Waterverhalen Met voorwoord van Henk Ovink
Colofon: Waterverhalen In opdracht van: Nationaal Watertraineeship en Team Helder Water Teksten: Chamo Bijlmakers, Lianne Koomen, Nienke Lips en Tine te Winkel Illustratie voorpagina: John Körver Datum: mei 2016
“De watersector is prachtig van binnen en van buiten, maar communiceert vooral voor zichzelf. Zij kan zich door eigen kanalen te gebruiken en op een authentieke, kwetsbare en open manier
te communiceren een plek in het nationale en internationale nieuws verwerven. Dat draagt bij aan waterbewustzijn. Hiervoor is het
hoognodig dat zij aan hun conservatieve houding gaan werken en
‘domineegedrag’ loslaten. Om dit te bereiken is een beetje meer doengericht lef en charisma nodig.
Verras, ontwapen en neem risico!”
Voorwoord Ik werk over de hele wereld en ervaar overal dat water beslissend is voor onze toekomst. Water is noodzakelijk voor energie, voedsel en voor onze steden. Water is noodzakelijk voor het leven. Als we niet veranderen dan gaat de wereld kapot aan de waterproblematiek. Bij 9 van de 10 rampen in de wereld is water de beslissende factor: te veel, te weinig of te vies. En als we doorgaan met het verkeerd aanpakken van die wateropgave dan zijn in 2050 maar liefst 2 miljard mensen de klos. En in 2080 is dat aantal verdubbeld tot 4 miljard. Als Nederlandse watersector kennen we deze feiten bijna uit ons hoofd. We weten hoe het zit, we weten dat het anders moet. En we hebben jaloersmakende kennis in huis – we hebben het schoonste drinkwater van de wereld, we leven in de veiligste stedelijke rivierdelta die er is, we hebben de oudste maar ook beste watergovernance en een robuuste en toekomstgerichte aanpak voor veiligheid en kwaliteit waarbij publieke en private partijen elkaar vinden. En toch moet het anders – en niet alleen in de rest van de wereld. Ook wij, met al onze kennis en kunde, slagen er niet altijd in om de watervragen van morgen nu werkelijk innovatief en voorbeeldig te beantwoorden. Het gaat niet zozeer om waterveiligheid, -zekerheid of -kwaliteit, nee het gaat om alle drie tegelijk gemixt met verstedelijking, economie en milieu. We moeten de meerwaarde van die complexiteit opnieuw waarmaken, in kennis, innovatieve projecten en slimme coalities. Zo bouwen we voort op onze cultuur van waterland, waar veiligheid en kwaliteit al eeuwenlang het verschil maken en de wereld laten zien dat leven met water uniek én waanzinnig is. Alleen zo maken we nieuwe verhalen, nieuwe praktijken en nieuwe partnerschappen die inspireren en een voorbeeld kunnen zijn voor anderen. Dat moeten we niet alleen in Nederland doen, maar wereldwijd. Overal op de wereld met onze integrale kennis en ervaring opnieuw uitvinden hoe we met veranderkracht het verschil kunnen maken. De wereld vraagt om betere antwoorden, innovatie en inspiratie.
4
Waterbewustzijn is cruciaal voor een beter begrip van de urgentie en voor het werkelijk benutten van de vele kansen, innovatief en ondernemend. Dat geldt voor ons allemaal, zowel binnen de watersector, als ook daarbuiten. We hebben nieuwe voorbeelden, verhalen en coalities nodig, die ons wakker schudden en anderen betrokken maken. Voor die voorbeelden hebben we vertellers nodig. Vertellers uit de watersector. maar zeker ook van daarbuiten die met ons die nieuwe verhalen maken en doorvertellen. Hoe krijgen we meer aandacht en urgentie, meer actie en impact voor een verhaal dat de kern vormt van onze onzekere, maar ook kansrijke toekomst? Dat is de vraag die Team Helder Water stelt. Ze beginnen bij de basis, bij de echte professionele verhalenmakers, de media. De coalitie met de media groeit en versterkt. Dit moeten we allemaal verkennen en benutten om waterverhalen te maken die de wereld veranderen.
Henk Ovink
Nederlandse Watergezant
5
Voorwoord Het thema water is momenteel absoluut geen populair en aantrekkelijk thema onder jongeren. Dit is ook logisch verklaarbaar: jongeren van nu zijn namelijk nooit op een negatieve manier in aanraking geweest met ons water. Het is dus niet zo dat het thema water niet interessant genoeg is, maar onbekend maakt onbemind. Toch vraagt het leven onder de zeespiegel met een stijgende zeespiegel, en steeds meer en heftigere buien en stormen om continue aandacht voor de veiligheid van onze dijken. Het waterbewustzijn moet daarom zowel onder jongeren als ouderen vergroot worden. Een effectieve manier om het waterbewustzijn onder jongeren te vergroten zou een overstroming zijn. Dit is natuurlijk niet mogelijk en zeker niet wenselijk. Gelukkig zijn er meer manieren om het bewustzijn te vergroten. Eén daarvan is het inzetten van media. Doorgaans besteden veel jongeren circa 6,5 uur per dag aan media. Met het gebruik van sociale media kun je dus op een efficiënte manier een grote doelgroep bereiken. De vraag is echter hoe je sociale media het beste kunt gebruiken. Graag geeft ik een aantal tips voor een optimale communicatie met jongeren. Allereerst is het belangrijk dat u creatief bent, daarnaast is het goed de beïnvloeders van jongeren er ook bij te betrekken en is het van belang om actueel te blijven. Maak uw werk aanschouwelijk voor jongeren! Maar luister ook goed naar de vernieuwende ideeën van jongeren. Vertel hoe spannend werken aan ons water kan zijn. De grote projecten worden aangelegd voor onze toekomst, betrek jongeren erbij.
6
Rest mij nog een vraag, namelijk: welke sociale media kun je het beste gebruiken? De afgelopen jaren was Facebook het mediaplatform van jongeren. We zien langzamerhand dat Instagram deze positie overneemt. Dit platform, waar het vooral draait om veel foto’s en weinig tekst, kunt u goed gebruiken. Zoals bekend is, is Twitter minder populair onder jongeren. Al met al kunt u gebruik maken van veel sociale media, mits u maar genoeg volgers hebt. Anders is het zinloos om gebruik te maken van sociale media. Het inzetten van sociale media is een secundaire manier om het waterbewustzijn onder jongeren te vergroten en om ze te stimuleren voor een baan in de watersector. Primair is het open gesprek!
Johannes van der Poel Jeugddijkgraaf
7
Inleiding Waterbewustzijn heeft een boost nodig. Veel Nederlanders zijn zich weinig bewust van de unieke leefomgeving waarin wij wonen. De young professionals van het Nationaal Watertraineeship gaat dit aan het hart. Zo is ´Team Helder Water’ opgericht onder het motto “Water op onverwachte plekken”. Wij maken onzichtbaar water zichtbaar en vergroten zo het waterbewustzijn. Deze uitgave is het resultaat van ons eerste project! Waterverhalen, waarom? Water is niet vaak onderwerp van het dagelijks gesprek, tamelijk onverwacht dus. Blijkbaar lukt het ons waterprofessionals niet om onze kennis en ervaring op de juiste manier aan de man te brengen. Wie kan ons hierbij helpen? De media en communicatie sector brengt het nieuws, maar wat is nieuws? Dat wat wij professionals als interessant zien, slaat dat wel aan bij het publiek? Hoe kunnen we de juiste snaar raken om hetgeen we doen bij het grote publiek te brengen? In dit project hebben wij de verbinding gezocht tussen de watersector en de media en communicatie sector. Aan de randen van beiden sectoren liggen kansen die niet direct zichtbaar zijn. Hoe kunnen de mediasector en de watersector elkaar ondersteunen? Zo zijn we een zoektocht gestart om het “media spel” te snappen. Tijdens onze #waterzoektocht hebben we workshops georganiseerd, interviews gehouden, training gegeven. We hebben vooral veel geluisterd naar de verhalen van Sjuul Paradijs, Henk Ovink, Hidde Jansen, Jan Sonneveld en nog veel meer. Om gelijk toe te passen wat we hebben geleerd zijn we zelf gestart met het schrijven van columns. 8
Dit boekje is het resultaat van wat we hebben geleerd tijdens onze zoektocht. De columns, lessons learned, de ‘Water & Media Theorie’, alles is hier terug te vinden. Wij wensen jullie veel leesplezier en gaan er natuurlijk vanuit dat je dit boekje er bij pakt als wilt communiceren over jouw water!
Chamo, Nienke, Lianne en Tine Projectteam “Media en Water”
www.teamhelderwater.nl www.nationaalwatertraineeship.nl Twitter: @teamhelderwater @watertrainees #Teamhelderwater #waterzoektocht #watertrainees
9
10
Inhoud Voorwoord: Henk Ovink
4
Voorwoord: Johannes van der Poel
6
Inleiding 8 Column #1: Twee fusten, één biertje!
12
De Theorie: Water en Media
14
Lessons learned: Henk Ovink
20
Column #2: Watervervuiling is prachtig!
22
Lessons learned: Mediaworkshop
24
Column #3: Shit happens...
25
Lessons learned: Hidde Jansen
27
Lessons learned: Arjen Hoekstra
28
Column #4: Vallen we in onze eigen waterput?
29
Lessons learned: Ferenc van Damme
31
Lessons learned: Jan Sonneveld
32
Column #5: Vakantiestress! De watervraag van Roos.
33
11
Twee fusten, één biertje! 26/02/2016 Vrijdagmiddag. De computerschermen kunnen onze aandacht nog maar amper vasthouden. Toch worden wij steeds enthousiaster. Waarom? Geen moeilijke vraag. De klok slaat bijna vijf uur. Tijd voor de vrijdagmiddagborrel! Voor ons, vier jonge waterprofessionals, blijft na een lange werkweek nog één vraag hangen: “hoe krijgen we Nederland meer waterbewust?”
Water! Iets dat tijdens de liefkozend genoemde vrijmibo waarschijnlijk alleen voorbij komt als side-drankje. Een side-drankje voor een goed glas wijn of dat fijne vaasje bier. Raar eigenlijk, want water speelt een grote rol tijdens het productieproces van bier en wijn. Ook voor mij en mijn collega’s is water niet het meest vanzelfsprekende onderwerp tijdens de borrel. Toch wordt ons leven voor een groot deel beheerst door water, wij werken namelijk allemaal in de watersector. De één bij toeval, de ander wist lang geleden al dat zijn passie hier ligt. Die passie brengt ons terug bij de vraag hoe wij ‘ons’ water over kunnen brengen naar de rest van werkend Nederland. De rest van werkend Nederland, iedereen wiens leven niet wordt beheerst door water, iedereen die tijdens de vrijmibo waarschijnlijk niet praat over zuiveringen, dijken en grondwater. 12
Even voor de duidelijkheid, wij praten tijdens de vrijmibo ook niet alleen over de medicijnen in onze ontlasting en het complexe zuiveringsproces dat hierbij komt kijken. Toch vragen we ons af: hoe kunnen we deze passie voor water op een ‘boeiende’, ‘voor iedereen leuke’ en ‘interessante’ manier overbrengen naar onze medeborrelaars? Het zou toch leuk zijn als we ook eens met anderen in het cafe in gesprek komen! Voormalig hoofdredacteur van de Telegraaf, Sjuul Paradijs, gaf ons hiervoor de belangrijke tip: ‘maak je verhaal en de boodschap klein en relevant voor de doelgroep’. Een perfecte opdracht voor de vrijdagmiddag. Want hoeveel water is er eigenlijk nodig is om die borrel, waarmee wij de werkweek zo graag afsluiten, te produceren? Het antwoord is: gemiddeld zo’n twee fusten water per glas. De precieze getallen zijn 300 vaasjes water voor een vaasje bier en 960 glazen water per glas wijn. Dit watergebruik zit vooral in de gewasteelt van de ingrediënten, het produceren en het afkoelen van de drank. Ook voor de productie, reiniging en recycling van de glazen flessen waarin het gele en rode goud wordt geserveerd is water cruciaal. Belangrijk om te beseffen is dat voldoende schoon water geen onuitputtelijke bron is. Toch is hier een positieve ontwikkeling gaande. De huidige trend in duurzaamheid zet mensen aan om te zoeken naar wegen om het waterverbruik te verminderen. Zo wil Heineken in 2020 de groenste brouwer van de wereld zijn. De productie van een liter bier mag dan nog maar maximaal 3 liter water kosten. De besparing wordt gerealiseerd door het ondermeer gebruik van algen in de waterzuivering (www.sprout.nl). Het is half zeven, we zitten nog steeds in een café op het Plein in Den Haag en bij ons rijst een nieuwe vraag: “Het verbouwen van de granen en druiven verbruikt veel water, maar weten we eigenlijk wel waar deze worden verbouwd? Eén ding is zeker, gezien onze kwaliteitseisen en grote waterexpertise in Nederland hopen wij voor vanavond dat onze gewassen in Nederland worden verbouwd!
13
De Theorie: Water en Media
Doel van de boodschap: Waarom?
Doe een onderzoek naar wie jij als afzender bent en waarom je een boodschap wilt vertellen. Bedenk hierbij goed wat je wilt bereiken met de boodschap en vanuit welk doel je schrijft. Denk eens na over de volgende dingen: Wie zijn wij? Wie ben jij als organisatie en welk doel heb je? Als je jezelf vanuit een objectief licht bekijkt kan dit je helpen bij de volgende fase. Dan ga je namelijk je doelgroep identificeren. Het is belangrijk om een beeld te hebben hoe ze jou als organisatie zien. Hoe gedetailleerder en objectiever je dit in deze fase doet, hoe beter jouw boodschap uiteindelijk aansluit bij jouw doel. 14
Welk doel heeft jouw boodschap? Bedenk voor je gaat schrijven of vertellen wat het doel is van je boodschap. Zo kun je informeren en inspireren zonder te veel randzaken te betrekken. Die focus helpt je om je daadwerkelijke doel scherp te houden. Tip hierbij is om je doel klein en helder te houden en niet teveel uit te willen wijden. Je boodschap is al interessant genoeg! Waarom wil ik dit vertellen? Je hebt net vastgesteld wat de reden is achter het vertellen van je verhaal. Misschien is het nog wel belangrijk om te bedenken waarom je dit wilt vertellen. “Wat is het doel achter je doel?” (Hidde Jansen) Wij willen het waterbewustzijn vergroten, net als veel anderen in de watersector. Tijdens de zoektocht werd vaak gevraagd: “maar waarom wil je waterbewustzijn dan bevorderen?”. Een vraag waar we best even over na hebben moeten denken. Een vraag waar ook weer nieuwe vragen uit voortkwamen: “Wanneer is iemand waterbewust?” en “Als hij zich bewust is, gaat hij er dan ook naar handelen?”.
Context en spelregels: Wat en Wanneer?
Begin iedere keer als je een nieuwe boodschap maakt ook echt opnieuw met schrijven. Kijk en luister in je omgeving naar wat speelt. Vraag je af wat dit voor effect heeft op jouw boodschap. Denk hierbij na over het volgende: Leeg papier en lege zaal Begin altijd met een leeg papier en een lege zaal. Trek niet je ene verhaal uit de kast om de boodschap voor het volgende te vormen. Ga er dan ook niet vanuit dat je doelgroep dezelfde is als die van je vorige bericht. “Zo past je boodschap altijd weer bij publiek” (Jan Sonneveld).
15
Welke factoren spelen er allemaal? Wanneer zend je je boodschap en wat speelt op dat moment in de maatschappij? Is het een verhaal dat past bij wat in de actualiteit speelt op dat moment? Houdt het de mensen bezig? Maken ze zich zorgen over de problematiek die jij aan wilt kaarten? Speelt een politiek debat op het thema, of kun jij dit met je boodschap aanwakkeren? Kun je deze vragen met ja beantwoorden? Dan is de kans groot dat je veel lezers zult bereiken en reacties op zult wekken. Denk ook na over de momenten wanneer je communiceert en via welk kanaal. Ieder kanaal heeft zijn eigen ‘piekmomenten’. Durf! Durf open te staan om te leren, durf te beginnen en durf te falen! Durf je boodschap op een onconventionele manier over te brengen. De kanalen waarmee je communiceert, het onderwerp dat je kiest. Als we iets van onze waterzoektocht hebben geleerd is dat je gewoon moet doen. Leer van je fouten, sta open voor kritiek en evalueer je eigen ontwikkeling. Experimenteren kan goed in een proeftuin die uit een kleine doelgroep bestaat.
Belevingswereld en realiteit van doelgroep: Wie?
De doelgroep wordt vaak snel vastgesteld. Ons niet inleven in de doelgroep is een valkuil waar we snel instappen. Dit is herkenbaar toch? Hierdoor wordt de doelgroep snel gegeneraliseerd en kun je de plank snel misslaan. Denk bij het in kaart brengen van je doelgroep aan: Generaliseer je doelgroep niet Dit klinkt als een open deur. Toch is het over één kam scheren van de doelgroep een veelgemaakte fout. Overheden hebben het vaak over ‘de burger’ en private partijen spreken over hun ‘klanten’. De vraag is hoe deze brede doelgroep is opgebouwd en wie je wilt bereiken als zender. Stel jezelf meerdere vragen. Vragen over leeftijd, woonplaats en onderwerpen waar zij zich mee bezighouden zijn een goed begin. De meest effectieve manier om hierachter te komen is door de doelgroep actief te vragen wat zij willen horen. 16
Al deze vragen hebben invloed op de vorm en middelen van hoe jij je boodschap wil overbrengen. “De kans op het ‘wij versus zij’ beeld is een gevolg van veralgemenisering van de doelgroep” (Ferenc van Damme). Staat je doelgroep open voor jouw boodschap? Nadat je een duidelijk beeld van je doelgroep hebt geschetst moet jezelf de vraag gaan stellen: “Welk beeld heeft de doelgroep van mij en staan ze open voor mijn boodschap?” Dat jij een duidelijk beeld van je doelgroep hebt is de eerste stap. De tweede is dat je onderzoekt of zij open staan voor jouw boodschap. Past de manier waarop je communiceert ook bij hen? Hiervoor moet je weer terug naar het doel van je boodschap. Wil je informeren, overtuigen, of wil je dat ze actief aan de slag gaan? Dit heeft invloed op je boodschap en de manier waarop je hebt brengt. Want zijn je luisteraars hier al klaar voor of moet je nog even een stapje terug? De fase van je doelgroep in combinatie met hun beeld van jouw, vereisen aanpassing van je beïnvloedingsstijl. Een mooi voorbeeld hiervan is de participatieladder van Partners en Pröppers (2009). Deze wordt gebruikt door de overheid, die een participatiesamenleving wilt creëren. Bij gebruik van deze ladder vraagt de overheid zich af of de boodschap aansluit bij wat de participant wilt. Ga mee in hun belevingswereld en neem hen mee in jouw belevingswereld Een ieder heeft zijn eigen belevingswereld en voor het goed overbrengen van een boodschap is het belangrijk is dat zij die van jou kennen en jij die van hen. Door vragen te stellen, te luisteren en ook open te staan voor de vragen van een ander kan je elkaar leren kennen. Ga de interactie aan en zend niet alleen je boodschap.
17
De middelen en de vorm van het verhaal: Waar en Hoe?
Een populaire manier van de watersector om boodschappen te delen is via Twitter, helaas communiceren we dan vaak alleen met de eigen sector terwijl we vaak een breder publiek willen bereiken. Daarnaast zijn er nog veel meer vormen en middelen in onze communicatie waar we beter over kunnen nadenken voor we onze boodschap de wereld in zenden: Pas je taal aan Gebruik een taal die jouw doelgroep aanspreekt. Gebruik geen onnodige moeilijke taal, maar gebruik ook geen taal die te makkelijk is, daarmee respecteer je jezelf en de ander niet. Vaktermen en afkortingen gebruiken voor mensen buiten jouw vakgebied zijn ook uit den boze. Pas je communicatiemiddelen aan Gebruik eens een ander medium om je verhaal te vertellen. Gebruik je altijd Twitter en LinkedIn, gebruik dan nu eens Facebook of misschien zelfs Instagram. Gebruik je altijd de regionale krant, probeer dan eens de lokale krant. Vertel je eigen authentieke verhaal Een verhaal heeft een held. Een held maakt tegenslagen mee die hij overwint. Een verhaal spreekt mensen aan en ze kunnen zich inleven in het verhaal van de held. “Door het verhaal authentiek en persoonlijk te maken wordt het jouw verhaal en zal het mensen sneller aanspreken “(Mediaworkshop). Vertel het verhaal met charisma en passie Je boodschap kan nog zo goed zijn, het charisma en de passie waarmee het verhaal wordt verteld maken het interessant. Vooral als dit niet op papier is. Denk daarom vooral goed na of de persoon die het verteld jouw doelgroep geïnteresseerd kan krijgen of dit nu is omdat hij een geweldige verhalenverteller is of omdat hij met passie in zijn ogen verteld over het onderwerp.
18
Durf van vorm te veranderen en ga ping-pongen De watersector is goed in wat zij doet, anderen mogen dit weten. Door ons verhaal trots en positief te brengen is de kans groter dat de boodschap aankomt! Maar hoe vertel je over je onderzoek als je niet zeker weet of het wel echt klopt? “Stel je kwetsbaar op, vertel een verhaal waar je nog geen sluitende oplossing voor hebt” (Arjen Hoekstra). Kunstenaar Daan Roosegaarde noemde dit tijdens zijn interview bij collegetour (16-02-2016, NTR) “bowlen en ping-pongen”. Experts leveren graag een prachtige bowlingbal af. Hier werken ze jaren aan en kegelen deze geschaafde bal de wereld in, met goede hoop dat ze iets of iemand raken. Je kan ook zo in de goot belanden. Als je gaat ping-pongen kun je sneller beginnen, je hebt immers minder tijd nodig om dit kleine luchtige balletje te maken. Je krijgt snel directe feedback terug en kunt zo bepalen of je verder wilt met de ontwikkeling van dit balletje! Verras, ontwapen en neem risico. Je verhaal is te mooi om drie jaar op de plank te blijven. Mooi beeld trekt de aandacht Een goed inhoudelijk verhaal versterk je door het beeld interessant te maken. Zorg voor een charismatische verteller, een goede titel en goede foto’s. Dit vergroot de kans dat je boodschap overkomt. Luister Luisteren en interactie zoeken met je doelgroep zijn misschien wel de belangrijste punten. Willen zij precies dat horen wat jij te vertellen hebt? Misschien willen ze één onderdeel uitgelicht hebben. Is dit precies dat stukje dat je in één alinea hebt weggemoffeld? Zonde! Persoonlijk contact en het stellen van vragen aan je luisteraars helpt je om de juiste boodschap op te lichten. Zij blij, jij blij!
19
Lessons learned - Henk Ovink Watergezant van Nederland • • • • • • •
De potentie van de watersector is enorm, er zijn genoeg eigen kanalen om in te zetten voor communicatie, maar deze potentie wordt nog niet voldoende benut; Waterproblematiek is wereldwijd en grote andere problemen zoals hongersnoden of oorlogen hangen samen met water; Zoek de samenwerking en je communicatie over water op deze grensvlakken. Zoek de raakvlakken tussen water, voedsel, conflicten, wateroverlast en gezondheid; We mogen trots zijn op onze watergeschiedenis. In de communicatie over water kunnen we dit meer gebruiken; Zet Nederland op de kaart met de “eindresultaten” die we in al die jaren hebben opgebouwd, maar laat deze zodra je gaat werken los. We zijn juist goed in integraal samenwerken en projecten op het gebied van water niet los van elkaar te zien. Dit is onze kracht; Vertel je verhaal op alle schaalniveau’s: o.a. overheden, burgers, bedrijven, lokaal, regionaal. Kies voor elk niveau een manier van communiceren die daarbij past; Het is belangrijk nu waterbewust te worden, omdat: 1. over 20 jaar keuzes gemaakt moeten worden voor beschikbare budgetten. Als water dan niet op de kaart staat wordt hierop bezuinigd; 2. economische afhankelijkheden van water steeds ingewikkelder worden; 3. er ook nog veel niet goed geregeld is in Nederland; 4. de wereld kapot gaat op het gebied van water.
20
• • • •
Water valt te koppelen aan elk nieuws item. Gebruik deze om verrassend uit de hoek te komen. Bijvoorbeeld vluchtelingenproblematiek koppelen aan de rol van water in conflictgebieden; Wees je bewust van communicatiekansen over water zodra water in de media komt. Bijvoorbeeld de overstroming en uitval van het VUmc. Niemand heeft deze kans gegrepen om verder te communiceren; Belicht ook de positieve kanten van waterproblematiek. Laat ook zien dat het anders kan en een probleem kansen biedt om het beter te doen; Meer bewustzijn creëren kost tijd. De opgave is dat we het geduld moeten opbrengen om de rest van ons leven hieraan te werken. Begin bij het bewust maken van de jeugd. Zij zijn de generatie van de toekomst.
21
Watervervuiling is prachtig! 04/03/2016 Een doek vol willekeurige kleuren, vegen en vormen, een weergave van de natuur. Dit is wat ze abstracte kunst noemen. Neem onderstaande afbeelding goed in je op, maakt deze je gemakkelijk of ongemakkelijk? Eerlijk gezegd hoop ik op het laatste. Dit is namelijk niet de nieuwste aanwinst van het Gemeentemuseum Den Haag, het is een luchtfoto van de Golf van Mexico na de BP Deepwater Horizon olieramp in 2009.
Wat je ziet is het schone zoete water van de Mississippi rivier dat zich mengt met het besmeurde zeewater uit de golf van Mexico. Zeewater dat is vervuild olie na een gefaalde reparatie en explosie op de grote oceaanbodem. Een gigantische natuurramp die is veroorzaakt door een immense oliemaatschappij. Een ver van je bed show op hoog niveau. Toch hebben onze doodgewone handelingen ook invloed op de waterkwaliteit in onze rivieren. Eten is een van deze handelingen. Biologisch, gezond, vetvrij en het liefst vegetarisch eten, dat is iets waar we ons druk om maken tijdens onze fietstocht naar de nieuwe Marqt en Ekoplaza om de hoek. Onbespoten voedsel dat zonder kunstmest op vruchtbare bodem wordt gekweekt vol gelukkige wormen en mollen. Op deze manier krijgen we zo min mogelijk vervuiling in ons lichaam. 22
Want, bijna alles dat via je mond in het lichaam eindigt moet er ook weer uit. Gelukkig heeft de mens een spijsverteringsysteem waarmee dit proces voortreffelijk, tot in de laatste cel, geregisseerd wordt. Voor ons eindigt dit proces op het moment dat we naar de wc gaan, voor waterzuiveraars begint het echte werk hier pas. Met de trend van gezond en biologisch eten levert dit steeds minder problemen op, toch? Wat zijn de addertjes onder het gras waar wij niet altijd bij stil staan? De antibiotica, ibuprofen en antidepressiva die we slikken om ons nog beter te voelen zijn hier een mooi voorbeeld van. Dat wat niet door ons lichaam wordt opgenomen belandt rechtstreeks in het riool, samen met de resten van de groene smoothie. Medicijnresten, hoe gaan we hier mee om? Een aantal ziekenhuizen gebruiken speciale pharmafilters zodat medicijnen niet in het riool belanden, thuis gaat dit ongefilterd. Toch is dit niks schokkends en komt het al voor vanaf het moment dat we zijn begonnen met de bouw van stadsriolen – eind 19e eeuw. Waarom is het dan wel nu een probleem? De trend die zich richt op goed en gezond voedsel vindt ook plaats in de drinkwaterwereld. Kwaliteit staat voorop en wordt steeds belangrijker. Gedetailleerd inzicht in de samenstelling van het water en strenge richtlijnen steunen dit. De Nederlandse drinkwaterkwaliteit is zeer hoog, dit willen we ook graag zo houden. We zijn het enige land ter wereld die deze kwaliteit kan garanderen zonder het gebruik van chloor (www.volkskrant.nl). Als we ibuprofen terug kunnen vinden in het oppervlaktewater, kunnen we het dan niet gelijk filteren? Dit kan, maar brengt ook een prijs met zich mee. Deze hogere zuiveringskosten worden doorberekend aan jou als klant, de drinkwatergebruiker. Stiekem is iedereen dus een watervervuiler, misschien niet op de schaal van BP in de Golf van Mexico. Maar door het nuttigen van die paracetamol tegen onze hoofdpijn, het dagelijks slikken van de anticonceptiepil en de antibiotica in plofkippen draagt iedereen zijn steentje bij.
23
Lessons learned Mediaworkshop
Hierbij waren aanwezig: Sjuul Paradijs; oud hoofdredacteur van de Telegraaf, Suzanne Blonk; documentairemaker en Filmmaker van o.a. de Waterinnovatieprijs, Ap Verheggen; ambassadeur NWT, filmen kunstmaker, en Jane Alblas; Communicatieadviseur Unie van Waterschappen. • • • • • • • • • • •
24
Er is geen latente vraag vanuit de media naar het verhaal over water, dit moet de watersector zelf gaan uitdragen: maak jezelf relevant; Stel je kwetsbaar en open op. Communiceer authentiek, luchtig en transparant; Maak je verhaal klein en relevant voor de burger, bijvoorbeeld: bier, wasmachine, wc, kleding, etc; Pas je communicatie aan op je doelgroep; Journalisten en andere experts zijn goed in het vertellen van een verhaal, gebruik hun expertise; Zet je eigen kanalen in om je boodschap te communiceren; Zoek de dialoog met humor en plezier; Verras, ontwapen en neem risico; Zorg voor een charismatische storyteller; Maak je doelgroep onderdeel van je belevingswereld; Kom met positieve verhalen, niet alleen over dijkdoorbraken en rampen etc.
Shit happens… 11/03/2016 Hebben jullie ook al weer zo’n zin in het festivalseizoen? Ik wel! Lekker in het zonnetje met een biertje en wijntje in je hand bandjes luisteren en losgaan bij de beste DJ’s. Vrienden en vijanden maken in de rij voor de snackbar of foodtruck. Met zijn allen hutjemutje op de camping en in de rij voor de douches en de toiletten. Het heeft gewoon iets en daarmee neem ik die stinkende Dixi’s voor lief. Maar wie vraagt zich daarbij weleens af waar de inhoud van die Dixi na het festival eigenlijk heen gaat?
Het onderwerp pies en poep staat garant voor lacherige gesprekken, maar wist je dat een mens zo’n 1500 ml urine per dag produceert? Op een festival met zo’n 30.000 bezoekers per dag betekent dit minimaal 45.000 liter plas. Over het feit dat je zo’n 850 gram per keer poept nog maar te zwijgen. De Dixi’s waar al dit gevaar in verdwijnt moeten dan ook veelvuldig worden leeggezogen, waarna de inhoud afgevoerd wordt in een tankauto. De interesse naar dit onderwerp blijkt niet groot. Een intensieve zoektocht op internet leverde niet meer dan het hierboven genoemde ‘leegzuigen met een tankauto’, wat daarna gebeurt – dat is nog onbekend. Is het zo smerig dat we dit niet willen weten? 25
Willen we niet weten dat er over nagedacht wordt dat er in Dixi’s bacteriën worden toegevoegd om een ondraaglijke stank te vermijden? De bacteriën voorkomen vooral dat je er niks aan overhoudt als een grappenmaker je hokje omgooit en je verblijdt met een Dixidouche? Als je met de chemicaliën die vroeger werden gebruikt in aanraking kwam waren de gevolgen een stuk groter dan nu. Is het blijkbaar zo goed geregeld in Nederland dat we zelfs niet over zulke zaken hoeven na te denken? Behalve dan hoe je zo snel mogelijk uit die Dixi kan ontsnappen zodat je bent bevrijdt van de stank! Terug naar de festivals. Op het festival Glastonbury in Engeland, worden de wc-hokjes verlicht met energie die uit urine wordt gehaald. Gaat dit je wat ver? Wie afgelopen jaar naar Roskilde in Denemarken is geweest, heeft door te plassen meegeholpen aan het brouwen van het bier dat in 2017 weer op het festival gedronken wordt! De voor dit bier bedoelde gerstvelden worden namelijk bemest met de opgevangen urine van de festivalbezoekers. Het bier voor het festival wordt gebrouwen onder het motto “don’t waste your piss”. Ook in Nederland worden de eerste initiatieven opgezet. Zo is er het plan om in de Heineken Music Hall urine in te zamelen en te gebruiken als grondstof voor kunstmest en heeft Waternet tijdens de Sail Amsterdam al urine ingezameld. Wat ga jij de volgende keer als je in de rij voor de Dixi’s staat doen? Bespreek je dan nog steeds naar welke band jullie straks gaan kijken of wie met wie in welke tent is beland? Of ga je stiekem toch even nadenken over wat met die poep en pies gaat gebeuren?
26
Lessons learned van Hidde Jansen Redacteur OneWorld • • • • • • • • • • •
Maak een duidelijke boodschap achter het belang om waterbewustzijn te creëren. Waarom wil de sector nu eigenlijk waterbewustzijn creëren? En waarom is het erg als mensen niet waterbewust zijn? Er is wel degelijk waterbewustzijn bij de gewone Nederlander, maar er is geen omslag naar handelingsperspectief. Wat wordt er precies verwacht van de burger en waar kan die een bijdrage leveren? Tijdens evenementen en andere activiteiten zijn mensen wel geïnteresseerd om informatie over water te horen, maar het leeft daarbuiten nauwelijks bij de mensen. Een goede kop en een mooi beeld bij een artikel trekken de aandacht van lezers. Speel buiten de inhoud van je boodschap. Breng de boodschap indirect. Kies een onderwerp dat de interesse wekt en hoop dat de boodschap eruit gepikt wordt. Dopper en de kledingbibliotheek waren bijvoorbeeld toponderwerpen bij OneWorld. Breng de boodschap met een activistische titel/kop. Bijvoorbeeld “Tegeltuinterreur” dat was een toponderwerp bij OneWorld. Laat je boodschap aansluiten op de actualiteit, dan krijgt het meer interesse. Nieuws, evenementen en dergelijke; Gebruik je mediakanalen niet alleen om te zenden. Krijg interactie met je lezers. Maak bijvoorbeeld een poll; denk als watersector meer out-of-the-box; Zorg dat het begrijpelijk is voor de gewone Nederlander. Probeer vaktermen te ontwijken. Stel vragen voor uitleg! Wat betekent dat? Hoe werkt het precies? Heb je een voorbeeld?; Charisma!; Durf je aan te sluiten bij mensen/initiatieven die net even buiten de gebaande paden gaan. Bijvoorbeeld bij een kunstenaar als Ap Verheggen die op ludieke wijze klimaatverandering laat zien. 27
Lessons learned van Arjen Hoekstra
Oprichter Water Footprint Network en wetenschapper aan de Universiteit Twente • • • • • • • • •
28
Communiceer over problemen en ontwikkelingen, als jij ze zelf niet laat zien, hoe moeten anderen deze dan herkennen?; Durf het politieke debat aan te gaan; Probeer een sfeer te creëren waarin intern een debat wordt aangegaan, extern volgt dan op een later moment; De reactie op kritische vragen in de watersector komt vaak uit emotie en niet vanuit de inhoud. Probeer deze twee los van elkaar te zien; In de watersector ontbreekt zelfkritiek. De sector creëert een sfeer waarin ze zichzelf goed vinden en elkaar niet durven af te vallen. Dit draagt de sector ook uit in haar communicatie. Waarom zouden anderen zich bekommeren als er geen issues zijn?; Zoek een eerlijke dialoog en durf je kwetsbaar op te stellen. Durf te laten zien dat zaken in de water wereld nog niet altijd zo goed geregeld zijn. Er zijn bijvoorbeeld kaarten waarop te zien is dat 33% van onze dijken zijn afgekeurd, waarom is hier geen debat over in de politiek en media?; Durf te communiceren met een open eind. Breng een probleem aan het licht, maar geef niet gelijk het antwoord erbij. Laat een situatie soms even ongemakkelijk zijn; De overheid gaat vaak pas communiceren als er een handelingsperspectief mee wordt gegeven. Waarom? Laat het initiatief bij de burger om wel of niet het debat aan te gaan; Durf kansen aan te grijpen en ook te falen! De Nederlandse waterwereld is lui geworden in het pakken van kansen, omdat we jarenlang voorop liepen en dus de beste waren.
Vallen we in onze eigen waterput?! 18/03/2016 Na een zoektocht van drie maanden naar hoe wij als watersector de communicatie en het mediagebruik kunnen verbeteren, gingen wij onze kennis delen! Met plezier hebben wij vandaag de training Media en Water gegeven. Het werd tijd om alle lessen van de inspirerende mensen die wij hebben gesproken te combineren met media en water. Het resultaat is een ‘water-media theorie’ , vanmorgen was het moment om deze te testen.
Het was een leuke sessie met inspirerende pitches over het creëren van waterbewustzijn. Denk aan een waterpark bij Landal GreenParks, een app die na een dijkdoorbraak aangeeft hoeveel tijd je hebt om te vluchten voordat je overstroomt, witte T-shirts als protest tegen het grootschalige gebruik van water in de kledingindustrie, water-infographics, en serious gaming om ICT-studenten te interesseren voor de watersector. De training zelf benadrukte belangrijke communicatielessen: ga niet zenden, luister en zoek de interactie. Stel jezelf de vraag waarom je een verhaal wilt vertellen en wat hier het beste middel voor is. Dit heeft ons zwaar aan het denken gezet. Met de columns van de laatste weken zijn wij voornamelijk bezig geweest met zenden. Laten we nu eens beginnen met een vraag: wat is jouw brandende vraag op het gebied van water? 29
Laat je antwoord achter in een reactie en wij gaan hier mee aan de slag! Binnenkort brengen wij online een boekje uit met een verslag van onze water & media zoektocht in de vorm van lessons learned, de watermedia theorie en de geschreven columns.
30
Lessons learned Ferenc van Damme
Communicatiestrateeg Provincie Overijssel, finalist Galjaard Prijs 2016 en winnaar van 2012 Gold Sabre Award en 2012 Cross Media Award voor ‘JIJ&Overijssel’. • • • • • • • • • • •
Bedenk waarom je iets doet. Wat zijn de spelregels en verwachtingen en wie wil je bereiken; Een generieke aanpak werkt niet. Generaliseer je doelgroep niet, iedereen heeft zijn eigen realiteit; Bedenk goed wie jij als afzender bent en welk beeld doelgroepen in verschillende belevingswerelden van jou hebben; Verplaats je in de belevingswereld van een ander om een ander te kunnen bereiken; Blijf jezelf updaten en denk niet “we doen het altijd al zo en we kennen het publiek”; Elimineer het woord ‘burger’ als publieke sector, dit bevestigt namelijk de kloof tussen ‘wij’ en ‘zij’; “Alles dat je voor mij doet, maar niet met mij, doe je tegen mij”. (Gandhi); Zelfonderzoek moet een onderdeel zijn van je visie, ga hierna pas de middelen en de vorm zoeken. Je eigen houding bepaalt wat je gaat oogsten; Wil je mensen enthousiasmeren op een vernieuwende manier, dan moet je het gewoon doen. Pak een klein onderwerp en ga experimenteren. Niet plannen, maar gewoon al doende leren; Bewustwording creëren en de bijbehorende communicatiemiddelen, moet je alleen gebruiken als je het ook echt wilt, en als je het waar kunt maken; Gebruik voor communicatie een proeftuin om te ontdekken hoe je jouw doelgroep het beste bereikt. Uit onderzoek van de provincie Overijssel is gebleken dat een kleine 10% van de inwoners een uitgesproken voorkeur heeft voor puur digitale communicatiemiddelen, en dat meer dan 70% van de mensen een voorkeur heeft voor fysieke ontmoetingen en drukwerk. 31
Lessons learned Jan Sonneveld
Speechschrijver minister Melanie Schultz-Verheagen en interim speechschrijver Minster-president Mark Rutte. • • • • • • • • •
32
Als je iets schrijft moet je altijd één of twee stappen terug doen en een duidelijke context voor jezelf schetsen. Begin elke keer weer met een leeg papier en met een lege zaal; Een duidelijke algemene doelgroep kan namelijk een instinker zijn. Het kan zijn voordelen hebben, maar het kan ook zijn valkuilen hebben. Het blijft belangrijk om elke keer weer te bedenken wie je doelgroep is; Om een goede context te schetsen moet je jezelf verschillende vragen stellen. Welke boodschap wil je meegegeven? Wie is je publiek en zijn ze ontvankelijk voor je boodschap? Wat houdt ze bezig en waar maken ze zich zorgen over? Welke factoren spelen er? Wat gebeurt er in de actualiteit?; Het begint met goed luisteren en niet met zenden; Waarom is een bericht in de actualiteit interessant? Wat is je doel van je berichtgeving?; Vertel verhalen, want mensen kunnen zich daarmee identificeren. In een verhaal wil iemand iets en hoe overkomt hij de tegenslagen die hij tegenkomt; Over het effect van water kan je hele inspirerende verhalen vertellen! Gebruik dit om kwetsbaarheid te creëren in je waterbewustzijn boodschap. Anders blijven de risico’s van water iets wat we wel geloven, maar niet genoeg om er naar te handelen; We mogen trots zijn op onze Nederlandse waterexpertise en deze boodschap mogen we dan ook vertellen; Voor ons eigen waterbewustzijn moeten we ons afvragen waarom we doen wat we doen.
Vakantiestress – schoon drinkwater of niet?! 09/04/2016 De zomer komt eraan, het vakantieseizoen is bijna begonnen. De eerste vluchten worden geboekt. Bikinistress wordt collectief getemperd met behulp van Rens Kroes. Toch is er één ding dat je vanuit Nederland niet kunt regelen, het drinkwater op plaats van bestemming. Komt het je bekend voor dat je tegen middernacht incheckt op de plaats van bestemming en nergens fleswater te krijgen is? Stress! Wat doe je? Je sterft van de dorst, maar is het water uit de kraan hier eigenlijk wel drinkbaar? Op dag 1 wil je je darmen toch niet gelijk op hol brengen…
Jouw brandende watervraag, dat is waar we de vorige column mee afsloten. Ze zijn gekomen hoor, die brandende vragen! Opvallend is dat de meeste vragen gaan over drinkwater en waterkwaliteit. Maakt de Nederlander zich druk om de kwaliteit van het water dat we iedere dag drinken? Blijkbaar wel! Maken we ons druk over het water dat we drinken als we op vakantie gaan? Dat ook. “Waarom kun je niet in alle westerse landen water uit de kraan drinken?” is de vraag van Roos Pieterse. Wij Nederlanders denken hier meestal pas over nadat we zijn gearriveerd. Want met onze drinkwaterkwaliteit is het kraanwater in heel Nederland drinkbaar. 33
We worden ons hier gelukkig ook steeds bewuster van. De verkoopcijfers van gekleurde fashionable drinkwaterflesjes is niet voor niks toegenomen. Nederland drinkt kraanwater. Waarom is drinken uit de kraan in onze westerse buurlanden dan toch niet altijd mogelijk? Helaas is het antwoord hierop niet eenduidig te geven. Net als in Nederland is de kwaliteit van het drinkwater altijd afhankelijk van de locatie en het moment. Belangrijk is bijvoorbeeld de bron van het water. Is dit oppervlaktewater of grondwater? Het water dat uiteindelijk uit de kraan komt wordt hierdoor, in combinatie met het zuiveringsproces, beïnvloedt. Een fabriek kan zijn afvalwater lozen op 150 meter van het innamepunt van het drinkwaterbedrijf. Heb je ook wel eens gedacht aan de oude vuilstort die de grondwaterkwaliteit negatief beïnvloedt? Als de zuiveringstechnieken hier niet op aangepast zijn kan de kwaliteit van het drinkwater sterk verschillen. Wat kunnen we dan doen om onszelf hierop voor te bereiden? Kijk voor je op reis gaat op www.waterinhetbuitenland.nl en je weet waar je aan toe bent. Deze website van het Nederlandse drinkwaterbedrijf Vitens beschrijft per land of het water veilig is om te drinken of niet! Super handig. Mijn tip? Neem in ieder geval je Dopper mee. Zo kun je grote waterflessen kopen en je flesje steeds vullen, een beetje zoals thuis. Beter voor je portemonnee én het milieu. Heb je namelijk wel eens bedacht hoeveel plastic afval je produceert tijdens je vakantie? Die azuurblauwe zee waar je de mooiste foto’s van hebt genomen heeft ook een beetje Tender Love and Care nodig!
34
Remember: “De watersector is prachtig van binnen en van buiten,
verras, ontwapen en neem risico!”
