Inleiding Taal: je hebt het de hele dag nodig. Als je een brood koopt of een sms leest. Als je naar de film gaat, of de bijsluiter van je medicijnen leest. Als je een liefdesbrief schrijft of een formulier invult. Taal lijkt dan ook vanzelfsprekend. Maar dat is het niet. Tenminste, niet voor iedereen. Niet voor mensen die dyslectisch zijn. Niet voor mensen met leerproblemen. Taal is ook niet vanzelfsprekend voor mensen die weinig onderwijs hebben gehad. Of voor mensen die uit een ander land komen. 4
Alles bij elkaar zijn dat er anderhalf miljoen in Nederland. Anderhalf miljoen mensen voor wie taal niet vanzelfsprekend is. Anderhalf miljoen mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. En dus ook met allerlei dagelijkse bezigheden. Hoe het voelt om laaggeletterd te zijn, leest u in dit boek. In 43 openhartige brieven vertellen laaggeletterde mensen over de rol van taal in hun leven. Zo schrijft Bert Derks: ‘Het is net alsof het alfabet een kippenhok is, met de letters als kippen op een rij. Als de kippen stilzitten kun je de letters vinden. Maar als je een woord wilt schrijven, komt er een vos in het hok, en het hele alfabet is door elkaar.’ Emmy vertelt dat ze bijna een afspraakje met de jongen van haar dromen misliep.
Brieven_ad_Prinses_binnenwerk_Leeslicht.indd 4
3/4/10 3:22 PM
Alleen omdat ze zijn sms niet kon lezen. Maar de brieven laten ook zien hoe mensen veranderen als hun taalvaardigheid verbetert. Zo heeft Florina Diaconu door beter Nederlands te spreken nieuwe vrienden gemaakt. Harjo Wimmenhove kan nu ontzettend van lezen genieten. En Patty ZitmanHuang zegt over leren schrijven: ‘Het herinnert me aan het knabbelen aan suikerriet. Hoe verder je komt hoe zoeter het wordt.’ Alle brieven in dit boek zijn gericht aan H.K.H. prinses Laurentien der Nederlanden. Want met haar Stichting Lezen & Schrijven komt zij op voor laaggeletterden in Nederland. En daarom is zij voor deze mensen erg belangrijk. Dat vindt ook Besra Ozcan. Ze beschrijft het zo: ‘Bedankt prinses Laurentien, voor alle mogelijkheden die u ons heeft gegeven. Dankzij u leren wij de Nederlandse taal lezen en schrijven. Wat ik in 17 jaar niet heb geleerd, heb ik binnen een jaar geleerd, dankzij uw steun.’
5
Wij wensen u veel leesplezier! In verband met de leesbaarheid heeft de redactie eventuele spelfouten in de brieven verbeterd. Meer ontroerende, grappige en leuke brieven leest u op www.mijnabc.nl.
Brieven_ad_Prinses_binnenwerk_Leeslicht.indd 5
3/4/10 3:22 PM
Voor prinses Laurentien, Ik doe de deur open voor de krantenjongen. Als ik de deur open, waaien alle kranten weg. Als ik goed kijk, zie ik ook een in rood geschreven briefje wegvliegen. Als ik het briefje niet te pakken kan krijgen, wordt de jongen rood en zegt: dat was voor jou bedoeld. Toen dacht ik dat het niet waar was, maar toch rende ik achter het briefje aan. Weer kreeg ik het niet te pakken.
6
Als ik me omdraai, is die leuke krantenjongen weg. Er ligt een nieuw briefje in de brievenbus. Daarop staat: je krijgt het later nog wel! Ik zou wel willen weten wat er op dat briefje stond. Ik zit de hele dag en nacht te denken, en op school kan ik mijn aandacht er ook niet echt bij houden. En dan … is het weer woensdagmiddag. Eindelijk komt die leuke krantenjongen weer langs. Hij stopt een geelgroen briefje in de brievenbus. Je zult wel willen weten wat daar op staat zeker. Nu, ik zal het je vertellen: I LOVE YOU. Ik vond het echt superlief. Ik bedacht dat ik hem ook zo’n briefje zou geven. De woensdag erna gaf ik hem een roze briefje met daar op: I LOVE YOU TOO. Hij werd eerst een beetje rood en gaf me toen een kus. Ik dacht toen: wat kan taal eigenlijk veel zeggen.
Brieven_ad_Prinses_binnenwerk_Leeslicht.indd 6
3/4/10 3:22 PM
De woensdag daarna kwam hij met een heel mooi gedicht: Taal
Schrijven, spreken en lezen. Waarom kunnen mensen niet schrijven, niet spreken en niet lezen? Je zou niet kunnen praten, niet zingen, niet dichten. Dat zou wat zijn. Niet kletsen op het plein. Niet schelden dat doet pijn. Geen briefjes schrijven. Niet fluisteren. Niets, helemaal niets. Je wordt helemaal gek. Niet schrijven, niet kunnen spreken en niet lezen. Je kunt niets. Geen brood halen. Niet naar school. Geen boeken lezen. Niets, helemaal niets. Ik zou kunnen dromen …
7
Dat ik zou kunnen. Schrijven, spreken en lezen. Kornelieke Zuidema
Brieven_ad_Prinses_binnenwerk_Leeslicht.indd 7
3/4/10 3:22 PM
Lieve Laurentien Hallo, ik ben Arib Saїd, ik ben 14 jaar en ik woon in Rotterdam. Als u mijn naam hoort, denkt u vast al dat ik niet hier in Nederland ben geboren, en dat klopt ook. Ik ben namelijk geboren in Afghanistan.
8
Twee jaar geleden was ik nog in Afghanistan. Maar het was er veel te gevaarlijk. We woonden in een oud rieten hutje. Overal waar we keken waren soldaten, achter resten van muren, achter grote stenen. Ze waren gewoon overal, we konden niet eens fatsoenlijk onze hut uit omdat er soldaten rond ons hutje lagen. We woonden op het platteland. We hadden veel land, maar dat was allemaal verwoest door tanks en pantservoertuigen. Dus we laadden alle spullen die we nog hadden op een oude kar. We gingen naar de grote stad verhuizen, daar was het nog veilig en konden we eten gaan verkopen voor geld. Onderweg werden we bekogeld omdat wij tussen twee vijandige kampen doorliepen. Helaas is mijn broertje Alia daarbij gestorven. We hebben Alia een stukje verderop begraven. We waren vlak bij de stad toen er allemaal vrachtwagens met soldaten uit Nederland langskwamen. Ze riepen tegen ons: ‘Kom met ons mee, het is veel te gevaarlijk hier!’ We zijn met hen meegegaan op weg naar de grens. Mijn vader, mijn moeder en ik waren in slaap gevallen.
Brieven_ad_Prinses_binnenwerk_Leeslicht.indd 8
3/4/10 3:22 PM
We waren zo moe van de reis. Daardoor zijn wij niet op tijd uitgestapt en zijn we meegereden naar Nederland. Zo zijn wij hier in Nederland terechtgekomen. Ik zit nu op een school waar meer dan de helft allochtoon is. Ik zit in het tweede jaar van het speciaal onderwijs. Ik ben slecht in taal en spelling. Het is dan ook erg moeilijk voor mij om zo’n brief te schrijven, maar ja het is stukken beter dan in Afghanistan tussen de soldaten te wonen. Ik voel me gewoon veilig hier in Nederland, ik heb weer vrienden. Het is gewoon een superland. Ik wil hier voor altijd blijven. Mijn vader is blij met zijn groentewinkel en mijn moeder helpt mensen in de huishouding. Ik hoop dan dus ook echt niet dat we weer terug moeten.
9
Groeten, Arib Saїd
Brieven_ad_Prinses_binnenwerk_Leeslicht.indd 9
3/4/10 3:22 PM
Beste prinses Laurentien,
10
Ik zat bij een meisje in de klas. Die vond lezen en schrijven heel moeilijk. De leraren hielpen haar niet. Niemand dacht aan haar. Ze was altijd heel stil. Ze zei niks. Sommige kinderen wilden haar wel helpen. Maar ze deden het niet omdat ze bang waren voor de grote pestkop. Maar een jaar later hielpen die kinderen haar wel. Het bleek dat ze meer aandacht nodig had dan andere kinderen. En dat ze alles moeilijker vond dan anderen. Ze haalde veel onvoldoendes. De leraren dachten dat dat erbij hoorde. Maar nu ze meer aandacht krijgt, gaat het een stuk beter met haar. Ze haalt nu veel hoge cijfers. En ze is niet meer de stilste van de klas. Iedereen accepteert haar zoals ze is. Ze wordt niet meer gepest of uitgescholden. Nee, iedereen doet leuk tegen haar en vrolijk. Ze is een heel ander kind geworden. Als je mensen helpt in plaats van ze uit te lachen komen die mensen verder. Dus blijf niet toekijken. Nee, ga actie ondernemen! Help diegene. Diegene heeft het al moeilijk zat. Groetjes van Sandra Huizing
Brieven_ad_Prinses_binnenwerk_Leeslicht.indd 10
3/4/10 3:22 PM
Beste prinses Laurentien, Eerst zal ik maar eens wat over mezelf vertellen. Ik ben Els de Boer, ik ben 13 jaar oud en ik woon op een boerderij met heel veel koeien (87). Ik vind taal best moeilijk. Al dat gedoe met het voltooid deelwoord en de persoonsvormen. Er valt niks van te snappen. Waarom is het gewoon niet allemaal met een t? Of allemaal met een d? Dat zou toch veel makkelijker zijn? Het lezen van boeken vind ik wel heel leuk. Ik haal niet zo vaak boeken want ik heb nooit zin om naar de bibliotheek te gaan. Als ik wel ga zijn er niet zo heel veel leuke boeken, daarom lees ik dus ook haast nooit. Ik schrijf wel heel vaak brieven. Soms zoek ik dan gewoon een adres in een telefoonboek op en dan ga ik aan diegene een brief schrijven. Maar ik schrijf ook veel aan mijn vriendinnen die niet zo dichtbij wonen. Ik ben blij dat u zoveel voor kinderen doet die niet zo veel kunnen lezen of schrijven, want dat is heel belangrijk. Ik heb een vriendinnetje die het allemaal niks kan schelen, dat vind ik erg jammer.
11
Nou, groetjes van Els de Boer
Brieven_ad_Prinses_binnenwerk_Leeslicht.indd 11
3/4/10 3:22 PM
Lieve prinses Laurentien,
12
Ik zit nu in de Nederlandse les en probeer een goeie brief naar u te schrijven, maar dat is nog best moeilijk! Ik ben gevlucht uit Irak samen met mijn broer en zit nu in een asielzoekerscentrum. Ik vind het best erg dat we onze ouders daar moesten laten zitten. Maar wat hadden we dan moeten doen?! Ik kreeg toen ik nog in Irak woonde een lijstje van mijn vader mee voor boodschappen, maar ik had echt geen idee wat er op stond! Ik liep maar wat door de winkel en vroeg steeds aan mensen wat op mijn lijstje stond. Dat was echt verschrikkelijk; iedereen keek me aan alsof ik gek was, terwijl ik dus gewoon NOG niet kon lezen. Ik weet niet zo goed wat ik in deze brief moet zetten, ik kan nog niet zo goed Nederlands. Ik doe echt mijn best en mijn vriendinnen helpen mij gelukkig ook wel. Maar deze brief is echt helemaal alleen van mij aan u! Telkens als ik weer een woord typ zie ik weer een rode streep eronder staan, omdat ik dat woord fout heb geschreven, maar ik vind het niet zo erg meer. Want ik weet van mezelf dat ik nog niet zo goed Nederlands kan, maar dat komt nog wel! Ik hoop dat u het wel goed kunt lezen ondanks al mijn fouten. Ik vind het eigenlijk best wel fijn om dit allemaal aan u te vertellen. Ik zit er nog elke dag mee.
Brieven_ad_Prinses_binnenwerk_Leeslicht.indd 12
3/4/10 3:22 PM
Maar ik weet dat op een dag ik net zo goed kan lezen en schrijven als al mijn vriendinnen hier! Groetjes, Carola
13
Brieven_ad_Prinses_binnenwerk_Leeslicht.indd 13
3/4/10 3:22 PM
