Wat moet u doen na het overlijden van een dierbare?
De wettelijke en fiscale voorschriften
www.fintro.be
GAAT VER, BLIJFT DICHTBIJ
Inleiding Een overlijden komt vaak onverwachts. Toch moeten er dan op korte termijn een heleboel zaken worden geregeld. Ook financiële zaken. Soms is daar niet veel tijd voor, maar toch moeten deze zaken absoluut geregeld worden binnen de voorgeschreven termijnen en volgens welbepaalde regels. Al is het maar om geschillen achteraf te voorkomen met bijvoorbeeld de erfgenamen of met de Administratie van de registratie van de FOD Financiën. Daarom vond Fintro het een goed idee u informatie te geven over de stappen die u moet volgen na het overlijden van een dierbare. Als u vragen hebt of als u een en ander grondiger wilt bespreken, zal uw Fintro-agent u graag met raad en daad bijstaan. Neem gerust contact op met uw Fintro-agent om een afspraak te maken. Ook uw notaris zal uiteraard al uw vragen beantwoorden. Deze brochure is samengesteld op basis van de wettelijke en fiscale voorschriften en de administratieve richtlijnen die geldig zijn op het ogenblik van publicatie. Wij wijzen u erop dat deze voorschriften na de publicatiedatum van deze brochure gewijzigd kunnen zijn.
• Fintro, en uw Fintro-agent in het bijzonder, zullen al het mogelijke doen om u bij te staan, ook in moeilijke momenten. • De erfgenamen kunnen een ander Fintro-kantoor kiezen dan dat van de overledene. Een kantoor dichter bij huis, bijvoorbeeld. • Het Fintro-kantoor zorgt meteen voor alle interne formaliteiten in verband met de bank- en verzekeringsproducten die via de Fintro-kantoren werden verkocht. • Zodra u zich in staat voelt om uw financiële toestand te bespreken, zal uw Fintro-agent u optimaal advies verlenen, rekening houdend met uw persoonlijke situatie.
Inhoud 1. Gehuwd of wettelijk samenwonend?
4
2. Aan wie moet u het overlijden van een dierbare aangeven?
4
3. Wat zijn de belangrijkste verplichtingen van de bank? 1. Blokkering van de activa van de overledene en zijn/haar echtgeno(o)t(e) 2. Verzending van de lijst met de activa van de overledene en zijn/haar echtgeno(o)t(e) naar de Administratie van de registratie
5 5
4. Welke diensten biedt Fintro aan om u te helpen?
5
5. Wat moet u doen in verband met de pensioenen?
6
6. Welke formaliteiten zijn er nodig om de nalatenschap te regelen? 1. Het document waarmee u het overlijden aangeeft bij de bank 2. De documenten die de erfgenamen identificeren 3. Formaliteiten in specifieke gevallen 4. De procedure bij een overlijden door ongeval
7 7 7 8 9
5
7. Wat moet u doen als er een kluis werd gehuurd in naam van de overledene en/of de echtgeno(o)t(e)? 1. Algemene regel 2. Uitzonderingen
10 10 10
8. Wat moet u doen als de overledene kredieten bij Fintro had lopen? 1. Woonkrediet 2. Lening op afbetaling – kredietopening 3. Borg
11 11 11 11
9. Wat moet u doen als de overledene bij een Fintro-kantoor verzekerd was? 1. Levensverzekering 2. Woningverzekering, familiale verzekering en autoverzekering
12 12 12
10. Hoe verloopt de vereffening van de tegoeden?
13
11. Wat moet er in de aangifte van nalatenschap staan die door de erfgenamen wordt ingediend? 1. Algemene inhoud 2. De onderdelen van de aangifte 3. De activa en passiva van de nalatenschap
14 14 14 15
12. Welke kosten moet u betalen?
16
13. Hoe kunt u uw financiën opnieuw organiseren? 1. Uw dagelijkse rekeningen 2. Successierechten betalen 3. Uw inkomsten en uitgaven 4. Uw beleggingen 5. Uw woning en uw onroerend vermogen
17 17 17 17 17 17 3
1. Gehuwd of wettelijk samenwonend? Bij een overlijden hangt de situatie van de langstlevende partner af van het feit of hij/zij gehuwd was, of wettelijk of feitelijk samenwoonde. Dat heeft belangrijke juridische gevolgen voor de nalatenschap en praktische gevolgen voor de financiën en de rekeningen van het gezin.
Als u met de overledene samenwoonde, raden wij u aan een beroep te doen op een notaris die contact zal opnemen met Fintro. Zo kunnen wij u veel beter bijstaan door rekening te houden met uw persoonlijke situatie en de gevolgen daarvan.
In deze brochure is de informatie over de langstlevende echtgeno(o)t(e) gebaseerd op de situatie van gehuwde mensen.
2. Aan wie moet u het overlijden van een dierbare aangeven? U moet het overlijden in elk geval eerst aangeven aan de dienst Burgerlijke stand van de gemeente waar het overlijden plaats vond. Volgende documenten zullen gevraagd worden: een door de arts opgesteld overlijdensattest;
Om de opeenvolgende formaliteiten bij een overlijden zo goed mogelijk te organiseren, dient u zeker het overlijden te melden aan de andere diensten, instanties en personen die hierna worden vermeld, afhankelijk van de persoonlijke situatie van de overledene:
• de identiteitskaart van de overledene; • het trouwboekje van de overledene als deze gehuwd was.
• de werkgever; • de pensioeninstellingen; • het ziekenfonds – anders gezegd de mutualiteit – dat vaak een deel van de begrafeniskosten terugbetaalt; • de notaris van de overledene en/of uw eigen notaris; • de banken; • de verzekeringsmaatschappijen; • de eigenaar van de door de overledene gehuurde woning; • de huurder van de woning die door de overledene werd verhuurd; • het kinderbijslagfonds; • de dienst Inschrijving van de voertuigen; • andere instellingen en instanties: telefoon-, kabel-, water-, gas- en elektriciteitsmaatschappij, ...
Deze formaliteit wordt steeds vaker vervuld door de begrafenisondernemer. De dienst Burgerlijke stand stelt de overlijdensakte op en bezorgt u de uittreksels uit de overlijdensakte, documenten die verschillende instanties, waaronder de bank, aan u zullen vragen.
4
3. Wat zijn de belangrijkste verplichtingen van de bank? 1. B lokkering van de activa van de overledene en zijn/haar echtgeno(o)t(e) Wanneer een klant van de bank overlijdt, worden zijn activa tijdelijk onbeschikbaar gemaakt om de belangen van alle erfgenamen te beschermen en om de bank de mogelijkheid te geven haar fiscale verplichtingen te vervullen. • Zodra de bank het overlijden verneemt, mogen de kluis en de rekeningen van de overledene dus niet meer worden gebruikt. • De rekeningen en de kluis van de echtgeno(o)t(e) moeten eveneens geblokkeerd worden, ongeacht het huwelijksvermogensstelsel van de echtgenoten. Uw kantoor zal u echter oplossingen voorstellen opdat uw gezin nog over financiële middelen kan beschikken.
Bij samenwonenden worden alleen de rekeningen en de kluis geblokkeerd waarvan de overledene houder of medehouder was. De bank zal de activa deblokkeren na ontvangst van de nodige documenten en gezamenlijke instructies van alle erfgenamen.
Belangrijk Sedert 31 augustus 2009 mag onder bepaalde voorwaarden een voorschot worden toegekend aan de langstlevende echtgeno(o)t(e) of wettelijk samenwonende. Het mag niet meer bedragen dan 50% van de creditsaldi van de door de wet aangewezen zichten spaarrekeningen op de dag van het overlijden en het mag ook niet meer bedragen dan 5.000 euro. Uw kantoor zal u alleszins oplossingen voorstellen zodat uw gezin over financiële middelen blijft beschikken.
2. Verzending van de lijst met de activa van de overledene en zijn/haar echtgeno(o)t(e) naar de Administratie van de registratie Volgens de wet op de successierechten moeten de banken, wanneer een van hun klanten en/of zijn/haar echtgeno(o) t(e) met woonplaats in België overlijdt, een lijst opstellen van alle bedragen en alle waarden die zij houden in naam van de overledene en zijn/haar echtgeno(o)t(e). Zij moeten deze lijst meedelen aan de Administratie van de registratie voordat zij deze waarden uitbetalen, overdragen of teruggeven aan de erfgenamen, legatarissen, schenkers en andere rechthebbenden. Deze lijst weerspiegelt de toestand op 00.00 uur van de dag van het overlijden. De lijst van de activa en effecten wordt dus samengesteld op basis van de toestand op de dag vóór het overlijden. Ook de verzekeringsmaatschappijen moeten een fiscale lijst bezorgen aan de Administratie van de registratie. Deze lijst moet in het bijzonder alle levensverzekeringen vermelden in verband met dit overlijden. De lijst moet de naam van de overlevende, de polisnummers, de naam van de begunstigden en de verzekerde kapitalen vermelden. Met het oog op de aangifte van de nalatenschap ontvangen de erfgenamen en/of de begunstigden informatie over de aangifte van de vereffende of te vereffenen bedragen.
5
4. Welke diensten biedt Fintro aan om u te helpen? Uw rekeningen zijn dan wel tijdelijk onbeschikbaar, maar uw Fintro-kantoor kan u daarvoor aangepaste oplossingen voorstellen:
De begrafeniskosten
• Een nieuwe zichtrekening openen voor de langstlevende echtgeno(o)t(e) en er een bepaald bedrag – een voorschot op de activa van de nalatenschap – op storten zodat deze de dagelijkse uitgaven kan betalen. • De hierna vermelde facturen kunnen, onder bepaalde voorwaarden, meteen worden betaald op verzoek van een erfgenaam of de notaris-vereffenaar. Deze facturen worden rechtstreeks aan de schuldeiser betaald op voorwaarde dat er voldoende activa zijn en dat het betrokken Fintrokantoor akkoord gaat.
• de formaliteiten en de belastingen: overlijdensakte, mortuarium, vervoer, ...; • de doodskist; • het drukken en verzenden van rouwberichten; • de publicatie van een rouwbericht in de krant; • de organisatie van de uitvaartplechtigheid; • de begrafenismaaltijd.
Het is belangrijk dat u alle originele facturen bewaart omdat ze bij de aangifte van nalatenschap zullen moeten worden gevoegd als bewijs van de betaalde kosten.
Sommige kosten worden door de begrafenisonderneming gefactureerd, bijvoorbeeld:
Deze kosten kunnen sterk variëren naargelang de gemaakte keuzes: begrafenis of crematie, aankoop van een concessie, plechtigheid enz.
De medische kosten De kosten die, onder bepaalde voorwaarden, rechtstreeks aan de schuldeiser betaald kunnen worden, betreffen de periode van twaalf maanden vóór het overlijden.
5. Wat moet u doen in verband met de pensioenen? Als de overledene en/of de langstlevende echtgeno(o)t(e) een pensioen ontving(en), moet de betrokken instelling op de hoogte worden gebracht. Deze bepaalt dan of er ten onrechte bedragen werden gestort die dus door de erfgenamen terugbetaald moeten worden. Ook wordt het geactualiseerde bedrag van het toekomstige pensioen van de echtgeno(o)t(e) vastgesteld.
6
In een aantal gevallen zal de terugbetaling van na het overlijden ten onrechte gestorte bedragen rechtstreeks via Fintro verlopen. In andere gevallen zal de pensioenkas contact opnemen met de erfgenamen. Elke instelling kan u hiervoor alle nodige informatie geven.
6. Welke formaliteiten zijn er nodig om de nalatenschap te regelen? 1. H et document waarmee u het overlijden aangeeft bij de bank
2. De documenten die de erfgenamen identificeren
Om het overlijden bij uw Fintro-kantoor aan te geven, dient u een kopie van de overlijdensakte te overhandigen.
Afhankelijk van de financiële toestand en de gezinssituatie van de overledene zal uw Fintro-kantoor u meedelen welke documenten er nodig zijn om de erfgenamen te identificeren.
Deze wordt opgesteld door de dienst Burgerlijke stand van de gemeente waar het overlijden plaatsvond. Dat is niet noodzakelijk de gemeente waar de overledene woonde. Bij overlijden in het buitenland kunt u zich wenden tot het Belgisch consulaat of de Belgische ambassade.
Aanvaardbare documenten
Door wie worden ze afgeleverd?
Akte van bekendheid of erfrechtverklaring
Door een Belgische notaris
Attest van erfopvolging(uitsluitend onder bepaalde voorwaarden)
Door het registratiekantoor
Het trouwboekje van de overledene(uitsluitend onder bepaalde voorwaarden)
Door de dienst Burgerlijke stand van de gemeente waar het huwelijk gesloten werd, op de dag van het huwelijk
7
3. Formaliteiten in specifieke gevallen Daarnaast zijn er in bepaalde specifieke situaties nog aanvullende formaliteiten vereist.
Specifieke situatie
Te vervullen formaliteiten
De overledene was gehuwd onder het stelsel van zuivere scheiding van goederen.
Een kopie van het huwelijkscontract is noodzakelijk om de rekeningen en de kluis van de langstlevende echtgeno(o)t(e) sneller te kunnen deblokkeren. Het huwelijkscontract werd door een notaris opgesteld vóór het sluiten van het huwelijk of tijdens het huwelijk. Het document moet worden bezorgd door de langstlevende echtgeno(o)t(e) of door de notaris.
De overledene heeft een testament gemaakt
In dat geval moet er altijd een notaris tussenkomen.
Er werden levensverzekeringen afgesloten op het hoofd van de overledene.
In dat geval zijn de levensverzekeringspolissen nodig.
Een van de erfgenamen is minderjarig of werd juridisch handelingsonbekwaam verklaard.
Minderjarige of juridisch handelingsonbekwame erfgenamen worden door de wetgever bijzonder beschermd. Daarom moet voor deze nalatenschappen een notaris worden ingeschakeld die u zal helpen bij het vervullen van de nodige formaliteiten. Let op: als de begunstigde van een levensverzekeringscontract minderjarig is, kan dit contract worden geregeld via zijn wettelijke vertegenwoordiger(s). Uw Fintrokantoor zal u waar nodig alle vereiste informatie geven.
Wat ook de nationaliteit van de overledene is, het is de wet van de Staat op wiens De overledene had, bij zijn overlijden, zijn gewone verblijfplaats grondgebied de overledene bij zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats had, die in het buitenland. de vereiste documenten bepaalt. Uw Fintro-kantoor zal u hierover alle nodige informatie geven. Een van de erfgenamen of een van de begunstigden van de levensverzekering woont buiten de Europese Economische Ruimte.
De erfgenamen of de begunstigden van de levensverzekering moeten zich richten tot de Ontvanger van het registratiekantoor. Deze moet een machtiging geven voor de vrijgave van de bankactiva, de betaling van de verzekerde kapitalen bij overlijden en de overhandiging van de inhoud van de kluis. Het door de Ontvanger van het registratiekantoor afgeleverde attest moet uitdrukkelijk "Fortis Bank nv" vermelden voor de betaling van de bankactiva en de overhandiging van de inhoud van de kluis en "Fortis Insurance Belgium nv" voor de betaling van de verzekeringsuitkeringen, voor zover de polis afgesloten was bij F.I.B.
De overledene woonde wettelijk of feitelijk samen.
Samenwonenden zijn niet elkaars erfgenaam, tenzij ze maatregelen in die zin getroffen hebben (testament ...). Sinds 18 mei 2007 krijgen wettelijk samenwonenden(d.w.z. degenen die een verklaring van samenwoning hebben afgelegd voor de ambtenaar van de Burgerlijke stand) automatisch het recht op het vruchtgebruik van de woning waar het samenwonende koppel leefde en van de inboedel daarvan behalve als dit in het testament anders wordt bepaald. In de praktijk zullen de te treffen maatregelen verschillen volgens de situatie van het paar. De tussenkomst van een notaris wordt hier aanbevolen.
De overledene had kinderen buiten het huwelijk of uit een vorig huwelijk.
De tussenkomst van een notaris wordt hier aanbevolen.
4. De procedure bij een overlijden door ongeval Een overlijden ten gevolge van een ongeval kan, indien het ongeval beantwoordt aan de definitie van de geldende algemene voorwaarden, gedekt zijn door een rekeningverzekering of door een specifieke effectenrekeningverzekering. De twee formules garanderen de betaling van een kapitaal. Wanneer het Fintro-kantoor het overlijden verneemt, zal het nagaan of er zulke verzekering werd afgesloten.
Belangrijk: Wanneer er een vergoeding verschuldigd is, neemt Fortis Insurance Belgium via het Fintro-kantoor contact op met de begunstigde(n) om de betaling te regelen.
Vereiste documenten
Waarvoor dienen ze?
Door wie worden ze afgeleverd?
Kopie van de overlijdensakte.
De kopie van de overlijdensakte dient om het overlijden en de overlijdensdatum wettelijk vast te stellen.
De overlijdensakte wordt opgesteld door de dienst Burgerlijke stand van de gemeente waar het overlijden zich heeft voorgedaan. Dat is dus niet noodzakelijk de gemeente waar de overledene woonde. Bij overlijden in het buitenland kunt u zich wenden tot het Belgische consulaat of de Belgische ambassade.
Dit document is altijd vereist.
Een proces-verbaal waarin de omstandigheden van het ongeval worden beschreven of een krantenartikel versnellen de behandeling van het dossier. Als u geen krantenartikel hebt dat verslag uitbrengt over het ongeval, kunt u altijd het nummer van het proces- verbaal vragen aan de politie.
Politie - Pers
Proces-verbaal of krantenartikel. Om het verzekerde kapitaal te kunnen uitbetalen, moet Fintro in het bezit zijn van een door de begunstigde(n) ingevuld en ondertekend formulier. Er moet ook een geneeskundig getuigschrift worden bijgevoegd waarin het overlijden door ongeval wordt vastgesteld.
Dit formulier moet een uitgebreide en nauwkeurige beschrijving van de omstandigheden van het ongeval bevatten. Bovendien kunt u aan de hand van dit formulier de betaling van het verzekerde kapitaal aanvragen.
U kunt dit formulier krijgen in uw Fintro-kantoor. Het moet worden ingevuld en ondertekend en binnen 30 dagen na het overlijden aan Fintro worden overhandigd. Het geneeskundige getuigschrift wordt ingevuld door de behandelende arts of de dienst spoedgevallen die het overlijden heeft vastgesteld.
9
7. Wat moet u doen als er een kluis werd gehuurd in naam van de overledene en/of de echtgeno(o)t(e) ? 1. Algemene regel
2. Uitzonderingen
Zodra de bank ingelicht wordt over het overlijden van een klant, is zij verplicht om de kluis van de overledene te blokkeren. Ook de kluis van de echtgeno(o)t(e) moet worden geblokkeerd, ongeacht het huwelijksvermogensstelsel van de echtgenoten.
In een aantal specifieke gevallen wordt er een andere procedure toegepast.
Na ontvangst van de nodige documenten zal het Fintro-kantoor in overleg met de erfgenamen of hun vertegenwoordiger(s), en eventueel met de notaris, een datum afspreken waarop de kluis zal worden geopend. Het Fintro-kantoor is verplicht om het Registratiekantoor hierover in te lichten vóór de datum waarop de kluis zal worden geopend. Als de sleutel zoek is of als de erfgenamen de geheime code niet kennen, moet de kluis worden opengeboord. Bij de opening van een kluis moet een inventaris van de inhoud worden opgemaakt. De inventaris wordt opgesteld door een medewerker van het Fintro-kantoor en ondertekend door alle aanwezigen. De inventaris kan ook door een notaris worden opgemaakt. Alle erfgenamen moeten aanwezig zijn of iemand anders volmacht geven om hen te vertegenwoordigen. Als dat niet het geval is, mag de kluis niet worden geopend. Na de opstelling van de fiscale inventaris mogen de erfgenamen in principe beschikken over de kluisinhoud.
10
Inventaris van een kluis op naam van de overlevende echtgeno(o)t(e) die gehuwd is onder het stelsel van zuivere scheiding van goederen In principe wordt de inhoud van de kluis niet opgenomen in de eigenlijke nalatenschap. Een fiscale inventaris – met vooraf-gaande kennisgeving aan het Registratiekantoor – is evenwel verplicht. In dat geval moeten de erfgenamen niet aanwezig zijn, wel de langstlevende echtgeno(o)t(e) of diens gevolmachtigde.
Er ligt een testament in de kluis Tijdens de opening van de kluis kan er een testament worden aangetroffen. De inhoud van de kluis – met inbegrip van het testament – moet terug in de kluis worden gelegd, die dan opnieuw wordt geblokkeerd. Enkel een notaris kan het testament in ontvangst nemen.
Een van de erfgenamen woont buiten de Europese Economische Ruimte De inhoud van de kluis kan maar worden vrijgemaakt na overhandiging van een deblokkeringsattest van het Registratiekantoor.
8. Wat moet u doen als de overledene kredieten bij Fintro had lopen? 1. Woonkrediet
2. Prêt à tempérament – ouverture de crédit
In de meeste gevallen wordt er tegelijk met het hypothecair krediet ook een schuldsaldoverzekering afgesloten. Die dekt de terugbetaling van het kapitaal en de interesten die de overledene nog verschuldigd was.
Uw Fintro-kantoor zal nagaan of er een overlijdensverzekering bij Fintro werd afgesloten bij het aangaan van een Lening op afbetaling of bij een kredietopening.
Bij het overlijden van de verzekerde wordt de schuldsaldoverzekering uitgevoerd. Het is mogelijk dat de erfgenamen een deel van het krediet verschuldigd zijn als dit niet integraal gedekt was.
Als dat niet het geval is, moeten de erfgenamen de aflossingen verder betalen of het schuldsaldo in één keer terugbetalen.
Wanneer het krediet werd aangegaan door gehuwden of gezamenlijke kredietnemers wordt het overlijdensrisico vaak gedeeld. Het risico wordt vaak over alle hoofden verdeeld. Als een van de gezamenlijke kredietnemers overlijdt, zal de verzekering slechts het op het hoofd van de overledene verzekerde kapitaal betalen. De partner moet zijn deel van het krediet dus blijven betalen.
3. Caution Als de overledene zich borg gesteld heeft voor een krediet, wordt de borgstelling overgedragen aan de erfgenamen. Als de kredietnemer zijn verplichtingen niet nakomt, moeten de erfgenamen de verplichtingen van de overleden borg op zich nemen.
11
9. W at moet u doen als de overledene bij een Fintro-kantoor verzekerd was? 1. Levensverzekering Uw Fintro-kantoor zal de nodige stappen ondernemen voor het vereffenen van levensverzekeringen waarin de overledene als verzekerde voorkomt.
2. W oningverzekering, familiale verzekering en autoverzekering Uw Fintro-kantoor zal het nodige doen voor het aanpassen van deze polissen of, indien nodig, voor het opmaken van nieuwe polissen.
12
10. Hoe verloopt de vereffening van de tegoeden? Zodra alle documenten overhandigd zijn, zal het Fintrokantoor de banktegoeden vereffenen volgens de gezamenlijke instructies van de erfgenamen of de instructies van de door de erfgenamen gemachtigde notarisvereffenaar. De erfgenamen kunnen vertegenwoordigd worden bij volmacht. Dat geldt ook voor de betaling van de kapitalen van de levensverzekeringscontracten. Tijdens uw afspraak met het Fintro-kantoor zullen er verschillende onderwerpen worden besproken: • de overdracht van de rekeningen op naam van de langstlevende echtgeno(o)t(e) of op naam van de langstlevende echtgeno(o)t(e) in vruchtgebruik en op naam van de kinderen in blote eigendom of de sluiting van de rekeningen; • de overdracht van effecten; • de maatregelen in verband met de lopende kredieten; • het vermogensonderzoek en de opstelling van een planning, de herbelegging door de begunstigde(n) van het nu vrijgemaakte verzekerde kapitaal.
Daarna worden de rekeningen gedeblokkeerd.
Tips Als de overledene bij Fintro regelmatig contact had met een personal banker, wordt een gesprek met deze personal banker aangeraden. Als de overledene bovendien zelfstandige was, een vrij beroep uitoefende of bedrijfsleider was, kunnen wij u helpen om de formaliteiten te regelen in verband met de voortzetting of overdracht van zijn/ haar beroepsactiviteit.
Maak een afspraak met uw Fintro-agent Het is belangrijk dat u met uw Fintro-agent spreekt over de tegoeden en de beleggingen die de overledene bezat. Dat geldt voor de beleggingen van de overledene: kasbons, BEVEK, klikfondsen, obligaties, aandelen, ... Dat geldt ook voor de financiële levensverzekeringen. Deze verzekeringen eindigen als de overledene de verzekerde was. In dat geval wordt het verzekerde kapitaal "overlijden" uitbetaald aan de begunstigden die in het contract zijn vermeld in geval van overlijden.
Een gesprek wordt aangeraden om verschillende redenen: de beleggingsdoelstellingen en -plannen van de overledene stemmen niet noodzakelijk overeen met die van de langstlevende echtgeno(o)t(e) of andere erfgenamen; • het risicoprofiel van de beleggingen van de overledene kan verschillen van dat wat de langstlevende echtgeno(o)t(e) of andere erfgenamen wensen; • ook wat betreft de beleggingshorizon kunnen er zulke verschillen zijn; • als bepaalde beleggingen te gelde worden gemaakt, dan moeten de verkooptransacties zorgvuldig worden gepland aangezien de timing, het aanbod op de financiële markten en tal van andere factoren een belangrijke rol spelen..
13
11. Wat moet er in de aangifte van nalatenschap staan die door de erfgenamen wordt ingediend?
1. Algemene inhoud
2. De onderdelen van de aangifte
De erfgenamen en de begunstigden van een levensverzekering moeten een aangifte opstellen die de activa en de schulden van de overledene vermeldt. Die aangifte kan ook door een notaris worden opgesteld.
De aangifte van nalatenschap moet verplicht vermelden:
Binnen 5 maanden na het overlijden dient de Administratie van de registratie in het bezit te zijn van de aangifte van de nalatenschap. Voor een overlijden in een ander Europees land geldt een termijn van 6 maanden, voor een overlijden buiten Europa is dit 7 maanden. Het registratiekantoor waar de aangifte moet worden ingediend, is het kantoor bevoegd voor de plaats waar de overledene zijn laatste fiscale woonplaats had. Als de overledene in de loop van de vijf jaar vóór zijn overlijden in verschillende Gewesten heeft gewoond, moet de aangifte worden ingediend bij het registratiekantoor dat bevoegd is voor de plaats in het Gewest waar de fiscale woonplaats van de overledene in die vijf jaar het langst gevestigd was. Vorm en inhoud van de aangifte van nalatenschap zijn voorgeschreven door de wet. U kunt een voorbeeldformulier halen bij het registratiekantoor. Doorgaans dienen de erfgenamen een gemeenschappelijke aangifte in, maar iedereen kan zijn eigen aangifte indienen.
14
• de identiteit van de overledene en de plaats en datum van het overlijden; • de identiteit van de eventuele echtgeno(o)t(e); • de identiteitsgegevens van alle erfgenamen, legatarissen en begiftigden en hun eventuele echtgenoten met daarbij hun graad van verwantschap met de overledene, het aandeel dat zij krijgen en om welke reden zij dat aandeel hebben gekregen (wettelijke erfopvolging, huwelijkscontract, testament, schenking, ...); • als u de wettelijke vermindering van successierechten wilt genieten, de identiteits- en adresgegevens van alle erfgenamen die minstens 3 kinderen hadden van minder dan 21 jaar op het ogenblik van het overlijden samen met de geboortedatum en -plaats van die kinderen; • de identiteitsgegevens van de erfgenamen die krachtens contractuele of testamentaire bepalingen uitgesloten zijn; • de schenkingen onder de levenden (notarieel of onderhands) die door de overledene zijn toegestaan, die minder dan drie jaar vóór de overlijdensdatum en die vóór diezelfde datum werden voorgelegd aan het registratiekantoor of die verplicht registreerbaar zijn geworden; • de schenkingen die door de overledene werden gedaan tijdens de 3 jaar vóór zijn overlijden en waarop geen bevrijdende registratierechten werden betaald. De aard en het ogenblik van de schenking moeten worden vermeld evenals de identiteitsgegevens van de begunstigde(n); • de identiteitsgegevens van de personen die de volle eigendom zullen genieten van de goederen waarvan de overledene vruchtgebruiker was; • het adres in België waarnaar de officiële documenten verstuurd mogen worden; • de fiscale woonplaats van de overledene met opgave van de verschillende adressen, vestigingsdatums en de periodes waarin de overledene er gedurende de 5 jaar vóór zijn overlijden heeft gewoond; • de gegevens van de brandverzekering; • de activa en passiva van de nalatenschap.
3. De activa en passiva van de nalatenschap Het uitvoerige overzicht van de activa (de goederen) en de passiva (de schulden) van de nalatenschap vormt het belangrijkste deel van de aangifte. U dient immers een correcte schatting te maken van de activa en passiva.
De activa van de nalatenschap De activa van de nalatenschap bestaan uit de roerende en onroerende bezittingen van de overledene. Als deze gehuwd was onder het stelsel van gemeenschap van goederen, omvatten de activa alle eigen goederen van de overledene en de helft van de gemeenschappelijke roerende en onroerende goederen.
De passiva van de nalatenschap De passiva van de nalatenschap omvatten zowel de schulden van de overledene op het ogenblik van overlijden als de begrafeniskosten. De naam, voornaam en woonplaats van elke schuldeiser dient te worden vermeld, samen met de oorzaak van de schuld en de datum van de akte als die er is. Elk onderdeel van de passiva moet worden verantwoord aan de hand van een bewijs: originele factuur, attest van schuldeiser, ... Voor elk bij Fintro lopend krediet ontvangt u een attest van schuldeiser dat u bij de aangifte kunt voegen.
De aangifte moet alle elementen van het vermogen uitvoerig beschrijven. Voor de onroerende goederen: • de aard van het vastgoed; • de kadastrale ligging (sectie en nummer); • de raming van de waarde van het vastgoed op het ogenblik van overlijden.
Voor roerende goederen: • De passiva van de nalatenschap • De passiva van de nalatenschap omvatten zowel de schulden van de overledene op het ogenblik van overlijden als de begrafeniskosten. • De naam, voornaam en woonplaats van elke schuldeiser dient te worden vermeld, samen met de oorzaak van de schuld en de datum van de akte als die er is. • Elk onderdeel van de passiva moet worden verantwoord aan de hand van een bewijs: originele factuur, attest van schuldeiser, ... • Voor elk bij Fintro lopend krediet ontvangt u een attest van schuldeiser dat u bij de aangifte kunt voegen.
15
12. Welke kosten moet u betalen? Bij de opening van een successiedossier komt heel wat kijken. De bank voert een complex takenpakket uit dat veel ruimer is dan het courante beheer van een rekening of het verrichten van eenvoudige wijzigingen.
Principe is dat de betrokkenen zowel het actief als het passief van de overledene erven. Dat betekent dat zij verplicht zijn de schulden van de overledene te betalen (inclusief de fiscale schulden zoals de personenbelasting, onroerende voorheffing ...).
Bij erfopvolging verzorgt de bank volgende taken: • opmaak van de officiële lijst van tegoeden en kredieten van de overledene; • correspondentie met de FOD Financiën (saldi rekeningen op datum van overlijden, opstellen inventaris van de kluis ...); • briefwisseling met de notaris en de erfgenamen; • uitvoering van betalingen of verplichte terugbetalingen van niet verschuldigde uitkeringen (toelagen, pensioenen …); • onderzoek van betalingsverzoeken, bewijsstukken, afgehaalde bedragen van de rekening van de overledene; • juridische analyse van de erfopvolgingsdocumenten (attest van erfopvolging, akte van bekendheid, certificaat van erfopvolging), de rechtsgeldigheid en de aard van de
volmachten van de erfgenamen. De opening van een nalatenschapsdossier brengt voor de bank uitzonderlijke prestaties en kosten met zich mee. De bank rekent hiervoor een kost van 50 euro aan. Voor sommige bankproducten van de overledene en/of van de langstlevende echtgeno(o)t(e) zijn er tussenkomsten vereist waarvoor aparte kosten geboekt moeten worden. Het betreft hier: • de waardebepaling van de effecten; • het openen van de kluis door een slotenmaker als de sleutel en/of de code zoek zijn; • de opstelling van de inventaris van de kluis door de bank.
Wat met de belastingaangifte van de overledene? Is de belastingplichtige overleden, dan rust de verplichting tot aangifte van de personenbelasting op: • de erfgenamen; • de algemene legatarissen of begunstigden van een legaat; • de begiftigden of de ontvangers van een nalatenschap.
16
Meer gedetailleerde informatie vindt u: • in de toelichtingsbrochure van de belastingaangifte; • op de website van de FOD Financiën www.minfin.fgov.be ; • in de belastingkantoren (voor adres en telefoonnummer: zie uw belastingaangifte); • bij het Contact Center van de FOD Financiën; elke dag bereikbaar van 8 tot 17 uur op het nummer 02/572.57.57
Uw Fintro-agent vertelt u er graag meer over.
13. Hoe kunt u uw financiën opnieuw organiseren? Na het verlies van een echtgeno(o)t(e) komt er een ogenblik waarop u geconfronteerd wordt met een hele reeks concrete vragen in verband met de gezinswoning, uw rekeningen, de betaling van een pensioen ... Als u alleen komt te staan, brengt dit een reorganisatie van uw financiën mee. Maak een afspraak met uw Fintro-kantoor. Voor alle vragen in verband met uw rekeningen, beleggingen en verzekeringen kunt u terecht bij uw Fintro-agent, die u zal helpen om stap voor stap de nodige aanpassingen door te voeren. Hier volgen al enkele belangrijke punten waaraan u aandacht kan schenken.
1. Uw dagelijkse rekeningen Gewoonlijk verandert er in de praktijk weinig voor alle gezamenlijke rekeningen van de echtgenoten zodra u er de enige houder van wordt. Voor die rekeningen blijft uw PC banking-contract bijvoorbeeld normaal werken. In tegenstelling tot wat je vaak hoort, is het dus zelden nodig om alle rekeningen af te sluiten, er andere te openen en de betalingen van elektriciteit, water, huur enz. opnieuw te regelen. Als de nalatenschap echter in vruchtgebruik geërfd wordt door de langstlevende echtgeno(o)t(e) en in blote eigendom door de kinderen, moet er een rekening in vruchtgebruik/ blote eigendom worden geregistreerd waarop alle activa uit de nalatenschap worden gestort. Uw Fintro-kantoor zal u helpen om uw rekeningen, domiciliëringen en doorlopende opdrachten aan te passen. Daartegenover staat dat het belangrijk is dat u uw pensioenkas zelf snel op de hoogte brengt en zo nodig laat weten op welke nieuwe rekening uw pensioen mag worden gestort.
2. Successierechten betalen Erfgenamen zijn onderworpen aan de betaling van successierechten op de erfenis. Successierechten variëren naargelang: • het gewest waar de nalatenschap openvalt. Meer gegevens over de tarieven in het Vlaams, Brussels en Waals Gewest vindt u op www.bnpparibasfortis.be, Dossier Nalatenschap; • de graad van verwantshap met de overledene; • de waarde van de nalatenschap;
• de aard van de tegoeden (roerend/ onroerend).
Het gebeurt dat een overledene een grote onroerende erfenis nalaat, maar weinig liquide middelen, wat problemen geeft voor de betaling van de successierechten. Als er geen levensverzekering is die dit probleem kan oplossen, kunt u bijvoorbeeld een van die onroerende goederen verkopen, ... Maar dat is niet de enige oplossing. Effecten verkopen of een lening aangaan kunnen interessante alternatieven zijn, rekening houdend met uw financiële, fiscale en familiale situatie. Vraag uw notaris en uw Fintro-agent om advies voordat u een beslissing neemt.
3. Uw inkomsten en uitgaven Na het overlijden van uw echtgeno(o)t(e) kan het bedrag van uw inkomen of pensioen gevoelig dalen, terwijl sommige kosten (verwarming, huur, verzekeringen, onroerende voorheffing, ...) juist stijgen. U zult uw budget dus opnieuw moeten bekijken. Dat kunt u in de volgende stappen doen: • denken aan uw behoeften op lange termijn (kosten voor huisvesting, eventuele verhuizing, medische verzorging, ...); • een reserve vormen of vastzetten die u zal helpen • om aan deze toekomstige behoeften te voldoen.
4. Uw beleggingen Rekeningen in blote eigendom / vruchtgebruik Hier moet u een duidelijk onderscheid maken tussen: • de rekeningen en beleggingen waarvan u de enige eigenaar blijft en waarover u vrij kunt beschikken; • en de rekeningen en beleggingen die u deelt met uw kinderen of andere erfgenamen, in onverdeeldheid of vruchtgebruik / blote eigendom.
Wanneer de nalatenschap geregeld is, zal dit onderscheid duidelijk vaststaan. Tijdens een afspraak met u en de andere erfgenamen zal uw Fintro-agent u hierbij helpen (wijziging van houders, opening van rekeningen blote eigendom / vruchtgebruik, beheersvolmachten, ...).
17
Te vermijden! Soms wil een kind afzien van de blote eigendom van geërfd geld en geeft het liever de volle eigendom hiervan aan zijn vader of moeder. Dat is edelmoedig en lovenswaardig maar het heeft wel nadelige fiscale gevolgen. Want met deze "goede daad" riskeert het kind later voor een tweede keer successierechten te moeten betalen op dezelfde bedragen.
Uw pensioen aanvullen met inkomsten uit uw beleggingen Als u geen ervaren belegger bent en geen risico's wilt nemen, speel dan op veilig en bescherm uw inkomsten tegen de wisselvalligheden van de beurs. Uw Fintroagent kan u verschillende oplossingen aanraden die de bescherming van uw kapitaal koppelen aan een regelmatig inkomen.
Uw beleggingen aanpassen aan uw behoeften Uw Fintro-agent zal u in het licht van uw nieuwe situatie voorstellen om uw beleggersprofiel te onderzoeken. Dat profiel en de aanbevelingen van uw Fintro-agent zullen u helpen om een duidelijker beeld te krijgen van uw langetermijnvisie en uw beleggingen aan te passen aan uw huidige en toekomstige behoeften.
Uzelf beschermen Een financiële reserve voor moeilijke tijden is prima! Maar maak ook eens de balans op van de verzekeringen die u op verschillende gebieden beschermen en ga na of zij goed beantwoorden aan uw huidige situatie. Zo is een familiale verzekering bijvoorbeeld noodzakelijk, vooral als u uw kleinkinderen vaak over de vloer krijgt. Ga ook eens na of uw "gezondheidsverzekeringen" (hospitalisatie, ongevallen, hulpbehoevendheid, ...) niet uitgebreid moeten worden. Vergeet niet dat het moeilijker en duurder wordt om zulke verzekeringen af te sluiten naarmate u ouder wordt.
5. Uw woning en uw onroerend vermogen Uw vruchtgebruik De wet beschermt de langstlevende (gehuwde) echtgeno(o) 18
t(e) door deze minstens het vruchtgebruik van de gezinswoning en de inboedel ervan te garanderen. Deze waarborg geldt ook voor wettelijk samenwonenden tenzij de overledene de langstlevende samenwonende per testament onterfd heeft. Het vruchtgebruik hebben betekent dat u voor de rest van uw leven zelf in die woning mag blijven wonen of dat u de woning kunt verhuren en er de huur van mag innen. Tijdens de regeling van de nalatenschap zal uw notaris vaststellen van welk gedeelte van de onroerende goederen u volle eigenaar bent en van welke u de vruchtgebruiker bent (de blote eigendom gaat naar uw kinderen of naar andere erfgenamen).
Uw woning aanpassen U bent wellicht gehecht aan uw woning en aan alle dierbare herinneringen die zij oproept maar dat belet u niet om er af en toe een kritische blik op te werpen en aan de toekomst te denken: • Beantwoordt uw woning aan uw behoeften inzake comfort en veiligheid? • Zijn er werken of herstellingen nodig (eventueel te financieren samen met de blote eigenaars)? • Kunt u het energieverbruik beperken en uw kosten verminderen door isolatie aan te brengen of een beter renderende verwarming te installeren? • Is uw woning te groot geworden? Kunt u de woning in dat geval gedeeltelijk verbouwen of herinrichten om ze te verhuren wat u een extra inkomen bezorgt?
Verkopen of verhuren Wanneer het onderhoud of het beheer van de eigen woning of een onroerend vermogen te zwaar wordt, hebt u hulp nodig. Die hulp kan in uw gezin worden georganiseerd, namelijk met de erfgenamen die blote eigenaar zijn. Zo nodig kunt u het beheer van de goederen die u verhuurt overlaten aan een vastgoedkantoor. Tegen een percentage van de huurgelden kunnen zij u van heel wat zorgen bevrijden. Als u wilt verkopen, mag u uiteraard alleen die goederen verkopen waarvan u de volle eigenaar bent of ze verkopen met de goedkeuring van de blote eigenaars. Zij mogen u in geen geval dwingen om de gezinswoning te verkopen waarvan u de vruchtgebruiker bent.
www.fintro.be
GAAT VER, BLIJFT DICHTBIJ
Fintro is een afdeling van Fortis Bank nv (RPR Brussel – BTW BE 0403.199.702). De Fintro-agenten zijn bij de FSMA als verzekeringsmakelaar ingeschreven. V.U. Jürgen Smout, Fortis Bank nv, Warandeberg 3, 1000 Brussel. • 01-2012 • NF0245 • 16959
