s c h u u r midde l, h e le kle in e s t u kje s p la s t ic t o e g e v o e g d: mic ro pla s t ic s . M ic ro b e t e ke n t : ‘ kle in ’ . D e z e p la s t ic de e lt je s ko me n v ia h e t a f v o e r pu t je in h e t r io o l e n do o r de f ilt e r v a n h e t r io o l in z e e t e re c h t. V is s e n e t e n de z e de e lt je s o p e n z o ko mt h e t o o k in o n s v o e ds e l t e re c h t. O o k do o r s lijt a g e e n h e t u it e e n v a lle n v a n g ro t e re s t u kke n p la s t ic do o r g o lf s la g o n t s t a a n kle in e re pla s t ic de e lt jes die in de v o e ds e lke t e n t e re c h t ku n n e n ko me n .


36

WERKEN AAN EEN WERELD WAAR AFVAL NIET BESTAAT!

Recommend Documents