WELSTANDSNOTA NIEUWEGEIN 2010

WELSTANDSNOTA NIEUWEGEIN 2010

Overheidsorganisatie

Gemeente Nieuwegein

Officiële naam nota

Welstandsnota Nieuwegein 2010

Citeertitel

Welstandsnota Nieuwegein

Raadsnummer

2010-045

Vastgesteld

17 februari 2010

Inwerkingtreding

1 maart 2010

Afdeling

Duurzame Ontwikkeling

Auteur

J.J.H.A. van Nistelrooij

Versie

Definitief


ALGEMEEN DEEL: HET WELSTANDSBELEID

Raadsnummer 2010-045


INHOUDSOPGAVE

1.

INLEIDING

4

1.1

AANLEIDING

4

1.2

DOEL EN UITGANGSPUNTEN

4

1.3

TOTSTANDKOMING

5

1.4

LEESWIJZER

7

2.

INKADERING WELSTAND

8

2.1

INLEIDING

8

2.2

WELSTAND EN RUIMTELIJKE KWALITEIT IN GROTER VERBAND

8

2.3

WONINGWET ALS BASIS

8

2.4

WANNEER IS WELSTAND EEN TOETSINGSKADER?

9

2.5

WELSTAND EN HET BESTEMMINGSPLAN

10

2.6

WELSTAND EN MONUMENTENWETGEVING

11

2.7

WELSTAND EN DE INRICHTING VAN OPENBARE RUIMTE EN GROEN

12

2.8

WELSTAND EN RECLAMEBELEID

12

2.8.1

Wanneer is voor reclame een bouwvergunning nodig?

2.8.2

Wanneer voorziet een reclameobject in een tijdelijke behoefte?

12 13

2.8.3

Seizoensgebonden reclames

14

2.9

WELSTAND EN DE ALGEMENE PLAATSELIJKE VERORDENING (APV)

15

2.10

WELSTAND EN BESCHERMING NATUUR EN LANDSCHAP TEGEN RECLAMES

16

2.10.1

Verordening bescherming natuur en landschap Provincie Utrecht 1996 (Vnl)

16

2.10.2

Schoonheidsverordening Nieuwegein 1983

17

2.11 3.

WELSTAND EN WET MILIEUBEHEER

WELSTANDSBELEID

17 18

3.1

INLEIDING

18

3.2

ALGEMENE CRITERIA

19

3.3

GEBIEDSGERICHTE CRITERIA

19

3.3.1

Regionale afstemming

19

3.3.2

Indeling Nieuwegein in gebieden en wijken

19

3.3.3

Welstandsniveau

20

3.3.4

Welstandsaspecten

21

3.3.5

Motivering keuze welstandsniveaus in Nieuwegein

22

3.4

THEMATISCHE CRITERIA

23

3.5

CRITERIA VOOR HERHALINGSGEVALLEN

23

ALGEMEEN DEEL

1


3.6

LOKETCRITERIA: ALGEMEEN EN GEBIEDSGERICHT

24

3.7

CRITERIA VOOR WELSTANDSLUW BOUWEN

25

3.7.1

Achtergrond keuze voor welstandsluw bouwen

25

3.7.2

Welstandsluw experiment in Blokhoeve

25

3.8

CRITERIA VOOR (HER)ONTWIKKELINGSPROJECTEN: BEELDKWALITEITSPLANNEN

26

3.9

CRITERIA VOOR EXCESSEN

27

4.

UITVOERING VAN DE WELSTANDSTOETS

28

4.1

WELSTANDSCOMMISSIE EN HET REGLEMENT VAN ORDE

28

4.2

ADVIES VAN DE WELSTANDSCOMMISSIE

29

4.2.1

Schriftelijke motivering

29

4.2.2

Verantwoordelijkheid voor het welstandsoordeel bij het college

29

4.3

WELSTANDSTOETS IN DE PRAKTIJK

30

4.3.1

Wanneer is sprake van een welstandstoets?

30

4.3.2

Uitvoering van de ‘normale’ welstandstoets?

31

4.3.3


34

BIJLAGEN A.

Algemene criteria

B.

Gebiedsgerichte criteria

C.

Thematische criteria

D.

Algemene loketcriteria

E.

‘Vrije kavels Blokhoeve Eiland, kwaliteitseisen particulier opdrachtgeverschap’

F.

Beeldkwaliteitsplannen

G.

Welstandbeleidskaart

H.

Begrippenlijst en bebouwingskenmerken

I.

Uittreksel Bouwverordening Nieuwegein m.b.t. welstand

J.

Architectonische specificaties Rijkswegen

K.

Overzicht rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten

L.

Beleid Provincie m.b.t. buitenreclame

M.

Structuurvisie Nieuwegein 2030

N.

Regionale Welstandsnota Westelijk Weide- en Kromme Rijngebied

O.

Inspraakverslag Evaluatie Welstandsnota Nieuwegein, herzieningsvoorstel op hoofdlijnen

P.

Schoonheidsverordening Nieuwegein 1983

ALGEMEEN DEEL

2


ALGEMEEN DEEL

3


1.

INLEIDING

1.1

AANLEIDING

Ruimtelijke kwaliteitszorg is een taak van de gemeentelijke overheid en de welstandstoets kan daarin een belangrijke rol vervullen. Wie in Nederland iets wil bouwen of verbouwen van enig formaat heeft daarvoor al snel een bouwvergunning nodig van burgemeester en wethouders. Het uiterlijk en de plaatsing van een bouwwerk of standplaats, zowel op zichzelf als in verband met de omgeving of de te verwachten ontwikkeling daarvan, mogen niet in strijd zijn met redelijke eisen van welstand (Woningwet). De welstandsbeoordeling was voorheen vooral een kwestie van advisering door de welstandscommissie op basis van tamelijk globale criteria in de gemeentelijke bouwverordening. Deze criteria boden de aanvrager weinig houvast. De adviezen van de welstandscommissie riepen dan ook geregeld weerstand op omdat niet duidelijk was hoe en waarom er op een bouwaanvraag negatief (of positief) werd geadviseerd. Op landelijk niveau werd dan ook de vraag gesteld of het niet mogelijk was om duidelijker en vooraf aan te geven wanneer een planmaker kan rekenen op een positieve welstandsbeoordeling. De herziening van de Woningwet per 1 januari 2003 had dan ook als doel de toets aan ‘redelijke eisen van welstand’ meer objectief en transparant te maken. Tevens streefde men naar kortere proceduretijden. Hieraan is invulling gegeven door een groot aantal kleinere bouwwerken ‘bouwvergunningvrij’ te verklaren, waarmee daarvoor de welstandstoets vervalt. Voor de kleinere bouwwerken die niet aan de voorwaarden voor vergunningvrij bouwen voldoen, werden zogenaamde ‘loketcriteria’ (voor iedereen begrijpelijke richtlijnen) voorgeschreven. Verder worden de gemeenten sindsdien geacht de overige welstandscriteria neer te leggen in een door de gemeenteraad

vastgestelde

welstandsnota.

Alleen

op

grond

van

deze

criteria

mogen

bouwaanvragen nog door burgemeester en wethouders worden getoetst na een advies van de welstandscommissie. Ontbreekt een welstandsnota dan is welstandstoetsing niet meer mogelijk. In de welstandsnota kan worden aangegeven voor welke gebieden of categorieën van bouwwerken geen welstandseisen gelden. Gemeente Nieuwegein voldoet met deze welstandsnota aan de wettelijke voorwaarden om het door haar gewenste welstandstoezicht te kunnen uitoefenen. 1.2

DOEL EN UITGANGSPUNTEN

Deze welstandsnota is opgesteld vanuit de overtuiging dat de Gemeente Nieuwegein het belang van een aantrekkelijke gebouwde omgeving dient te behartigen. Gebouwen en andere bouwwerken maken een belangrijk deel uit van de dagelijkse werken leefomgeving. Dit betekent dat de verschijningsvorm geen zaak is van de eigenaar alleen. Elke gebruiker en voorbijganger wordt ermee geconfronteerd. Het welstandstoezicht beweegt zich dus op het grensvlak van private en collectieve belangen. In het welstandsbeleid is een redelijke afweging gemaakt tussen individuele vrijheden en het algemene belang. Een goed verzorgde, op het betreffende gebied afgestemde bebouwing geeft een herkenbaar en evenwichtig totaalbeeld. Dit heeft in het algemeen een positief effect op de ervaring van dit gebied door bewoners, gebruikers en passanten. Het kan de waarde van de onroerende zaken verhogen en het vestigingsklimaat versterken.

ALGEMEEN DEEL, HOOFDSTUK 1: INLEIDING

4


Het Nieuwegeinse welstandsbeleid streeft naar het behouden en versterken van aanwezige karakteristieken en kwaliteiten. Nieuwe ontwikkelingen moeten daarop verantwoord aansluiten en voortbouwen. Historisch besef en conservering van bestaande kwaliteiten hoeven vernieuwing niet in de weg te staan. Voor een levensvatbare toekomst van de gebouwde omgeving is het noodzakelijk dat creatieve ideeën ten aanzien van stedenbouw en architectuur binnen de conserverende houding worden toegelaten. Hierbij dient steeds de zorgvuldig bedachte relatie met het bestaande voorop te staan. De welstandsnota moet voor verschillende doelgroepen eenvoudig hanteerbaar zijn; burgers, architecten, bestuurders, ambtenaren en leden van de welstandcommissie. De nota is vooral een sturend en stimulerend hulpmiddel en niet een instrument om van alles te verbieden. De welstandscriteria zijn afgeleid van de bestaande omgeving en de toekomstvisie en zijn duidelijk geformuleerd. Doel is dat iedereen de waardevolle karakteristieken van zijn eigen buurt kan herkennen en daarmee rekening houdt bij het ontwerpen van nieuwe gebouwen of aanpassingen van bestaande bouwwerken. Met dit welstandsbeleid richt Nieuwegein het welstandstoezicht in op een stimulerende, duidelijke en goed te handhaven wijze zodat opdrachtgevers en ontwerpers in een vroegtijdig stadium weten welke criteria bij de welstandsbeoordeling van belang zijn. De verwachting is niet dat deze welstandsnota iedereen tegemoetkomt in het sentiment wat er rond dit fenomeen bestaat. Onomstreden is welstand nooit geweest en zal het ook niet worden. De nota biedt echter wel democratisch vastgestelde criteria die openheid en houvast bieden en anticipatie mogelijk maken. 1.3

TOTSTANDKOMING

In 2002 heeft Nieuwegein in samenwerking met acht gemeenten gekozen om een gezamenlijk, regionaal welstandsbeleid te formuleren omdat algemene karakteristieken en ruimtelijke identiteit niet

beperkt

blijven

tot

binnen

de

gemeentegrenzen.

Onder

leiding

van

de

regionale

welstandscommissie (toen PUWC geheten) en met ondersteuning van adviesbureau BRO, heeft dit in november 2002 geleid tot de Regionale Welstandsnota Westelijk Weide- en Kromme Rijngebied (zie bijlage N). Hierin is aan de hand van regionale gebiedstypering een basis gelegd voor de afzonderlijke gemeentelijke welstandsnota’s. Dat gemeentelijke deel is in Nieuwegein op 24 juni 2004 vastgesteld door de gemeenteraad en per 1 juli 2004 in werking getreden. Begin 2008 is gestart met de evaluatie van de welstandsnota uit 2004. Praktijkervaringen met de nota maar ook gemeentelijke ontwikkelingen, landelijke tendensen en gewijzigde inzichten hebben geleid tot een herzieningsvoorstel op hoofdlijnen waarop de raadscommissie RIM in mei 2008 positief heeft gereageerd. De ingezette koers bevatte de volgende punten: 1.

2.

Als uitgangspunten aanhouden voor de herziening van de Welstandsnota Nieuwegein: a)

Algehele redactionele herziening t.b.v. de gebruiksvriendelijkheid;

b)

Invoering sneltoetscriteria voor ‘herhalingsgevallen’;

c)

Aanpassing sneltoetscriteria voor dakkapellen;

d)

Introductie sneltoetscriteria voor reclame-uitingen;

e)

Betere inpassing van beeldkwaliteitplannen;

f)

Aandacht voor welstand langs Rijks- en hoofdwegen.

Opstarten van een experiment voor welstandsluw bouwen voor 20 vrije kavels op het Eiland in Blokhoeve;


5


3.

Starten van een inspraaktraject op de voornoemde beslispunten en het digipanel en de wijknetwerken inzetten voor feedback;

4.

Nastreven van een hoog ambitieniveau voor digitale raadpleegbaarheid.

De ervaring bij vaststelling van de welstandsnota in 2004 heeft geleerd dat een actieve benadering noodzakelijk is voor de gewenste input van betrokkenen. Er is daarom een vragenlijst ontwikkeld waarin aan de hand van foto’s is gevraagd om te reageren op stellingen over o.a. de reclamecriteria

en

het

beoogde

experiment

in

Blokhoeve.

Het

Digipanel

(bestaande

uit

Nieuwegeinse inwoners van 18 jaar en ouder) is benaderd om de vragenlijst in te vullen wat 416 panelleden hebben gedaan (55%). Tijdens de inspraakperiode van 10 juli t/m 21 augustus 2008 zijn ook Nieuwegeinse burgers, wijknetwerken en bedrijven uitgenodigd om via de digitale vragenlijst, of op de gebruikelijke wijze, in te spreken op het onderwerp al dan niet door gebruik van de vragenlijst. In totaal hebben we 448 ingevulde vragenlijsten en drie ‘open’ inspraakreacties ontvangen. De inspraakprocedure heeft geresulteerd in het gewenste resultaat: veel bruikbare respons. De conclusies die we uit de inspraakreacties hebben kunnen trekken, zijn richtinggevend geweest voor met name de nieuwe criteria voor dakkapellen en reclames en ook de invulling van het welstandsluw bouwen project in Blokhoeve. Zie voor een nadere toelichting het inspraakverslag dat is opgenomen in bijlage O. Bovengenoemd punt 2, het experiment voor welstandsluw bouwen voor 20 vrije kavels op het Eiland in Blokhoeve, is in de besluitvorming naar voren gehaald. De geplande start van de inschrijvingen voor de gronduitgifte begin 2009, maakte eerdere besluitvorming wenselijk, hetgeen de gemeenteraad in november 2008 heeft gedaan. Daarna is de uitwerking van de overige hoofdpunten

gestart.

Het

invoeren

van

sneltoetscriteria

(ook

wel

loketcriteria)

voor

herhalingsgevallen en reclames (punten 1b en d) is wettelijk niet mogelijk gebleken. Toen de hoofdlijnen van de herziening werden geformuleerd, waren er landelijke signalen dat het verplichte advies van de welstandscommissie bij reguliere bouwvergunningen (waaronder de meeste reclames en ook meerdere herhalingsgevallen) uit de Woningwet zou verdwijnen maar dat is niet gebeurd. Gevolg is dat dan ook geen sprake kan zijn van sneltoetscriteria. De criteria voor herhalingsgevallen zijn echter zo objectief en concreet geformuleerd dat vooraf goed te bepalen is of er sprake is van een herhalingsgeval dat kan rekenen op een positief advies van de commissie. De criteria voor reclame zijn vrijwel absoluut van aard en moeten gezien worden als een verzameling standaardoplossingen die in elk geval de welstandtoets door de commissie doorstaan. Het beoogde resultaat, zoveel als mogelijk vooraf duidelijkheid geven over de uitkomst van de welstandsbeoordeling, is dus wel behaald, maar niet door invoering van sneltoetscriteria. Aan de punten 1c, 1e en 1f komt deze welstandsnota geheel tegemoet. De gebruiks- en leesvriendelijkheid van de nota is ten opzichte van 2004 aanzienlijk verbeterd. De redactionele herziening (punt 1a) is verder doorgevoerd dan aanvankelijk gedacht, hetgeen enige vertraging in de geplande besluitvorming tot gevolg heeft gehad. Het algemeen deel van de nota kent nu een logische structuur, terwijl de toetsingskaders nagenoeg allemaal in de bijlagen zijn opgenomen. Het algemeen deel biedt nu een schema waarin zo duidelijk mogelijk is weergegeven hoe de welstandstoets in de praktijk gaat. Wanneer gelden welke criteria en waar zijn die in de nota te vinden? Ook de criteria zelf en de welstandbeleidskaart hebben een actualisatie- en verbeterslag ondergaan (structuur, lay-out, leesbaarheid). Een en ander ook in voorbereiding op de digitalisering van de nota die in 2010 wordt verwezenlijkt volgens de gestelde hoge ambities.


6


De Welstandsnota Nieuwegein 2010 strekt ter volledige vervanging van de Welstandsnota Nieuwegein uit 2004. Vanaf de datum van inwerkingtreden vormt deze nota de basis van de welstandsbeoordeling zoals die wettelijk is vastgelegd in de Woningwet. Het is geen uitgangspunt van de herziening geweest om de criteria meer beperkend te maken dan voorheen het geval was, maar dit valt op voorhand niet geheel uit te sluiten. In beginsel zal een toetsing aan de herziene criteria dus niet leiden tot een negatief advies als dat voorheen niet ook reeds het geval zou zijn geweest. Er is feitelijk geen sprake van overgangsrecht omdat puur uit de bepalingen van deze nota geen rechten kunnen worden ontleend. De welstandsbeoordeling is niet op zichzelf staand, maar leidt tot een besluit in het kader van een vergunningaanvraag of een handhavingtraject. De rechtsgevolgen van dergelijke besluiten, genomen voor het inwerkingtreden van deze nota, blijven onverminderd in stand. Ten tijde van het inwerkingtreden van deze nota reeds aanwezige objecten, die vallen onder het beoordelingskader van deze nota en hieraan niet voldoen, kunnen op basis hiervan worden aangeschreven tenzij ze door middel van een eerder genomen besluit van het bevoegde bestuur zijn geformaliseerd. Aan een dergelijk besluit worden rechten ontleend. Dat geldt in beginsel niet enkel voor de feitelijke aanwezigheid van een object en/of de nalatigheid van het bevoegde bestuur hiertegen op te treden. 1.4

LEESWIJZER

In dit algemeen deel van de 'Welstandsnota Nieuwegein’ wordt in eerste instantie stilgestaan bij de (wettelijke) inkadering van het welstandsbeleid (hoofdstuk 2). Wat is de grondslag van de welstandstoets en hoe verhoudt dit zich tot andere ruimtelijke wetten en beleid? Relatief veel aandacht wordt hierbij besteed aan reclame, omdat dit onderwerp in deze Welstandsnota Nieuwegein

2010

achtergronden

van

veel het

nadrukkelijker

aan

welstandsbeleid

bod

van

komt

dan voorheen. Daarna

Nieuwegein

toegelicht

(hoofdstuk

worden 3).

de

Welke

toetsingscriteria zijn er en hoe zijn die tot stand gekomen? Wat is het welstandsniveau en waarom is aan bepaalde gebieden en thema’s een hoger niveau toegekend? Hoe uitvoering wordt gegeven aan het welstandsbeleid staat verwoord in hoofdstuk 4. Hoe vindt de welstandstoets plaats, wie voert die uit en welke procedureregels gelden? Het schema ‘Welstandstoets in de praktijk’ geeft voor de meest voorkomende gevallen aan of sprake is van een welstandstoets, zo ja, op welke criteria die toets wordt gebaseerd en waar die criteria vervolgens te vinden zijn. In dit algemeen deel wordt veelvuldig verwezen naar de bijlagen waarin het grootste deel van de toetsingscriteria is opgenomen, als ook de welstandbeleidskaart en achterliggende stukken zoals een begrippenlijst, een uittreksel van de Bouwverordening Nieuwegein en een overzicht van alle monumenten in Nieuwegein.


7


2.

INKADERING WELSTAND

2.1

INLEIDING

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de wettelijke grondslag van het welstandstoezicht en de relaties met andere wetten en beleidstukken op het gebied van ruimtelijke kwaliteit. Het geeft niet meer dan een handreiking met als doel het welstandsbeleid, zoals vastgelegd in deze welstandsnota, duidelijk te positioneren. Voor de exacte juridische context wordt verwezen naar de wetten, regelingen, voorschriften en beleidstukken die in dit hoofdstuk slecht beknopt worden aangehaald en de jurisprudentie die hierover door de jaren heen is ontstaan. 2.2

WELSTAND EN RUIMTELIJKE KWALITEIT IN GROTER VERBAND

Het handhaven en liefst versterken van de ruimtelijke kwaliteit is een belangrijk uitgangspunt in het ruimtelijk beleid. Ruimtelijk kwaliteitsbeleid betekent: aandacht schenken aan cultuurhistorie en ruimtelijke identiteit, het creëren van een aantrekkelijke omgeving met ruimtelijke diversiteit in landschap, stedenbouw en architectuur en het verantwoord omgaan met natuur en ecologische waarden. Welstand is slechts één van de beleidstakken die zich bezighoudt met het ruimtelijk kwaliteitsbeleid en staat niet op zich. Voldoen aan redelijke eisen van welstand wil immers zeggen dat een zeker minimum aan zorg en zorgvuldigheid is besteed aan de visuele kwaliteiten van een bouwwerk. Niet meer maar ook niet minder. Adequate plannen voor een goede ruimtelijke ordening zoals een structuurvisie, bestemmingsplannen, beeldkwaliteitplannen en een handboek openbare ruimte blijven onverminderd noodzakelijk. In feite vormt juist dit overige beleid de achtergrond voor welstandsbeoordeling. De welstandscriteria worden in belangrijke mate ontleend aan de planologische, cultuurhistorische en landschappelijke context maar zijn zelf bouwkundig en situatief van aard; het gaat om het bouwwerk en de plaatsing ervan. 2.3

WONINGWET ALS BASIS

De

Woningwet

vormt

de

kern

van

de

bouwregelgeving.

Hierin

is

onder

andere

het

bouwvergunningstelsel opgenomen. De Woningwet stuurt overige wetten en regelingen aan. De welstandstoets vindt dan ook zijn grondslag in de Woningwet. Op het gebied van welstand is in de Woningwet o.a. geregeld: •

Dat bouwwerken (met uitzondering van tijdelijke bouwwerken) en standplaatsen moeten voldoen aan redelijke eisen van welstand, dat dit alleen mag worden getoetst op basis van een vastgestelde welstandsnota en dat de gemeenteraad kan aangegeven voor welke gebieden of categorieën van bouwwerken geen welstandseisen gelden (hoofdstuk II, afdeling 3).

•

Dat het mogelijk is aan te schrijven tot het treffen van voorzieningen op basis van strijdigheid met redelijke eisen van welstand (artikel 13a).

•

Dat

in

de

gemeentelijke

bouwverordening

voorschriften

moeten

staan

over

de

samenstelling, inrichting en werkwijze van de welstandscommissie (artikel 8, lid 6).

ALGEMEEN DEEL, HOOFDSTUK 2: INKADERING WELSTAND

8


•

Dat een bouwvergunning moet worden geweigerd als het aangevraagde bouwplan in strijd is met redelijke eisen van welstand, tenzij sprake is van een tijdelijk bouwwerk (artikel 45, lid 1) of tenzij burgemeester en wethouders van mening zijn dat de vergunning niettemin moet worden verleend (artikel 44, lid 1d).

•

Dat een bouwaanvraag niet wordt getoetst aan redelijke eisen van welstand als een bouwvergunning al op andere gronden dan redelijke eisen van welstand moet worden geweigerd (artikel 48).

•

Dat in een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) ‘Besluit bouwvergunningsvrije en lichtbouwvergunningplichtige

bouwwerken’

(Bblb)

is

bepaald

wanneer

een

bouwwerk

bouwvergunningsvrij is, en wanneer een lichte bouwvergunning is vereist. •

Dat voor bepaalde categorieën van licht-bouwvergunningplichtige bouwwerken loketcriteria moeten worden opgesteld (Bblb).

•

Dat advies van de welstandscommissie (of stadsbouwmeester) verplicht is bij aanvragen voor

een

reguliere

bouwvergunning en facultatief

bij

aanvragen

voor een lichte

bouwvergunning (artikel 48). Ten tijde van het opstellen van deze nota is invoering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht

(Wabo)

in

voorbereiding.

Hierbij

zal

een

verdere

deregulering

worden

doorgevoerd, o.a. op het gebied van vergunningsvrij bouwen. De positie van het welstandstoezicht en de rol van de welstandscommissie lijken, naar huidig inzicht, niet wezenlijk te veranderen. 2.4

WANNEER IS WELSTAND EEN TOETSINGSKADER?

De welstandstoets is gerelateerd aan de bouwwetgeving aangestuurd door de Woningwet. Pas als sprake is van ‘bouwen’ geldt deze wetgeving. Volgens de Woningwet is de definitie van bouwen: Het plaatsen, het geheel of gedeeltelijk oprichten, vernieuwen of veranderen en het vergroten van een bouwwerk, alsmede het geheel of gedeeltelijk oprichten, vernieuwen of veranderen en het vergroten van een standplaats. Een bouwwerk vervolgens, is in de Bouwverordening Nieuwegein gedefinieerd als: Elke constructie van enige omvang van hout, steen, metaal of ander materiaal, die op de plaats van bestemming hetzij direct hetzij indirect met de grond verbonden is, hetzij direct of indirect steun vindt in of op de grond, bedoeld om ter plaatse te functioneren. Als het ‘bouwen’ niet valt onder de categorieën die bouwvergunningsvrij zijn en het gebouwde langer dan 31 dagen in stand wordt gehouden (ABRS 7 juni 2001, Gst. 7154.7) is een bouwvergunning

vereist

en

vormt

welstand

één

van

de

toetsingsgronden

in

de

vergunningsprocedure. Er geldt een uitzondering voor bouwvergunningen voor tijdelijke objecten (met een maximale instandhoudingtermijn van 5 jaar) waarvoor welstand geen wettelijk toetsingskader is. De aanvrager moet in dat geval vooraf stukken aanleveren waaruit onomstotelijk blijkt dat het object daadwerkelijk

slechts voorziet

in een

tijdelijke behoefte. Is geen

bouwvergunning vereist, dan is het mogelijk achteraf aan te schrijven tot het treffen van voorzieningen op basis van strijdigheid met redelijke eisen van welstand.


9


Er is geen sprake van een welstandsbeoordeling, preventief noch repressief, op basis van het stelsel van de Woningwet als: •

De betreffende handelingen niet vallen onder de definitie van ‘bouwen’;

•

Een bouwwerk bestemd is om in een tijdelijke behoefte, niet zijnde bewoning, te voorzien, niet zijnde een seizoensgebonden bouwwerk (artikel 45, lid 1);

•

Er geen welstandsnota is vastgesteld, of:

•

De gemeenteraad heeft aangegeven dat voor het betreffende gebied of categorie van bouwwerken geen welstandseisen gelden (welstandsvrij bouwen).

2.5

WELSTAND EN HET BESTEMMINGSPLAN

De welstandscriteria beogen dat toekomstige bebouwing past in de bestaande omgeving. Ze zijn met name geformuleerd vanuit een beeld van de aanwezige waarden en gaan waar mogelijk in op de toekomstvisie op het gebied. De ruimtelijke toekomstvisie op een gebied op langere termijn wordt op gemeentelijke niveau vastgelegd in een structuurvisie (Wro) en vervolgens vertaald in gebiedsvisies

en

bestemmingsplannen.

bebouwingsmogelijkheden

die

zorg

Het

bestemmingsplan

dragen

voor

een

goede

regelt

de

gebruiks-

en

ruimtelijke

ordening.

De

bestemmingsplanvoorschriften betreffen enkel ruimtelijk relevante aspecten zoals bouwhoogte, omvang en situering van gebouwen. Deze zijn niet geformuleerd met het oog op ‘redelijke eisen van welstand’, maar vanuit de ruimtelijke inpasbaarheid. De welstandsnota geeft ook criteria met ruimtelijke relevantie maar gaat daarnaast in op niet-ruimtelijk relevante aspecten zoals kleur en materiaalgebruik.

Voor

deze

niet-ruimtelijk

relevante

aspecten

is

een

vertaling

in

het

bestemmingsplan niet mogelijk. Men kan globaal stellen dat het bestemmingsplan kwantitatieve eisen

stelt

en

de

welstandsnota

daarnaast

ook

kwalitatieve

eisen.

Welstandsbeleid

en

bestemmingsplannen liggen dus in elkaars verlengde en vullen elkaar aan. Nieuwegein heeft er voor gekozen een samenhangend welstandsbeleid te formuleren waarin ruimtelijke en niet-ruimtelijke criteria zijn opgesteld bezien vanuit welstandsoogpunt. Er is dus niet vooraf expliciet afgestemd op de bebouwingsvoorschriften uit de vigerende bestemmingsplannen. De consequentie van deze aanpak is dat er strijdigheid kan zijn tussen de bebouwingsvoorschriften van het bestemmingsplan en de ruimtelijk relevante criteria uit de welstandsnota. Beide kaders vormen een grond om een bouwvergunning te weigeren. De welstandstoets blijft echter achterwege

als

een

bouwvergunning

reeds

moet

worden

geweigerd

op

basis

van

bestemmingsplanvoorschriften (artikel 48 Woningwet). Als een bouwplan wel past binnen de absoluut geboden ruimte in het bestemmingsplan, mag welstand deze ruimte niet wezenlijk beperken. In dat geval blijven de ruimtelijk relevante welstandscriteria uit de welstandsnota buiten toepassing (artikel 12, lid 3 Woningwet). Als het bestemmingsplan alternatieve mogelijkheden biedt, bijvoorbeeld in de plaatsing van een bouwwerk, kan het welstandsadvies luiden om op een andere wijze gebruik te maken van de geboden bebouwingsmogelijkheden. Uiteraard kan dat alleen op basis van de criteria als opgenomen in de welstandsnota. De Wet ruimtelijke ordening biedt verscheidene ontheffingsmogelijkheden van de bestemmingsplanvoorschriften. Aan een ontheffingsbesluit gaat altijd een afweging van de betrokken belangen vooraf. Welstand is één van de (algemene) belangen die in de afweging meegenomen wordt. De welstandsbeoordeling richt zich in dat geval hoofdzakelijk op het effect van de afwijkingen van de bebouwingsvoorschriften waar de ontheffing betrekking op heeft. Ook bij een ontheffingsprocedure geldt dat welstand buiten beschouwing blijft als een bouwinitiatief reeds om andere ruimtelijk/planologische redenen niet wenselijk is.


10


2.6

WELSTAND EN MONUMENTENWETGEVING

De bescherming van rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten is geregeld in respectievelijk de Monumentenwet (1988) en de Monumentenverordening Nieuwegein. Hierin staat dat voor elke ingreep aan een monument een monumentenvergunning vereist is. Het is bovendien niet toegestaan een monument zo te herstellen, te gebruiken of laten gebruiken dat het monument in gevaar wordt gebracht of ontsierd wordt. In de vergunningsprocedure heeft de gemeentelijke monumentencommissie een adviesfunctie. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft een passieve

adviesfunctie

en

wordt

actief

uitgenodigd

om

zienswijzen

in

te

dienen

over

ontwerpbesluiten voor monumentenvergunning. De monumentenwetgeving (Monumentenwet en Monumentenverordening Nieuwegein) geeft daarnaast de mogelijkheid tot aanwijzing van beschermde stads- en dorpsgezichten. Bouwen in beschermde stads- en dorpsgezichten is aan bepaalde regels gebonden die tevens zijn vervat in een bestemmingsplan. Ze hebben primair betrekking op het respecteren van de karakteristieken waaraan het stads- en dorpsgezicht haar beschermde

status

ontleent.

Ook voor

beschermde

stads- en

dorpsgezichten

geldt

een

monumentenvergunningstelsel. Welstand is geen wettelijke toetsingsgrond bij monumentenvergunningen. Echter als sprake is van bouwen in relatie tot een monument, dan is naast een monumentenvergunning ook een bouwvergunning nodig. Voor bouwwerken die normaal gesproken bouwvergunningsvrij zijn, is lichte bouwvergunning vereist als sprake is van een monument of een beschermd stads- en dorpsgezicht (Besluit bouwvergunningsvrije en licht-bouwvergunningplichtige bouwwerken). Voor deze lichte bouwvergunning is welstand wel een beoordelingskader. De bouwvergunning kan pas worden verleend als eerst een monumentenvergunning is afgegeven. Als de monumentenvergunning niet wordt verleend, is dat een weigeringsgrond voor de bouwvergunning. De welstandstoets blijft in zo’n geval achterwege omdat er al een andere grond is de bouwvergunning te weigeren (artikel 48 Woningwet). Als de monumentenvergunning wel afgegeven wordt, komt de welstandstoets procedureel gezien dus later dan de toets aan de monumentale waarden. Het is echter raadzaam om in een vroeg stadium afstemming te vinden tussen beide belangen die nadrukkelijk hetzelfde doel nastreven: bescherming van de aanwezige kwaliteiten en kenmerken die ook zijn vertaald in het welstandsniveau dat is toegewezen aan bepaalde deelgebieden van Nieuwegein. Het (ver)bouwen aan en in directe nabijheid van een monument is dus geregeld in de monumentenwetgeving. De gebouwen in de directe omgeving van een monument vallen echter niet onder het beoordelingskader van de monumentenwetgeving terwijl zij wel van invloed kunnen zijn op dat monument. In het kader van de bescherming van de algehele ruimtelijke kwaliteit, is het wenselijk dat ook de beeldruimte rondom het monument wordt gerespecteerd. De welstandsnota is hierbij toepasbaar. Daarom zijn in deze nota specifieke thematische criteria opgesteld over ‘bouwen aan en nabij monumenten’, zie bijlage C. In bijlage K is een overzicht opgenomen van de monumentale objecten in Nieuwegein. Het beschermde dorpsgezicht Vreeswijk is op de welstandbeleidskaart weergegeven (zie bijlage G). Nieuwegein heeft ook een lijst met waardevolle objecten (zie ook bijlage G). Deze objecten hebben geen formele status maar hebben wel waardevolle aspecten die bij voorkeur zorgvuldig worden meegenomen bij (ver)bouwplannen. Hoofdstuk 5 van bijlage C tenslotte, geeft enkele algemene uitgangspunten met betrekking tot archeologische waarden.


11


2.7

WELSTAND EN DE INRICHTING VAN OPENBARE RUIMTE EN GROEN

Het welstandsbeleid kan slechts in geringe mate ingaan op de kwaliteiten van de openbare ruimte en groen. Welstand is als toetsingskader namelijk beperkt tot die aspecten die betrekking hebben op bouwwerken en richt zich met name op die bouwwerken waarvoor een bouwvergunning is vereist. De openbare ruimten en groengebieden worden binnen een gemeente over het algemeen begrensd door bebouwing. Welstand gaat over de kwaliteit van die bebouwing en vooral ook over de afstemming en samenhang met de omgeving. Het is de kunst dat bij de wens tot een integraal kwaliteitsbeleid er voldoende afstemming plaatsvindt tussen de welstandsnota met daarin vastgelegd de kwaliteiten voor de bebouwing en daarnaast beleidsnota's waarin de kwaliteiten vastgelegd zijn van de openbare ruimte en groen. Dit vereist reeds van het begin af aan een integrale aanpak op gebiedsniveau. Het is daarom wenselijk om de welstandscommissie bij de opzet

van

inrichtingsplannen

te

betrekken.

Straatmeubilair,

verlichting,

verharding

en

verkeersmiddelen maken immers integraal onderdeel uit van de beleving van ruimtelijke kwaliteit in de gemeente. 2.8

WELSTAND EN RECLAMEBELEID

In deze welstandsnota staan criteria voor reclame-uitingen (zie bijlage C, thematische criteria). Voor reclame-uitingen is echter niet altijd een welstandsbeoordeling van toepassing (zie ook §2.4 over welstand als toetsingskader). Als een reclame-uiting aangemerkt dient te worden als bouwvergunningvrij, of als de aanvrager overtuigend kan aantonen dat deze voorziet in een tijdelijke behoefte (met een maximale instandhoudingtermijn van 5 jaar) is geen sprake van een welstandsbeoordeling op basis van het stelsel van de Woningwet als, preventief noch repressief. In alle andere gevallen wel. De bestemmingsplanvoorschriften geven ook beperkingen voor de plaats en afmetingen van reclameobjecten. Zo is een reclameobject in het algemeen niet ten dienste van bestemmingen zoals groen, natuur, verkeer, water, recreatieve doeleinden etc. en reeds daarom aldaar niet toegestaan zonder ontheffing van de bestemmingsplanvoorschriften. 2.8.1

Wanneer is voor reclame een bouwvergunning nodig?

De eerste voorwaarde is dat sprake moet zijn van ‘bouwen’. Een doek spannen tussen bomen is bijvoorbeeld bouwvergunningsvrij. Het valt niet onder de definitie van bouwen omdat een doek geen bouwwerk is en er ook geen bestaand bouwwerk wordt veranderd door het doek. Het plaatsen van lichtreclame of een frame (met reclamedoek) aan de gevel van een industriepand is bijvoorbeeld wel bouwen. Voor zover de reclamevoorziening zélf al niet als bouwwerk moet worden aangemerkt, wordt in ieder geval een verandering aangebracht aan een bestaand bouwwerk (het industriepand). Een frame moet altijd in samenhang bezien worden met een reclamedoek, ook als het frame niet permanent met een doek wordt gevuld. Het frame heeft namelijk uitsluitend tot doel om te dienen als drager van het reclamedoek. Over het algemeen is het plaatsen van reclame open aan een bouwwerk, indien het bouwen betreft, regulier bouwvergunningplichtig, met in acht name dat de bouwvergunningplicht pas geldt als het gebouwde langer dan 31 dagen in stand blijft. Verder zou een reclame open aan een bouwwerk alleen bouwvergunningsvrij of licht bouwvergunningplichtig kunnen zijn als de reclame gezien kan worden als verandering van nietingrijpende aard (artikel 3, lid 1k Bblb).


12


Aangezien reclame doorgaans een welstandeffect met zich mee brengt, zal reclame veelal niet worden

gezien

als

een

verandering

van

niet-ingrijpende

aard

en

dus

regulier

bouwvergunningplichtig zijn. Het maakt hierbij niet uit of het bouwwerk dat wordt veranderd door het aanbrengen van een reclame, op zichzelf bezien bouwvergunningsvrij is. Het plaatsen van een reclameframe op een bouwvergunningsvrij nutshuisje is bijvoorbeeld ook een ingrijpende verandering van een bestaand bouwwerk. Verder geldt in dit geval dat de functie van het nutshuisje fundamenteel verandert waarmee sprake is van een wijziging in het bestaande nietwederrechtelijke gebruik. Er zijn echter ook situaties denkbaar waarbij de verandering van een bestaand bouwwerk door reclame als niet-ingrijpend kan worden beschouwd. Het aanbrengen/verwisselen van een poster in een hiertoe bedoeld geïntegreerd deel van een abri (bushokje) is bijvoorbeeld aan te merken als een verandering van niet-ingrijpende aard aan een bestaand bouwwerk. Dit uitgangspunt is ook hanteerbaar voor de verandering van de reclamedoeken van frames op de gevels van winkelpanden met doeken over tijdelijke aanbiedingen/acties, als de plaats en afmetingen van het frame al via een bouwvergunning zijn gereguleerd. De driehoeksborden met wisselende reclames (rondom lantaarnpalen) zijn hiervan ook een goed voorbeeld. Bij sterk storende invullingen kan worden teruggevallen op de excessenregeling uit deze welstandsnota. Een reclamezuil is in alle gevallen licht-vergunningplichtig. Het is een op zichzelf staand bouwwerk. De wetgever heeft met het begrip reclamezuil bedoeld: alle op de grond staande reclame-uitingen. Een billboard valt bijvoorbeeld ook onder die noemer, evenals een vrijstaand verhuur-/verkoopbord bij een kantoorpand. Het aanbrengen van veranderingen aan een vergunde reclamezuil (zoals het verwisselen van posters) is in principe wél weer aan te merken als van niet-ingrijpende aard en dus bouwvergunningsvrij, met de excessenregeling als achtervang. 2.8.2

Wanneer voorziet een reclameobject in een tijdelijke behoefte?

Uit jurisprudentie volgt dat een bedrijf in beginsel een permanente behoefte heeft aan naam- en/of productaanduiding aan- op of nabij haar bedrijfspand. Zij kan daar in voorzien door tijdelijke objecten maar dit neemt niet weg dat de behoefte permanent is. Dergelijke reclameobjecten komen dus niet in aanmerking voor een tijdelijke bouwvergunning en moeten voldoen aan de welstandscriteria uit deze nota. Reclame-uitingen die gezien hun aard logischerwijs wél in een tijdelijke behoefte lijken te voorzien zijn bijvoorbeeld de borden van makelaars bij verkoop of tijdelijke leegstand van bedrijfs- en kantoorpanden. Deze tijdelijke objecten worden veel toegepast, vaak ook zonder de vereiste (tijdelijke) bouwvergunning aan te vragen. Ze zijn nadrukkelijk aanwezig in het straatbeeld. De tijdelijkheid van de behoefte aan deze voorzieningen is afhankelijk van zaken zoals het economische klimaat en de situatie op de kantoren- en bedrijfsmarkt (leegstand). Het zal de aanvrager niet altijd meevallen om onomstotelijk aan te tonen dat de behoefte minder dan vijf jaar is. Als dat niet lukt, zijn de criteria uit deze nota onverminderd van toepassing. Een ander voorbeeld van tijdelijke reclame-uitingen zijn de (verkoop)borden waarop de realisatie van bouwkundige/civiele werken wordt aangekondigd. Daarvan is vaak wel onomstotelijk hard te maken dat de reclamebehoefte minder dan vijf jaar is. Ook hier geldt dat wanneer dit niet lukt, de criteria uit deze nota onverminderd van toepassing zijn.


13


Een veel voorkomend fenomeen is dat een bedrijf een permanente behoefte heeft aan reclameuitingen van tijdelijke aard. We bedoelen hiermee niet de bedrijfsnaamvermelding op het pand maar bijvoorbeeld wel permanente frames/zuilen en hiermee te vergelijken reclamedragers die worden ‘ingevuld’ met wisselende doeken/posters/vlaggen met handelsreclame over tijdelijke acties en aanbiedingen. Zoals in de vorige paragraaf al aangegeven, is voor de reclamedrager een bouwvergunning vereist waarbij de welstandsbeoordeling uiteraard gericht is op de situatie waarin deze is gevuld met reclame. Voorts is het standpunt hanteerbaar dat de periodieke verandering van de reclame-invulling, als niet-ingrijpende verandering (en dus bouwvergunningsvrij) kan worden gezien, omdat de plaats en afmetingen van de reclamedrager al via een bouwvergunning zijn

gereguleerd.

Bij

sterk

storende

invullingen

kan

wel

worden

teruggevallen

op

de

excessenregeling uit deze welstandsnota. Er is immers sprake van bouwen: een bestaand bouwwerk wordt veranderd. 2.8.3

Seizoensgebonden reclames

Het kan voorkomen dat er behoefte bestaat aan een bepaalde reclame-uiting gedurende een beperkte, periodiek terugkerende termijn, bijvoorbeeld om extra aandacht te geven aan een jaarlijks terugkerende actie/activiteit zoals een evenement. Deze voorzieningen komen niet in aanmerking voor een tijdelijke bouwvergunning want de behoefte is niet tijdelijk maar permanent (tenzij onomstotelijk kan worden aangetoond dat de periodiek terugkerende behoefte binnen vijf jaar eindigt). De behoefte is echter niet continue maar gedurende een bepaald ‘seizoen’. In dat geval is het mogelijk om een bouwvergunning voor een seizoensgebonden bouwwerk te verlenen en daarin te bepalen binnen welke opeenvolgende tijdvakken van een kalenderjaar dat bouwwerk wordt opgericht, gebruikt en gesloopt en voor welke periode de vergunning wordt verleend (artikel 45, lid 6 Woningwet). In geval van een losstaande reclamedrager zal het in de meeste gevallen wenselijk zijn om deze buiten het vergunde seizoen ook daadwerkelijk verwijderd te houden omdat deze anders te nadrukkelijk in het gezichtsbeeld aanwezig blijft. Voor een frame aan de gevel van een pand, is het mogelijk niet reëel te eisen dat dit frame buiten het seizoen steeds wordt verwijderd. Het lege frame zal normaal gesproken namelijk amper aanwezig zijn in het gevelbeeld.


14


2.9

WELSTAND EN DE ALGEMENE PLAATSELIJKE VERORDENING (APV)

De Algemene plaatselijke verordening (APV) is een soort huishoudelijk reglement voor de gemeente met als doel het beschermen van de openbare orde en veiligheid, de volkgezondheid en het milieu. Het bevat enkele regelingen die relevant zijn in relatie tot welstand of meer voor de ruimtelijke kwaliteit in het algemeen. Verbod tot zonder vergunning plaatsen van voorwerpen op openbare plaatsen in strijd met de publieke functie

Dit is geregeld in artikel 2:10 van de APV. Het verbod geldt niet als in het onderwerp al wordt voorzien door andere wetgeving (Wet beheer rijkswaterstaatwerken, Wegenverkeerswet, Wet Milieubeheer, Woningwet, Wegenverordening provincie Utrecht 2004). Het geldt dus sowieso alleen voor bouwvergunningsvrije voorwerpen en het is niet uit te sluiten dat dit ook toepasbaar is op bouwvergunningsplichtige reclames die voorzien in een tijdelijke behoefte. Vervolgens geeft het artikel

zelf

ook

enkele

uitzonderingsmogelijkheden

voor

o.a.

standplaatsen,

spandoeken,

gedenktekens, reclamedriehoeksborden en tijdelijk bouwmaterieel (containers, steigers…). Als één van de weigeringsgronden voor een APV-vergunning wordt genoemd: strijdigheid met redelijke eisen van welstand. Dit moet gezien worden vanuit het doel van de APV: het beschermen van de openbare orde. De betreffende voorwerpen vallen niet voor niets buiten het welstandskader van de Woningwet. Wanneer is het uiterlijk van een dergelijk voorwerp dusdanig ernstig in strijd met redelijke eisen van welstand dat dit de openbare orde ontoelaatbaar verstoord? Volgens deze nota is bij ernstige strijdigheid met redelijke eisen van welstand sprake van een exces. Dat wil zeggen een buitensporigheid in het uiterlijk die ook voor niet-deskundigen evident is, als storend wordt ervaren en afbreuk doet aan de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. In de gevallen dat vanuit de uitvoering van de APV gevraagd wordt om een welstandadvies, zullen de criteria voor excessen dus als basis gelden voor de beoordeling. Maatregelen tegen overlast en baldadigheid als gevolg van plakken of kladden

Volgens artikel 2:42 is het verboden zonder schriftelijke toestemming op een openbare plaats, of dat gedeelte van een onroerende zaak dat vanaf die plaats zichtbaar is, een aanplakbiljet of ander geschrift, afbeelding, aanduiding aan te (doen) brengen of met kalk, krijt, teer of een kleur of verfstof een afbeelding, letter, cijfer of teken aan te (doen) brengen of te doen aanbrengen. Het verbod is niet van toepassing indien gehandeld wordt krachtens wettelijk voorschrift en het college kan aanplakborden aanwijzen voor het aanbrengen van meningsuitingen en bekendmakingen. Het is niet uitgesloten dat uit voornoemde handelingen een welstandsexces voortvloeit. Verbod hinderlijke of gevaarlijke reclame

Volgens artikel 4:15 is het verboden op of aan een onroerende zaak handelsreclame te maken of te voeren door middel van een opschrift, aankondiging of afbeelding waardoor het verkeer in gevaar wordt gebracht of ernstige hinder ontstaat voor de omgeving. Voor dit artikel geldt dezelfde redenatie als hierboven verwoord.


15


Verbod op het pakeren van reclamevoertuigen

Volgens artikel 5:7 is het verboden een voertuig dat is voorzien van een aanduiding van handelsreclame, op de weg te parkeren met het kennelijk doel om daarmee handelsreclame te maken. Aan dit verbodsartikel is geen welstandsafweging gekoppeld. Voor het voertuig is een bouwvergunning nodig als het een plaatsgebonden karakter heeft. Dat is zo als een bouwwerk (al dan niet verrijdbaar) gedurende een langere, aaneengesloten periode (uitgangspunt 31 dagen) op het perceel aanwezig is zonder wezenlijk te worden verplaatst. Exploitatievergunning (terrassen)

In artikel 2:28

van de APV

is een

exploitatievergunningenstelsel opgenomen voor alle

horecabedrijven binnen het grondgebied van de gemeente Nieuwegein. Terrassen maken onderdeel uit van het bedrijf en worden als zodanig in de exploitatievergunning opgenomen. Er gelden voorschriften voor de uiterlijke kwaliteiten van de terrasvoorzieningen zoals het meubilair. 2.10

WELSTAND EN BESCHERMING NATUUR EN LANDSCHAP TEGEN RECLAMES

Zowel Gemeente Nieuwegein als de Provincie Utrecht hebben een verordening vastgesteld om natuurwetenschappelijke, landschappelijke, cultuurhistorische en archeologische waarden (de NLCA-waarden) te beschermen: •

Schoonheidsverordening Nieuwegein 1983 (bijlage P);

•

Verordening bescherming natuur en landschap Provincie Utrecht 1996 (bijlage L).

De gemeentelijke verordening is van toepassing binnen de grenzen van de bebouwde kom van Nieuwegein (volgens artikel 27 Wegenwet), de provinciale verordening voor de gedeelten daarbuiten. Beide verordeningen bevatten regels over opschriften, aankondigingen en afbeeldingen die een basisbescherming moet bieden van de visuele belevingswaarde van het buitengebied. Hier ligt een nadrukkelijk raakvlak met welstand wat vraagt om goede afstemming. 2.10.1 Verordening bescherming natuur en landschap Provincie Utrecht 1996 (Vnl)

De basis vormt de verbodsbepaling voor opschriften, aankondigingen en afbeeldingen, in welke vorm ook, die vanaf een openbare weg, een openbaar vaarwater, of een andere voor het publiek toegankelijke plaats zichtbaar zijn. Er gelden vervolgens uitzonderingen op dit verbod en ontheffingsmogelijkheden. De Provincie heeft meerdere deregulerende aanpassingen doorgevoerd in de Vnl. Er worden vrijwel geen ontheffingen meer verleend voor opschriften. In het ‘Vrijstellingsbesluit borden provincie Utrecht 2003’ zijn die gevallen opgenomen die aanvaardbaar zijn voor natuur en landschap. In de ‘Beleidsregels buitenreclame provincie Utrecht 2007’ is opgenomen dat er voor andere gevallen in principe geen ontheffing wordt verleend. Er wordt sowieso geen ontheffing verleend voor niet-objectgebonden borden. Dat zijn borden die geen relatie hebben met de onroerende zaak waarop zij zijn aangebracht. Een verordening als deze kan zelfstandig bestaan naast verschillende andere wetten en regelingen. In diverse uitspraken heeft de Raad van State bevestigd dat overheden de bevoegdheid hebben (aanvullende) regels te stellen

ter

bescherming van

de

NLCA-waarden,

ook naast

een

bestemmingsplan. Door deze zogenaamde motieftheorie kunnen verschillende overheden vanuit eigen motieven regels stellen over een zelfde onderwerp. Uiteraard kunnen verschillende motieven ook verschillende besluiten opleveren. Hier geldt de juridische hoofdregel dat hogere regelgeving altijd voor lagere gaat als het motief gelijk is.


16


Het limitatieve bouwvergunningstelsel van de Woningwet gaat boven verordeningen van lagere overheden. Hierin zijn de NLCA-waarden echter geen directe wettelijke toetsingsgrond, tenzij de welstandscriteria worden afgestemd op de Vnl. Hiermee voorkom je in de meeste gevallen dat een verleende bouwvergunning strijdig is met de Vnl. In een planologische procedure vindt een integrale afweging plaats van alle betrokken belangen. De NLCA- waarden vormen hierin één aspect dat in de algehele belangenafweging het onderspit zou kunnen delven. Gemeenten kunnen het provinciebeleid belemmerend vinden omdat ze hun wegen in het buitengebied niet economisch kunnen exploiteren door het plaatsen van bijvoorbeeld lichtmastreclames, billboards, sandwichborden etc.. Het komt voor dat de provincie weigert op basis van de Vnl ontheffing te verlenen voor plaatsing van reclames als de gemeente hiermee heeft ingestemd met toepassing van een Wro-ontheffingsprocedure. Omdat het provinciebeleid op dit vlak helder en objectief is, is het raadzaam hier in de procedure alvast rekening mee te houden. Ook hier geldt dat afstemming tussen welstandsnota en Vnl wenselijk is. De provincie noemt in een rapport uit 2007 de volgende belangrijkste resultaten van de Vnl: •

Weilandborden zijn er niet in de provincie Utrecht (of worden snel verwijderd).

•

Reclamemasten staan alleen op terreinen met bedrijvenbestemming.

•

Lichtmastreclames, sandwichborden, reclamedragende abri’s en bill- en megaboards staan alleen binnen de bebouwde kommen.

•

Objectgebonden borden, tijdelijke borden en toeristische borden in het buitengebied zijn afgestemd

op

landschappelijk

aanvaardbare

verhoudingen

en

normen

via

het

vrijstellingsbesluit. •

Er is één systeem voor toeristisch-recreatieve bewegwijzering.

Dit zijn resultaten die welstandshalve eveneens wenselijk zijn. Daarom is bij de criteria voor reclames buiten de bebouwde kom aansluiting gezocht bij het provinciale beleid. 2.10.2 Schoonheidsverordening Nieuwegein 1983

De ‘Verordening tot bescherming van natuur en uiterlijk aanzien van de gemeente Nieuwegein’ wordt aangehaald als de ‘Schoonheidsverordening Nieuwegein 1983’. Het doel en de opzet zijn gelijk aan de provinciale Vnl maar er gelden slechts zeer beperkte uitzonderingen op de verbodsbepaling over opschriften, aankondigingen en afbeeldingen. Hetzelfde geldt voor de ontheffingsmogelijkheden. Formeel zal in zeer veel gevallen ontheffing aangevraagd moeten worden. In de praktijk gebeurd dit niet. Het is wenselijk om een betere aansluiting te vinden bij de welstandsnota. 2.11

WELSTAND EN WET MILIEUBEHEER

De Wet milieubeheer is van toepassing op bedrijven. Er zijn o.a. voorschriften in opgenomen over hinder van terreinen reclameverlichting. Deze voorschriften vinden hun oorsprong in de AMvB het ‘Activiteitenbesluit’.

Er

geldt

een

zorgplicht

met

betrekking

tot

lichthinder.

Hinderlijke

lichtverschijnselen in woon- of slaapvertrekken van woningen als gevolg van lichtinstallaties moeten zoveel mogelijk worden voorkomen. Naast de intensiteit van directe en indirecte lichtinstraling kan er ook door knipperen, flikkeren of door kleur hinder door verlichting ontstaan. In de criteria voor reclames geldt een verbod voor toepassing van lichtreclames in, of gericht naar, een woonomgevingen.


17


3.

WELSTANDSBELEID

3.1

INLEIDING

Als een gemeente welstandstoezicht wil uitvoeren, verplicht de Woningwet sinds 2003 dat de gemeenteraad een welstandsnota vaststelt waarin criteria zijn opgenomen die worden toegepast bij de welstandsbeoordeling. Die criteria moeten zoveel als mogelijk toegesneden zijn op te onderscheiden categorieën bouwwerken en kunnen verschillen naargelang de plaats van het bouwwerk. Dit geeft twee soorten criteria die op zichzelf of gecombineerd worden toegepast: 1. Criteria die voortkomen uit het gebied waar wordt gebouwd en die iets zeggen over de relatie met die omgeving. Dit noemen we gebiedsgerichte criteria. 2. Criteria die te maken hebben met het soort bouwwerk of ‘object’ dat wordt gebouwd. Dat kunnen kleine bouwwerken zijn zoals aanbouwen maar ook vaker voorkomende, specifieke thema’s

zoals

boerderijen,

reclame-uitingen,

masten

of

molens.

Dit

noemen

we

objectgerichte criteria. Over de objectgerichte criteria regelt de wet bij algemene maatregel van bestuur (Besluit bouwvergunningsvrije en licht-bouwvergunningplichtige bouwwerken) welke bouwwerken onder bepaalde

voorwaarden

bouwvergunningplichtig.

bouwvergunningsvrij Voor

een

aantal

zijn

en

welke

licht-bouwvergunningplichtige

bouwwerken bouwwerken

lichtis

de

gemeente verplicht ‘loketcriteria’ op te stellen waaruit direct blijkt of het bouwwerk voldoet. De wet biedt ook de mogelijkheid welstandsvrije gebieden of categorieën van bouwwerken te benoemen. In de Welstandsnota Nieuwegein uit 2004 was geen welstandsvrij bouwen opgenomen, omdat dit uit oogpunt van rechtsbescherming van burgers toen niet verantwoord werd geacht. Inmiddels is dit wel geïntroduceerd als experiment voor een beperkt gebied. Ook voor bestaande bouwwerken en bouwvergunningsvrij bouwen geeft de welstandsnota criteria. Er is een zogenaamde 'repressieve welstandstoets' ingesteld op grond waarvan gedwongen kan worden ‘al te lelijke’ bouwwerken aan te laten passen die ernstig uit de toon vallen (excessenregeling). Voor grootschalige (her)ontwikkelingen vormen beeldkwaliteitsplannen het kader voor de welstandstoets wanneer ze als onderdeel van de welstandsnota zijn vastgesteld. In dit hoofdstuk wordt toegelicht hoe Nieuwegein haar welstandsbeleid heeft vormgegeven en welke criteria en toetsingskaders gelden in voorkomende situaties.

ALGEMEEN DEEL, HOOFDSTUK 3: WELSTANDSBELEID

18


3.2

ALGEMENE CRITERIA

De algemene criteria zijn opgenomen in bijlage A. De algemene welstandscriteria zijn de basisbeginselen van welstand. Ze richten zich op de zeggingskracht en het vakmanschap van het architectonisch ontwerp en zijn terug te voeren op universele kwaliteitsprincipes. Ze liggen ten grondslag aan elke planbeoordeling en vormen in feite ook het uitgangspunt voor alle criteria die in de nota zijn opgenomen. Als een bouwplan niet voldoet aan de overige criteria uit deze nota maar welstandshalve tóch wenselijk is, fungeren de algemene criteria als 'vangnet' voor de motivering van het positieve advies. Deze algemene architectonische begrippen en aspecten komen voort uit de notitie 'Architectonische kwaliteit, een notitie over architectuurbeleid´ uit 1985 van de toenmalige rijksbouwmeester de heer Tj. Dijkstra. 3.3

GEBIEDSGERICHTE CRITERIA

De gebiedsgerichte criteria zijn opgenomen in bijlage B. Nieuwegein heeft in basis gekozen voor een gebiedsgericht welstandsbeleid. De identiteit van een gebied is een door de jaren heen gegroeid gegeven. Belangrijk zijn de beleving van en waardering voor de specifieke (cultuur)historische, stedenbouwkundige en architectonische kwaliteiten, karakteristieken en eigenaardigheden. Bij bouwopgaven moet de ruimtelijke identiteit van een gebied behouden blijven en waar mogelijk zelfs versterkt worden. Het is de bedoeling om geïnspireerd te worden door de bestaande omgeving om daar gebruik van te maken in het creatieve ontwerpproces. 3.3.1

Regionale afstemming

De gemeente Nieuwegein maakt deel uit van het Westelijk Weide- en Kromme Rijngebied. Dit gebied heeft vanuit zijn ontstaansgeschiedenis een eenduidige ruimtelijke opbouw met een duidelijke begrenzing, samenhangende karakteristiek en kwaliteit. Daarom hebben de 9 gemeenten in dit gebied de handen ineengeslagen om de samenhangende kwaliteiten en karakteristieken te beschrijven met als resultaat de 'Regionale welstandsnota Westelijk Weide- en Kromme Rijngebied' die in de bijlagen is opgenomen. De ambitie van de deelnemende gemeenten is geweest om de regionale

samenhang

welstandsbenadering

te

die

behouden vervolgens

en is

versterken doorvertaald

door in

de

een

regionaal

afzonderlijke

afgestemde gemeentelijke

welstandsnota’s. 3.3.2

Indeling Nieuwegein in gebieden en wijken

De ruimtelijke kwaliteit van de bebouwde omgeving wordt door verschillende factoren beïnvloed. Ze

kan

een puur esthetische waarde bezitten, ze

kan

een

verwijzing

geven naar

de

geschiedkundige of oudheidkundige betekenis van een gebied, ze kan kenmerkend zijn voor een bepaalde architectonische stijl of juist een goed en sterk ensemble vormen. Bij een ensemble vormen de verschillende onderdelen zoals huizen, woongebieden, straten, pleinen, plantsoenen en parkeerterreinen een harmonisch geheel. Er is dan sprake van een herkenbare samenhang tussen de cultuurhistorie, stedenbouw en architectuur die bijvoorbeeld wordt bepaald door:


19


•

Hoe de verschillende gebouwen in een gebied zijn gesitueerd ten opzichte van de straat, de verkaveling en elkaar;

•

Welke bouwvormen voorkomen in dat gebied (grote of kleine massa's, één of meerdere verdiepingen, met of zonder kap);

•

Repeterende karakteristieke gevelopbouw (staande of liggende kozijnen en ramen, een afzonderlijke onderpui e.d.);

•

Kenmerkend kleuren materiaalgebruik en specifieke details.

Nieuwegein is in deze welstandsnota ingedeeld in een aantal gebieden en wijken die in meer of mindere mate als een eenheid worden beschouwd. Een aantal meer verspreid gelegen gebieden is onder één noemer genomen (zoals groengebieden en buitengebied). Op de welstandbeleidskaart (bijlage G) is die indeling weergegeven. In bijlage B “Gebiedsgerichte criteria” is per wijk is een korte beschrijving opgesteld van de karakteristiek. Binnen een wijk is vervolgens aangegeven welke deelgebieden kunnen worden onderscheiden. Aan deze deelgebieden is een gebiedstype toegekend dat eveneens is weergegeven op de welstandbeleidskaart. De te onderscheiden deelgebieden zijn voorzien van een omschrijving en gebiedspecifieke welstandscriteria. 3.3.3

Welstandsniveau

De typologie ordent en beschrijft de verschillende deelgebieden op basis van de ruimtelijke karakteristiek en samenhang en cultuurhistorische en architectonische kwaliteiten. De samenhang in deze factoren is waardevol indien ze binnen de gemeente ook als zodanig wordt beleefd en gewaardeerd. In een oude dorpskern zal een afwijkend nieuwbouwplan eerder als storend worden ervaren dan in gebieden met weinig samenhang. De waarde die wordt gehecht aan de gebiedstypologie bepaalt de gevoeligheid van het gebied en dus het niveau van welstandstoezicht. De gebiedsgerichte criteria bieden aanknopingspunten voor het ontwerp. Het welstandsniveau geeft een indicatie voor de mate waarin er door de gemeente waarde wordt gehecht aan de specifieke ontwerpkwaliteit. De niveaus van welstand bepalen in hoofdlijnen hoe gedetailleerd de gebiedsgerichte criteria zijn. De welstandscommissie kan in haar advies geen zwaardere criteria hanteren dan passend bij het toekende welstandsniveau. We onderscheiden drie niveaus: Regulier De welstandstoets is gericht op het handhaven van de bestaande kwaliteiten. Beoordeeld worden die aspecten die te maken hebben met de situering van het bouwwerk (rooilijn, zijdelingse afstand, oriëntatie), de hoofdvormen van het bouwwerk (bouwmassa, bouwhoogte, kapvorm en kaprichting), de schaal en geleding van het gebouw, de gevelindeling, het materiaalgebruik en de gebruikte kleurtoon. Plus Dit regime wordt toegepast voor gebieden en thema’s waarvan de ruimtelijke kwaliteiten en samenhang voor het totaal van de gemeente van belang zijn, maar ook enige dynamiek kunnen verdragen. Nieuwe ontwikkelingen vragen om een zorgvuldige inpassing. De ontwerpkwaliteit moet bijdragen aan de bestaande kwaliteiten deze zo mogelijk versterken. De welstandsaspecten die bij het reguliere toetsniveau aan de orde komen, wegen zwaarder bij het plusniveau aan de hand van in de gebiedsbeschrijvingen benoemde kwaliteiten. Bijzonder Dit niveau geldt voor gebieden en thema’s die gezien hun hoge ruimtelijke kwaliteit bijzondere bescherming en aandacht behoeven. Naast de eerder genoemde welstandsaspecten, wordt extra gelet op bijvoorbeeld materiaalverwerking, specifieke materiaalkleuren en verdere detaillering van de architectuur in de vorm van gevelafwerking, ornamenten, voegvormen en -kleur, aanduiding van bewegende delen in kozijnen, muurankers en muurschotels.


20


3.3.4

Welstandsaspecten

De gebiedsgerichte criteria zijn ingedeeld in vier hoofdgroepen van aspecten die aan bod komen bij de

welstandsbeoordeling.

Onderstaand

schema

omschrijft

deze

doelgroepen

nader.

De

1. Situering

1.1 Rooilijn Situering van de voorgevel ten opzichte van de bestaande of geplande bouwwerken in de omgeving. Uitbouw van de gevelrooilijn door erkers, balkons e.d. ten opzichte van de bestaande of geplande bouwwerken in de omgeving. 1.2 Zijdelingse afstand Afstand van het bouwwerk ten opzichte van aangrenzende bouwwerken en of perceelsgrens in relatie tot de bestaande of geplande omgeving. 1.3 Oriëntatie De oriëntatie van het bouwwerk ten opzichte van de straat of kenmerkende landschapsstructuren.

2. Hoofdvormen

2.1 Bouwmassa De onderlinge verhouding tussen lengte, breedte en hoogte, de samenstelling / samenvoeging van de verschillende bouwvormen en het onderscheid tussen hoofdgebouw en bijgebouwen in relatie tot de bestaande of geplande omgeving. 2.2 Bouwhoogte De goot en nokhoogte van het hoofdgebouw en de bijgebouwen in relatie tot de bestaande of geplande omgeving. 2.3 Kapvorm De vorm van de kap van het hoofdgebouw en de bijgebouwen in relatie tot de bestaande of geplande omgeving. 2.4 Kaprichting De richting van de kap van het hoofdgebouw en de bijgebouwen in relatie tot de bestaande of geplande omgeving.

3. Gevelaanzichten

3.1 Gevelopbouw Een evenwichtige compositie van de gevelopbouw. Een compositie van de gevelopbouw (plint, middenstuk, gevelbeëindiging, dak) in relatie tot de bestaande of geplande omgeving. 3.2 Gevelgeleding De geleding van de gevel en zijn samenstellende delen van het hoofdgebouw en de bijgebouwen (horizontaal, verticaal, neutraal of afwisselend) in relatie tot de bestaande of geplande omgeving. 3.3 Plasticiteit De plastiek van de gevel gekenmerkt door de plaatsingsmaat en neggemaat van kozijnen in de gevel, de dakbeëindiging, en plaats en vorm van schoorstenen, balkons, erkers en uitbouwen in relatie tot de bestaande of geplande omgeving.

4. Materialisatie en detaillering

gebiedsgerichte criteria zijn afgestemd op de gebiedstypologie en het toegekende welstandsniveau.

4.1 Materiaalverwerking De consistente wijze van verwerking van het materiaal, zoals metselverbanden, principe van betimmering in relatie tot de bestaande of geplande omgeving. 4.2 Specifieke materiaalkleur De consistente toepassing van de specifieke materiaalkleur van het bouwwerk in relatie tot de bestaande of geplande omgeving, waaronder ook het landschap. 4.3 Detaillering De consistente toepassing van de specifieke detaillering van het bouwwerk in relatie tot de bestaande of geplande omgeving in de vorm van gevelafwerking, ornamenten, voegvormen en kleur, aanduiding bewegende delen in kozijnen en muurankers en muurschotels.


21


3.3.5

Motivering keuze welstandsniveaus in Nieuwegein

Voor het gehele grondgebied van Nieuwegein is in principe gekozen voor een regulier welstandsniveau. Uitzonderingen hierop vormen: •

De oude kernen Vreeswijk en Jutphaas. Elke kern heeft zijn eigen identiteit. Vanwege zijn grote (cultuur)historische waarde en de gaafheid van de aanwezige bebouwing is gekozen om voor Jutphaas niveau PLUS te hanteren. Het historisch dorpsgebied van Vreeswijk valt van rijkswege onder het Beschermd stads- en dorpsgezicht. Voor dit gebied wordt dan ook niveau BIJZONDER gehanteerd.

•

De historische linten binnen en buiten de bebouwde kom van Nieuwegein. Zij vormen de eerste bebouwingsstructuren van de gemeente. De bebouwing aan deze linten heeft veelal een herkenbare historische waarde. Voor de linten geldt niveau PLUS.

•

De vooroorlogse woongebieden. Deze woongebieden maken onderdeel uit van de oude kernen Jutphaas en Vreeswijk. De bebouwing in de gebieden hebben een sterke expressionistische en rationalistische architectuur. Er is sprake van een ensemblewaarde. Voor de gebieden geldt niveau PLUS.

•

De bebouwing aan het Eendenest, de houtskeletbouwwoningen, en de woningen aan de Zwaluw. Deze woongebieden maken onderdeel uit van de wijk Doorslag. De gebieden zijn ontworpen in een structuralistische- en forumarchitectuur. Het stedenbouwkundige patroon vertoont in hoge mate een ensemblewaarde met de architectuur van de woningen. Voor de gebieden geldt niveau PLUS.

•

De

portiekwoningen

in

de

wijk

Fokkesteeg.

Deze

woningen

hebben

een

sterke

structuralistische architectuur. Het stedenbouwkundige patroon vertoont in hoge mate een ensemblewaarde met de architectuur van de woningen. Voor het gebied geldt niveau PLUS. •

De woning behorende tot het projectgebied Nieuw Vreeswijk. De woningen zijn in het eerste decennium van de 21ste eeuw gerealiseerd en tonen een duidelijke samenhang in karakteristieke, traditionele architectuur die vraagt om nauwkeurige afstemming van nieuwe bouwwerken. Voor de gebieden geldt dan ook niveau PLUS.

•

Het bestaande Cityplaza en het bestaande kantorengebied in het Stadscentrum vallen binnen de contouren van de nieuwe Binnenstad of grenzen hieraan. Om het streven naar een hoogwaardige uitstraling van de nieuwe Binnenstad te kunnen borgen, is ook voor deze typologieën een PLUS niveau van welstand bepaald.

•

De thema’s die direct betrekking hebben op objecten met een monumentale waarde (Hollandse Waterlinie, historische boerderijen, molens en molenbiotopen) hebben grote (cultuur)historische waarde. Voor deze thema’s wordt niveau BIJZONDER gehanteerd.

•

De

thema’s

die

indirect

betrekking

hebben

op

objecten

met

monumentale

en

archeologische waarden (bouwen aan en nabij monumenten, archeologie) vragen om een minder gedetailleerde beoordeling. Voor deze thema’s geldt niveau PLUS. •

In de Structuurvisie Nieuwegein 2030 (zie bijlage M) zijn 5 assen en zones gedefinieerd waar Nieuwegein met name inzet in op het versterken van kwaliteit waar dat van belang is door het toevoegen van hoogwaardige (architectonische) elementen. De 5 assen en zones zijn achtereenvolgens de Wateras, Stadsas, Werkas, Lekzone en A12-zone. Voor de A12zone is, ten tijde van het vaststellen van deze welstandsnota, een verkenning gaande naar de transformatie richting een aantrekkelijke stadsrand met hoogstedelijke allure. Deze ontwikkeling

zal

uiteindelijk

uitmonden

in

een

beeldkwaliteitsplan

waarin

het

welstandsniveau wordt verankerd. Voor de overige zones, alsmede voor de stadsentrees en de rijkswegen A2, A12 en A27 geldt niveau PLUS.


22


3.4

THEMATISCHE CRITERIA

De thematische criteria zijn opgenomen in bijlage C. De verschillende deelgebieden/typologieën zijn benoemd en vertaald in de gebiedsgerichte criteria (zie §3.3). Daarnaast kennen we ook specifieke gebouw- bouwwerktypen en die niet per definitie gebonden zijn aan een specifiek deelgebied. We noemen dit thema’s die op zichzelf zo specifiek en beeldbepalend zijn dat ze een eigen serie welstandscriteria vergen. Voorbeelden zijn de overblijfselen van de Hollandse Waterlinie, historische boerderijen, molens en reclame. Daarnaast zijn

er

bepaalde

hoofdinfrastructuur

‘landschapselementen’ of

die

volkstuinencomplexen.

bijzondere

Deze

specifieke

aandacht

vragen

thema’s

zijn

zoals

uitgewerkt

de in

thematische criteria die vaak in samenhang gezien worden met de gebiedsgerichte criteria. Aan de verschillende thema’s is een welstandsniveau toegekend. Zie §3.3.5 voor de keuzemotivering. 3.5

CRITERIA VOOR HERHALINGSGEVALLEN

In een woonomgeving komt het regelmatig voor dat een bepaald bouwplan wordt herhaald. Denk hierbij hoofdzakelijk aan licht-bouwvergunningplichtige zaken zoals aanen uitbouwen en dakkapellen maar bijvoorbeeld ook aan regulier bouwvergunningplichtige dakopbouwen (zoals bij de drive-in woningen in Wijkersloot). De onderstaande criteria voor herhalingsgevallen geven aan onder welke voorwaarden gesproken mag worden van een ‘herhalingsgeval’. Voldoet een bouwinitiatief aan de onderstaande voorwaarden, dan beperkt de welstandsbeoordeling zich enkel tot deze criteria. Er is sprake van een herhalingsgeval als een bouwwerk: 1. Bij

vervanging

qua

plaatsing,

maatvoering

en

vormgeving

identiek

is

aan

het

oorspronkelijke bouwwerk, mits dit oorspronkelijke bouwwerk op basis van een positieve welstandsbeoordeling is gerealiseerd, of; 2. Qua

welstandsaspecten

(situering,

hoofdvormen,

gevelaanzichten,

materialisatie

&

detaillering (zie §3.3.4)) identiek is aan een in de afgelopen 5 jaar op basis van een positieve welstandsbeoordeling gerealiseerd bouwwerk bij: •

Een zelfde woningtype in het betreffende bouwblok, of;

•

Indien de woning geen onderdeel uitmaakt van een bouwblok, een zelfde woningtype in een onlosmakelijk, seriematig cluster van woningen.

3. Qua plaatsing, maatvoering en vormgeving voldoet aan een door een architect vooraf ontworpen en door de gemeente geaccepteerde optionele toevoeging of wijziging voor een woningbouwproject. De onder punt 2 opgenomen termijn van 5 jaar heeft als doel te voorkomen dat bouwwerken als maatstaf worden gehanteerd die op het moment van realisatie wel akkoord zijn bevonden maar inmiddels niet meer voldoen aan de eisen om als standaard te dienen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gedateerd materiaalgebruik, bouwmethode of detaillering of gewijzigde gebruikseisen. Let op: deze criteria werken tweeledig! Als er bij een zelfde woningtype in het betreffende bouwblok, of, indien de woning geen onderdeel uitmaakt van een bouwblok, bij een zelfde woningtype in een onlosmakelijk, seriematig cluster van woningen, al een soortgelijk bouwwerk is gerealiseerd, vormt dit bouwwerk de “trendsetter” voor latere bouwinitiatieven. Dit geldt eveneens voor door een architect vooraf ontworpen en door de gemeente geaccepteerde optionele toevoeging of wijziging voor een woningbouwproject.


23


3.6

LOKETCRITERIA: ALGEMEEN EN GEBIEDSGERICHT

De algemene loketcriteria zijn opgenomen in bijlage D met een verwijzing naar de gebiedsgerichte loketcriteria in bijlage B, indien van toepassing. De

Algemene

Maatregel

bouwvergunningplichtige

van

Bestuur

bouwwerken’

(AMvB) (Bblb)

‘Besluit schrijft

bouwvergunningsvrije voor

wanneer

een

en

licht-

bouwwerk

bouwvergunningsvrij of licht-bouwvergunningsplichtig is. Wanneer een gemeente welstandstoezicht wil uitoefenen ten aanzien van licht-bouwvergunningplichtige bouwwerken, is zij verplicht om daarvoor in de welstandsnota loketcriteria vast te stellen voor een aantal typen bouwwerken: aanen uitbouwen, bijgebouwen, overkappingen, dakkapellen, erf- of perceelafscheidingen en kozijn- of gevelwijzigingen. Aanvullend op deze typen bouwwerken heeft Nieuwegein ook loketcriteria vastgesteld voor andere vaker voorkomende licht-bouwvergunningplichtige bouwwerken zoals dakramen en staaf-, spriet- en schotelantennes. Loketcriteria mogen uitsluitend betrekking hebben op de plaatsing, de vorm, de maatvoering, het materiaalgebruik en de kleur van het bouwwerk. Een aspirant-bouwer kan met behulp van de loketcriteria vooraf zelf zien of zijn bouwplan voldoet aan redelijke eisen van welstand. De loketcriteria zijn vrijwel absoluut van aard en moeten gezien worden als een verzameling standaardoplossingen die in elk geval voldoen aan redelijke eisen van welstand. Ze gelden ook als de bouwwerken, die op zichzelf bezien licht-bouwvergunningplichtig zijn, onderdeel uitmaken van een groter bouwplan waarvoor een reguliere bouwvergunning vereist is. In de criteria worden ook kwantitatieve criteria (maatvoeringen) genoemd. Daarbij is geen aansluiting gezocht bij de maatvoering uit het Bblb over bouwvergunningsvrij bouwen omdat dit gezien de gedetailleerdheid van het BBlb niet wenselijk is. De criteria zouden dan te omslachtig worden. Dit betekent dat in sommige gevallen criteria zijn opgenomen voor bouwwerken die vergunningsvrij zijn. In die gevallen is een preventieve welstandstoets echter niet aan de orde. De loketcriteria zijn tweeledig: algemeen en gebiedsgericht. De algemene loketcriteria zijn gebaseerd op een landelijke standaardisatie die is aangereikt door de Federatie Welstand. In enkele gevallen, zoals bij de dakkapellen, zijn deze criteria aangepast aan het afwijkende gemeentelijk beleid. De opzet van de criteria volgt de benadering die ook bij de wetswijziging in 2003 is gehanteerd. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen de voor- en achterkant van woningen. Voorkant is de voorgevel en de zijgevel, voor zover gelegen aan de weg of openbaar groen. Achterkant is de achtergevel en de zijgevel die niet aan de weg of openbaar groen grenst. In

bepaalde

gevallen

gelden,

aanvullend

op

de

algemene

loketcriteria,

gebiedsgerichte

loketcriteria. Dat geldt voor de deelgebieden waarbij ook bij kleine bouwwerken als deze rekening gehouden moet worden met specifieke beeldbepalende kwaliteiten. De gebiedsgerichte loketcriteria zijn expliciet per deelgebied weergegeven onder de 'gebiedsgerichte criteria' in bijlage B. Bij de algemene

loketcriteria

in

bijlage D

staat

vermeld

voor

welke

deelgebieden aanvullende

gebiedsgerichte loketcriteria gelden. Dat komt weinig voor. Bij strijdigheden prevaleren de gebiedsgerichte loketcriteria boven de algemene loketcriteria.


24


3.7

CRITERIA VOOR WELSTANDSLUW BOUWEN

De notitie ‘Vrije kavels Blokhoeve Eiland, kwaliteitseisen particulier opdrachtgeverschap’ is opgenomen in bijlage E. Een gemeente kan besluiten (een deel van) haar grondgebied welstandsvrij te verklaren (artikel 12, lid 2 Woningwet). Er vind dan in het geheel geen welstandstoets plaats. Bij het vaststellen van de eerste welstandsnota in 2004 is welstandsbeleid vastgesteld voor het gehele Nieuwegeinse grondgebied. In navolging van meerdere andere gemeenten, heeft de gemeenteraad eind 2008 besloten een experiment te starten met minimale welstandsregels. Het gebied ligt in de wijk Blokhoeve en is niet volledig welstandsvrij. Er mag welstandsluw worden gebouwd. 3.7.1

Achtergrond keuze voor welstandsluw bouwen

De positieve effecten van welstandsvrij bouwen zijn in theorie o.a. grotere betrokkenheid bij het eindresultaat door de vrijheid om eigen ideeën en wensen vorm te geven en de open uitnodiging om

vernieuwende

architectuur

tot

stand

te

brengen.

De

rechtszekerheid

die

de

welstandsbeoordeling biedt op een belangrijk aspect van de ruimtelijke kwaliteit wordt echter volledig losgelaten met het risico dat solitaire bebouwing tot stand komt die weinig tot geen relatie heeft met de (directe) omgeving. Duidelijk is dat architectonische missers zeer lang zichtbaar blijven. De welstandsnota is juist ook bedoeld om burgers houvast te geven en te inspireren. De resultaten van welstandsvrije proefprojecten in den lande vallen tegen. De vrijheid van regels heeft vooral geleid tot het zoeken naar materiële en financiële zekerheid in bestaande (catalogus)ontwerpen met maximale afmetingen terwijl de gemiddelde nieuwbouwkavel in Nederland klein is. Slechts een enkeling kiest voor vernieuwende architectuur. Het gevolg is helaas vaak een onsamenhangend, druk straatbeeld. De beoogde hoge kwaliteit wordt maar zelden gerealiseerd. Men blijkt tevreden met het eigen woningontwerp maar stoort zich vaak aan andere ontwerpen in de directe omgeving. Het gevolg is kritiek en onderlinge spanningen. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat volledig welstandsvrij bouwen geen garanties biedt voor het behalen van de gewenste resultaten. De wens komt naar voren om beter te clusteren op vorm, kleur en materiaalgebruik. Verder moeten stedenbouwkundige randvoorwaarden leiden tot meer eenheid en rust in het straatbeeld. Samengevat is een welstandsbeleid wenselijk dat enerzijds voldoende zekerheid biedt voor de ruimtelijke kwaliteit en anderzijds voldoende ontwerpvrijheden biedt. Hiervoor is de term ‘welstandsluw’ gevonden. 3.7.2

Welstandsluw experiment in Blokhoeve

Nieuwegein is de uitdaging aangegaan een succesvol welstandsluw experiment op poten te zetten voor 20 particuliere kavels in de wijk Blokhoeve. Uit het inspraaktraject is naar voren gekomen dat de verruiming van ontwerpvrijheden positief wordt ontvangen maar dat men voldoende zekerheid wenst over de rust en samenhang in het straatbeeld. In de notitie ‘Vrije kavels Blokhoeve Eiland, kwaliteitseisen particulier opdrachtgeverschap’ staan de regels voor welstandsluw bouwen. De stedenbouwkundige randvoorwaarden bieden een bepaalde garantie voor ritmiek in het straatbeeld en onderlinge afstemming qua afmetingen en plaatsing van de woningen. Binnen deze kaders bestaan nog steeds ruime keuzemogelijkheden in ontwerp, kleur en materiaalkeuze. In een zo vroeg mogelijk stadium van het ontwerptraject beoordeelt de welstandscommissie of realisatie van het ontwerp zal leiden tot een exces (zie ook §3.9).


25


3.8

CRITERIA VOOR (HER)ONTWIKKELINGSPROJECTEN: BEELDKWALITEITSPLANNEN

De beeldkwaliteitsplannen zijn opgenomen in bijlage F. De welstandscriteria in deze nota zijn opgesteld voor de relatief kleine bouwopgaven van één of enkele

gebouwen,

uitbreidingen

van

bestaande

bebouwing

en

veel

bouwwerken in bestaande beheergebieden. Ze gaan in beginsel uit van aansluiting

op

bestaande

kwaliteiten.

De

welstandsnota

bevat

voorkomende

kleine

conservering van en geen

criteria

voor

(her)ontwikkelingsprojecten die de bestaande ruimtelijke structuur en karakteristiek doorbreken. Dergelijke welstandscriteria kunnen namelijk niet worden opgesteld zonder dat er een concreet stedenbouwkundig plan aan ten grondslag ligt. Bij de bedoelde grotere ontwikkelingsprojecten wordt in de regel eerst een ontwikkelvisie opgesteld gevolgd door een stedenbouwkundig plan. Op basis daarvan wordt een ontwerpbestemmingsplan gemaakt. Een beeldkwaliteitsplan wordt opgesteld als visuele aanvulling op het bestemmingsplan. Het beeldkwaliteitsplan is het onderdeel van de stedenbouwkundige planvoorbereiding waarin o.a. richtlijnen worden opgenomen over de gewenste uiterlijke kwaliteiten. Deze richtlijnen kunnen pas dienst gaan doen als welstandscriteria als ze door de gemeenteraad als zodanig zijn vastgesteld. Het is mogelijk dat een beeldkwaliteitplan in de plaats treedt van een welstandsnota en moet worden beschouwd als een zelfstandige nota. Het verdient de voorkeur om een beeldkwaliteitplan vast te stellen als onderdeel van de Welstandsnota Nieuwegein. In dit geval is er feitelijke sprake van een partiële herziening van de nota en blijft de Welstandsnota Nieuwegein (met de hieraan gekoppelde beeldkwaliteitsplannen) het enige te raadplegen document voor de welstandstoets. Op de welstandbeleidskaart (bijlage G) is aangegeven voor welke gebieden een beeldkwaliteitsplan als toetsingskader geldt. Een beeldkwaliteitsplan heeft meerdere doelen. Het omvat het gemeentelijk beleidskader op hoofdlijnen voor het betreffende (ontwikkelings)gebied met betrekking tot beeldkwaliteit, het refereert naar sfeerbeelden/voorbeelden die als inspiratie voor plannenmakers dienen en het geeft criteria voor de welstandstoets. Het is van belang dat een beeldkwaliteitsplan in overleg met de welstandscommissie tot stand komt. De commissie controleert dan o.a. of de criteria voldoende concreet zijn om houvast te bieden voor een objectieve welstandsbeoordeling. Voor dergelijke aanvullingen op de welstandsnota geldt dat vooraf inspraak moet worden verleend (artikel 12, lid 4 Woningwet) wordt gekoppeld aan de reguliere inspraak bij de planologische planvoorbereiding. De welstandscriteria moeten zijn vastgesteld door de gemeenteraad voordat de planvorming van de concrete bouwplannen start. Ze worden bekendgemaakt aan alle potentiële opdrachtgevers en belanghebbenden in het gebied. Beeldkwaliteitplannen zijn in principe bedoeld om specifieke ontwikkelingen te kunnen begeleiden. Als de ontwikkeling is afgerond ligt het dan ook in de rede om gebiedsgerichte criteria voor het betreffende gebied op te stellen en te integreren in de welstandsnota. Het beeldkwaliteitsplan kan dan als bijlage komen te vervallen.


26


3.9

CRITERIA VOOR EXCESSEN

Artikel 12, lid 1 van de Woningwet stelt dat bestaande bouwwerken, met uitzondering van tijdelijke bouwwerken, bestaande standplaatsen en bouwvergunningsvrije bouwwerken niet ernstig in strijd mogen zijn met redelijke eisen van welstand. Een situatie die ernstig is strijd is met redelijke eisen van welstand noemen we een exces. Het ontstaan van een exces kan in eerste instantie worden voorkomen door de welstandstoets die geldt wanneer een bestaande situatie wordt of is gewijzigd als gevolg van handelingen die vallen onder de definitie van ‘bouwen’, mits; •

Een bouwvergunning is vereist, en;

•

Het gebouwde niet bestemd is om in een (niet seizoensgebonden) tijdelijke behoefte van maximaal vijf jaar te voorzien, en;

•

De gemeenteraad het gebied of de categorie van bouwwerken niet welstandsvrij heeft verklaard.

Bestaande

bouwwerken

en

standplaatsen

kunnen

echter

ook

een

exces

vormen

door

bouwwerkzaamheden waarvoor de bovenstaande ‘normale’ welstandstoets niet van toepassing is. Dat wil echter niet zeggen dat er geen minimale welstandseisen gelden. Burgemeester en wethouders kunnen de eigenaar van een bestaand bouwwerk dat ernstig in strijd is met redelijke eisen van welstand aanschrijven om die strijdigheid op te heffen, ook als voor dit bouwwerk geen bouwvergunning is vereist. De criteria hiervoor moeten uiteraard wel in de welstandsnota zijn opgenomen. We noemen dit de excessenregeling. De excessenregeling geldt alleen in die gevallen dat een exces ontstaat door handelingen die vallen onder de definitie van ‘bouwen’, mits; •

Geen bouwvergunning is vereist, en;

•


•


Het ligt in lijn met de wetgeving om het toetsingskader voor deze categorie bouwwerken niet te streng te maken, het moet immers gaan om een ernstige strijdigheid met redelijke eisen van welstand. Een exces is een buitensporigheid in het uiterlijk die ook voor niet-deskundigen evident is, als storend wordt ervaren en afbreuk doet aan de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. De excessenregeling heeft als doel dat opgetreden kan worden tegen deze 'al te lelijke’ bouwwerken die ernstig uit de toon vallen. Het gaat hierbij dus om zaken waaraan een groot deel van de mensen zich stoort. Vaak heeft dit betrekking op: •

Het visueel of fysiek afsluiten van een bouwwerk van zijn omgeving;

•

Ernstig verval van bouwwerken;

•

Het ontkennen of vernietigen van architectonische bijzonderheden bij aanpassing van een bouwwerk;

•

Armoedig materiaalgebruik;

•

Toepassing van felle en (sterk) contrasterende kleuren;

•

Te opdringerige reclames, en;

•

Een te grove inbreuk op wat in de omgeving of bij het betreffende thema gebruikelijk is (zie daarvoor ook de gebiedsgerichte en thematische welstandscriteria).


27


4.

UITVOERING VAN DE WELSTANDSTOETS

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de uitvoering van de toets aan het welstandsbeleid zoals opgenomen in deze nota. De welstandscommissie speelt hierbij een voorname rol. In eerste wordt hier kort op ingegaan met verwijzing naar hetgeen hierover in de gemeentelijke bouwverordening is geregeld. Vervolgens wordt het schema behandeld waarin staat welke criteria in de voorkomende gevallen als toetsingskader gelden, en hoe de toets aan de betreffende criteria in de praktijk wordt uitgevoerd. 4.1

WELSTANDSCOMMISSIE EN HET REGLEMENT VAN ORDE

Een uittreksel van Bouwverordening Nieuwegein over welstandstoezicht is opgenomen in bijlage I. Advies van de welstandscommissie (of een stadsbouwmeester) is verplicht bij aanvragen voor een reguliere bouwvergunning en facultatief bij aanvragen voor een lichte bouwvergunning (artikel 48 Woningwet). De advisering over redelijke eisen van welstand is in Nieuwegein middels een gemeenschappelijke regeling opgedragen aan de commissie Welstand en Monumenten Midden Nederland (Welmon). De commissie of het gemandateerde commissielid heeft de wettelijke taak te adviseren aan burgemeester en wethouders over de vraag of het uiterlijk en de plaatsing van een bouwwerk waarvoor een aanvraag om bouwvergunning is ingediend, in strijd is met redelijke eisen van welstand. Het welstandsadvies is gebaseerd op de in deze welstandsnota genoemde criteria. De werkwijze, de samenstelling en taakomschrijving van de welstandscommissie is opgenomen in hoofdstuk 9 van de Bouwverordening Nieuwegein dat is gebaseerd op de modelbouwverordening van de VNG. In de Woningwet (artikel 8, lid 6) is geregeld welke voorschriften in de bouwverordening worden opgenomen over het welstandstoezicht. Aan de orde komen: •

De adviestaken van de welstandscommissie;

•

De benoeming, samenstelling en zittingsduur van de welstandscommissie;

•

De wijze van openbaar vergaderen;

•

De vorm waarin en termijn waarbinnen advies wordt uitgebracht.

•

De mogelijkheid om de advisering onder mandaat af te doen, en;

•

De jaarlijkse verslaglegging aan de gemeenteraad.

De verdere invulling van de modelvoorschriften, afgestemd op de gemeentelijke situatie, is opgenomen in het ‘Reglement van orde op de welstandscommissie’, bijlage 9 van de Bouwverordening Nieuwegein.

ALGEMEEN DEEL, HOOFDSTUK 4: UITVOERING VAN DE WELSTANDSTOETS

28


4.2

ADVIES VAN DE WELSTANDSCOMMISSIE

4.2.1

Schriftelijke motivering

De welstandscommissie motiveert haar advies in beginsel schriftelijk. Dit heeft te maken met het algemeen bestuursrechtelijke uitgangspunt het ‘motiveringsbeginsel’. In de praktijk is het echter gebruikelijk dat bij een positief advies een expliciete schriftelijke motivering achterwege blijft. Dat is alleen toegestaan in die gevallen waarbij de mening van de welstandscommissie als bekend mag worden verondersteld. Zie voor meer informatie over dit onderwerp bijlage I waarin een uittreksel van de Bouwverordening Nieuwegein is opgenomen m.b.t. welstand. Uit vaste jurisprudentie volgt dat het welstandsadvies in alle gevallen schriftelijk moet worden gemotiveerd wanneer het advies wordt bestreden (zienswijzen, bezwaar, beroep). 4.2.2

Verantwoordelijkheid voor het welstandsoordeel bij het college

De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor het besluit op een bouwaanvraag of een aanschrijving (excessenregeling) ligt bij burgemeester en wethouders. Zij hebben een eigen verantwoordelijkheid voor het welstandsoordeel dat tot stand komt aan de hand van de in de welstandsnota opgenomen criteria. Het advies van de onafhankelijke en deskundige welstandscommissie speelt daarbij een belangrijke rol. Het college van burgemeester en wethouders moet echter per geval bepalen of ze het advies overneemt. Tegen het welstandsadvies zélf staat ook geen bezwaar of beroep open. Dat ontstaat pas tegen het besluit dat het college neemt, mede op basis van het welstandsadvies. Het college volgt in haar oordeel in principe het advies van de welstandscommissie. Daarop de twee onderstaande uitzonderingsmogelijkheden. Als het college hiervan gebruik maakt, wordt dit grondig gemotiveerd in haar besluit en wordt de welstandscommissie op de hoogte gesteld. Afwijken op welstandsmotieven / second-opinion

Het college kan op inhoudelijke gronden afwijken van het advies van de welstandscommissie als zij van oordeel is dat de commissie de geldende welstandscriteria fout heeft geïnterpreteerd of de foute

criteria

heeft

toegepast.

In

dat

geval vraagt

het

college

in eerste

instantie

de

welstandscommissie om een heroverweging. Als het college vervolgens van mening blijft dat zij het advies op welstandsgronden niet overneemt, kan zij een second-opinion aanvragen bij een andere onafhankelijke adviescommissie. Dit uiteraard binnen de termijnen die de wettelijke procedure toestaat. Het advies van deze tweede commissie speelt een zware rol bij de verdere oordeelsvorming van het college. Indien het advies van de reguliere commissie en de secondopinion tegengesteld zijn en het college op inhoudelijke grond afwijkt van het advies van de reguliere commissie, wordt dit in het besluit gemotiveerd. De reguliere welstandscommissie wordt hiervan op de hoogte gesteld. Afwijken van het advies om andere redenen

Een bouwvergunning moet worden geweigerd als het aangevraagde bouwplan in strijd is met redelijke eisen van welstand, tenzij sprake is van een tijdelijk bouwwerk (artikel 45, lid 1) of tenzij burgemeester en wethouders van mening zijn dat de vergunning niettemin moet worden verleend (artikel 44, lid 1d). Er zijn dan andere belangen die naar oordeel van het college zwaarder wegen, bijvoorbeeld van economische of maatschappelijke aard. Het college is uiterst terughoudend met het gebruik van deze mogelijkheid omdat de ruimtelijke kwaliteit niet snel ondergeschikt wordt geacht aan economische of maatschappelijke belangen.


29


4.3

WELSTANDSTOETS IN DE PRAKTIJK

Aan welke welstandscriteria een bouwwerk (of standplaats) getoetst wordt, hangt af van het soort bouwwerk en het gebied waarin het bouwwerk wordt of is gebouwd. Verder is voor de welstandstoets bepalend wat de wettelijke ‘status’ is van het bouwwerk: bouwvergunningsvrij of licht- of regulier bouwvergunningplichtig (Bblb), tijdelijk of permanent. In de laatste subparagraaf is een stroomschema opgenomen waarin staat aangegeven wanneer sprake is van een welstandstoets en welke criteria gehanteerd worden in de meest voorkomende situaties. In de vragenblokken in het schema wordt verwezen naar paragrafen en bijlagen van deze welstandsnota, of naar separate wetten en regelingen. De verwijzing geeft aan waar in eerste instantie extra informatie te vinden is om de betreffende vraag te kunnen beantwoorden. Uitgangspunt is dat sprake is van een initiatief waarbij het niet uitmaakt of het al is gerealiseerd. Hier onder volgt de toelichting op het stroomschema. 4.3.1

Wanneer is sprake van een welstandstoets?

Wanneer geldt de ‘normale’ welstandstoets?

Het bovenste (paarse) gedeelte van het stroomschema is bedoeld om te bepalen of bij een bouwinitiatief sprake is van een wettelijk voorgeschreven ‘normale’ welstandstoets. We bedoelen hiermee elke welstandstoets anders dan de excessenregeling. Het maakt in het stroomschema niet uit of het initiatief al is uitgevoerd of niet. Zie voor een nadere toelichting §2.4 (algemeen) en 2.8 (specifiek voor reclames). Kort samengevat is geen sprake van een welstandstoets als: 1. De betreffende handelingen niet vallen onder de definitie van ‘bouwen’, of; 2. De betreffende handelingen wel vallen onder de definitie van ‘bouwen’, maar; • •

Sprake is van vergunningsvrij bouwen, of; Het bouwwerk bestemd is om in een (niet seizoensgebonden) tijdelijke behoefte van maximaal vijf jaar te voorzien, of;

•

De gemeenteraad het gebied of de categorie van bouwwerken welstandsvrij heeft verklaard.

Wanneer geldt de ‘bijzondere welstandstoets’: de excessenregeling?

De enige uitzondering op het voorgaande punt vormt de excessenregeling. Dit is een ‘bijzondere’ welstandstoets. Zie voor een nadere toelichting §3.9. Bestaande bouwwerken en standplaatsen kunnen een exces (= ernstig strijdig met redelijke eisen van welstand) vormen als gevolg van bouwwerkzaamheden

waarvoor

de

‘normale

welstandstoets’

niet

van

toepassing

is.

De

excessenregeling geldt alleen in die gevallen dat het exces ontstaat door handelingen die vallen onder de definitie van ‘bouwen’, mits; •


•


De toets aan de criteria voor excessen wordt altijd uitgevoerd door de welstandscommissie.


30


Vrijwillige welstandstoets bouwvergunningsvrije bouwwerkzaamheden

Bij bouwvergunningsvrije bouwwerkzaamheden kan de gemeente dus, in bepaalde gevallen, achteraf (repressief, na realisatie) de excessenregeling toepassen en zo nodig aanschrijven tot verbeteringen. De excessenregeling wordt dus nooit vooraf (preventief) toegepast. Als een initiatiefnemer een plan heeft dat discussie zou kunnen oproepen voor wat betreft de redelijke eisen van welstand, is het raadzaam om voorafgaand aan de realisatie tóch een welstandsadvies aan te vragen door het indienen van een principeaanvraag. Zodoende komt men achteraf niet voor onplezierige verrassingen te staan. Het advies is in die gevallen vrijblijvend en wordt

in

beginsel

gebaseerd

op

de

‘normale’

welstandstoets

zoals

opgenomen

in

het

stroomschema, en niet op de excessenregeling. Indien het advies negatief luidt, zal vervolgens in het advies echter wel worden aangegeven of de realisatie van het initiatief tot een exces zal leiden. 4.3.2


We bedoelen met de ‘normale’ welstandstoets elke welstandstoets anders dan de excessenregeling. Toetsen aan criteria voor herhalingsgevallen.

Zie voor een nadere toelichting §3.5. Wordt voldaan aan de criteria uit deze paragraaf, dan spreken

we

van

een

herhalingsgeval.

Het

welstandsoordeel

luidt

dan

positief.

De

welstandsbeoordeling kan in die gevallen, bij licht bouwvergunningplichtige bouwwerken zonder advies van de welstandscommissie worden afgedaan. Bij regulier bouwvergunningplichtige bouwwerken is een advies van de welstandscommissie verplicht maar de beoordeling is in die gevallen niet meer dan een formaliteit (“stempeladvies”). Let wel dat de criteria voor herhalingsgevallen tweeledig zijn. Als er bij een zelfde woningtype in het betreffende bouwblok, of, indien de woning geen onderdeel uitmaakt van een bouwblok, bij een zelfde woningtype in een onlosmakelijk, seriematig cluster van woningen, al een soortgelijk bouwwerk is gerealiseerd, vormt dit bouwwerk de “trendsetter” voor latere bouwinitiatieven. Dit geldt eveneens voor door een architect vooraf ontworpen en door de gemeente geaccepteerde optionele toevoeging of wijziging voor een woningbouwproject. Toetsen aan criteria voor welstandsluw bouwen.

In een deelgebied van de wijk Blokhoeve zijn de welstandscriteria tot een minimum beperkt (zie de welstandbeleidskaart). Dit noemen we welstandsluw bouwen. Zie voor een nadere toelichting §3.7. In een zo vroeg mogelijk stadium van de ontwerpfase wordt door de welstandscommissie beoordeeld of realisatie van het ontwerp zal leiden tot een exces. De welstandstoets beperkt zich dus tot de hoofdlijnen van het ontwerp. De notitie ‘Vrije kavels Blokhoeve Eiland, kwaliteitseisen particulier opdrachtgeverschap’ is het toetsingskader (zie bijlage E). Toetsen aan een beeldkwaliteitsplan.

Voor delen van de Binnenstad, het Klooster en Blokhoeve zijn beeldkwaliteitsplannen opgesteld (zie de welstandbeleidskaart). Zie voor een nadere toelichting §3.8. Het gaat hier om grootschalige (her)ontwikkelingsprojecten die de bestaande ruimtelijke structuur en karakteristiek doorbreken. In deze gebieden is het beeldkwaliteitplan vastgesteld als onderdeel van deze welstandsnota (zie bijlage F). Alleen in deze gevallen wordt de welstandstoets gebaseerd op het beeldkwaliteitsplan. Als de ontwikkeling is afgerond ligt het dan ook in de rede om gebiedsgerichte criteria voor het betreffende gebied op te stellen en te integreren in deze welstandsnota.


31


Het beeldkwaliteitsplan komt dan als bijlage te vervallen. De toets aan het beeldkwaliteitsplan wordt altijd door de welstandscommissie uitgevoerd. Toetsen aan de thematische criteria.

Voor specifieke typen gebouwen en bouwwerken, die niet per definitie gebonden zijn aan een specifiek (deel)gebied, en gebiedsoverstijgende typologieën, gelden thematische criteria. Zie voor een nadere toelichting §3.4. De thematische criteria staan in bijlage C en zijn in enkele gevallen ook op de welstandbeleidskaart aangegeven. Het gaat om de Hollandse Waterlinie (1), historische boerderijen (2), molens en molenbiotopen (3), bouwen aan en nabij monumenten (4), archeologie (5), agrarische bedrijfsbebouwing (6), nissenhutten en romneyloodsen (7), volkstuinencomplexen (8), antenne-installaties voor mobiele telecommunicatie (9), kleine windenergiemolens op en nabij woningen (10), hoofdwegen waterinfrastructuur Nieuwegein (11), rijkswegen A2, A12 en A27 (12) en reclame (13). Op de themabladen is aangegeven of de thematische criteria in samenhang gezien moeten worden met de gebiedsgerichte criteria. Wordt binnen een thema een lichtvergunningplichtig bouwwerk gerealiseerd, dan gelden eveneens de loketcriteria, voor zover voor het type bouwwerk loketcriteria zijn opgesteld. Bij strijdigheden tussen de verschillende criteria, prevaleren de thematische criteria. De toets aan de thematische criteria wordt altijd door de welstandscommissie uitgevoerd. Toetsen aan loketcriteria.

De

Algemene

Maatregel

van

Bestuur

(AMvB)

‘Besluit

bouwvergunningsvrije

en

licht-

bouwvergunningplichtige bouwwerken’ (Bblb) schrijft o.a. voor wanneer een bouwwerk lichtbouwvergunningsplichtig is. Voor de laatste categorie gelden loketcriteria. Zie voor een nadere toelichting §3.6. In bijlage D zijn, na de algemene uitgangspunten (1) loketcriteria gegeven voor aanen uitbouwen (2), bijgebouwen en overkappingen (3), dakkapellen (4), kozijn- of gevelwijzigingen (5), erfafscheidingen (6), dakramen (7), zonnepanelen en zonnecollectoren (8), staaf-, spriet- en schotelantennes (9) en rolhekken, luiken en rolluiken (10). De loketcriteria zijn vrijwel absoluut van aard en moeten gezien worden als een verzameling standaardoplossingen die in elk geval voldoen aan redelijke eisen van welstand. Ze gelden ook als de bouwwerken, die op zichzelf bezien licht-bouwvergunningplichtig zijn, onderdeel uitmaken van een groter bouwplan waarvoor een reguliere bouwvergunning vereist is. Ze gelden dan in aanvulling op de gebiedsgerichte en/of thematische criteria. In bijlage C staat vermeld in welke gevallen, aanvullend op de algemene loketcriteria, gebiedsgerichte loketcriteria gelden. Als de welstandstoets zich beperkt tot de loketcriteria, wordt in beginsel geen advies van de welstandscommissie gevraagd. Uitzonderingen hierop zijn: 1. Alle gevallen waarbij een bouwwerk is gepositioneerd aan de voorgevel of een naar de openbare ruimte gekeerde zijgevel, tenzij sprake is van een herhalingsgeval (§3.5). 2. Een bijzondere situatie waarbij gerede twijfel bestaat aan de toepasbaarheid van de loketcriteria. 3. Bouwzaamheden

m.b.t.

beschermde

monumenten

of

een

beschermd

stads-

of

dorpsgezicht.


32


Toetsen aan algemene criteria

De algemene welstandscriteria zijn de basisbeginselen van welstand (zie §3.2 en bijlage A). Als een bouwplan niet voldoet aan het beeldkwaliteitsplan of de thematische, gebiedsgerichte en/of loketcriteria maar welstandshalve tóch wenselijk is, fungeren de algemene criteria als 'vangnet' voor de motivering van een positief welstandsadvies. Dit geldt niet bij de criteria voor welstandsluw bouwen omdat die al uitgaan van het absolute minimum qua welstandseisen. De toets aan de algemene criteria wordt altijd door de welstandscommissie uitgevoerd.


33


4.3.3


WELSTANDSTOETS IN DE PRAKTIJK Repressieve welstandstoets op basis van criteria voor excessen? Bouwvergunning nodig?

PLAN

Betreft het 'bouwen' volgens de definitie van artikel 1 lid 1a van de Woningwet ?

nee

nee

nee

ja

nee

nee

nee

ja

ja

nee

nee

ja

ja

nee

WN: §2.4 & §2.8 ja

Wordt het gebouwde maximaal 31 dagen in stand gehouden? WN: §2.4 & §2.8 nee

ja

AMvB "Bblb"

nee

WN: §2.4 & §2.8

nee Voorziet het bouwwerk onomstotelijk in een tijdelijke behoefte korter dan 5 jaar?

Voorziet het bouwwerk onomstotelijk in een tijdelijke behoefte korter dan 5 jaar?

Betreft het een welstandsvrij gebied?

nee

NEE

Voldoet het bouwwerk aan de voorwaarden voor vergunningsvrij bouwen?

WN: (nog) niet opgenomen

ja

ja

WN: §2.4 & §2.8

Betreft het een welstandsvrij gebied?

WELSTANDSTOETS?

nee

WN: (nog) niet opgenomen VANAF HIER

ja

nee

nee

Voldoet het aan de criteria voor herhalingsgevallen?

WELSTAND AKKOORD

ja

WN: §3.5

Betreft het een welstandsluw gebied?

ja

ja

WN: §3.7 & bijlage E

Voldoet het aan de criteria voor welstandsluw bouwen?

nee

WELSTAND NIET AKKOORD

ja

WELSTAND AKKOORD

ja

Is het een bouwwerk waarvoor loketcriteria zijn opgesteld?

JA

nee

WN: §3.7 & bijlage E

nee nee Betreft het een grootschalig (her)ontwikkeling waarvoor een beeldkwaliteitsplan is vastgesteld?

ja

WN: §3.8 & bijlage F

Voldoet het aan de criteria uit het beeldkwaliteitsplan? WN: §3.8 & bijlage F nee

nee

Valt het bouwwerk onder een specifiek thema?

ja

WN: §3.4 & bijlage C

Voldoet het bouwwerk aan de voorwaarden voor lichtbouwvergunningplichtig bouwen? AMvB "Bblb"

nee

nee

Bevat het bouwwerk onderdelen waarvoor loketcriteria zijn opgesteld?

Voldoet het aan de loketcriteria (algemeen & gebiedsgericht) & de thematische criteria?

ja

WN: §3.6 & bijlage D

WN: §3.4 & 3.6, bijlage C & D

nee

nee


Voldoet het aan de gebiedsgerichte criteria & de thematische criteria?

ja

nee

ja

WN: §3.3 & 3.4, bijlagen B & C nee

ja Voldoet het aan de gebiedsgerichte criteria, de thematische criteria en de loketcriteria (algemeen & gebiedsgericht)? WN: §3.3, 3.4 & 3.6, bijlagen B, C & D nee

Voldoet het bouwwerk aan de voorwaarden voor lichtbouwvergunningplichtig bouwen? AMvB "Bblb"

ja

Is het een bouwwerk waarvoor loketcriteria zijn opgesteld?

ja


Voldoet het aan de loketcriteria? (algemeen en gebiedsgericht)

ja

ja

ja

Voldoet het aan de algemene criteria?

WN: §3.6 & bijlage D (en B)

WN: §3.2 & bijlage A

nee nee

nee

nee nee

Bevat het bouwwerk onderdelen waarvoor loketcriteria zijn opgesteld?

nee


Voldoet het aan de gebiedsgerichte criteria?

ja

WELSTAND NIET AKKOORD

ja

WELSTAND AKKOORD

WN: §3.3 & bijlage B

ja nee Voldoet het aan de gebiedsgerichte criteria en de loketcriteria (algemeen & gebiedsgericht)?

LEGENDA

WN: §3.3 & 3.6, bijlagen B & D Vraag om te bepalen of een preventieve welstandstoets verplicht is.

WN: §2.4 & §2.8

= Nadere info in Welstandsnota Nieuwegein: §2.4 en §2.8

Vraag om te bepalen welke criteria gelden.

AMvB "Bblb"

= Nader info in Algemene Maatregel van Bestuur "Besluit bouwvergunningsvrij en licht bouwvergunningsplichtige bouwwerken

Beoordling door de welstandscommissie.

WN: §3.3 & bijlage B

= Nadere info in Welstandsnota Nieuwegein: §3.3 en bijlage B


34

WELSTANDSNOTA NIEUWEGEIN 2010

Recommend Documents