WATER WERKT! TOPSECTOR WATER

WATER WERKT! TOPSECTOR WATER

+

+

=

WATER WERKT! In het adviesrapport ‘Water verdient het’ wordt de volgende ambitie voor de watersector geformuleerd: “Het Topteam ziet de internationale waterproblematiek als één van de grootste uitdagingen voor de toekomst. De Nederlandse watersector heeft cruciale kennis en kunde in huis om een antwoord te helpen geven op deze problematiek. De wereld heeft ons nodig. De Nederlandse watersector kan samen met andere sectoren en internationale partners aansprekende, duurzame oplossingen voor de komende generaties realiseren. Deze oplossingen vormen een krachtige impuls voor de Nederlandse economie. De internationale markt is groot en groeit sterk: het streven is de toegevoegde waarde van de Nederlandse watersector in de periode tot 2020 te verdubbelen. Deze ambitie en de internationale concurrentie dwingen ons om tempo te maken en krachten te bundelen. Juist op de raakvlakken tussen de Maritieme sector, Deltatechnologie en Watertechnologie liggen grote kansen. Om die kansen te verzilveren zal de sector boven zichzelf uit moeten stijgen, verantwoordelijkheid moeten nemen en leiderschap moeten tonen. Wenkend perspectief is dat Nederland in 2020 het ‘centre of excellence’ van de internationale watersector kan zijn.” Ik ben zeer gemotiveerd deze ambitie voor de prachtige watersector te helpen realiseren. Dat doen we met vele gemotiveerde betrokkenen. Water werkt! Hans Huis in ‘t Veld

Vierde druk, mei 2014

INHOUD 1. GOUDEN DRIEHOEK .......................................................... 3 2. WERKWIJZE TOPSECTOR WATER ........................................ 5 3. MARITIEME TECHNOLOGIE ................................................. 6 4. DELTATECHNOLOGIE ......................................................... 10 5. WATERTECHNOLOGIE ....................................................... 16 6. HUMAN CAPITAL .............................................................. 20 7. EXPORT & PROMOTIE ........................................................ 24 8. MKB-LOKET ....................................................................... 27 9. FINANCIERING ................................................................. 27 10. CROSS SECTORAAL ........................................................ 27 3

1. GOUDEN DRIEHOEK Samenwerking, kennisuitwisseling en het afstemmen van programma’s zijn vitale processen in de ontwikkeling van innovatie. Dit soort ontwikkelingen vinden plaats in wetenschappelijke netwerken, maar vaak ook in netwerken met ondernemers, ambtenaren, politici en eindgebruikers. De verschillende partijen overleggen met elkaar over belangen en behoeften, onderhandelen over middelen en opbrengsten, besluiten over strategie, beleid en uitvoering. Dat is precies wat het Topsectorenbeleid beoogt: samenwerking door overheid, onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven. Alle Top- en Kernteams van Topsector Water hebben een vertegenwoordiger van één van de drie bovengenoemde partijen.

ORGANOGRAM TOPTEAM BOEGBEELD

BEDRIJFSLEVEN

OVERHEID

ONDERZOEKSINSTELLINGEN

SECRETARIAAT

Hans Huis in ‘t Veld

Willem Buijs Hatenboer Water

Jan Hendrik Dronkers Rijkswaterstaat

Karel Luyben TU Delft

Lennart Langbroek Ministerie IenM [email protected]

René Berkvens DAMEN

Peter Heij Ministerie IenM

Jacob Fokkema NWO

Patrick Polman Ministerie EZ [email protected]

2. WERKWIJZE TOPSECTOR WATER In het rapport ‘Water verdient het’ van Topsector Water van juni 2011 heeft toenmalig boegbeeld Koos van Oord verschillende adviezen en actiepunten geformuleerd. Deze zijn tot stand gekomen door een grootschalige consultatie van vele partijen in de watersector. De sector heeft onder leiding van het Topteam het initiatief genomen om invulling aan de actiepunten te geven. De innovatiecontracten van de drie deelsectoren geven duidelijk richting in het prioriteren van de marktonderdelen. Gevormde Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI’s) van de Delta-, Water- en Maritieme technologie hebben een kennis- en innovatieagenda samengesteld aan de hand van inhoudelijke consultatie van de sector. Verschillende initiatieven vanuit de markt hebben aansluiting gevonden bij de gekozen thema’s.

Deze worden verduidelijkt in de komende hoofdstukken. Overigens betekent het prioriteren van de innovatiethema’s niet dat projecten buiten deze thema’s, buitengesloten worden. Innoveren wordt gedaan met een open blik. Hans Huis in ‘t Veld, het boegbeeld van de Topsector, en zijn team springen in op verschillende manieren om processen te starten en te versnellen en om communicatielijnen te verkorten. Elke deelsector heeft een Kernteam met daarbinnen de eerder genoemde TKI’s en, afhankelijk van de wensen, verschillende werkgroepen. Door de samenwerking binnen de gouden driehoek over de gehele breedte van de sector heeft Nederland een concurrentievoordeel. Deze werkwijze werkt als katalysator en is uniek in de wereld. Wanneer u als waterpartij niet direct betrokken bent, dan hoort u evengoed bij Topsector Water. Dit zijn wij namelijk allemaal.

AANDEEL TOPSECTOREN VAN TOTAAL NEDERLAND VOOR DE KERNINDICATOREN Bedrijven Productie

Totaal topsectoren

Toegevoegde waarde Overige sectoren

Uitvoer van goederen Karin Sluis Witteveen+Bos

Hendrik Postma Boskalis [email protected]

[email protected] BOEGBEELD

BEDRIJFSLEVEN

OVERHEID

ONDERZOEKSINSTELLINGEN

Topteamleden hebben verschillende portefeuilles, te weten: verbinding met eU, MKB, regionale inbedding, financieringsregelingen en cross-sectorale ontwikkeling.

SECRETARIAAT

R&D-uitgaven (eigen onderzoek) Werkzame personen 10

20

40

60

Monitor topsectoren. Methodebeschrijving tabellenset. CBS september 2012

80

100%

5

3. MARITIEME TECHNOLOGIE “NEDERLAND: DE MARITIEME WERELDTOP” Nederland is het maritieme centrum van Europa en bezit één van de sterkste en meest complete maritieme clusters ter wereld. Die sterke positie is mogelijk door een veelzijdige maritieme industrie, een zeer diverse vloot van zeeschepen, de grootste binnenvaartvloot van Europa en grootste havencapaciteit van de wereld. Daarnaast is Nederland wereldwijd toonaangevend op het gebied van offshore dienstverlening en ontwikkeling van complexe maritieme systemen.

3.1 THEMA’S Baanbrekende maritieme producten en diensten van de toekomst, daar gaat de motor van de maritieme sector harder van draaien. Het Maritiem Kennis Centrum is een eerder ontstaan voorbeeld waarbij de gouden driehoek innovatief en inventief is geweest om zodanig de internationale markt te verovereren. Dit centrum speelt ook in de huidige uitwerking van het topsectorenbeleid een stevige rol om de verbinding tussen kennis en kassa tot stand te brengen. MKB’ers zijn belangrijke spelers vanwege hun specfieke expertise en creatieve inbreng. Economische en maatschappelijke uitdagingen zijn gecombineerd in vier prioritaire innovatiethema’s, te weten: t
8JOOFO
PQ
[FF t
4DIPOF
TDIFQFO t
4MJN
FO
WFJMJH
WBSFO t
&GGFDUJFWF
JOGSBTUSVDUVVS

verlaging en materiaalbezuiniging. Verschillende alternatieve brandstoftoepassingen worden bekeken en getest, wat leidt tot commercialisering. Geluidreductie onder en boven water valt onder dit thema. En de ‘schoon falen’ en ‘end-of-life’ aspecten mogen zeker niet vergeten worden. Slim en veilig varen gaat over de reductie van bemanning, toename van de operationele inzetbaarheid, het handhaven en verhogen van het veiligheidsniveau van varen en werken op zee via het ontwerp van speciale schepen en slimme systemen voor scheepvaart

NAVIGABLE INLAND WATERWAYS QUALITY OF WATER TRANSPORTATION (2012) 7

Winnen op zee richt zich op technologische oplossingen om op zee energie en grondstoffen te winnen. De mondiale markt bedraagt enkele tientallen miljarden euro’s en groeit. Nederland heeft een sterke positie in de waterbouw, de scheepvaart en de offshore en blinkt uit in operaties op de bodem van de zee en in winning van olie, gas en duurzame energie op zee. De concurrentie is relatief beperkt. In de aanleg en het beheer en onderhoud van windparken op zee is Nederland sterk.

DENMARK ........................................................ 9,26 NETHERLANDS ...................................................... 9,26 FINLAND ........................................................... 9,18 ICELAND .......................................................... 9,15 SINGAPORE ..................................................... 9,11 HONG KONG, CHINA ...................................... 9,02 GERMANY ........................................................ 8,78 NORWAY ......................................................... 8,68 CANADA ......................................................... 8,66 SWEDEN .......................................................... 8,59

Schone schepen worden met de toenemende maatschappelijke druk steeds belangrijker. Er worden verschillende opties onderzocht en gebouwd met betrekking tot brandstofbesparing, emissie-

Source: IMD, 2012

The Netherlands has a good physical infrastructure, with the worldclass mainports and the navigable inland waterway system being prime examples. The extensive network of inland waterways has excellent connections to the waterways in the rest of Europe. After Denmark, the Netherlands has the best water transport infrastructure in the world. It also has an extensive road network and is third in the world with regard to road network density. According to IMD (2012), the Dutch energy infrastructure also scores well, taking fifth place overall.

Innovatie = onderzoek In 1932 ontstaat het Nederlands Scheepsbouwkundig Proefstation in Wageningen door een samenwerking van het bedrijfsleven en de overheid. Anno 2013 is MARIN ‘s werelds leidende instelling op het gebied van Maritiem onderzoek. Kort gezegd is MARIN’s doel: ‘Schepen schoner, slimmer en veiliger maken’. Dat doet MARIN door het ontwikkelen en toepassen van kennis en het stimuleren van innovatie en samenwerking. www.Marin.nl

en marine. Om de internationale toppositie te behouden moet de maritieme cluster ontwikkelingen starten waarmee de bemanning verder kan worden gereduceerd en het rendement verder kan worden verhoogd (bv meer baggerproductie, toename van de operationele inzetbaarheid van offshore schepen). Ook het handhaven en verhogen van het veiligheidsniveau van het varen en werken op zee en het verminderen van kwetsbaarheid vraagt aandacht. Om complexe schepen en systemen te kunnen blijven bouwen in Nederland, moet daarnaast het ontwerp‐ en bouwproces vernieuwd worden. Effectieve infrastructuur betekend een optimaal ontwerp en systeemintegratie voor communicatie, bouw en aanleg van systemen voor schepen en de infrastructuur van havens en vaarwegen. De algehele economische positie van Nederland wordt in grote mate ondersteund en beïnvloed door de Nederlandse havens en vaarwegen, met Rotterdam als grootste Europese haven voorop. Om die positie verder te versterken, dienen havens, vaarwegen en de schepen optimaal op elkaar worden afgestemd. Dat vereist integratie van kennis en systemen. Minimale behandelingstijden en ‐kosten, verbeterd gebruik van de infrastructuur en een belangrijke rol voor de binnenvaart zijn hierin sleutelonderwerpen.

ORGANOGRAM KERNTEAM MARITIEME TECHNOLOGIE ONDERZOEKSINSTELLING

VOORZITTER

SECRETARIAAT

Bas Buchner Marin

Marnix Krikke Scheepsbouw Nederland [email protected] BEDRIJFSLEVEN

Peter van Terwisga DAMEN

9

Moritz Krijgsman Alewijnse OVERHEID Rob Huyser Ministerie IenM

EXTRA (WERK)GROEPEN 3.2 MARITIEME TECHNOLOGIE IN ACTIE De afkorting JIP staat voor ‘Joint Industry Project’. In de andere deelsectoren wordt gesproken over innovatieprojecten. Deze JIP’s hebben in het verleden bewezen MKB’ers makkelijker te kunnen betrekken bij internationale projecten. Dit sluit naadloos aan op het huidige Topsectorenbeleid. Het Kernteam heeft vijf doelstellingen

TKI Maritieme technologie voor 2020 omschreven op het gebied van transport, energie en grondstoffen, duurzaamheid, concurrentie en veiligheid. Internationaal zal Nederland bij het behalen van deze doelen een toonaangevende rol spelen op al deze punten.

“BRING IN THE DUTCH” Deltatechnologie maakt het mogelijk te leven, te wonen en te werken in laag liggende deltagebieden, zoals Nederland. Wij hebben een sterke internationale reputatie als het gaat om Deltatechnologie. Het aanleggen van de zandmotor en de tweede Maasvlakte zijn geweldige showcases voor het buitenland. Maar de rest van de wereld weet de Nederlandse technologie goed te vinden, bijvoorbeeld bij het het ‘waterproof’ maken van New Orleans, de bouw van een stormvloedkering in St. Petersburg of het advies na de orkaan ‘Sandy’ in New York.

Waterveiligheid staat voor integraal, verstandig en risicogestuurde hoogwaterbescherming of ook wel ‘meerlaagse veiligheid’. Preventie, duurzame inrichting en goede rampenbeheersing zorgen samen voor optimale veiligheid tegen de laagst mogelijke kosten. Het nieuwe innovatieprogramma Flood Control 2100, de opvolger van Flood Control 2015, speelt binnen dit thema een belangrijke rol. Waterbeheer is de duurzame zoetwatervoorziening, leven met zout, waterverdeling, slim beheren van watertoevoer en watergebruik, duurzame mariene ecosystemen Duurzame aanleg, beheer en onderhoud: kostenefficiënt, duurzaam en klimaat- bestendig inrichten van deltagebieden en steden en duurzaam ontwerp van watergerelateerde infrastructuur. Maar ook de innovatieprogramma’s ‘Digitale Delta’ en ‘Energiedijken’ vallen binnen dit thema.

20

5

18

4,5

16

4

14

3,5

12

3

10

2,5

8

2

6

1,5

4

1

2

0,5

0

0

Bedragen Watertechnologie & Deltatechnologie in Miljard Euro

Bedragen Maritiem in Miljard Euro

4. DELTATECHNOLOGIE

4.1 THEMA’S De maatschappij vraagt om integrale en duurzame oplossingen voor het beheer van het watersysteem zoals de kwantiteit en kwaliteit van ons oppervlaktewater en de hoogwaterbescherming. De Deltatechnologiesector heeft ervoor gekozen om de kennisontwikkelingen en innovaties te clusteren in drie thema’s, te weten: t
8BUFSWFJMJHIFJE t
8BUFSCFIFFS t
&DPMPHJTDI
POUXFSQFO

1997 2002 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013**

11

Maritiem* Watertechnologie Deltatechnologie *

Deze cijfers representeren de gehele maritieme cluster, inclusief de baggersector maar exclusief transport. ** Cijfers Water- en Deltatechnologie voor 2013 betreffen prognoses. Bron: Maritieme technologie: De Nederlandse Maritieme cluster - Monitor 2012, Stichting Netherlands Maritime Technology Water- & Deltatechnologie: Panteia, De Water Export Index (Wex) - prognose 2013, NWP

Nederland = deltaland Nederland is een zeer dichtbevolkte delta met vele uitdagingen. De ontwikkelaars zoeken duurzame manieren om met economisch competitieve prijzen het welzijn van de Nederlandse burger te waarborgen. Innovatieve projecten zijn beter verkoopbaar wanneer verwezen kan worden naar bestaande en goed werkende oplossingen. Deze projecten noemen we showcases. Heel Nederland is een uitstalling van innovatief vernuft. Ooit Nederland als een groot deltagebied bekeken? Buitenlanders zeker wel!

Ecologisch ontwerpen draagt bij aan bereiken van zowel economische doelen als doelen op het gebied van natuur en leefomgeving. Het is ontwerpen en bouwen in synergie met natuurlijke krachten, ecosystemen en ruimtelijke functies, innovatieve deltaproductiesystemen. Dit concept is in de afgelopen vijf jaar succesvol ontwikkeld binnen het innovatieprogramma ‘Building with Nature’. Het stelt de waterbouwsector nu al in staat om concurrerend te blijven

NEDERLAND OP VIERDE POSITIE VAN DE WERELDWIJDE INNOVATIE INDEX 1. SWITZERLAND .......................................... 66,59 2. SWEDEN .................................................. 61,36 3. UNITED KINGDOM .................................... 61,25 4. NETHERLANDS .............................................. 61,14 5. UNITED STATES OF AMERICA ...................... 60,31 6. FINLAND .................................................. 59,51 7. HONG KONG, CHINA .............................. 59,43 8. SINGAPORE............................................... 59,41 9. DENMARK ................................................ 58,34 10. IRELAND ................................................... 57,91 Source: INSEAD, 2013

Nederland scoort op de Global Innovation Index (GII) 2013 van INSEAD en de World Intellectual Property Organisation. Voor de volledige index en meer informatie: http://www.globalinnovationindex.org/userfiles/file/reportpdf/GII-2013.pdf.

in de internationale markt. De ambitie is om het ‘ecodynamisch ontwerpconcept voor ruimtelijke ontwikkeling’ overal ter wereld geaccepteerd, toegepast en doorontwikkeld te zien worden. 4.2 DELTATECHNOLOGIE IN ACTIE Het unieke karakter van Deltatechnologie is dat de concrete projecten altijd onderdeel zijn geweest van innovaties en kennisontwikkeling binnen de sector. In het korte bestaan van Topsector Water heeft het Kernteam een aantal projecten voor dit doel benoemd om beter gebruik te maken van de kansen die er binnen de sector zijn. Tevens heeft de verbetering van ontwikkeling van duurzame en economisch competitieve onderzoeken een hoge prioriteit. Ter ondersteuning hiervoor zijn verschillende actieve werkgroepen ingesteld, waarbij het Kernteam fungeert als de oren en ogen. Zij signaleren op proactieve wijze, bieden hulp, verbinden en vernieuwen. De experts zijn gegroepeerd in de werkgroepen: t
1SPFGUVJO
/t
5BTLGPSDF
%FMUBUFDIOPMPHJF En er is een commissie opgesteld: t
%F
1SPHSBNNBDPNNJTTJF Proeftuin NL heeft als doel om in projecten te inventariseren waar ruimte is voor innovaties en kennisontwikkeling. Indien er belemmeringen zijn om Proeftuin NL projecten mogelijk te maken heeft het Kernteam zich gecommitteerd om actief te bemiddelen om deze belemmeringen weg te nemen. Meer informatie: [email protected]

13

Taskforce Deltatechnologie is opgericht om een extra impuls te geven aan Proeftuin NL door het bedrijfsleven (Vereniging van Waterbouwers, NL Ingenieurs en Bouwend Nederland). Deze experts zullen concrete voorstellen ontwikkelen om een zo gunstig mogelijk ‘speelveld’ te creëren waarbinnen het bedrijfsleven de mogelijkheid krijgt om innovaties te realiseren. Verder zal de Taskforce de vertegenwoordigers van het bedrijfsleven in het Kernteam Deltatechnologie ondersteunen. Voor aanmelding: [email protected]

14

De Programmacommissie bestaat uit alle kennisontwikkelaars binnen de sector Deltatechnologie. Dit is noodzakelijk omdat, anders dan in vele anderen sectoren, de projectrealisatie niet enkel technische maar tevens o.a. ecologische, sociologische en maatschappelijke aspecten bevatten. De overlappende grensgebieden binnen één project bieden veel uitdagingen voor de verschillende kennisinstellingen. De Programmacommissie heeft onder meer tot doel om de relevantie van wetenschappelijk onderzoek te toetsen en te borgen voor de sector.

ORGANOGRAM KERNTEAM DELTATECHNOLOGIE

VOORZITTER

SECRETARIAAT

Peter van der Linde Boskalis

Felix Wolf Ministerie IenM [email protected]

ONDERZOEKSINSTELLINGEN Maarten Smits Deltares

15

BEDRIJFSLEVEN Maarten Reijgersberg GMB

Frank Goossensen Arcadis OVERHEID

Jan Hendrik Dronkers Ministerie IenM

Stefan Kuks Waterschap Regge & Dinkel

Bart van der Hurk KNMI

EXTRA (WERK)GROEPEN/COMMISSIE TKI Deltatechnologie

Proeftuin NL

Taskforce Deltatechnologie

Programmacommissie

5. WATERTECHNOLOGIE “KENNIS VAN WATER, KASSA VOOR LATER” De sector Watertechnologie levert schoon water van de beste kwaliteit én houdt daarbij de druk op onze leefomgeving zo laag mogelijk. De Nederlandse kennis en technologie, die is ontwikkeld om drink- en industriewater van het hoogste niveau te produceren, wordt wereldwijd toegepast en verkocht. Dit geldt ook voor onze kennis en technologie rond het zuiveren en hergebruiken van afvalwater.

5.1 THEMA’S De internationale markt voor Watertechnologie is groot en biedt vooral kansen voor lokale en integrale oplossingen voor de watervoorziening en voor technologie voor (her)gebruik van zoetwater en het gebruik van alternatieve bronnen. Rond alle onderdelen van de sector Watertechnologie zijn een viertal innovatiethema’s geformuleerd, te weten: t
8BUFS
GPS
"MM t
.PSF
$SPQ
QFS
%SPQ
t
8BUFS

&OFSHJF t
8BUFS

*$5 Water for All omvat de productie van drink- en industriewater en de zuivering van afvalwater tegen minimale kosten. De omvang van deze markt wordt wereldwijd geschat op € 50 - 60 miljard per jaar. De sterke groei van de markt volgt uit de stijgende mondiale behoefte aan zoetwater als bron voor drink‐ en industriewater. Nieuwe afvalwaterzuiveringtechnologie is nodig om duurzaam water van goede kwaliteit te kunnen leveren waarbij het milieu niet wordt belast. De vraag naar deze technologie wordt mede gedreven door meer en strengere regelgeving en hogere kwaliteitsstandaarden. More Crop per Drop stelt een hoogwaardige zoetwatervoorziening voor de productie van voedsel centraal. Door de inzet van innovatieve en duurzame technologieën en integrale oplossingen voor het sluiten van waterkringlopen en hergebruik in de land‐ en tuinbouwsector is veel te winnen. In het verlengde van de land‐

en tuinbouwsector ligt binnen de voedingsmiddelenindustrie een uitdaging voor het efficiënt omgaan met schaarse grondstoffen en de verduurzaming van processen als voorwaarde voor de ‘license to produce’. Water & Energie richt zich op de verduurzaming van processen voor de energieproducerende industrie en op nieuwe vormen van schone energie op basis van Watertechnologie. Het waterverbruik in de energiesector blijft toenemen en met de groei van de wereldbevolking en de vraag naar energie moet deze trend gekeerd worden. De verwachting is dat alternatieve vormen van energieopwekking op basis van Watertechnologie een bijdrage zullen gaan leveren aan de energietransitie van ‘fossiel’ naar ‘schoon’. Water & ICT richt zich op het vergroten van de efficientie van Watertechnologie door gebruik te maken van automatische sensing & monitoring van de waterkwaliteit en het optimaal kunnen regelen van de waterketen (process control). Dit biedt mogelijkheden voor een sterke verbetering van de procesvoering van installaties waar water behandeld wordt en voor decentrale waterbehandeling ‘fit‐for‐use’. 5.2 WATERTECHNOLOGIE IN ACTIE Watertechnologie heeft een ongelooflijke potentie aan marktmogelijkheden. Voor de TKI-toeslag van 2013, een financieringsregeling voor innovatieve projecten tot stand gekomen door het Topsectorenbeleid waarbij de gouden driehoek actief moet zijn, is een bedrag van € 3,5 miljoen aangevraagd. Er worden

17

Duurzaamheid = toekomst Nog voordat het Topsectorenbeleid uitgeschreven was werkten de gouden driehoek samen in de nieuwe rioolwaterzuiveringsinstallaties van Nereda in Ede. Het resultaat is een duurzame en innovatief hoogstaande waterzuivering waar geld verdiend wordt voor de kennisinstellingen door duurzame wetenschap te ontplooien.

technieken ontwikkeld die een bestaande markt verder kunnen uitdiepen. In Nederland is men gewend geraakt aan nimmer falende schoonwaterfaciliteiten maar dat geldt niet voor de gehele wereld. Nederlandse drinkwaterbedrijven zijn daarom actief in verschillende ontwikkelingslanden. In het hoofdstuk Export & Promotie leest u hier meer over.

ORGANOGRAM KERNTEAM WATERTECHNOLOGIE

VOORZITTER

SECRETARIAAT

Roelof Kruize Waternet

In het TKI [Topconsortia Kennis en Innovatie] komen alle initiatieven uit de innovatiecontracten samen waar bedrijven en kennisinstellingen ook echt gezamenlijk in investeren en projecten opzetten. De TKI’s hebben een belangrijke functie om deze onderzoek en innovatie inspanningen goed op elkaar af te stemmen en te verbinden met andere initiatieven uit regio’s of Europese programma’s. De consortia hebben een financieringsregeling ter stimulering. In 2013 is totaal € 11,6 miljoen aan TKI aangevraagd: Deltatechnologie € 0,62 miljoen, Watertechnologie € 3,8 miljoen en Maritieme Technologie € 2,9 miljoen (deze laatste deelsector heeft nog een potentieel van € 4,25 miljoen voor ‘business to business’ research).

Anne Reitsma Ministerie EZ [email protected]

ONDERZOEKSINSTELLING Wim van Vierssen KWR Water

Cees Buisman Wetsus

Huib de Vriend NWO

BEDRIJFSLEVEN Rob Heim Paques

Tom Vereijken NL Ingenieurs OVERHEID

Luc Kohsiek Unie van Waterschappen

Ruud Cino Ministerie IenM

EXTRA (WERK)GROEPEN TKI Watertechnologie

19

6. HUMAN CAPITAL

6.1 THEMA’S De vacatures in de watersector kunnen maar gedeeltelijk worden gecompenseerd door instroom vanuit de opleidingen. Een instroom die bovendien steeds minder kiest voor een carrière in de techniek of in de watersector. Niet omdat de watersector oninteressant is, maar wel omdat ze de watersector niet kennen. Onbekend maakt onbemind. Om te zorgen dat de watersector in de toekomst over voldoende gekwalificeerd personeel kan beschikken heeft het Kernteam Human Capital een viertal thema’s benoemd: t
*NBHP

*OTUSPPNCFWPSEFSJOH t
0OEFSXJKT

0OEFS[PFL t
)VNBO
3FTPVSDFT t
*OUFSOBUJPOBMJTFSJOH

“NEDERLAND WERKT MET WATER” De Nederlandse watersector heeft volop groeikansen, maar daarvoor zijn wel voldoende goed geschoolde mensen nodig. Het vinden van gekwalificeerde mensen die in de sector willen werken, is echter niet zo eenvoudig. Tot 2020 heeft de watersector 40.000 vacatures te vervullen, deels veroorzaakt door vergrijzing en uitstroom. De opdracht van dit team is helder.

Imago & Instroombevordering wordt gestimuleerd door jongeren op jonge leeftijd bekend te maken met de veelzijdigheid van water en techniek. Een voorbeeld hiervan is de gastlessen water estafette. Van begin november 2012 tot eind maart 2013 hebben waterprofessionals 732 gastlessen water gegeven met een bereik van 20.000 jongeren. Daarnaast wordt ingezet op het versterken van het imago van de watersector als een aantrekkelijke sector. Onderwijs & Onderzoek is een apart thema voor een duidelijke profilering van wateropleidingen (mbo, hbo, wo). Werkgevers en onderwijsinstellingen vormen partnerships waarbij de werkgevers nauw betrokken zijn bij de onderwijstrajecten. Netwerkvorming in wateropleidingen met betrekking tot specialisaties en uitwisseling van curricula wordt gestimuleerd. Zij helpt opleidingen bij

het vormen van actuele en boeiende opleidingen waar actuele vraagstukken worden ingebracht. Human Resources zorgt voor het behoud van menselijk kapitaal door in de huidige mensen te investeren. Zij blijven langer inzetbaar door hen voor te bereiden op toekomstige ontwikkelingen in het vakgebied. Tevens wordt ingezet op het stimuleren van kennisuitwisseling op het gebied van HR en personeelsuitwisseling tussen werkgevers in de sector. Daarnaast is het vergroten van zijinstroom in de watersector een belangrijke bouwsteen. OPLEIDINGSCLUSTERS MARITIEME, WATER- EN DELTATECHNOLOGIE NOORD NEDERLAND

TWENTE ZUID-HOLLAND GELDERLAND ZUIDWESTELIJKE DELTA

MBO HBO WO

21

Internationalisering heeft als doel (toekomstige) professionals voorbereiden op werken in internationale context en internationale talenten werven en behouden voor de Nederlandse arbeidsmarkt.

22

6.2 HUMAN CAPITAL IN ACTIE Als rode draad door alle activiteiten loopt de samenwerking tussen werkgevers en onderwijsinstellingen. In de vorm van zogenaamde regionale Human Capital netwerken. Uitgangspunt daarbij is dat werkgevers krachten bundelen en in een regio verbindingen leggen met onderwijsinstellingen. In deze netwerken worden afspraken gemaakt over o.a. gastdocenten, de inbreng van casuïstiek, stages, studiebeurzen en traineeships. Tevens heeft de voorzitter van het Kernteam Human Capital Thecla Bodewes een actieve functie binnen het masterplan ‘Beta en Techniek’ en het Techniekpact. Dit zijn onafhankelijke netwerk- en projectenorganisaties, kennisautoriteiten en samenwerkingspartners bij het duurzaam oplossen van arbeidsmarktvraagstukken. Werkgroep Human Capital ondersteunt de vertegenwoordigers in het bedrijfsleven in het Kernteam. De deelnemers bestaan onder meer uit brancheorganisaties van de drie deelsectoren. Adviesraad Human Capital bestaat uit belangrijke werkgevers, onderwijsvertegenwoordigers en kennisinstellingen uit de watersector. De raad geeft advies aan het kernteam over de uitvoering van de human capital agenda en de leden verbinden hun netwerk voor afstemming en betrokkenheid bij de uitwerking van de agenda.

ORGANOGRAM KERNTEAM HUMAN CAPITAL

VOORZITTER

SECRETARIAAT

Thecla Bodewes Scheepswerf De Kaap

Leon Maas Leon Maas Management [email protected]

ONDERZOEKSINSTELLING Ron Kooren STC-group BEDRIJFSLEVEN Isolde Struijk Van den Herik-Sliedrecht Eddy Vlijm Hellebrekers OVERHEID Mischa van Akkeren Weterskip Fryslan EXTRA (WERK)GROEPEN Werkgroep Human Capital Adviesraad Human Capital

23

7. EXPORT & PROMOTIE “NEDERLAND WATEREXPERTS” De Nederlandse watersector heeft zichzelf als doel gesteld om de toegevoegde waarde in de periode tot 2020 te verdubbelen. Het kernteam Export & Promotie draagt bij aan deze ambitie door de samenwerking tussen overheid en bedrijven op het vlak van internationaal ondernemen te versterken en door (de inzet van) instrumenten voor exportpromotie en internationale handelsbevordering te verbeteren. Het Kernteam functioneert daarbij als een klankbordgroep, een schakel tussen overheid en de sector.

7.1 THEMA’S Het Kernteam Export & Promotie heeft als doel de Nederlandse Watersector wereldwijd bekendheid te geven als Center of Expertise. Het springt direct in op kansen en bedreigingen uit de sector. Activiteiten kunnen worden onderverdeeld in vier thematische hoofdonderwerpen: t
#VTJOFTT
$BTFT
t
&DPOPNJTDIF
%JQMPNBUJF
t
4BNFOXFSLFO
JO
EF
,FUFO t
-BOEFOBBOQBL

versimpeling van en verbeterde toegankelijkheid tot financiële mogelijkheden voor export.

Business Cases op een succesvolle wijze invullen vraagt om een vergaande samenwerking in de gouden driehoek samen met NGO’s. De internationale trend is dat projecten steeds meer integraal -van ontwerp tot uitvoering- op de markt worden gezet. Dat vraagt om integrale oplossingen en innovatieve financieringsconstructies. Het Kernteam speelt hier onder andere op in door de samenwerking tussen publieke en private partijen op de internationale markt te stroomlijnen via ‘Rembrandt Water’.

Landenaanpak is gepubliceerd in de internationaliseringsstrategie voor de watersector. Hierin worden nadere suggesties en aanbevelingen gegeven om de doelstelling van Topsector Water te realiseren. Per land is een marktbewerkingsstrategie opgesteld waarin staat wie er al actief is, waar kansen liggen, wat belemmeringen zijn en welke ondersteuning gevraagd wordt van de overheid. Hiervoor hebben zij een accentuering gemaakt in de vorm van een aantal prioritaire landen. De landen zijn: t
#SB[JMJÑ

t
3VTMBOE

t
*OEJB

t
4JOHBQPSF

t
7JFUOBN

t
$IJOB t
;VJE
"GSJLB

t
(PMGTUBUFO

t
5VSLJKF

Economische Diplomatie is essentieel om in te kunnen spelen op op veranderende economische verhoudingen in de wereld. Een groot deel van de wereldwijde economische groei zal ontstaan uit opkomende markten zoals India, Brazilië, Vietnam en China. Om de potentie van deze markten te kunnen benutten is het belangrijk om handelsbarrières weg te nemen. Dat vraagt om een sterk postennetwerk dat in staat wordt gesteld om het bedrijfsleven optimaal te ondersteunen. Daarnaast werkt het Kernteam aan

Samenwerking in de Keten wordt op verschillende manier gevonden. VNO-NCW heeft het initiatief genomen om de prioritaire landen en bijbehorende marktbewerkingsstrategiën van de negen Topsectoren bij elkaar te brengen. Het Kernteam Export & Promotie heeft deze marktbewerkingsstrategie opgesteld in samenspraak met en namens de watersector. Ook de integratie van hulp en handel biedt nieuwe kansen voor samenwerking.

Turkije

Rusland China

India Golfstaten

Vietnam Singapore

Brazilie

Zuid Afrika

25

Bangladesh Angola

Kenia Mozambique

Indonesie

Al deze landen hebben een potentiële groei binnen de drie deelsectoren van Topsector Water. De focus wordt elk jaar bekeken en aangescherpt. De vijf prioritaire ontwikkelingslanden zijn: t
.P[BNCJRVF

t
,FOJB

t
"OHPMB
t
#BOHMBEFTI

t
*OEPOFTJÑ


26

ORGANOGRAM KERNTEAM EXPORT & PROMOTIE

7.2 EXPORT & PROMOTIE IN ACTIE Op dit moment worden er door het Kernteam verschillende initiatieven gevormd en verder uitgewerkt. Een voorbeeld hiervan is ‘Rembrandt Water’. De kern van Rembrandt Water betreft de bundeling van de krachten van de Nederlandse waterketen zodat de concurrentiepositie op de internationale markt voor de drinken afvalwaterdiensten wordt versterkt. Uitdaging hierbij is om optimaal gebruik te maken van het samenspel van publieke en private partijen. Een andere recente ontwikkeling is de “Dutch Disaster Risk Reduction Facility”. Deze faciliteit heeft als doel om verkennende missies en studies in geval van een waterramp in het buitenland te faciliteren. Kernteam voorzitter Bertrand van Ee is actief binnen het Dutch Trade Board (DTB). Het publiek-private samenwerkingsverband op het gebied van internationaal ondernemen werkt aan het versterken van de positie van Nederlandse ondernemingen in het buitenland.

VOORZITTER

SECRETARIAAT

William van Niekerk Koninklijke BAM groep

Lennart Silvis NWP [email protected]

ONDERZOEKSINSTELLING Cees Slingerland WUR/Alterra BEDRIJFSLEVEN Martin Bloem Bloem Doze Nienhuis

Robert de Bruin Van Oord OVERHEID Pex Langenberg Ministerie I&M

Paul Buijs Berson UV

8. MKB-LOKET Het MKB-loket, ondergebracht bij de Kamer van Koophandel, is voor kleine en middelgrote ondernemingen het toegangsportaal voor direct advies en contact met Topsector Water. Het loket richt zich op netwerkvorming, kennisopbouw en kennisverspreiding onder het MKB en andersom het doorgeleiden van de behoeften vanuit het MKB naar de Topsector. U krijgt direct informatie en advies over hoe u de mogelijkheden die Topsector Water biedt, kunt benutten. Wilt u weten welke innovatiethema’s of business cases een rol spelen, wat een TKI is of wat precies bedoeld wordt met een TKI-toeslag? Wilt u kennis ontwikkelen met andere ondernemers? U kunt dan niet alleen de kosten delen, maar ook elkaars expertise benutten. Het MKB-loket kan u in contact brengen met ondernemers die op zoek zijn naar dezelfde kennis als u en met ondernemers, kennis- en zakelijke partners die over deze kennis beschikken. Om uw vragen zo goed mogelijk te kunnen beantwoorden en u door te kunnen verwijzen naar de juiste partijen werkt het MKBloket samen met (branche)organisaties, overheden en kennisinstellingen die actief zijn in de watersector. Ook worden nauwe banden onderhouden met regionale initiatieven waar u mogelijk bij kunt aansluiten. Kortom: wij helpen u graag verder! Voor direct contact belt u met: 088 585 2214 of stuur uw vraag per e-mail naar [email protected]. 9. FINANCIERING Topsector Water is een netwerk van mensen op allerlei niveaus in alle doelgroepen binnen de gouden driehoek. Het boeit en verbindt

watermensen en katalyseert innovatieprocessen zowel binnen Nederland als buiten ons land. Het is geen instelling waar aangeklopt kan worden voor fondsen. Wel heeft de overheid verschillende stimuleringsregelingen waardoor een bedrijf geprikkeld wordt om te innoveren. AgentschapNL en het Ministerie van Economische Zaken heeft een brochure gemaakt met allerlei mogelijkheden. Deze is te vinden op www.rijksoverheid.nl, onder het hoofdstuk ‘documenten en publicaties’ vult u als trefwoord ‘bespaar en innoveer’ in. Voor de Topsectoren zijn er, naast de eerder genoemde TKI-regeling, de MKB Innovatiestimulering Topsectoren ‘MITregeling’ en de Dutch Disaster Risk Reduction Facility. Een aantal verschillende financieringsbronnen die het Topteam graag gebruikt: Export kredietfinanciering, Revolving Fonds, NWO en EU. 10. CROSS SECTORAAL Overlappingen met andere Topsectoren is niet vreemd. Voor het innnovatiethema ‘More Crop per Drop’ bijvoorbeeld zijn er samenwerkingsverbanden met Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen, Agri&food, Life Sciences & Health. Maritieme technologie overlapt met Transport en Topsector Chemie. De Topsectoren High Tech en Energie worden ingezet bij de drie deelsectoren van Top- sector Water: Effectieve infrastructuur, Waterbeheer en Water & Energie. Afspraken op overheidsniveau worden voor alle Topsectoren samen gegroepeerd en besproken bij de hoogste bewindslieden van zo wel Nederland als als buitenlandse overheidsorganen.

27

28

Beeldmateriaal mede mogelijk gemaakt door: Marin, Van Oord, Boskalis, Damen, NWP, Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders, Vereniging van Waterbouwers, SNV, Ecoshape, Rijkswaterstaat, Scheepsbouw Nederland en KWR. Topsector Water Bezuidenhoutseweg 12 Malietoren 18e etage Den Haag T 070 3490 144 [email protected] www.TopsectorWater.nl