Visie tapijt 2030
Inhoud 2 Inhoud 2 Inleiding 3 De tapijtsector in vogelvlucht 4 Visie op tapijt en de tapijtsector in 2030 6 Ambities tapijtsector 8 Het routekaart project 11 Trends en drivers voor de tapijtsector
Inleiding Routekaart Tapijt is een initiatief van de tapijtbranche vertegenwoordigd door branchevereniging MODINT en de Verenigde Nederlandse Tapijtfabrikanten (VNTF) begeleid door DNV, specialist in toekomstverkenningen.
De leden van de VNTF ontwikkelen in 2011 een Routekaart Tapijt met als ‘zichtjaar’ 2030. De Routekaart tapijt geeft richting aan het versterken van de tapijtsector op het gebied van innovatie en duurzaamheid. Wij doen dat in samenwerking met ketenpartijen, kennisinstituten en externe experts.
In 2011 werken wij een Routekaart Tapijt uit met de volgende peilers: markten van de toekomst gezond en gemak nieuwe materialen flexibele productie retour en recycling innovatiekracht
De visie ‘Tapijt 2030’ baseert zich op de voorstudie die de leden in 2009 en 2010 hebben uitgevoerd. Onder de noemer “van technology push naar market pull” is door de marketing- en strategisch verantwoordelijken met technische experts van de tapijtfabrikanten een markt- en sectoranalyse uitgevoerd en is er een marktverkenning voor wonen, kantoor en zorginstellingen opgesteld. De bevindingen zijn getoetst door externe innovatie- en duurzaamheidsexperts en vormen de bouwstenen voor de visie op de sector in 2030.
Met het opstellen van de Routekaart Tapijt stellen we vast welke concrete stappen nodig zijn.
Met deze brochure willen we alle belanghebbenden in de sector informeren en motiveren.
In deze brochure presenteren wij de huidige positie van de tapijtsector, onze visie en ambities en de richting van innovatieve ontwikkelingen naar een duurzame tapijtsector.
Routekaart Tapijt
We onderzoeken hoe creatieve en ambitieuze ontwikkelingen technisch, economisch en organisatorisch zijn te realiseren. Met overzienbare stappen kunnen we de komende jaren op weg naar die innovatieve, duurzame tapijtsector in 2030!
Het is van belang om met elkaar de kennis en krachten te bundelen om de sector te versterken en zich individueel en in samenwerking met elkaar voor te bereiden op de toekomst. Uiteraard houden wij u op de hoogte van de ontwikkelingen. Voortgang van de ontwikkelingen en meer informatie vindt u terug op de website www.tapijtnet.nl/ branche/routekaarttapijt. U kunt natuurlijk ook rechtstreeks met ons contact opnemen!
Patric Hanselman (directeur MODINT/VNTF)
De tapijtsector in vogelvlucht Om aan te geven waar we momenteel staan met de tapijtsector schetsen we hier een aantal belangrijke kenmerken. Enkele aanvullende trends en drivers voor de tapijtsector staan omschreven op pagina 11 van deze brochure. Meer informatie over de huidige situatie vindt u op www.tapijtnet.nl/branche/routekaarttapijt
Belangrijke internationale (export) positie
Vraag stabiliseert, maar gevaar
Nederland is met zo’n 15 actieve tapijtproducenten de derde tapijtproducent ter wereld. De Nederlandse tapijtfabrikanten produceren circa 180 miljoen vierkante meter tapijt per jaar (2008). 85% van het geproduceerde tapijt wordt geëxporteerd naar andere EU landen.
De vraag naar tapijt is de afgelopen 10 jaar sterk afgenomen maar lijkt nu langzaam te stabiliseren. De dalende vraag heeft niet geleid tot het terugdringen van productiecapaciteit. De consequenties zijn grote voorraden en een gevaar van structurele overcapaciteit.
voor overcapaciteit blijft
Projectenmarkt lucratief, maar niet eenvoudig
De projectenmarkt wordt grotendeels via tussenpersonen (projectontwikkelaar, architect, aannemer) en via tapijtfabrikanten bediend. In omringende landen heeft de groothandel een sterke positie. De projectenmarkt is een lucratieve maar lastige
Nederlandse tapijtfabrikanten zijn van oudsher sterk in getuft kamerbreed voor consumenten. De garens zijn verantwoordelijk voor 80% kostprijs product!
Duurzaamheid steeds belangrijker In de periode 1998-2008 heeft de tapijtsector 47% energie efficiency verbetering gerealiseerd,
mede door energieterugwinning middels gebruik van productieafval als secundaire brandstof. Duurzaamheid is een belangrijk thema bij vooruitstrevende tapijtproducenten. Zij investeren op een actieve wijze in afvalbeperking, recycling, beperken en compenseren van de uitstoot, energiebesparing en groene energie.
Huidige tapijtketen
Woning Tuften Vermaalden
Olie
Bij de Nederlandse tapijtfabrikanten werken ongeveer 2500 medewerkers. Het betreft met name laaggeschoolde arbeid. De loonkosten bedragen 6-8% van de totale kosten bij kamerbreed tapijt tot 10-35% bij tegels.
markt. Elk project is uniek en het opbouwen en onderhouden van de relatie en de leveringsbetrouwbaarheid zijn van essentieel belang.
Bitumen
Automotive
Consument wil tapijt zien en voelen; winkelketens in opmars In Nederland kopen consumenten tapijt vooral bij de gespecialiseerde detailhandel. Verkoop via Internet is nog beperkt. De detailhandel in Nederland bestaat uit ruim 3.000 winkels. Winkelketens bedienen ongeveer 30% van de markt. De verwachting is dat de winkelketens hun positie verder verbeteren.
Vliegtuigen
Weven
Kantoor Garen
Verven
Hotel Cruiseschepen School
Latex
Backen Zorg
Natuurlijke grondstoffen Snijden
Outdoor
3
Visie op tapijt en de tapijtsector in 2030 De voorstudie door de MODINT/VNTF-leden leverden omschrijvingen op van de status van tapijt en de tapijtsector in 2030 op verschillende punten. Wij geven u onderstaand een kijkje in een mooie toekomst.
Tapijt essentieel onderdeel
Tapijt staat voor gemak in onder-
inrichting
houd en reiniging
Door nauw aan te sluiten bij de vraag van specifieke doelgroepen en verbeteren en uitbouwen van functionaliteiten is tapijt weer een belangrijk, modern en comfortabel onderdeel in de inrichting van woning, kantoor en zorginstelling. Tapijt is zelfreinigend & onderhoudsarm, heeft een uniek design, ondersteunt domotica/ ICT en levert een actieve bijdrage aan een gezond binnenklimaat. De Nederlandse tapijtindustrie is een grote speler in residentiële, projecten en outdoor markten in Europa en heeft een sterke positie in groeimarkten buiten Europa.
Het onderhoudsgemak van tapijt is sterk verbeterd. Tapijt is eenvoudig te stofzuigen. De inwerking en hechting van vuil is nihil. Er zijn zelfs ‘zelfherstellende’ kwaliteiten verkrijgbaar.
Tapijt levert een actieve bijdrage aan een gezond binnenklimaat
Tapijt bevat componenten voor een actieve beheersing van diverse aspecten van het binnenklimaat. Het zorgt voor comfort, goede akoestiek, stofafvang, is allergiegeschikt, anti-bacterieel (waar nodig), temperatuur- en vochtregulerend en desgewenst geuractief.
Routekaart Tapijt
Tapijt ondersteunt domotica functies
Technotapijt ondersteunt volledig draadloos en maximaal flexibel diverse ICT en domotica functies op kantoren, in zorginstellingen en in huishoudens. Voor een gezond binnenklimaat is er zeer fijnmazige aansturing mogelijk van temperatuur, vocht en stof. In zorg- en kantoorprojecten ondersteunt tapijt lokalisering en routing van personen en materialen (‘TomTom-tapijt’). In huishoudens is de toepassing gericht op de totale en interactieve beleving van beeld, geluid en sfeer in o.a gaming, fitness en ontspanning (‘Wii-tapijt’).
Tapijt is duurzaam en wordt
Flexibele on-demand productie
duurzaam geproduceerd
Door een zeer flexibele, ondemand productie is de sector uitstekend in staat direct in te spelen op vraagveranderingen van klantgroepen.
Tapijt wordt geproduceerd met een minimale input van virgin materialen en fossiele energie. Oil-based materialen worden maximaal gerecycled en uiteindelijk als secundaire energie benut. Met een optimale inzet van natuurlijke materialen en biobased kunststoffen is het gebruik van op aardolie gebaseerde kunststoffen verder teruggedrongen. Voor de energiebehoefte wordt maximaal ingezet op energie-efficiency en hernieuwbare energie. Energiewinst in de keten wordt gerealiseerd door het verbeteren van het warmtecomfort van tapijt, energie-efficiënt reinigen en recycling van synthetische materialen. Zie ook de tabel met de ambities van de tapijtsector op de volgende pagina.
Klantinteractie toegespitst op specifieke doelgroepen
Door een uitgekiende doelgroepbenadering (in toon, taal en communicatiekanaal) staat tapijt weer in de breinpositie van de klant. Klanten, verkooppersoneel en adviseurs gebruiken uitstekende interactieve internettools. Onafhankelijke inzichten over de gezonde en duurzame kwaliteit en het op eenvoudige wijze onderhouden en vervangen van tapijt staan centraal.
Innovatiekracht: een leidende rol in ketensamenwerking en duurzame ontwikkeling
De tapijtsector speelt een initiërende en leidende rol in de ontwikkeling en implementatie van duurzame productie en retoursystemen. Een herkenbaar en breed geaccepteerd duurzaamheidslabel voor tapijt staat borg voor betrouwbaarheid en transparantie. In Nederland is weer sprake van een ‘tapijtinstituut’ (network of excellence) waarbinnen keten en kennispartners samenwerken aan een hoogwaardige en duurzame ontwikkeling van de Nederlandse tapijtsector. Bedrijven schakelen snel en goed van gezamenlijke activiteiten naar eigen productontwikkeling en marktintroductie van innovaties. Samenwerken met partijen in de keten is daarbij van essentieel belang.
5
Ambities tapijtsector Visie element
Prestaties
Tapijt essentieel onderdeel inrichting
Marktaandeel in woonkamer: substantiële groei Marktaandeel slaapkamer: behoud dominante positie Marktaandeel projectmarkt: behoud dominante positie Marktaandeel zorginstelling: substantiële groei Marktaandeel outdoor: continueren groei
Gezond binnenklimaat
Warmtecomfort in combinatie met vloerverwarming: is verbeterd Stofafvang en stofvrij binnenklimaat: aantoonbaar excellent Allergie geschikt: aantoonbaar excellent Actief anti bacterieel: aantoonbaar excellent (daar waar nodig) Temperatuurregulerend: mogelijkheden materialen maximaal benut Vochtregulerend: mogelijkheden materialen maximaal benut Geuractief. mogelijkheden materialen maximaal benut Ergonomisch (loop- en valcomfort): mogelijkheden materialen maximaal benut Akoestiek: mogelijkheden materialen maximaal benut
Gemak in onderhoud
Vuilhechting: minimaal in poolstructuur en aan poolgaren Vochtinwerking in poolgaren: minimaal Stof verwijderen: maximale stofverwijdering per handeling Zelfherstellend voor vlekken en kleine beschadigingen.
Domotica functies
Inpasbaarheid domotica functies (data en stroom): betrouwbaar en veilig. Actieve monitoring en sturing binnenklimaat: instellen grenswaarden eenvoudig mogelijk
Duurzame tapijtketen
Energiebesparing productie: 30 tot 50% Energiebesparing in de keten: 20% in gebruiksfase (warmtecomfort, onderhoud) Duurzame energie: 50-100% CO2 uitstoot: 60-90% reductie Gebruik water: 30-50% reductie Gebruik chemicaliën: 100% veilig Uitstoot chemicaliën (milieu en binnenmilieu): 100% onschadelijk Gebruik grondstoffen: 75-90% reductie Landgebruik en bio-diversiteit: duurzaam
Flexibele on-demand productie
Op maat leveren van afmetingen, kleur, design, pool en pooleigenschappen: flexibel met minimale verhoging productiekosten Leggen en snijden van tapijt: eenvoudig met beperkte hulpmiddelen (ook doe-het-zelf)
Klantinteractie
Sterk imago bij specifieke doelgroepen: specifieke eigenschappen versterken en verbeteren Serviceconcepten: maximaal ontzorgen van klantgroepen Uitstekende interactieve en beeldende verkoop en designtools
Innovatiekracht
Network of excellence: sterk netwerk met kennisinstellingen en ketenpartijen Kennisverspreiding: effectieve en efficiënte verspreiding binnen sector Kennis toepassing: snelle vertaling naar producten door individuele bedrijven
Routekaart Tapijt
Visie 2030
7
Het routekaart project Om een samenhangende route naar 2030 uit te stippelen voert de tapijtsector in 2011 de onderstaande deelprojecten uit in samenwerking met kennisinstellingen en ketenpartners. Resulterend in een Routekaart Tapijt: innovatief en duurzaam.
Toekomstvisie: schetsen van duurzame, innovatieve ketens De kernvraag van dit onderzoek is: Hoe kunnen we de komende 20 jaar de productie duurzamer en flexibeler maken? In gesprekken met externe experts op het gebied van duurzaamheid en innovatie wordt de ontwikkelde visie getoetst en aangescherpt tot een prikkelende en uitdagende schets van de tapijtketen van de toekomst.
Markten van de toekomst De deelprojecten rond markten van de toekomst starten met deskresearch en interviews waarin de belangrijkste ontwikkelingen in de markten van zorg, kantoren en wonen worden vastgesteld. Vervolgens worden in drie aparte expertateliers met vertegenwoordigers uit die markten visionaire schetsen van respectievelijk zorg, kantoor en woonomgevingen in 2030 opgesteld. De nadruk ligt daarbij op de functies, het gebruik, de inrichting en het bin-
Routekaart Tapijt
nenklimaat. De resultaten van de ateliers worden in een seminar met de sector uitgewerkt en vertaald naar nieuwe of versterkte producteigenschappen en naar nieuwe product- en dienstenconcepten. Voor ‘wonen’ worden ook nieuwe winkel- en verkoopconcepten ontwikkeld.
Gezond en gemak Onder deze noemer verkennen we hoe tapijt (nog meer) kan bijdragen aan het actief verbeteren van het binnenklimaat op het gebied van akoestiek, vochtbalans, stofafvang en temperatuurcomfort (besparing op verwarming en gebruik van vloerverwarming). Daarnaast ontwikkelen we in samenwerking met ketenpartners zoals apparatenbouwers en schoonmaakbedrijven nieuwe concepten en definiëren we eisen voor apparaten en materialen. Hiermee moet de effectiviteit van het reinigen verbeteren en het energieverbruik afnemen. Ook bekijken we hoe we de tapijtklant
Markten van de toekomst Trends in wonen, werken en zorgen Woon, kantoor en zorgomgeving: de toekomst (SMART & Techno) Eisen aan binnenklimaat Kansen voor tapijt Verkoop en winkelconcepten
Gezond en Gemak
Concepten voor onderhoud & Reiniging Onderhoudapparatuur & middelen Binnenhuisklimaat Leggen
Duurzame, flexibele productie High tech productie Flexibel, on demand, Lean Assemblage top en onderlaag Verwisselbare poollaag Droge fabricage
Nieuwe materialen
SMART materials Natuurlijke materialen Biobased polymeren Zelfreinigende materialen & coatings Backing
Retour en Recyclingsysteem Cascade model Recycling en retour logistiek Hoogwaardig hergebruik Mono tapijt
Innovatiekracht
Versterken relatie met kennis en ketenpartners Centre of Excellence Randvoorwaarden voor succesvolle innovatie
optimaal kunnen ‘ontzorgen’ in het onderhouden en reinigen van tapijt.
Nieuwe materialen (garen, backing en coating) De tapijtsector zal via oriënterend en vergelijkend onderzoek verkennen welke technisch en economisch interessante materialen richting 2030 voor tapijt (en backing) beschikbaar kunnen komen. Het onderzoek beschrijft soorten vezels, coatings en backingmaterialenen de mogelijkheden om tapijteigenschappen te versterken en randvoorwaarden voor succesvolle toepassing in tapijt. Dit schept inzicht in de feitelijke mogelijkheden en de randvoorwaarden voor toepassing in tapijt van de toekomst (dus ook ‘techno’ en ‘smart’). Hierbij besteden we expliciet aandacht aan de geschiktheid van vezels en coatings voor getuft, geweven en vernaald tapijt. Ontwikkelingen en kansen op het vlak van toepassen van nanomaterialen maken hiervan een belangrijk onderdeel uit.
Flexibele productie Dit deelproject ontwikkelt concepten voor een tapijtproductie waarbij ecologische en technische kringlopen worden gesloten. Ook worden de consequenties vastgesteld van producteisen, zoals warmtecomfort, techno/
smart anti-stof, anti-vuilhechting en onderhoudgemak, voor de productie. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de productie van techno/smart tapijtlagen in een high-tech productieomgeving en het assembleren en scheiden bij het leggen en verwijderen van tapijt.
bovenstaande innovaties succesvol te ontwikkelen en implementeren. Daarbij wordt gewerkt aan het opbouwen van een netwerk van kennisinstellingen en ketenpartijen waarmee innovaties kunnen worden gerealiseerd.
Integreren resultaten en opstellen actieprogramma
Retour- en recyclesystemen De kern is het schetsen van één of meer concepten waarmee uit tapijt weer garens, vezels of kunststof korrels kunnen worden gemaakt met een minimaal verlies in kwantiteit en kwaliteit. Hergebruik moet leiden tot een verlenging van de gebruiksduur van het basismateriaal (polymeer/ vezel) met een factor 4 tot 10. Door hoogwaardige recycling kan uiteindelijk een (vrijwel gesloten) materiaalkringloop met een minimale input van virgin materiaal ontstaan.
De projectgroep zal de resultaten met betrekking tot prestatieverbeteringen en de maatregelen voortkomend uit de diverse
Tapijtketen 2030
Natuurlijke grondstoffen
plan van aanpak. Ook wordt de visie uit fase 1 (zie schema pagina 10) van de routekaart finaal aangescherpt. Om het draagvlak voor de oplossingen en het actieprogramma verder te vergroten zullen resultaten van de diverse deelprojecten en van de totale Routekaart via gesprekken en bijeenkomsten met de tapijtfabrikanten en ketenpartijen breed worden gecommuniceerd om een actief draagvlak te creëren.
Andere Sectoren
Bitumen?
Garen productie
Innovatiekracht Om als sector en bedrijven effectief de implementatieslag te kunnen maken van onderzoeksbevindingen naar daadwerkelijke Research & Development (collectief of individueel) en productontwikkeling (individueel, competitief), is innovatiekracht nodig. Dit deelproject levert een inventarisatie, analyse en uitwerking van randvoorwaarden om
deelprojecten integreren tot een gedragen actieprogramma dat duidelijk maakt hoe de verschillende tussenresultaten behaald gaan worden en welke inspanningen hiervoor nodig zijn. Te denken valt aan: opzetten van onderzoekprogramma’s, ontwikkelen van nieuwe concepten, implementeren van technologieën, uitvoeren van pilots en aangaan van strategische allianties. Voor de deelprojecten die de komende 3 tot 5 jaar uitgevoerd worden, bevat het actieprogramma een concreet
Garen!
Tapijt productie
Gebruik
Olie Latex?
9
Het routekaart project 2010 - 2011 Fase 1
Plannen
Fase 3 Integraal actieprogramma
Toekomstvisie
Integrale prestatie eisen
Markten van de toekomst
Fase 2 Gezond en gemak Nieuwe materialen Duurzame, flexibele productie Retour & recyclingsystemen Innovatiekracht
Communicatie & draagvlak aug
sep
okt
Routekaart Tapijt
nov
dec
jan
feb
mrt
apr
mei
jun
jul
aug
sept
okt
nov
dec
Trends en drivers voor de tapijtsector De toekomst van de tapijtmarkt hangt grotendeels samen met de onderstaande trends en drivers.
Informatisering en snelle technologische ontwikkelingen De komende jaren zullen er resultaten geboekt worden op het gebied van nano-technologie, gen/DNA en biotechnologie en ICT. Nanocoatings zullen eigenschappen van materialen verder verbeteren. Gen- en DNAtechnologie zullen leiden tot betere natuurlijke vezels. De toenemende informatisering leidt, gecombineerd met de zorg voor veiligheid en privacy, tot nieuwe markten voor technotapijt. Druk op aanbod en prijs aardolie De groeiende bevolking en welvaart in onder andere China leidt tot een enorme toename van de vraag naar grondstoffen zoals olie, metalen en mineralen. De druk op aanbod en prijs voor aardolie stimuleert de vraag naar alternatieve duurzame materialen en recycling. Ook energiebesparing door betere warmte-isolatie van tapijt een belangrijk aankoopargument worden.
Duurzaamheid Door de (aandacht voor) klimaatverandering en de dreigende verschraling van de natuur neemt de vraag naar duurzaam geproduceerde producten toe. De vraag naar duurzaam tapijt van natuurlijke materialen, eenvoudig te recyclen kunststof tapijt en/of tapijt van bio-based kunststoffen zal sterk groeien. Gezondheid Een toenemend deel van de bevolking is zich bewust van de grote persoonlijke en maatschappelijke problemen die veroorzaakt worden door de combinatie van stijgende welvaart en consumentisme (overgewicht, allergieën etc). De groeiende aandacht voor gezondheid zal tot een grote vraag naar gezond tapijt leiden. Tapijt levert een expliciete en actieve bijdrage aan een optimaal gezond binnenklimaat. Gemak Druk bezette, veeleisende consumenten gaan nog meer dan nu op zoek naar gemak en tijdsbesparing. Voor de tapijtsector
zal het belang van een snelle en effectieve reiniging, eenvoudig zelf te leggen en verwijderen tapijt evenals het via (internettools) maken van je eigen unieke tapijtdesign toenemen. Ook komt er ruimte voor nieuwe concepten die de klant volledig ontzorgen. Toenemende welvaart De toenemende welvaart in grote delen van Centraal Europa, het Midden-Oosten, delen van Afrika en in mindere mate in West Europa leidt tot groeiende bestedingen aan wonen en woninginrichting. Hierdoor zal ook in de tapijtsector de vraag naar kwaliteitsproducten toenemen. Diversiteit woon- en leefvormen De groeiende diversiteit in etnisch-culturele achtergrond, samenlevingsvormen en leefstijlen leidt tot een grotere diversiteit aan woningen en woninginrichtingen. Flexibel en op maat leveren wordt daardoor doorslaggevend.
vorm naar wens geleverd worden. Dit vraagt om flexibele productie en op de doelgroep toegesneden verkoop- en winkelconcepten. De uitdaging en verantwoordelijkheid van de sector is om daarin duurzaam te voorzien. Vergrijzing Het aantal één- en tweepersoonshuishoudens met deels welvarende ouderen zal sterk toenemen. Voor deze groep zijn gezondheid, gemak en comfort belangrijk. De groep is relatief tapijt minded en zal op eigen behoefte en smaak afgestemd tapijt vragen. Internationalisering en toenemende concurrentie Globalisering leidt tot andere concurrentieverhoudingen en verschuiving van productie. Om een sterke positie te krijgen en te behouden moeten producenten aantoonbare toegevoegde waarde (gezond, duurzaam, gemak en techno tapijt) en flexibele tapijtconcepten leveren.
Individualisering en mass customization Individualisering en toenemende welvaart hebben geleid tot een veeleisend consumptiepatroon, van budget tot design. Klanten eisen, dat materialen, designs en
11
Visie tapijt 2030 Onderstaande bedrijven werken samen met de VNTF, DNV en kennis- en ketenpartners dit routekaart tapijt project in 2011 uit: Belakos Carpets Best Wool Carpets BéWé Tapijt Desso Edel International Tapijtfabriek Intercarpet InterfaceFlor MID Carpets Rinos Vi-floor Non-wovens De Routekaart tapijt is opgesteld in samenwerking met:
Colofon: De brochure “Visie Tapijt 2030” is een uitgave van de Verenigde Nederlandse Tapijtfabrikanten (VNTF) een ledengroepering van MODINT dé ondernemersorganisatie voor de mode, interieur, tapijt en textielbranche Postbus 428 3700 AK Zeist 030 - 232 09 00
[email protected] Meer informatie kunt u vinden op www.tapijtnet.nl/branche/ routekaarttapijt Auteurs: Peter Koppert (VNTF/MODINT) en Ben Römgens (DNV) Vormgeving en druk: Adrichem reclame & evenementen Foto’s en illustraties: VNTF leden en Except Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van VNTF/MODINT. Februari 2011 De brochure is gedrukt op FSC papier. Het FSC-keurmerk geeft de zekerheid dat de grondstof voor het papier afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen.
Routekaart Tapijt
