WAT MAAKT WERKEN PLEZIERIG, GOED EN ZINVOL? BEN TIGGELAAR OVER ONZE RELATIE MET WERK EN DE KRACHT VAN PERSOONLIJK LEIDERSCHAP Marc Nijenhuis, verslag masteravond Ben Tiggelaar, 17 februari 2016
Ben Tiggelaar. Volle zaal. Woorden die niet voor het eerst op dezelfde regel staan of in één adem worden genoemd. ELLLA weet voor haar masteravonden altijd bekende namen te strikken en ook voor deze eerste editie van 2016 is het goed raak. Dat is te zien aan de opkomst en hoorbaar aan het rumoer. De zaal - uitverkocht en in opgewonden stemming - is overduidelijk klaar voor Tiggelaar.
Zelfontplooiing, zingeving, persoonlijk leiderschap. Het zijn onderwerpen waar we en masse van willen proeven en weten. Op deze avond in Grand Hotel Wientjes was het dan ook smullen: Ben Tiggelaar als spreker. Zo’n kans laat je niet voorbijgaan, want wanneer één van Nederlands meest gevraagde sprekers over leiderschap en verandering Zwolle aandoet, ben je daar bij. Zo dachten ook de meer dan 200 gasten, afkomstig uit de hele regio en ver daarbuiten. De managementgoeroe is graag gezien en gehoord, van het hoogste noorden tot het laagste zuiden. Het voelt dan ook enigszins overbodig om Tiggelaar te introduceren. Anderzijds verdient zijn opvallende staat van dienst ook hier absoluut even de aandacht.
Tiggelaar in vogelvlucht Onafhankelijk onderzoeker, bedrijfskundige, schrijver, trainer, columnist, spreker… Het staat op zijn naam. Evenals vele boeken. 1800 pagina’s schreef hij al vol over leiderschap, verandering en gedrag. Een lange lijst management klassiekers waaronder De kleine Covey, Dit wordt jouw jaar en zonder twijfel de bekendste: Dromen, durven, doen over effectief zelfmanagement. Met zeven van zijn boeken behaalde hij bovendien de nummer één-positie in de Nederlandse management-top tien. En wat te denken van zijn MBA in één dag-seminars, waar Tiggelaar “acht meter managementboeken in acht uur” behandelt. Al net zo geliefd en druk bezocht. Wat is het dat Tiggelaar www.ellla.nl
zo populair maakt? Eén van de redenen is ongetwijfeld zijn heldere en praktische kijk op zaken. En uiteraard zijn sterke drang om mensen verder te helpen in hun ontwikkeling, zowel in het werk als in het leven. Want meer dan ooit lijken we daar met ons allen naar op zoek te zijn. Het was voor ELLLA één van de vele aanleidingen om de spreker naar Zwolle te halen. Een perfecte timing overigens. Enkele dagen voor deze masteravond, eindigde de Maand van de Spiritualiteit waarvoor Tiggelaar het essay Mooi werk schreef. Een verkenning van onze relatie met werk en hoe we er geluk in vinden en uithalen. Een onderwerp dat zowel Tiggelaar als ELLLA op het lijf is geschreven. Een match dus. Zo vond ook Arjan Gosker, directeur ELLLA, die de avond inluidde: “De ideeën van Ben en het onderwerp van 1 ART039
“Zoek eens iets langer door om datgene te vinden waar iemand wél goed in is. Er is altijd een puntje om op verder te bouwen.”
zijn essay sluiten naadloos aan op wat wij voor ogen hebben met onze organisatie en onze masteravonden. We willen mensen samenbrengen om zo collectief slimmer te worden. Om te werken aan persoonlijke ontwikkeling, aan de ontwikkeling van organisaties en aan die van de regio. Leiderschap en inzicht in het hoe en wat van ons werk is daarbij essentieel.”
Leiderschap en zingeving Een mooie introductie en het startsein voor Tiggelaar, die als een speer - hij is een vlotte en opgewekte spreker - van start gaat. Voordat hij zijn verhaal begint, vraagt hij de aanwezigen waarom persoonlijk leiderschap volgens hen eigenlijk zo belangrijk is. “Je moet eerst weten hoe je leidinggeeft aan jezelf
voordat je leiding kunt geven aan een ander”, klinkt het in de zaal. “Ken je jezelf dan sta je in contact met je kwaliteiten en valkuilen” en “Het helpt je keuzes te maken om zo te blijven groeien en bewegen in je eigen loopbaan”. Een grote vraag met even mooie als uiteenlopende antwoorden, zo blijkt. Volgens Tiggelaar is persoonlijk leiderschap een onmisbare schakel in de manier waarop we werk beleven en hoe we een evenwichtige relatie met ons werk kunnen opbouwen en handhaven. Van ‘levensbelang’ zelfs wanneer je je bedenkt dat we in ons leven gemiddeld zo’n 82.800 uur aan ons werk besteden. “Dan wil je toch eigenlijk wel iets doen wat zin geeft aan je leven en aan dat van een ander. En misschien zelfs bijdraagt aan de omgeving en maatschappij. Het is daarom van belang om op een gezonde en evenwichtige manier naar je werk te kijken”, aldus Tiggelaar. www.ellla.nl
Inspireren en geïnspireerd worden In je werk wil je dus geluk en zingeving ervaren. Maar wie is daarvoor verantwoordelijk? Je leidinggevende, je collega’s? Of toch jijzelf? Het zijn vragen die de mensheid al vele duizenden jaren bezighoudt: wat is de relatie tussen arbeid en geluk, wat is eigenlijk arbeidsvreugde en wat of wie is daarop van invloed? De antwoorden hierop verschillen uiteraard per persoon. Ieder heeft immers zijn eigen interpretatie van geluk en ieder hecht op een andere manier of op een ander niveau waarde aan de rol van werk in zijn of haar leven. Toch is het belangrijk om jezelf deze vragen te stellen. Juist ook wanneer je leiding geeft aan anderen. De focus op je eigen persoonlijk leiderschap is behalve op jouw werkgeluk en -plezier ook van grote invloed op dat van je medewerkers of collega’s. “Als jij niet weet wat jou inspireert, hoe kun je dan andere mensen inspireren”, vertelt Tiggelaar, “En als je niet weet waarom jij leiding zou moeten geven, waarom zouden andere mensen jou dan moeten volgen? Of als je niet
2
“Succes heeft bijna niets te maken met het opstellen van een perfect plan. Veel belangrijker is het vermogen om te leren.”
weet wat jou energie geeft, hoe kun je dan andere mensen motiveren? Je zult op een bepaald moment, zeker ook wanneer je leiding geeft, dit soort bronnen bij jezelf moeten aanboren en antwoorden moeten vinden.” Saillant detail ter illustratie [red.]: uit recent onderzoek van Monsterboard blijkt dat het grootste deel van de Nederlandse leidinggevenden als nietmotiverend wordt ervaren door medewerkers. Volgens de Hay Group ervaart 68 procent van de medewerkers zijn leidinggevende zelfs als demotiverend. Er is dus werk aan de ‘reflectiewinkel’.
Plezierig, goed en zinvol “Nadenken over wat jou motiveert”, vervolgt Tiggelaar, “over wat je zelf belangrijk vindt en je realiseren dat wat er tussen jouw oren gebeurt en in jouw hart klopt ook wel eens zo zou kunnen zijn bij de mensen om je heen. Het is goed om daar aandacht voor te hebben. Het kan in elk geval een deeltje van de puzzel zijn waarmee we onze medewerkers en elkaar motiveren, blij en misschien zelfs gelukkig maken in het werk.” Tiggelaar ziet persoonlijk leiderschap als noodzakelijke bagage om jezelf maar ook anderen tot bloei te kunnen brengen. Hij vat het zelfs samen als ‘een bron voor geluk’. Tegelijk realiseert hij zich dat de betekenis of invulling van geluk subjectief is.
In alle studies naar geluk die in de afgelopen decennia - en zelfs eeuwen - zijn gedaan, vindt Tiggelaar die van psycholoog Martin Seligman één van de meest interessante. Als grondlegger van de positieve psychologie gaat de Amerikaan niet uit van problemen
maar van de sterke kanten, de mooie eigenschappen en kwaliteiten van mensen; belangrijke factoren in geluk en de ervaring daarvan. Volgens Seligman heeft geluk drie dimensies. De eerste is ‘het plezierige leven’. Het ervaren van positieve emoties. De fijne zaken; vriendschap, ontmoetingen, samen zijn en een biertje pakken. Naast genot en plezier is er ook ‘het goede leven’, de tweede dimensie. Als mensen tijd mogen besteden aan hun talenten, de dingen waar ze goed in zijn en zich daar goed bij voelen, dan merk je dat ze de tijd vergeten. Ze verliezen zich in hun activiteiten en ervaren flow. Dat kan een taak zijn op het werk, maar ook een vorm van ontspanning zoals lezen. Het derde perspectief op geluk noemt Seligman ‘het zinvolle leven’. Hierbij heb je het gevoel dat je met iets bezig bent dat groter is dan jijzelf. In ieder mens zit de oerbehoefte om onderdeel te zijn van een groter geheel. Dat kun je spiritueel interpreteren in de vorm van een geloofsovertuiging bijvoorbeeld, maar ook heel aards. In dat laatste geval ben je bijvoorbeeld lid van een voetbalclub. Hier speelt het gevoel van verbinding een grote rol. “Het is goed om in het kader van persoonlijk leiderschap de drie dimensies te verkennen. Het geeft inzicht in onze eigen drijfveren en behoeften en het helpt ons verstandiger en evenwichtiger om te gaan met ons werkzame leven.”
Een goed gevoel, de beste beloning Maar hoe werkt dat dan in de praktijk? En wat is plezierig werk? Volgens Tiggelaar draait het in de 3
www.ellla.nl
“Als je niet weet wat jou inspireert, hoe kun je dan andere mensen inspireren!”
eerste plaats om sociale acceptatie. We willen allemaal het gevoel hebben dat we erbij horen, het liefst vanaf de eerste werkdag. Uit onderzoek van het Amerikaanse Gallup Employee Engagement Center blijkt bovendien dat vriendschap een enorme geluksbevorderaar is in de werkomgeving. Onderling vertrouwen en een stevige connectie met je collega’s en met één iemand in het bijzonder maakt je werk aanzienlijk plezieriger - je hebt een beste vriend nodig in je werkkring. Evenals een gevoel van zekerheid. Samen concrete doelen stellen, weten wat er van je wordt verwacht en wanneer je goed werk levert én daarin begeleid worden door je leidinggevende. Wanneer hij of zij die rol op zich neemt en aangeeft wanneer een medewerker op de goede weg is, dan neemt zowel het plezier in werk als de betrokkenheid toe. Het is voor de leidinggevende dus de taak om ervoor te zorgen dat medewerkers hun werk goed kunnen doen en dat ze zich gewenst, gesteund en beloond voelen.
Vanuit de zaal wordt overigens een kanttekening geplaatst bij die zekerheid. Want wat is zekerheid nu helemaal? Bestaat het überhaupt of is het schijn en zit het wellicht meer in je eigen hoofd dan in de reactie van de buitenwereld? De behoefte aan zekerheid verschilt bijvoorbeeld nogal tussen een ondernemer en iemand die al jaren, bewust gekozen, in loondienst werkt. Hoewel we in de basis allemaal geaccepteerd en gerespecteerd willen worden, verschilt de invulling van zekerheid en daarmee die van plezierig werk dus per persoon. Ook dat is belangrijke bagage voor leidinggevenden.
Doen wat bij je past En goed werk, de tweede dimensie, hoe werkt dat? Dat zit ‘m vooral in wat je dóet, aldus Tiggelaar. “Op de lagere school in Muntendam, het Groningse dorp waar ik opgroeide, kreeg ik les van meester Venema. Hij was de eerste persoon die ik in mijn leven tegenkwam die op zoek ging naar wat mensen, zijn leerlingen, écht goed konden. En wat ze écht leuk vonden. Hij zag dat ik graag spreekbeurten gaf. In plaats van één per jaar mocht ik er drie doen. En omdat ik ook graag schreef, mocht ik tien opstellen schrijven, terwijl de rest van de klas er twee schreef. Hij las ze allemaal en voorzag ze van opmerkingen. Opbouwend, want hij wilde je stimuleren in datgene waar je sterk in was. Het inzetten en benutten van je sterke punten, doen waar je goed in bent, dat is goed werk. Daarnaast willen we ons ontwikkelen, door studie of door van elkaar te leren. Ook van presteren en doelen realiseren worden we gelukkige mensen. De Britse onderzoeker Alex Linley zei ooit: ‘Het inzetten van je sterke punten is
4 www.ellla.nl
“De sleutel tot de mogelijkheid om te veranderen, is een onveranderlijk gevoel over wie je bent, waar je naartoe gaat en wat je belangrijk vindt.”
het kleinste wat je kunt doen om het grootste verschil te maken’. Een prachtig uitgangspunt, of eigenlijk zelfs een garantie, voor zowel medewerkers als leidinggevenden om samen werk goed te maken.”
wordt flexibeler, wat juist in deze tijd van verandering en transitie van groot belang is. Flexibiliteit wordt meer en meer een onmisbare vaardigheid. Zowel in werk als maatschappij. Tiggelaar haalt een alleszeggende quote van Covey aan: ‘De sleutel tot de mogelijkheid om te veranderen, is een onveranderlijk gevoel over wie je bent, waar je naartoe gaat en wat je belangrijk vindt’. Een prachtige uitspraak en een waarheid ook, maar wellicht in de ogen van velen ook een pittige vraag. Want niet ieder van ons heeft dat onveranderlijke gevoel en we weten ook niet allemaal waar we naartoe gaan. En dat onderstreept nog eens te meer het belang en de enorme waarde van groeien in persoonlijk leiderschap.
Ten slotte De zin van werk “Weet jij wat jouw Ware Noorden is?”. Tiggelaar geeft de zaal een kleine opdracht om daarmee de betekenis van zinvol werk (Seligman’s derde dimensie van geluk, [red.]) toe te lichten. Hij vraagt de aanwezigen hun ogen te sluiten en met een vinger de ligging van het noorden aan te wijzen. Uiteraard is het resultaat van deze actie een zaal met 200 vingers die vrijwel allemaal in een andere richting wijzen. “Autoriteit in leiderschap Stephen Covey gebruikte deze oefening om aan te tonen hoe uiteenlopend medewerkers kunnen denken over de doelen van de organisatie waarin zij werken”, licht Tiggelaar toe. ”Maar ook als je mensen vraagt wat hun persoonlijke doel is, wijst de vinger veelal richtingloos in het luchtledige. Het vinden van je Ware Noorden is dus wel degelijk de moeite waard. Het gaat er niet om wát je doet, maar dat je het met je hart doet. Ook bijvoorbeeld als straatveger kun je immers heel zinvol en gedreven bezig zijn met je werk. Het gaat dus om verbinding maken tussen hoofd en hart en datgene doen waar jouw kompas naar wijst; jouw Ware Noorden is dus dát wat je werkelijk belangrijk vindt en verbindt met je dagelijkse werk.
Plezierig werk, goed werk, zinvol werk. Werk heeft vast en zeker nog meer dimensies, maar met deze drie gaf Tiggelaar tijdens deze masteravond heldere en praktische handvatten waarmee we werk in de context van onze eigen levens en beleving kunnen plaatsen. En móeten plaatsen, want de impact van werk op onze levens is ongekend. Duidelijk is in elk geval dat je, als je niet nadenkt over de rol die werk heeft in relatie tot hogere zaken, je potentieel geluk gewoon het raam uit gooit. Volg dus je kompas en grijp je geluk met beide handen.
Pas als jij weet waar jouw kompas naar wijst dan wordt het allemaal makkelijker en kun je heel veel aan. Je 5 www.ellla.nl
“Sta altijd open voor groei en ontwikkeling. Ontdek waar jouw kompas naar wijst.”
Meer weten? Wilt u meer weten over Ben Tiggelaar en zijn visie op leiderschap, verandering en gedrag? Bezoek dan eens www.bentiggelaar.nl. Hier vindt u blogs, interessante downloads en meer informatie over zijn seminars en boeken.
De masteravonden zijn een initiatief van ELLLA. Op www.ellla.nl/inspiratie/artikelen vindt u verslagen van eerdere masteravonden. Fotografie: Tekst:
© Freddy Schinkel Marc Nijenhuis, www.marcschrijft.nl
6 www.ellla.nl
