We wensen u veel leesplezier en inspiratie. Armoedebestrijding en sociale inclusie

Armoede en geestelijke gezondheid Oog voor elkaar, ook met elkaar Cera is een coöperatie van zo’n 412.000 vennoten en investeert samen met hen op financieel en maatschappelijk vlak. Wat deze tweede opdracht betreft, kiest Cera voor maatschappelijke projecten die voldoen aan reële behoeften en duurzame effecten bereiken, voor de samenleving in haar geheel en voor de vennoten in het bijzonder. Cera is als maatschappelijke investeerder actief op zeven domeinen: Armoedebestrijding en sociale inclusie, Coöperatief ondernemen, Kunst en cultuur, Land- en tuinbouw en duurzame ontwikkeling, Zorg in de samenleving, Lokale initiatieven in onderwijs en jeugdwerk en Samen microfinancieren en microverzekeren in het Zuiden via BRS. In het domein ’Zorg in de samenleving’ besteedt Cera specifiek aandacht aan de beeldvorming in de geestelijke gezondheid. In het domein ‘Armoedebestrijding en sociale inclusie’ investeert Cera in vorming en sensibilisatie. Organisaties, overheden en diensten moeten de armoedeproblematiek kennen om toegankelijk te zijn voor mensen in armoede. Ze moeten zich bewust zijn van hun eigen kijk op (de oorzaken van) armoede en uitsluiting. Het is de bedoeling om te sleutelen aan een positieve en respectvolle houding ten aanzien van mensen in armoede. Zo proberen we het sociale stigma samen te doorbreken. Samen met de Vlaamse overheid ondersteunde Cera tussen 2012 en 2014 vier lokale samenwerkingsinitiatieven. In elk project zijn een Vereniging waar armen het woord nemen, een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg en een Centrum Algemeen Welzijnswerk overtuigd van de meerwaarde van betere lokale samenwerking rond geestelijke gezondheid. Samen met andere relevante lokale partners gingen ze de dialoog aan over (de toegankelijkheid van de) geestelijke gezondheidszorg en over armoede in hun regio. Ze bespraken knelpunten en mogelijkheden om extra te kunnen inzetten op de toeleiding van deze kwetsbare doelgroep. Na twee jaar intensieve samenwerking, twee interactiedagen, advies- en stuurgroepen, een slotevent op 27 maart 2014 vroegen we de projecten om hun expertise te bundelen en te delen in een draaiboek. Met enige fierheid stellen we u het draaiboek van “SAMEN op de eerste lijn, het WERKT!” voor.

Draaiboek “Oog voor mekaar, ook met elkaar – SAMEN op de eerste lijn, het WERKT!”

Pagina 1

Tot slot, een voorwoord zou geen voorwoord zijn, zonder een dankbetuiging. Vooreerst dank aan Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn Volksgezondheid en Gezin, die samen met Cera dit traject aanvatte vanuit onze gedeelde bekommernis over de toegankelijkheid en toeleiding van mensen in armoede naar de geestelijke gezondheidszorg en meer in het bijzonder het CGG. Tevens een woord van dank aan onze partner Netwerk tegen Armoede en aan Prof. Dr. Jozef Corveleyn, voorzitter van de jury en de adviesgroepen. Hun engagement, betrokkenheid en enthousiasme hebben dit project zeker en vast een extra push gegeven. Wordt u bij het lezen nieuwsgierig naar de draaiboeken van de andere initiatieven? Dan verwijzen we u naar www.cera.be. Breng zeker ook een bezoek aan www.netwerktegenarmoede.be waar u het overkoepelende eindrapport en de beleidsaanbevelingen van het Netwerk tegen Armoede kunt nalezen.

We wensen u veel leesplezier en inspiratie.

Stéphanie De Smet

Dr. Carmen Mathijssen

programmacoördinator Zorg in de samenleving

programmacoördinator Armoedebestrijding en sociale inclusie


Pagina 2

Bij gezondheid denken we meteen aan het lichaam, en dus aan de huisarts. Maar ook sociale en psychische gezondheid is cruciaal. Zeker omdat we weten dat veel mensen in armoede – die een groot deel van ons publiek uitmaken – last hebben van psychische problemen. Logisch: ze leven constant in stress. Als hun ene probleem opgelost is, loert het andere om de hoek. En als je je slecht voelt, is het veel moeilijker om aan je andere problemen te werken. Maar tegelijk is het voor mensen in armoede niet eenvoudig om psychologische hulp te krijgen. Omdat de wachtlijsten in centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) veel te lang zijn. En omdat een privépsycholoog erg duur is. (Anita Rimaux, opbouwwerker Ons Gedacht vzw, Weliswaar april – mei 2014 – nummer 117)

Wat het project “SAMEN op de eerste lijnt, het WERKT!” wilde bereiken en hoe we dit realiseerden Problemen malen in je hoofd vermoeid rusteloos zoeken van zwart naar kleur levendig kalm ANNITA uit: Ons Gedacht over geestelijke gezondheid – oktober 2010

Vooraleer van start te gaan met het project “SAMEN op de eerste lijn, het WERKT!” formuleerden we samen vijf doelstellingen. Deze doelstellingen kaderen in de beleidsdoelstellingen van het CGG om intensiever samen te werken met eerstelijnsdiensten, vooral ten behoeve van sociaal zwakkere groepen. Daarnaast zijn deze doelstellingen ook een antwoord op de noden die Ons Gedacht, de Lierse vereniging waar armen het woord nemen, vaststelde tijdens hun themawerking over de toegankelijkheid van geestelijke gezondheid(szorg) voor mensen in armoede. (zie document in bijlage “Ons Gedacht voer geestelijke gezondheid. Over de geestelijke gezondheid en de geestelijke gezondheidszorg in Lier” – oktober 2010).

Onze doelstellingen waren: Doelstelling 1: We realiseren een laagdrempelig en beter aanbod geestelijke gezondheidszorg voor mensen in armoede. Door inzet van het CGG van een eerstelijnspsycholoog in het wijkgezondheidscentrum bieden we snelle en doelgericht psychische ondersteuning voor de patiënten van het wijkgezondheidscentrum. Op pagina 6 vind je meer uitleg over de patiëntenpopulatie die het wijkgezondheidscentrum wil bereiken. Gemiddeld zette het CGG 10 uur per week een personeelslid (psychologe) in binnen het multidisciplinaire team van het wijkgezondheidscentrum. De psycholoog is rechtstreeks Draaiboek “Oog voor mekaar, ook met elkaar – SAMEN op de eerste lijn, het WERKT!”

Pagina 3

toegankelijk na doorverwijzing van de huisarts van het wijkgezondheidscentrum. Na de doorverwijzing door de huisarts kunnen de mensen op korte termijn bij de psycholoog terecht. Bij crisissituaties kunnen we snel ingrijpen en doorverwijzen. Hier gaat iedereen eerst langs bij de huisarts. Als die voelt dat de patiënt nood heeft aan psychische hulp, stelt zij voor om ook eens bij de psycholoog langs te gaan. Al zijn er ook patiënten die daar zelf om vragen. Hoe dan ook, er kan snel een afspraak worden gemaakt. Meestal binnen de twee weken. In dringende gevallen al veel vlugger. (Karen Van Dessel, psycholoog CGG De Pont, Weliswaar, april – mei 2014 – nummer 117)

De inhoud van de consultaties kan zijn: ondersteuning, toeleiding naar de meest geschikte zorg, hervalpreventie, crisisgesprekken,... De aangeboden hulp houdt rekening met de context van mensen in armoede en biedt hulp op maat. De klachten kunnen heel erg verschillen. Van milde psychische problemen – de morele klap na een kankerdiagnose bijvoorbeeld – tot ernstige klachten zoals verslaving, persoonlijkheidsproblemen of psychose. En ik krijg ook vaak vluchtelingen over de vloer.’ Die generalistische aanpak – iedereen kan hier terecht, met allerlei problemen – is een basisprincipe. Net als de laagdrempeligheid en het kort op de bal spelen. Vijf tot tien gesprekken is de richtlijn. Ernstige problemen kunnen worden doorverwezen naar een psychiater, een CGG of een opname. Maar soms hebben mensen geen nood aan intensieve therapie. Het kan voldoende zijn om even de moraal op te krikken en handvaten geven om hun eigen problemen aan te pakken. Net als de huisarts ben ik een soort “huispsycholoog” die je kunt bezoeken op crisismomenten. (Karen Van Dessel, psycholoog CGG De Pont, Weliswaar, april – mei 2014 – nummer 117)

Doelstelling 2: We zorgen voor continuïteit door inbedding in het wijkgezondheidscentrum. De psycholoog die in het wijkgezondheidscentrum werkt, coördineert het zorgtraject (bijvoorbeeld hulpvraag, residentiële opname, nazorg,…) dat de patiënt doorloopt. Door de samenwerking van de psycholoog met de huisartsen en de sociaal verpleegkundige is er meer samenhang en afstemming van de zorg die de patiënt krijgt.

Doelstelling 3: We werken intensief samen met eerstelijnsdiensten. Dit realiseerden we als volgt: o Samenwerking met eerstelijnsgezondheidsdiensten Deze samenwerking krijgt vorm doordat de eerstelijnspsycholoog werkt binnen het multidisciplinaire team van het wijkgezondheidscentrum. Het multidisciplinaire team van het wijkgezondheidscentrum bestaat uit twee huisartsen en een sociaal verpleegkundige die zowel verpleegkundige taken als maatschappelijk werk opneemt. Evenzeer gaat het om samenwerking met andere eerstelijnsdiensten – of werkers, zoals psychiatrische thuiszorg. Draaiboek “Oog voor mekaar, ook met elkaar – SAMEN op de eerste lijn, het WERKT!”

Pagina 4

o Samenwerking met laagdrempelige welzijnsdiensten Sociale problemen liggen vaak aan de basis van psychische problemen bij mensen in armoede. Een paar voorbeelden: het ontbreken van een sociaal netwerk, eenzaamheidsproblematiek, … uitsluitingsmechanismen die spelen binnen de arbeidsmarkt, onderwijs, huisvestingsmarkt,… stress omwille van de voortdurende probleemsituaties in het leven van mensen in armoede … Veel mensen met psychische problemen hebben, naast professionele psychologische ondersteuning, ook nood aan “sociale ondersteuning”. Dit op twee grote vlakken: Enerzijds is het belangrijk om mensen te ondersteunen bij het realiseren van een aantal basisbehoeften en grondrechten (inkomen, betaalbare en kwaliteitsvolle huisvesting, het vinden van een job, opleiding,…). Anderzijds willen we mensen toeleiden naar organisaties in Lier (bijvoorbeeld sociaal restaurant, Ons Gedacht, d’ Amandelboom, jeugdwelzijnswerk De Samenhang, Homeless Cup voetbalproject, CAW, … ) waar ze anderen kunnen ontmoeten, waar men gelooft in hun krachten en mogelijkheden en waar mensen positieve ervaringen kunnen opdoen om zo hun zelfbeeld te kunnen versterken (empowerment). Mensen van Ons Gedacht gaven in het verleden veelvuldig aan dat dit hen psychisch weerbaarder maakt en een belangrijke preventieve rol speelt.

Doelstelling 4: We organiseren preventieve activiteiten in het kader van geestelijke gezondheid voor maatschappelijk kwetsbare groepen. We willen vorming aanbieden die informatie geeft over geestelijke gezondheid en/of geestelijke gezondheidszorg. We willen via vorming samen met mensen in armoede zoeken naar hoe ze hun draagkracht kunnen verhogen (bijvoorbeeld een vervolg op de GoedGevoel-stoel-reeks die binnen Ons Gedacht georganiseerd werd).

Doelstelling 5: We maken het thema geestelijke gezondheid(szorg) bespreekbaar. We willen het taboe dat er nog steeds is in verband met geestelijke gezondheidsproblemen doorbreken. We willen zorgen voor een correctere beeldvorming over geestelijke gezondheid(szorg) bij mensen in armoede en voor een beter inzicht in de leefwereld van mensen in armoede bij hulpverleners. Dit door dialoog met mensen in armoede en de betrokken partners.


Pagina 5

“En omdat de psycholoog gelinkt is aan een huisarts, wordt het taboe ook kleiner, legt Anita uit. ‘Iedereen gaat naar de huisarts: rijk of arm. Daar hangt dus geen stigma aan, wat je bij het OCMW bijvoorbeeld wel hebt. Bovendien is de huisarts voor veel mensen een vertrouwenspersoon. Daardoor wordt het taboe sneller doorbroken.’ Dat taboe mogen we zeker niet onderschatten, benadrukt Heidi. ‘Veel mensen schamen zich. Terwijl het een recht is om psychologische hulp te krijgen! Stel je maar eens voor dat je dag in dag uit zorgen hebt, over je kinderen, je werk, je geld. Dan is het toch niet abnormaal dat je soms een mentale opkikker kunt gebruiken?” (Anita Rimaux – coördinator WGC De Zilveren Knoop vzw en Heidi den Hollander, vrijwilliger Ons Gedacht, Weliswaar april – mei 2014 – nummer 117)

Wie wilden we bereiken in ons project?

denken, denken, overdenken vierentwintig op vierentwintig maalt de molen door hoofdpijn, hoofd vol watten pijnstillers helpen niet frisse lucht ontspannen op een bank kijken naar mensen die voorbij gaan genieten van vogelgezang LINDA

Ons Gedacht De Nieuwe Nete – januari 2013

Uit wetenschappelijk onderzoek1 is bekend dat mensen in armoede kwetsbaar zijn voor psychische problemen. Zo is armoede een chronische bron van stress. Het opgroeien in armoede laat vaak ernstige littekens na. De uitsluiting van grondrechten tast de draagkracht van mensen aan. Enkel de patiënten van het wijkgezondheidscentrum konden beroep doen op de eerstelijnspsycholoog. Het wijkgezondheidscentrum richt zich uitdrukkelijk naar alle inwoners, ongeacht zijn inkomen of sociale status, van het werkingsgebied (Lier + Koningshooikt). Maar ook al staan wijkgezondheidscentra open voor iedereen, de meeste wijkgezondheidscentra bereiken een groot aantal mensen die in een maatschappelijk kwetsbare situatie leven. Bij de opstart van het wijkgezondheidscentrum is er ook heel wat tijd geïnvesteerd in de bekendmaking van het

1

Onder andere: Van Regenmortel Tine, De toegankelijkheid van de geestelijke gezondheidszorg: armoe(de) troef, psyche 2, jaargang 18, 2006, p 4 en Gezondheidsenquête 2008.


Pagina 6

wijkgezondheidscentrum en het project eerstelijnspsycholoog bij organisaties en “doelgroepen” waarbij de toegankelijkheid van de (geestelijke) gezondheidszorg een probleem is (OCMW, sociale kruidenier, straathoekwerk, Lierse ploeg Belgium Homelesscup, zelforganisaties van allochtonen, CAW, Open School,…). Dit gebeurde in samenwerking met Ons Gedacht. Deze vereniging is het gewoon om outreachend te werken. Zo is Ons Gedacht bijvoorbeeld regelmatig aanwezig in het sociaal restaurant Kome Nete in Lier, recruteren zij voor uitstappen en activiteiten nieuwe mensen bij de sociale kruidenier of het OCMW, bevragen zij bij hun themawerking ook mensen in armoede die ze niet in hun reguliere werking bereiken. De preventieve groepsactiviteiten en sensibiliserende activiteiten waren niet enkel gericht naar de patiënten van het wijkgezondheidscentrum, maar stonden open voor iedereen die hierin interesse had. Dit kaderde in de gemeenschapsgerichte werking van het wijkgezondheidscentrum. Via Ons Gedacht werd hiervoor actief gerecruteerd.

Wie zette zijn schouders onder het project?

Droevige gedachten Parasieten Die stil en sluw Je hersenen Binnendringen Zich nestelen Zonder te vragen Of dat mag LINDA

Ons Gedacht De Nieuwe Nete – februari 2010

In Lier waren de samenwerkingspartners van het project: CGG De Pont, CAW Het Welzijnshuis, Ons gedacht vzw en Wijkgezondheidscentrum De Zilveren Knoop. Een kleine voorgeschiedenis Binnen de werkgroep geestelijke gezondheidszorg in het kader van het lokaal sociaal beleid van Lier waren er al positieve contacten tussen het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg en Ons Gedacht. Zo werd er samen met andere partners (OCMW, Similes, GGalimero) een forumdag in verband met geestelijke gezondheid georganiseerd. Een 60-tal mensen, gezondheidswerkers en welzijnswerkers uit de regio, namen deel.


Pagina 7

Het wijkgezondheidscentrum opende in september 2012 zijn deuren voor patiënten. Het wijkgezondheidscentrum is het resultaat van de themawerking van Ons Gedacht2 in verband met toegankelijkheid van eerstelijnsgezondheidszorg en geestelijke gezondheidszorg. Het opstarten van een wijkgezondheidscentrum bleek een goed antwoord op de verschillende noden die vastgesteld werden in de omgevingsanalyse die Samenlevingsopbouw maakte op basis van gesprekken met mensen in armoede en sleutelfiguren van Lierse diensten en organisaties. Wanneer de projectoproep van Cera, de Vlaamse overheid en het Netwerk tegen Armoede verscheen, hadden het CGG, Ons Gedacht en het wijkgezondheidscentrum dat toen al in de startblokken stond elkaar dan ook snel gevonden. Het CAW werd gecontacteerd en een aanvraag kon ingediend worden.

Verschillende partners, verschillende rollen

Binnen het project speelt elke partner zijn eigen rol. Centrum Geestelijke Gezondheidszorg De Pont Het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg De Pont is een tweedelijnsvoorziening in de gezondheidszorg die erkend is en gesubsidieerd wordt door de Vlaamse Gemeenschap. Vanuit vestigingsplaatsen te Boom, Lier en Mechelen en een antennepost te Heist-op-denBerg biedt het preventie en ambulante hulpverlening voor zowel kinderen en jongeren als volwassenen en ouderen met psychologische problemen en psychiatrische stoornissen. Tevens is er een forensisch team. Onze buddywerking brengt mensen met psychische problemen in contact met andere mensen om samen vriendschappelijk activiteiten te doen. Preventief wordt vooral gewerkt rond drugs en zelfmoord. Bovendien is er een werking voor kinderen en jongeren met Problemen Op School (PrOS).

Rol binnen het project: -

Deskundigheid op vlak van psychologische begeleiding van patiënten

-

Verzorgen van de consultaties door de eerstelijnspsycholoog

-

Ondersteuning van het team van het wijkgezondheidscentrum in verband met vragen over aanpak van geestelijke gezondheid

2

Ons Gedacht vzw is een vereniging waar armen het woord nemen en een project van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie vzw Draaiboek “Oog voor mekaar, ook met elkaar – SAMEN op de eerste lijn, het WERKT!”

Pagina 8

Wijkgezondheidscentrum De Zilveren Knoop Ons wijkgezondheidscentrum wil toegankelijke en kwaliteitsvolle eerstelijnsgezondheidszorg voor iedereen garanderen. Ingeschreven patiënten kunnen bij ons terecht voor gratis medische zorg op basis van forfaitaire betaling. Het wijkgezondheidscentrum krijgt elke maand een vast bedrag van het ziekenfonds per ingeschreven patiënt. De enige voorwaarde om in te schrijven is wonen in het werkingsgebied. Er zijn dus geen inkomensvoorwaarden. We bekijken gezondheid integraal. Naast de fysieke gezondheid krijgt ook de psychische en sociale gezondheid aandacht. Een wijkgezondheidscentrum werkt multidisciplinair. In Wijkgezondheidscentrum De Zilveren Knoop vind je twee huisartsen, een verpleegkundige, een maatschappelijk werker en dankzij de projectmiddelen ook een psycholoog. We bieden natuurlijk curatieve zorgen maar we investeren ook in preventie en gezondheidspromotie. (voor meer info over het concept van wijkgezondheidscentra: www.vwgc.be) Rol binnen het project: -

Inbedding van de eerstelijnspsycholoog in het multidisciplinaire team van het wijkgezondheidscentrum

-

De huisartsen van het wijkgezondheidscentrum verwijzen patiënten door naar de psycholoog

-

Toeleiding van patiënten naar andere laagdrempelige initiatieven door het maatschappelijk werk

-

Uitwerking van en toeleiding naar het preventieve luik / sensibiliserende activiteiten

Centrum Algemeen Welzijnswerk Boom Mechelen Lier Ons CAW omvat drie zorgregio's: Boom, Mechelen en Lier. Daar komen ook nog Willebroek en Heist-op-den-berg bij. Een CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk) biedt deskundige hulpverlening aan mensen met vragen en problemen. Het CAW is vlot bereikbaar, er zijn geen wachtlijsten en de eerste hulp is gratis. Je kan gewoon langslopen tijdens de openingsuren. Een afspraak maken hoeft niet, maar kan. Je kan ons ook e-mailen, bellen of chatten met een hulpverlener. Rol binnen het project: -

Wederzijdse afstemming van het aanbod van het CAW en het CGG

-

Snelle toeleiding en doorverwijzing naar elkaar


Pagina 9

Ons Gedacht vzw Ons Gedacht is een vereniging waar armen het woord nemen. Verenigingen waar armen het woord nemen engageren zich om te werken aan de volgende criteria: 1) armen verenigen zich 2) armen nemen het woord 3) werken aan maatschappelijke emancipatie 4) werken aan maatschappelijke structuren 5) dialoog en vorming met de samenleving 6) blijven zoeken naar mensen in armoede die nog niet bereikt worden Ons Gedacht brengt mensen in armoede samen. Binnen de vereniging vinden mensen een luisterend oor, kunnen ze (opnieuw) een sociaal netwerk opbouwen, (her)ontdekken ze hun mogelijkheden, vinden ze steun om stappen te zetten, … Hierdoor vinden mensen (terug) zelfvertrouwen en staan ze ook in het dagelijks leven sterker in hun schoenen. Daarnaast ijveren wij binnen Ons Gedacht voor structurele oplossingen om armoede te bestrijden. Op basis van ervaringen van de deelnemers van Ons Gedacht brengen wij problemen in kaart, gaan we op zoek naar oplossingen en gaan we in dialoog met organisaties en beleid. Rol binnen het project: -

Deskundigheid op vlak van leefwereld van mensen in armoede, bereiken van mensen in armoede

-

Deskundigheid op vlak van participatief werken, inbreng stem van mensen in armoede in de dialoog over armoede en geestelijke gezondheidszorg

-

Toeleiding van mensen voor het preventieve luik en activiteiten in verband met sensibilisering

Een aantal eerstelijnswelzijnsdiensten binnen Lier Naast de “formele” projectpartners werken we ook samen met een aantal eerstelijnsorganisaties die een belangrijke rol kunnen spelen voor mensen in armoede. Het wijkgezondheidscentrum kon reeds bij de opstartfase op een ruim draagvlak binnen de Liers welzijnsorganisaties rekenen. Ook zij zijn vragende partij naar betere en vooral snellere psychische ondersteuning voor de mensen die zij bereiken. We werken o.a. met volgende organisaties of diensten samen: straathoekwerk, OCMW, jeugdwelzijnswerk, sociaal restaurant, sociale kruidenier, d’ Amandelboom (= ontmoetingsplek voor mensen met een psychiatrische geschiedenis, georganiseerd vanuit het Psychiatrisch Ziekenhuis van Boechout), Open School Basiseducatie… Rol binnen het project: Draaiboek “Oog voor mekaar, ook met elkaar – SAMEN op de eerste lijn, het WERKT!”

Pagina 10

-

Wederzijdse doorverwijzing: partnerorganisaties verwijzen mensen naar ons door die geen vaste huisarts hebben of die consultaties bij de huisarts uitstellen omwille van financiële problemen. Het team van het wijkgezondheidscentrum, inclusief de eerstelijnspsycholoog, kan patiënten naar deze diensten doorverwijzen in functie van ondersteuning bij hulpvragen of bij het opzetten of uitbreiden van een sociaal netwerk van patiënten die hier nood aan hebben.

-

Het wijkgezondheidscentrum ging zich bij deze (en nog vele anderen) voorstellen; een aantal organisaties of diensten kwamen (komen) ook hun werking voorstellen op het teamoverleg van het wijkgezondheidscentrum. Wederzijdse kennis bevordert de samenwerking tussen gezondheids- en welzijnsdiensten.


Pagina 11

Projectverloop

Handleiding Geen weg terug opnieuw beginnen tot er een weggetje verschijnt dat weggetje breder maken doordat er licht door schijnt dan zien dat het licht in je hart verschijnt. En zo kan je dan verder tot je uiteindelijk de kracht in jou voelt leven om je hart aan anderen te geven. SARINA Ons Gedacht De Nieuwe Nete - januari 2013

Vóór 2012 -

Ons Gedacht start met een themawerking gezondheid waarbij “geestelijke gezondheid en toegankelijkheid van geestelijke gezondheidszorg” en “het opstarten van een wijkgezondheidscentrum” de twee projectsporen zijn. Samen met mensen van Ons Gedacht bundelden we knelpunten en drempels, formuleerden we aanbevelingen en gingen we in dialoog met organisaties en beleid.

-

Binnen het Liers lokaal sociaal beleid ontstaat er een werkgroep geestelijke gezondheid. Het OCMW, Ons Gedacht, het Centrum Geestelijke Gezondheid, Similes, … komen regelmatig samen en organiseren een forumdag over het thema “geestelijke gezondheid”

-

Toen de projectoproep Cera – Vlaamse overheid – Netwerk tegen Armoede verscheen besloten we samen een projectaanvraag in te dienen. Dit omdat de plannen die we wilden realiseren perfect aansloten bij het profiel van de projectoproep.

2012 -

Na een lange en intensieve voorbereidingsperiode opende begin september 2012 het wijkgezondheidscentrum zijn deuren voor patiënten.


Pagina 12

-

In september leerden de concrete medewerkers elkaar kennen. De zorgverstrekkers van het WGC en de eerstelijnspsycholoog van het CGG maakten werkafspraken: hoe zal er een afspraak gemaakt worden bij de psycholoog, wie kan er doorverwezen worden (vanaf welke leeftijd, welke problematieken, …), welke accommodatie is er nodig, hoe wordt er overlegd, welke informatie wordt er uitgewisseld tussen de zorgverstrekkers en wie communiceert dit naar de patiënten, …

-

Vanaf 3 oktober waren er wekelijks consultaties van een eerstelijnspsycholoog in het wijkgezondheidscentrum. ‘Ooit werd ik door mijn huisarts doorverwezen naar een psycholoog. Toen ik belde voor een afspraak, bleek het 45 euro per uur te kosten. Terwijl ik moest rondkomen met 50 euro per week! Denk er toch maar eens goed over na, zei die psycholoog. Ik mag nog een jaar nadenken, dat geld zal er nooit zijn. Terwijl het soms heel donker kan worden in mijn hoofd. Maar als je gratis hulp wil in een CGG, moet je bijna een jaar wachten. Ik ken genoeg mensen die in zo’n geval te veel pillen slikken, in de hoop toch opgenomen te worden via de spoed. Om heel even van hun problemen af te zijn. Nu stap ik geregeld naar de eerstelijnspsycholoog als alles me te veel wordt. Dan kom ik hier met tien dozen vol problemen binnen en keer ik met twee geordende doosjes weer terug. Zo’n psycholoog kan je financiële put natuurlijk niet dichten. Maar je wordt er tenminste niet armer van, zoals bij een gewone psycholoog. En je krijgt weer wat ademruimte om je problemen beter aan te pakken.’ (Heidi den Hollander, opgeleide ervaringsdeskundige armoede en sociale uitsluiting, vrijwilliger Ons Gedacht, Weliswaar april –mei 2014, nummer 117)

-

Binnen Ons Gedacht is een themanummer van De Nieuwe Nete gemaakt over het thema “gevoelens”. We deden dit in samenwerking met Open School CBE Basiseducatie. Mensen van Ons Gedacht schreven teksten en gedichten over gevoelens. We namen een enquête af bij allerlei mensen over wat mensen blij, bang, verdrietig of boos maakt. Verder namen we ook 3 informatieve artikels op (het buddyproject van CGG De Pont, aanbod vorming over geestelijke gezondheid in de Lierse dienstencentra, een overzichtje van waar je terecht kan als je psychische problemen hebt). De Nieuwe Nete is een tijdschrift dat gemaakt en samengesteld wordt door mensen in armoede.

2013 -

Verderzetting wekelijkse consultaties van een eerstelijnspsycholoog in het wijkgezondheidscentrum

-

We gingen met 15 mensen van Ons Gedacht het muziektheater in het kader van Te Gek bekijken.

-

Vormingsreeks “Voel je wel in je vel!” Deze reeks was een samenwerking tussen Ons Gedacht, het wijkgezondheidscentrum en Vorming Plus. De vormingsreeks van 4 bijeenkomsten werd gegeven door een medewerker van Vorming Plus. De sociaal verpleegkundige van het wijkgezondheidscentrum was aanwezig als ondersteuner en groepsbegeleider.


Pagina 13

‘Vorige zomer werd er samen met Vormingplus groepscursus georganiseerd: hoe kan je je eigen draagkracht vergroten. Dat waren heel eenvoudige tips: het is geen schande om hulp te vragen, je mag nee zeggen zonder je schuldig te voelen.’ Dat klìnkt misschien eenvoudig, zegt Heidi, maar het kunnen echte eye-openers zijn. ‘Tijdens die cursus ontdekten de deelnemers dat ook mensen die niet in armoede zitten het vaak moeilijk vinden om nee te zeggen. Dat heeft dus niets met armoede te maken, maar met mens-zijn. Dat klinkt misschien stom, maar zoiets kan wonderen doen voor je zelfvertrouwen.’ (Heidi den Hollander, opgeleide ervaringsdeskundige armoede en sociale uitsluiting en vrijwilliger Ons Gedacht, Weliswaar april – mei 2014, nr. 117)

2014 -

Verderzetting wekelijkse consultaties van een eerstelijnspsycholoog in het wijkgezondheidscentrum; gemiddeld zijn er een tiental consultaties van een uur per week

-

Vorming over armoede bij het volwassenenteam van het CGG (6 februari)

-

In het voorjaar gaat er in het wijkgezondheidscentrum, ism Ons Gedacht vzw, een vormingsreeks in verband met stoppen met roken door. “Omgaan met stress” is een thema dat zeker aan bod komt in deze reeks.


Pagina 14

Wat waren de meerwaarden en succesfactoren (volgens de verschillende betrokken partijen)? De doelstellingen van het project waren vooraf duidelijk en werden door de verschillende partners op dezelfde manier gezien en gedragen. De meerwaarde en succesfactoren zijn het meest duidelijk voor doelstellingen 1, 2 en 3. Doelstelling 1: We realiseren een laagdrempelig en beter aanbod geestelijke gezondheidszorg voor mensen in armoede. De consultaties van de psycholoog zijn op maat van de hulpvragers: o Mensen krijgen meerdere kansen. Er wordt niet te snel geoordeeld dat ze niet gemotiveerd zijn als het fout loopt bij een afspraak. o Ook anderstaligen kunnen terecht bij de psycholoog. Om deze consultaties mogelijk te maken regelt de psycholoog een tolk. o Mensen moeten niet noodzakelijk een langdurig traject doorlopen. o De consultaties gaan door op een voor de mensen vertrouwde plaats met vertrouwde gezichten aan het onthaal en in het centrum. Het aantal mensen dat komt opdagen voor een afspraak en volhoudt is dan ook groot (in vergelijking met de cliënten van het CGG). Mogelijke verklaringen hiervoor zijn: het feit dat er kort op de bal gespeeld wordt, de doorverwijzing door de huisarts die onder hetzelfde dak zit als de psycholoog, de psycholoog belt de mensen op voor de eerste afspraak, de gemoedelijke sfeer die er in het wijkgezondheidscentrum is,… Een meerwaarde is dat de psycholoog snel toegankelijk is. Kort nadat de problemen zich stellen en de patiënt een hulpvraag stelt, kan de patiënt bij de psycholoog terecht voor ondersteuning. “Als ik mij slecht voel en ik kan op het moment dat ik hulp vraag nergens terecht dan geeft mij dat het gevoel dat ik in de steek gelaten wordt. Dat bevestigt mijn gevoel dat iedereen mij laat stikken.” (uit Ons Gedacht over geestelijke gezondheid – oktober 2010)

Doorheen het project konden we vaststellen dat we binnen het project mensen bereikten die anders zeer moeilijk binnen de reguliere werking van het CGG bereikt zouden worden en dus uit de boot zouden vallen voor ondersteuning op vlak van geestelijke gezondheid.


Pagina 15

Het CGG in zijn geheel bereikt nu duidelijk meer mensen in armoede dan in 2011. %

#

2011

12,8%

222/1737

2012

13,9%

267/1919

2013

14,8%

290/1953

Percentage en aantal volwassenen die voldoen aan de criteria voor (kans)armoede

Doelstelling 2: We zorgen voor continuïteit door inbedding in het wijkgezondheidscentrum. Een meerwaarde is het bereik van een diverse maar ook zeer kwetsbare doelgroep door de inbedding in het wijkgezondheidscentrum. Een wijkgezondheidscentrum bereikt dankzij zijn lage drempel makkelijk kwetsbare doelgroepen, voornamelijk omdat: -

Het aanbod van het wijkgezondheidscentrum dankzij het forfaitair systeem (systeem binnen de RIZIV-wetgeving) gratis is. Er is dus geen financiële drempel.

-

Daarnaast biedt het wijkgezondheidscentrum een aantrekkelijk multidisciplinair aanbod. Patiënten kunnen er terecht voor huisartsenconsultaties, verpleegkundige zorgen, maatschappelijk werk en psychologische zorgen.

-

Tenslotte vertrekt een wijkgezondheidscentrum van een integrale benadering waarbij er naast aandacht voor fysieke aspecten ook aandacht is voor psychische problemen en sociale aspecten (sociaal netwerk, huisvesting, welzijn, zinvolle tijdsbesteding,…).

Om deel te nemen aan een vereniging waar armen het woord nemen ervaren mensen soms / vaak een drempel (armoede is taboe zeker ook voor etnisch culturele minderheden). Mensen willen vaak ook zelf hun boontjes doppen. Hulp gaan vragen bij een dienst (OCMW, CGG, …) is dus niet vanzelfsprekend. Op het consulteren van een huisarts rust geen taboe. Dit doet elke burger, arm of rijk, mét of zonder psychische of andere problemen. Bovendien kan iedereen die in het werkingsgebied van het wijkgezondheidscentrum (Lier en Koningshooikt – postcode 2500) zich inschrijven. Dit los van het inkomen of het sociaal statuut (bv al dan niet hebben van een verhoogde tegemoetkoming. Naar het wijkgezondheidscentrum komen, hoeft dus niet geassocieerd te worden met armoede, een laag inkomen of problemen. De huisarts is een belangrijke vertrouwenspersoon voor veel mensen. De huisarts is dan ook de aangewezen persoon om de brug te maken naar de psycholoog. De huisarts kan patiënten stimuleren om de stap te zetten naar de psycholoog. De wachtzaal van een multidisciplinaire groepspraktijk biedt een zekere anonimiteit voor de patiënten. Sommige patiënten geven aan dat ze dit belangrijk vinden. Als je in de wachtzaal


Pagina 16

van het wijkgezondheidscentrum zit, betekent dit niet noodzakelijk dat je op consultatie gaat bij de psycholoog. Je kan er even goed zitten wachten voor een consultatie bij de huisarts. Het wijkgezondheidscentrum draagt laagdrempeligheid hoog in zijn vaandel. Naast de financiële laagdrempeligheid willen we in onze werking en ons aanbod voortdurend aandacht hebben voor de meest kwetsbare groepen. Een ander voordeel van de inbedding in het wijkgezondheidscentrum is de multidisciplinariteit. De verschillende disciplines (huisarts, verpleegkunde, maatschappelijk werk en psycholoog) merken daar de voordelen van: -

De huisarts en de sociaal verpleegkundige kunnen patiënten bij psychische problemen doorverwijzen naar de psycholoog waardoor de patiënt professionele hulp krijgt.

-

De psycholoog kan beroep doen op het maatschappelijk werk dat binnen het wijkgezondheidscentrum geboden wordt om een aantal dingen op te nemen die een belangrijke impact kunnen hebben op het psychisch welzijn van mensen. Een aantal voorbeelden uit onze praktijk: Ondersteuning bij administratieve problemen (bv in orde geraken met de mutualiteit) kan ervoor zorgen dat een aantal zaken in orde geraken waardoor er een stukje stress wegvalt. De weg wijzen naar laagdrempelige ontmoetingsplaatsen zoals het sociaal restaurant, het dienstencentrum, Ons Gedacht,… waardoor het sociaal isolement van mensen doorbroken wordt. Samen zoeken naar zinvolle dagbesteding: bijvoorbeeld vrijwilligerswerk, een opleiding, een cursus bij Open School Basiseducatie waardoor mensen terug een plekje in de samenleving kunnen vinden, terug een doel in hun leven vinden. “Ik deed een tijdje vrijwilligerswerk in Ons Gedacht. Zo verveelde ik mij niet. Mijn dagen waren gevuld en ik had een reden om buiten te komen want er werd op mij gerekend. Dit heeft mij aangezet om cursussen te volgen bij Open School en om “echt” werk te zoeken en te vinden.” (uit Ons Gedacht over geestelijke gezondheid – oktober 2010)

Zoeken naar ondersteuning in verband met huishouden, opvoeding van kinderen (bv. gezinszorg , thuisbegeleiding,…) helpen regelen waardoor de draaglast van mensen een stukje verminderd kan worden. … Omdat het maatschappelijk werk onder hetzelfde dak aanwezig is, dus op een voor de mensen bekende plek, is de kans veel groter dat mensen de stap naar deze ondersteuning zetten. Bovendien kan er aan het onthaal onmiddellijk een afspraak vastgelegd worden bij de sociaal verpleegkundige. Draaiboek “Oog voor mekaar, ook met elkaar – SAMEN op de eerste lijn, het WERKT!”

Pagina 17

“En net als de huisarts zorgt Karen voor continuïteit van de zorg. ‘We kunnen de patiënten makkelijker opvolgen omdat er een stevig netwerk ontstaat. Als je zelf met veel problemen zit, is het moeilijk om je eigen zorgtraject te sturen: een afspraak maken bij het OCMW, bij de psycholoog, bij de dokter, … Die versnippering vraagt veel energie, waardoor mensen afhaken. “ (Anita Rimaux, coördinator Wijkgezondheidscentrum De Zilveren Knoop vzw, Weliswaar april – mei 2014, nummer 117)

o Wanneer de patiënt niet opdaagt voor de consultaties bij de psycholoog kan de huisarts dit opvolgen en eventueel proberen de patiënt alsnog te motiveren. Naast een meerwaarde voor de patiënten is de aanwezigheid van de eerstelijnspsycholoog ook een meerwaarde voor het zorgteam van het wijkgezondheidscentrum. Door de grote groep mensen met psychische problemen is de zorg voor de patiënten zwaar voor de huisartsen en de sociaal verpleegkundige. Het feit dat ze patiënten kunnen doorverwijzen voor professionele toegankelijke psychische ondersteuning is een belangrijke ondersteuning voor de zorgverstrekkers van het wijkgezondheidscentrum. De vlotte samenwerking tussen het CGG en het wijkgezondheidscentrum zorgde ervoor dat er vlot en goed gewerkt kon worden. Van bij het begin van het project was er bij het CGG een zeer flexibele houding (kort op de bal, veel problematieken kunnen terecht, op maat,... ) Door het overleg tussen de zorgverstrekkers van het WGC en de psychologe bij het zoeken naar aanpak van bepaalde situaties konden we tot een gedeelde visie en aanpak komen. Dit komt het effect van de behandeling van de patiënt ten goede. De voorstelling van Te Gek!? werd door de deelnemers zeer gesmaakt. De thema’s die binnen de voorstelling op een creatieve manier aangekaart werden waren herkenbaar voor de deelnemers en leverden veel stof tot nabespreking op.

Welke afwegingen en keuzes werden onderweg gemaakt? Welke hindernissen kwam je tegen? Kon je deze oplossen? In de loop van het project maakten we een aantal keuzes en stootten we op een aantal hindernissen. 1. Eerstelijnspsycholoog (doelstelling 1) -

Openstellen aanbod eerstelijnspsycholoog? We vroegen ons bij de start van het project af of we het aanbod van de eerstelijnspsycholoog zouden openstellen voor een ruimere groep dan enkel de ingeschreven patiënten van het wijkgezondheidscentrum. Uiteindelijk besloten we om het aanbod enkel open te stellen voor de ingeschreven patiënten. Dit omdat we geloven in een integrale aanpak en multidisciplinariteit hoog in het vaandel dragen.

-

Kortdurend/langdurend?


Pagina 18

We dachten na over de verhouding tussen het aantal kortdurende begeleidingen en de begeleiding van mensen met chronische problemen die een meer langdurige begeleiding nodig hebben. Het is echter niet evident om mensen door te verwijzen naar andere diensten. Dit omwille van bv wachtlijsten, het feit dat mensen zelf geen vragende partij zijn voor een residentiële opname, … We vulden de rol van de eerstelijnspsycholoog breder in dan strikt kortdurend op eerstelijn werken. Heel wat mensen hebben na een eerste opvang verdere opvolging nodig, al dan niet met een onderbreking. Vaak wordt zo herval of achteruitgang voorkomen. Zeker voor mensen die al veel behandeling hebben gekregen kan dit een aanbod zijn dat in het huidige aanbod van het CGG niet geboden kan worden. -

Wat met mensen die niet opdagen op afspraak? We maakten afspraken in verband met het omgaan met patiënten die niet komen opdagen op hun afspraak. Indien de patiënt niet op de eerste afspraak is, is het de huisarts die de patiënt contacteert. Indien mensen op volgende afspraken niet komen opdagen weegt de psychologe zelf af of ze al dan niet contact opneemt met de patiënt. Het is echter wel zo dat patiënten binnen het wijkgezondheidscentrum vrij goed op afspraak komen. We vermoeden dat dit komt door de inbedding in een voor hen gekende locatie (geen “vreemd” CGG), door de grotere betrokkenheid van de huisarts en de snellere bereikbaarheid van de eerstelijnspsycholoog.

-

Bereiken we iedereen die het nodig heeft? Een beperkt aantal mensen geraakt ook binnen dit project niet tot bij de psycholoog ook al zijn er psychische problemen. Wanneer we verder kijken zijn dit mensen die ook moeilijk op de afspraak bij de huisarts geraken. Het gaat om mensen die zeer zwaar in de problemen zitten. Vanuit het wijkgezondheidscentrum blijven we proberen deze mensen te bereiken. Hier is het belangrijk dat de mogelijkheid open blijft om de psycholoog te consulteren ….

-

Wat mag het kosten? We dachten na over de invloed van het al dan niet vragen van patiëntenbijdragen aan de toch wel zeer kwetsbare doelgroep die de psycholoog binnen het wijkgezondheidscentrum bereikt. We brachten in kaart wie tot dan toe (september 2013) op consultatie kwam bij de psycholoog en we bekeken: o

wie hiervan een verhoogde tegemoetkoming heeft

o

wie er geen verhoogde tegemoetkoming heeft maar waarvan we sterk vermoeden (op basis van intakegesprek bij inschrijving in het wijkgezondheidscentrum, op basis van contacten met de huisartsen, de sociaal verpleegkundige) dat ze moeten leven met een zeer beperkt budget

o

wie geen betalingsproblemen zou hebben

De conclusie was dat het vragen van een patiëntenbijdrage een serieuze drempel zou betekenen voor het merendeel van onze patiënten. Draaiboek “Oog voor mekaar, ook met elkaar – SAMEN op de eerste lijn, het WERKT!”

Pagina 19

2. Preventieve activiteiten (doelstelling 4) -

Het bereiken en motiveren van deelnemers aan de vormingsreeks was niet evident. Naast bet bereiken van mensen om in te stappen in een groepsactiviteit (buiten hun vertrouwde groep Ons Gedacht) is ook het blijven motiveren van mensen zelfs voor een kortdurende vormingsreeks (4 voormiddagen) niet vanzelfsprekend. Het was nodig om mensen persoonlijk aan te spreken en te overtuigen. Een aantal mensen moesten toch overtuigd worden van de toegankelijkheid: “het is echt gratis, het kost niets”, “je zal kunnen volgen want het wordt eenvoudig uitgelegd”, “het is geen ramp als je er uiteindelijk eens een keer niet geraakt”,… We belden ook elke deelnemer de dag vóór de vorming nog eens op. Het was opvallend dat mensen die op geen enkele manier gewoon zijn om binnen een groep iets te doen (bv binnen Ons Gedacht, bv binnen het sociaal restaurant,…) een grote drempel ervaren om deel te nemen aan iets dat georganiseerd wordt in groep. Dit terwijl deze mensen individueel wel vlot naar het wijkgezondheidscentrum en de zorgverstrekkers komen.

Overlegmomenten in het kader van het project -

patiëntenoverleg

De eerstelijnspsycholoog nam een aantal keer deel aan het wekelijks multidisciplinair overleg / patiëntenbespreking van het team van het wijkgezondheidscentrum. Dit om afspraken te maken in functie van de opvolging of doorverwijzing van patiënten. Naarmate het project vorderde kwam de klemtoon meer te liggen op het “tussenin overleggen”. Op de dag(en) dat de psycholoog consultaties heeft, zijn ook de twee huisartsen en de sociaal verpleegkundige aan het werk. Dit maakt het mogelijk om snel en kort te overleggen over patiënten. Dit werkte beter omdat sommige patiënten zeer snel nadat de huisarts de patiënt heeft doorverwezen bij de psycholoog terecht kunnen, omdat de situatie soms snel verandert … -

organisatorisch overleg

De psycholoog nam een aantal keer deel aan het organisatorisch overleg van het wijkgezondheidscentrum. Dit in functie van werkafspraken en het organiseren van de consultaties. -

stuurgroep project

De stuurgroep kwam een beperkt aantal keer samen. Overleggen is belangrijk; ondernemen nog belangrijker. Tot de stuurgroep hoorden: •

de eerstelijnspsycholoog van het CGG

•

de kwaliteitscoördinator en beleidsmedewerker volwassenteam CGG

•

CAW


Pagina 20

-

•

de coördinator van het wijkgezondheidscentrum die daarnaast ook opbouwwerker binnen Ons Gedacht is

•

een opgeleide ervaringsdeskundige armoede en sociale uitsluiting die als vrijwilliger van Ons Gedacht meewerkte

•

projectverantwoordelijke van het Netwerk tegen Armoede

•

éénmalig nam ook de coördinator van LOGO Mechelen deel aan het overleg

Overleggroep geestelijke gezondheidszorg binnen het Netwerk tegen Armoede Binnen het Netwerk tegen Armoede kwamen de 4 verenigingen waar armen het woord nemen (Ons Huis – Mol, Leren Ondernemen – Leuven, SOMA – Maasmechelen en Ons Gedacht – Lier) regelmatig samen om ervaringen uit te wisselen en stil te staan bij knelpunten, (beleids)aanbevelingen die we kunnen halen uit de lopende projecten.

-

Werkgroep geestelijke gezondheidszorg vereniging van wijkgezondheidscentra Intussen participeert de sociaal verpleegkundige van het wijkgezondheidscentrum ook aan de werkgroep geestelijke gezondheidszorg binnen de vereniging van wijkgezondheidscentra. In deze werkgroep wisselen wijkgezondheidscentra goede praktijken in verband met geestelijke gezondheidszorg uit, wordt er een gezamenlijke visie uitgezet van de plaats die geestelijke gezondheidszorg inneemt in wijkgezondheidscentra…

Lokaal hefboomeffect? Hoe werd er werk gemaakt van lokale inbedding vh project? Vanuit Ons Gedacht werd de nood aan toegankelijke geestelijke gezondheidszorg reeds in het verleden bij het lokale bestuur gesignaleerd. Bij de trefdag lokaal sociaal beleid van juni 2013 werd werken aan geestelijke gezondheidscentrum door zeer veel deelnemers als prioritair aan te pakken thema gescoord. Dit betekent echter niet dat er concrete initiatieven genomen worden. Iedereen vindt het belangrijk, maar er worden nergens middelen tegenover gezet. De verschillende partners van het project zullen deze nood blijven signaleren. Doordat het wijkgezondheidscentrum pas in september 2012 zijn deuren opende, was er sowieso veel tijd voorzien voor de bekendmaking van het nieuwe initiatief bij doelgroepen die problemen hebben met de toegankelijkheid van de gezondheidszorg en bij allerlei welzijnsen gezondheidsorganisaties. Bij de uitleg over de werking van het wijkgezondheidszorg werd natuurlijk ook het project rond geestelijke gezondheidszorg voorgesteld.


Pagina 21

En hoe verder? Zowel het CGG als het WGC zijn overtuigd van de zinvolheid van het project. Hier bestaat geen twijfel over. Het CGG omdat ze hierdoor een doelgroep bereiken die anders moeilijk bereikt wordt. Het WGC omdat dit project een aanbod was dat beantwoordt aan de grote nood aan psychologische ondersteuning die veel van de patiënten hebben en de bijna onmogelijkheid om mensen door te verwijzen naar een degelijk en betaalbaar aanbod dat op relatief korte termijn hulp kan bieden. Het project continueren zonder bijkomende middelen is voor beide partners onmogelijk. De kostprijs van een eerstelijnspsycholoog (8u) bedraagt ongeveer 14000 euro (personeels- en werkingskost). Het CGG heeft zijn middelen nodig om hulp te bieden aan de grote groep mensen die op de lange wachtlijst staan. Het project continueren vanuit eigen middelen zou voor het CGG betekenen dat de wachtlijst nog langer wordt. Een WGC is op termijn (5-tal jaar) zelfbedruipend. De eerste jaren zitten wijkgezondheidscentra in een financiële precaire situatie en is het zoeken naar middelen om de basiswerking te kunnen verzekeren. Dus ook hier is er – op korte termijn - geen mogelijkheid om het project met eigen middelen verder te zetten. De conclusie is dus dat we samen op zoek moeten naar extra middelen om het project te kunnen continueren. Dankzij het project hebben het CGG en het WGC elkaar beter leren kennen en de positieve samenwerking kunnen ervaren. Dit vereenvoudigt de gezamenlijke zoektocht naar middelen. Zo is er intussen bijvoorbeeld een projectaanvraag ingediend in het kader van een projectoproep kinderarmoede waarbij het CGG consultaties wil aanbieden voor kinderen van 0 tot 18 jaar in het wijkgezondheidscentrum en in het huis van het kind in Lier. Verder zal natuurlijk de expertise die de eerstelijnspsycholoog heeft opgebouwd in het werken met mensen in armoede aanwezig blijven binnen het volwassenenteam van het CGG. Het WGC zal vanuit zijn integrale visie op gezondheid blijven investeren in ook de geestelijke gezondheid van mensen. Maar alleen kunnen we natuurlijk niet hetzelfde bieden als met de hulp van partners die een specifieke deskundigheid hebben in geestelijke gezondheidszorg. Ook Ons Gedacht zal oog blijven hebben voor de geestelijke gezondheid van mensen in armoede. Niet vanuit een hulpverleners-perspectief maar vanuit de eigenheid van een vereniging waar armen het woord nemen. Actief zijn binnen een vereniging waar armen het woord nemen is vaak positief voor het psychisch welbevinden van mensen in armoede. Het bieden van een luisterend oor, de kans bieden aan mensen om anderen te ontmoeten en zich zinvol in te zetten, het werken aan empowerment … zal Ons Gedacht hoe dan ook blijven doen. Dit is één van onze kernopdrachten.


Pagina 22

Aanbevelingen -

andere initiatiefnemers? o Inbedding in een initiatief dat laagdrempelig is en op een vlotte manier mensen in armoede bereikt zorgt ervoor dat ook geestelijke gezondheidszorg toegankelijker wordt. o Het is belangrijk dat je vooraleer gestart wordt met een project vertrekt met dezelfde doelstellingen. o Gezondheidszorg integraal benaderen: naast geestelijke gezondheid moet er ook aandacht zijn voor fysieke gezondheid en sociale gezondheid.

-

lokaal o Het lokaal sociaal beleid zou ook een rol kunnen opnemen in verband met geestelijke gezondheid. Het lokaal sociaal beleid zou kunnen investeren in het uitbreiden van het aanbod van geestelijke gezondheidszorg, zou het netwerk en de wederzijdse kennis tussen gezondheidszorg en welzijnszorg kunnen stimuleren, …

-

Vlaams o Voorzie middelen voor het uitwerken van het concept van een eerstelijnspsycholoog op lange termijn; voor ons is een eerstelijnspsycholoog het best ingebed in een multidisciplinaire setting (dit hoeft zeker niet perse een wijkgezondheidscentrum te zijn) die gemakkelijk (dus wel een toegankelijke multidisciplinaire setting die bijvoorbeeld uitdrukkelijk met de derdebetalersregeling werkt) en veel mensen bereikt in een maatschappelijk kwetsbare positie. o Ons gedacht en het wijkgezondheidscentrum vraagt uitdrukkelijk om voldoende middelen te voorzien voor de Centra Geestelijke Gezondheidszorg waardoor de wachtlijsten afnemen en de reguliere werking van het CGG toegankelijker zou worden. (zie ook dossier geestelijke gezondheidszorg in Lier)

-

Federaal o Het erkennen en terugbetalen van consultaties bij erkende en opgeleide psychologen door het RIZIV in combinatie met de toepassing van de derdebetalersregeling zou ervoor zorgen dat geestelijke gezondheidszorg voor een hele groep financieel al een heel stuk toegankelijker zou worden. Nu is het zelfs niet alleen voor mensen in armoede financieel ontoegankelijk. Hierdoor zouden de wachtlijsten van de CGG’s ook misschien al afnemen.


Pagina 23

o Bij artikel 107: afbouw van de residentiële hulpverlening is goed bij mensen waarbij residentiële hulpverlening niet nodig is maar er moeten voldoende middelen zijn om ambulante hulpverlening uit te bouwen. Er moet ook hier extra aandacht besteed worden aan mensen die uit de boot vallen en niet beschikken over een sociaal netwerk.

Korte samenvatting van ons project SAMEN op de eerste lijn, het WERKT! Het project realiseert een laagdrempelig aanbod geestelijke gezondheidszorg voor mensen in armoede. Het CGG zet een psycholoog in in het wijkgezondheidscentrum. Deze psycholoog is snel en rechtstreeks toegankelijk voor de patiënten van het wijkgezondheidscentrum. Door de inbedding in de multidisciplinaire werking van het wijkgezondheidscentrum is continuïteit van de zorg gegarandeerd. Het project streeft naar een intensieve samenwerking met eerstelijnsdiensten. Mensen in armoede of mensen met psychische problemen hebben vaak nood aan “sociale ondersteuning”. We willen mensen toeleiden naar plekken waar ze anderen kunnen ontmoeten, waar ze een luisterend oor vinden, waar men gelooft in hun krachten en mogelijkheden en waar mensen positieve ervaringen kunnen opdoen om zo hun zelfbeeld te versterken. Daarnaast ontwikkelen we preventieve groepsactiviteiten en sensibiliserende acties in verband met geestelijke gezondheid. Via deze activiteiten willen we de draagkracht van mensen in armoede verhogen. Via Ons Gedacht worden mensen in armoede betrokken bij de uitwerking van initiatieven. Hierdoor willen we een bijdrage leveren tot een correctere beeldvorming over geestelijke gezondheid(szorg) bij mensen in armoede en een beter inzicht in de leefwereld van mensen in armoede bij hulpverleners. Eenzaamheid is een ziekte Wie kent dat nare gevoel, dat gekriebel in darmen en onderbuik, dat geknaag. Eenzaamheid. “Zoek contact met uw familie”, zegt de psychologe, “dit is de roep van het bloed.” Maar familie heb ik niet. “Eenzaamheid is een ziekte”, zei mijn vader. Zoek contact, maar wie alleen is, wordt geweerd. Een mooie zondag, 21 juli. Ik ga naar het défilé in Brussel. Ben wat vroeg. In het park tegenover het paleis staan tafeltjes in een kiosk. Ik wil gaan zitten. “Je blokkeert de tafel”, zegt de uitbater. Volk komt in trossen. Zij zijn welkom. Bij plaatsbespreking in het theater kijkt men raar op. Alleman komt gekoppeld. In het beste geval krijg je een plaatsje aan de buitenkant 1van de rij. Met kerstmis is het helemaal hopeloos. Aan de ramen hangen affiches met de tekst “Nodig een eenzame uit.” Dan liever thuis, tussen mijn boeken.


Pagina 24

De maatschappij is niet gemaakt voor alleenstaanden. Wie zong dat ook alweer? I’m just a lonely boy, lonely and blue. POL Ons Gedacht - De Nieuwe Nete – Januari 2013


Pagina 25

Bedankt! Bedankt aan: •

alle mensen van Ons Gedacht die aan de slag gingen met hun eigen ervaringen om op te komen voor anderen en te zoeken naar oplossingen die een grotere groep ten goede komt

•

alle patiënten van het wijkgezondheidscentrum voor hun vertrouwen

•

alle partners van het project en de medewerkers die het project realiseerden

•

Cera en de Vlaamse Overheid die ons de financiële mogelijkheden bood

•

Het Netwerk tegen Armoede voor hun ondersteuning

Donker gat, diepe put Tot grond gezakt Hoog flikkert een straaltje licht Lijkt ver weg Vol moed beginnen klimmen Halverwege terugglijden Nieuwe poging wagen Hopen dat het lukt Bijna aan de rand

Niet gehaald Plof naar beneden Moed zinkt in schoenen

Weer proberen Hoera, gelukt

Linda Ons Gedacht De Nieuwe Nete – Januari 2013


Pagina 26

Lijstje met afkortingen

CAW

Centrum Algemeen Welzijnswerk

CBE

Centrum voor Basiseducatie

CGG

Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg

GGalimero

Geestelijke Gezondheidszorg As Lier-Mechelen Regionaal Overleg

OCMW

Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn

LOGO

Lokaal Gezondheidsoverleg

PrOS

Problemen Op School

VZW

vereniging zonder winstoogmerk

WGC

wijkgezondheidscentrum

RIZIV

Rijksinstituut ziekte- en invaliditeitsverzekering

Colofoon April 2014

Coune Yoeri

Beleidsmedewerker / Coördinator volwassenenteam CGG De Pont

Rimaux Anita

Opbouwwerker Ons Gedacht vzw – coördinator Wijkgezondheidscentrum De Zilveren Knoop vzw (beiden projecten van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie vzw)


Pagina 27

We wensen u veel leesplezier en inspiratie. Armoedebestrijding en sociale inclusie

Recommend Documents