Wat jij niet wil kikker in je bil!

Docentenhandleiding

Wat jij niet wil… kikker in je bil! Max de Matze en de Gulden Regel

Samenstelling Joods Historisch Museum Afdeling Educatie [email protected]

Inhoud

Introductie

3

Opbouw programma

4

Doelen

5

Voorbereidende les 1 Wie en wat is joods?

6

Optie: voorbereidende les 2 Koosjer

9

Optie: voorbereidende les 3 Herinneringen

11

Museumbezoek

13

Verwerkingsles 4 Terug in de klas

14

Praktische informatie

15

Bijlage 1: Kerndoelen

16

Bijlage 2: Evaluatieformulier

17

Bijlage 3: Links naar www.jhmkindermuseum.nl

20

2 JHM Kindermuseum

Introductie

Wij verheugen ons op uw bezoek aan het Joods Historisch Museum en hopen u met deze lesbrieven bij te staan om de lessen zo informatief en effectief mogelijk te laten verlopen. In deze docentenhandleiding treft u aan: Minimaal 2 en maximaal 4 lessen voor groep 5 t/m 8, voor in de klas, door u zelf op maat te snijden voor uw specifieke situatie. Les 1: een noodzakelijke voorbereiding op het museumbezoek. Les 2 & 3: extra voorbereidende lessen, maar optioneel. Les 4: een verwerkingsles, belangrijk ter afsluiting van het project. In het lesmateriaal zitten verwijzingen naar www.jhmkindermuseum.nl. Het programma is geschikt voor gebruik op het digitale schoolbord. Wij wensen u een inspirerend project toe! Hebt u vragen, aarzelt u niet om ons te mailen of te bellen. Voor onze adresgegevens: zie praktische informatie.

3 JHM Kindermuseum

Opbouw van het programma

Voorbereidende les 1 in de klas Duur ca. 1 uur Wie en wat is joods? Een kennismaking met de familie Hollander, Max de Matze en de Gulden Regel. Deze les heeft tot doel zichtbaar te maken wat de kinderen al weten over ‘joods’, maar vooral ook wat ze erbij denken. Niets is verkeerd. In de loop van het project worden deze beelden aangevuld en soms bijgesteld om ruimte maken voor beeldvorming en om nieuwe dingen te leren over de joodse traditie.

Optie: voorbereidende les 2 in de klas Duur ca. 1 uur De les Koosjer gaat dieper in op eetregels. Het vertrekpunt hierbij zijn de joodse regels rondom voedsel: Wat is koosjer? Wie eet koosjer? Waarom? Van hieruit worden verbindingen gelegd met eigen regels van de kinderen.

Optie: voorbereidende les 3 in de klas Duur ca. 1 uur De les Herinneren gaat dieper in op ‘Stilstaan bij herinneringen’ en het idee dat je met een herinnering soms iets positiefs kunt doen. Een les waarin ook de Tweede Wereldoorlog aan bod komt.

Bezoek aan het JHM Kindermuseum Duur 2 uur Met een getrainde museumbegeleider gaan de kinderen op bezoek bij de familie Hollander en Max de Matze. Alledaagse onderwerpen zoals muziek, studie, herinneringen en dromen komen aan de orde. De didactische opbouw gaat uit van kennisoverdracht die aansluit bij de leerlingen (mede door gebruikmaking van de woordspin die in de klas gemaakt wordt ter voorbereiding). Films, animaties en verhalen staan garant voor een gevarieerde en speelse overdracht. Activiteiten zoals discussie, brood bakken (en opeten!) en muziek zorgen voor een ervaring die niet snel vergeten zal worden.

Verwerkingsles 4 Terug in de klas Duur ca. 1 uur In de verwerkingsles wordt teruggeblikt op het museumbezoek en staat u met uw leerlingen stil bij het geleerde door middel van de woordspin die in het begin is gemaakt en later is aangevuld.

4 JHM Kindermuseum

Doelen

– Het boek/lespakket maakt leerlingen bewust dat respectvol met elkaar omgaan essentieel is en tevens heel erg moeilijk. Het programma stimuleert tot ‘gewoon doen!’ door concrete manieren aan te reiken. – De kinderen maken op speelse wijze kennis met de joodse traditie en/of gaan dieper in op de reeds bestaande kennis, altijd in relatie met hun eigen leefwereld. – Door aandacht voor diversiteit, ook binnen één groep, wordt genuanceerd denken gestimuleerd. – De Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging worden in een context geplaatst. Joden leven, ook na de poging van de nazi’s tot vernietiging. De lessen laten zien dat joden, die de eerste minderheidsgroep vormden in Nederland (vanaf het jaar 1600) eigenlijk goed geïntegreerd waren in de samenleving. De isolatie en de moord die daarop volgde maakte daar een einde aan. Een waarschuwing voor nu en een voorbeeld van continuïteit en levenskracht. – Meningsvorming nadat meerdere partijen gehoord zijn: het boek is opgezet als een Talmoed en nodigt uit om diverse meningen te horen voor een eigen mening te formuleren. – In bijlage 1 van de docentenhandleiding vindt u de aansluiting bij de kerndoelen.

5 JHM Kindermuseum

Voorbereidende les 1 in de klas

Wie en wat is joods? Doel Voorbereiding op het museumbezoek Zichtbaar maken wat bestaande ideeën van de leerlingen zijn over ‘joods’. Tijdsduur ca. 1 uur Benodigdheden Boek Wat jij niet wil… kikker in je bil! MAX-Blad (1 per kind) Digitaal schoolbord Groot vel & plakband of andere bevestigingsmethode voor klassikale woordspin 2 stiften (in 2 kleuren) om de woordspin te schrijven Per kind twee kleurenpotloden of viltstiften voor de woordspin Per kind een blanco kaartje met pen Eventueel koord met knijpers om de kaarten op te hangen en tape Introductie Alle kinderen krijgen een MAX-Blad. Begin op blz. 2 en 3 met een woordspin. Deze spin staat centraal in de lessen. Eerst vullen de kinderen de spin individueel in, aan de hand van de vraag: wat denk je bij ‘joods’. Alle antwoorden zijn goed. Graag uw hulp bij het creëren van een sfeer waarin de kinderen zich vrij voelen om alles te noemen waar zij aan denken. Na deze ‘nulmeting’ wordt de spin tweemaal aangevuld. Zo wordt zichtbaar wat er in de loop van dit project bijgeleerd wordt. Wij willen u vragen uit deze woorden een klassikale spin samen te stellen. U kunt hiervoor de woorden kiezen die opvallen, veel voorkomen. Wilt u deze klassikale spin meenemen tijdens het bezoek aan het museum en na afloop van het project in het evaluatieformulier opnemen? Hartelijk dank daarvoor! De familie Hollander en Max de Matze Op het digitale schoolbord laat u het fotoalbum zien van de joodse familie Hollander. Klik op: Fotoalbum Familie Hollander in de woonkamer U kunt vertellen dat het huis van deze familie in het Joods Historisch Museum in Amsterdam staat. Max de Matze stelt zichzelf voor op blz. 4 in het MAX-Blad. Wilt u dat met de kinderen lezen? De familie Hollander is joods, anders gezegd: ze zijn deel van het joodse volk. Een volk is eigenlijk een soort grote familie. Op het digitale schoolbord kunt u het schilderij laten zien. Klik op: Familieportret in de woonkamer Wat is joods? Nu leest u samen met de kinderen de tekst ‘joods’ op blz. 8 in het MAX-Blad. Het is van belang de oranje gekleurde woorden te bespreken aan de hand van de toelichting in de woordenlijst op blz. 8.

6 JHM Kindermuseum

Wat jij niet wil… kikker in je bil! Max de Matze en de Gulden regel Dat is de titel van het boek en van het MAX-Blad. Willen de kinderen een kikker in hun bil? Nee toch? Max de Matze ook niet: hij legt uit dat je bij een ander dus ook geen kikker in zijn bil moet stoppen. Want: wat jij niet wilt dat jou geschiedt, doe dat ook een ander niet! Dat is de Gulden Regel. Een belangrijke regel, die heel veel mensen kennen. Zie boek blz. 4/5 en in het MAX-Blad blz. 6/7, waar deze regel op vele manieren staat. Joden kennen die regel ook. Het is misschien wel de kern van de Tora te noemen. Wat Tora is? Zie boek blz. 32, MAX-Blad blz. 16. Lees de tekst van Joke van Leeuwen voor op boek blz. 34, MAX-Blad blz. 17. En kijk naar het filmpje Tora. Klik op: Tora Zoekopdracht bij ‘Van iedereen houden?’ Vervolgens kijkt u met de klas naar het filmpje Van iedereen houden? Vooraf aan het tweede filmpje vertelt u het volgende: Sammi en Judith leren over de Tien Geboden. Hun jongere broertje Benji wil ook graag meedoen. U geeft de kinderen daarbij de volgende zoekopdracht: – Hoeveel regels staan er in de Tora? – Wat vindt Benji moeilijk en maakt hem een beetje verdrietig? Klik op: Van iedereen houden? Opdracht Na het zien van het filmpje laat u de kinderen op kleine kaartjes schrijven wat zij handige dingen vinden die bruikbaar zijn als je goed met elkaar wilt omgaan. Hang deze kaartjes naast de woordspin op in de klas, aan een koord of met tape. Levensverhaal Deze opdracht vraagt goede begeleiding van de leerkracht. Samen met de kinderen leest u de tekst van ‘Nico ter Linden’ op blz. 18 van het MAX-Blad en blz. 30 van het boek. Bespreek met de kinderen of het fijn zou zijn als je een ‘goed verhaal’ hebt aan het einde van je leven, waar je tevreden op terug kunt kijken. De kinderen krijgen nu een individuele opdracht: Welk verhaal wil jij graag te vertellen hebben aan het einde van je leven? Wat heb jij dan misschien gedaan om de wereld een beetje beter te maken? Op welke manier heb jij je steentje bijgedragen om te zorgen voor de wereld. Ze kunnen hun verhaal opschrijven op blz. 19 van het MAX-Blad. Verhalenboek Als afsluiting kunt u vragen of een aantal kinderen hun verhaal voor wil lezen in de klas. Suggestie: U kunt de verhalen bundelen in een verhalenboek, zodat de kinderen ook de verhalen van anderen kunnen lezen. Als er mooie verhalen bij zijn, vinden wij het leuk die te ontvangen. Wilt u dan zo vriendelijk zijn die verhalen mee te nemen tijdens het museumbezoek. Deze verhalen bundelen wij in een verhalenboek en kunnen gelezen worden door andere museumbezoekers.

7 JHM Kindermuseum

Woordspin Vervolgens vullen de kinderen hun eigen woordspin aan met nieuwe woorden in een andere kleur stift/ potlood. Wat hebben ze erbij geleerd? Hiermee kunt u gezamenlijk de klassikale spin aanvullen, graag ook een andere kleur. Tot slot kunt u de kinderen de strip van de studeerkamer laten lezen en ze voorbereiden op het bezoek aan het Joods Historisch Museum waar ze de Hollanders nog beter zullen leren kennen.

Extra Talmoedopdracht Als u onderstaande opdracht geschikt acht voor uw klas, dan kunt u de kinderen de opdracht op blz. 19 van het MAX-Blad laten maken. Het boek is opgezet als een Talmoed (woordenlijst MAX-Blad blz. 9). Het idee is dat je verschillende meningen hoort en kunt vergelijken, voordat je je eigen mening formuleert. Op blz. 17 van het MAX-Blad staat een foto van de Tora. Daaromheen staan verschillende verhalen over de Tora. Laat de kinderen de verhalen lezen. Is er iets waar je het niet mee eens bent? Wat? Hoe zie jij dat?

8 JHM Kindermuseum

Optie: Voorbereidende les 2 in de klas

Koosjer Doel Voorbereiding, die dieper ingaat op eetregels Tijdsduur ca. 1 uur Benodigdheden Boek Wat jij niet wil… kikker in je bil! MAX-Blad (1 per kind) Digitaal schoolbord Klassikale woordspin 2 stiften (in 2 kleuren) om de woordspin te schrijven Wat is koosjer? Laat de keukenfoto zien op het digibord en/of in het MAX-Blad op blz. 20/21 (Boek blz.36/37). Klik op: Keuken Wat valt er op? U kunt toelichten dat in de Tora een regel staat dat je het bokje niet mag koken in de melk van zijn moeder. Wat dat betekent? Lees het ‘verhaal over koosjer’ van Max op blz. 26 van het MAX-Blad en blz. 42 van het boek. Opdracht Vervolgens klikt u op het filmpje Melk en vlees? in de keuken. Klik op: Melk of vlees? U geeft de kinderen de volgende opdracht mee: Let goed op Benji. Hij doet iets wat eigenlijk niet mag in de keuken van de Hollanders. Zie je dat? (Antwoord: Benji zet zijn glas melk op het rode gedeelte (de vleeskant) terwijl het een melkproduct is. En die twee moeten dus altijd gescheiden blijven.) Eetregels De kinderen lezen de keukenstrip waarin duidelijk wordt dat Hadassah Hollander de eetregels belangrijker vindt dan Jakob Hollander (MAX-Blad blz 22 t/m 25). U kunt spreken over hoe je anders over die dingen kunt denken, zelfs al ben je familie van elkaar. Thea Mouwes en koosjer U leest en bespreekt de tekst over koosjer, zo mogelijk leest u er nog één voor (Boek blz. 44/45 en MAX-blad blz. 27) Opdracht De kinderen lezen de tekst van Francine Oomen Hoe overleef ik eten op blz. 28 in het MAX-Blad, of iemand leest deze tekst voor. Op blz. 29 kunnen de kinderen eerst kort opschrijven wat ze van de teksten vinden. Daarna gaat het er om dat ze beschrijven wat ze zelf van eetregels vinden.

9 JHM Kindermuseum

Koosjerspel Op blz. 30/31 van het MAX-Blad staat het Koosjerspel. De bedoeling is dat de melk-vlees en treife (niet koosjer, zie woordenlijst MAX-Blad blz. 9) producten met het goede bord verbonden worden via een lijn. Koosjerspel digitaal: De kinderen kunnen op www.jhmkindermuseum.nl in de keuken een ander leuk koosjerspel spelen! Klik op: Koosjerspel Kijk tot slot naar het filmpje Het geheim van Hadassah. Dit gaat over de beroemde kippensoep die Hadassah maakt. Haar kinderen willen het vastleggen op video terwijl Hadassah erover vertelt. Klik op: De kippensoep van Hadassah

Extra Talmoedopdracht Als u onderstaande opdracht geschikt acht voor uw klas, dan kunt u de kinderen de opdracht op blz. 29 van het MAX-Blad laten maken. Het boek is opgezet als een Talmoed (woordenlijst MAX-Blad blz. 9). Het idee is dat je verschillende meningen hoort en kunt vergelijken, voordat je je eigen mening formuleert. Op blz. 27 van het MAX-Blad is te lezen hoe verschillend mensen over koosjer eten denken. Laat de kinderen de verhalen lezen. Wat denken ze ervan? Recepten In het MAX-Blad op blz. 32/33 staat de recepten voor matzeballen en joodse boterkoek. Dit kunnen de kinderen thuis maken.

10 JHM Kindermuseum

Optie: Voorbereidende les 3 in de klas

Herinneringen Doel Voorbereiding die dieper ingaat op herinneringen en het idee dat je daarmee iets kunt doen Tijdsduur ca. 1 uur Benodigdheden Boek Wat jij niet wil… kikker in je bil! MAX-Blad (1 per kind) Digitaal schoolbord Klassikale woordspin 2 stiften (in 2 kleuren) om de woordspin te schrijven Kleurpotloden en/of stiften om mee te tekenen Muren die spreken U laat de foto van de muur zien op blz. 50/51 van het boek en op blz. 34/35 van het MAX-Blad) Deze muur staat in het huis van de familie Hollander. Het bijzondere aan deze muur is dat hij kan spreken. Als muren konden spreken… in het museum kunnen de kinderen luisteren naar een verhaal dat de muur zelf aan hen zal vertellen.

Ellende van toen, betekent nu iets doen Strip van de Muur De kinderen lezen de strip van de muur (MAX-Blad blz. 36 t/m 39, Boek blz. 52 t/m55). Wat vinden ze van deze strip? U kunt erover napraten, gezien de zwaarte ervan is dat wenselijk. De muur heeft mooie herinneringen maar ook verdrietige. De kinderen kunnen een tekening maken op blz. 46 van het MAX-Blad met een eigen mooie of verdrietige herinnering. Het joodse volk maakte hele goede, maar ook ongelofelijke slechte tijden mee. U kunt nog eens noemen dat joden ook in Nederland werden vervolgd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat is eigenlijk nog maar kort geleden. In de joodse traditie wordt het belangrijk gevonden om stil te staan bij herinneringen. Zo wordt er ieder jaar, tijdens het joodse feest Pesach, stilgestaan bij de periode dat joden slaven waren in Egypte. Dat is lang geleden, in de bijbelse tijd. Toch blijf je je ieder jaar herinneren dat je ooit slaaf was, want, zegt de traditie: dan snap je dat je, nu je zelf vrij bent, een ander ook niet tot slaaf mag maken. Rap Max de Matze Max de Matze maakte een rap hierover. Laat de rap horen. De kinderen kunnen meelezen op blz. 42 in het MAX-Blad en in het boek op blz. 107. Klik op: Rap Max de Matze Opdracht De kinderen maken (in duo’s) een eigen rap over dit onderwerp ‘Ellende van toen, betekent nu iets doen’ en laten hem horen aan elkaar in de klas. Op blz. 43 van het MAX-Blad is ruimte om de rap op te schrijven.

11 JHM Kindermuseum

Opdracht Lees tot slot de tekst van de Amerikaanse rapper Matisyahu (Boek blz. 62 en MAX-Blad blz. 44). Laat de kinderen daarna in kleine groepjes ( twee- of drietallen) opschrijven wat zij aan vervelende dingen om zich heen zien (het liefst dicht bij hun eigen leefomgeving). Wat zou je er aan kunnen doen? Nodig de kinderen uit om bijzondere ideeën hieromtrent te bedenken. U kunt beoordelen of een van deze ideeën ook binnen dit project uitvoerbaar is. Woordspin De kinderen vullen tot slot eerst hun eigen woordspin aan met weer een andere kleur stift. Vervolgens past u de klassikale woordspin met hen aan, ook met een andere kleur.

Extra Talmoedopdracht Als u onderstaande opdracht geschikt acht voor uw klas, dan kunt u de kinderen de opdracht op blz. 45 van het MAX-Blad laten maken. Het boek is opgezet als een Talmoed (woordenlijst MAX-Blad blz. 9). Het idee is dat je verschillende meningen hoort en kunt vergelijken, voordat je je eigen mening formuleert. Kijk naar de foto op blz. 41 en lees de verhalen. Waar denk jij aan als je een kapotte muur ziet?

12 JHM Kindermuseum

Museumbezoek

Tijdsduur 2 uur Tijdens het twee uur durende bezoek aan het JHM Kindermuseum ontmoeten de leerlingen Max de Matze en de familie Hollander in ‘levende’ lijve. Wij vragen u en uw medebegeleiders tijdens het museumbezoek een actieve en motiverende rol te spelen om het bezoek zo prettig mogelijk te laten verlopen. Vergeet u niet de klassikale spin mee te nemen tijdens het bezoek aan het museum? En eventueel ook het verhalenboek. Wilt u er alles aan doen om op tijd aanwezig te zijn? Hartelijk dank daarvoor!

13 JHM Kindermuseum

Verwerkingsles 4 in de klas

Terug in de klas Doel Terugblik op het museumbezoek en afronding project Tijdsduur ca. 1 uur Benodigdheden MAX-Blad (1 per kind) Digitaal schoolbord Klassikale woordspin 2 stiften (in 2 kleuren) om de woordspin te schrijven Evaluatieformulier (bijlage 2) Terugblik In een kringgesprek blikt u met de kinderen terug op het museumbezoek. Wat vond je leuk? Wat niet? Waarom? Heb je dingen gehoord die je aanspreken? Die je ook wel zou willen of juist niet? Wat denk je bijvoorbeeld van een rustdag op zaterdag? Woordspin De kinderen vullen eerst hun eigen woordspin aan met weer een andere kleur stift. Vervolgens past u de klassikale woordspin met hen aan, ook met een andere kleur. Vraag: vergelijk je eerste woordspin met je laatste. Is er verschil? Extra Eventueel kunt u tot slot de rap nogmaals laten horen en iedereen laten meezingen. Ook kunt u het verjaardagslied Jom Hoeledet in het Hebreeuws met de kinderen zingen (MAX-Blad blz. 33). Klik op: Verjaardagslied Evaluatie Wij horen altijd graag uw eventuele opmerkingen en suggesties. Wilt u tot slot met uw klas het evaluatieformulier (bijlage 2) invullen en naar ons toesturen? Alvast hartelijk dank! Op de website www.jhmkindermuseum.nl en in het boek Wat jij niet wil… kikker in je bil! is nog veel meer informatie voor de kinderen te vinden.

14 JHM Kindermuseum

Praktische informatie

Onderwerp Max de Matze en de Gulden Regel Doelgroep Groep 5-8 van het basisonderwijs Tijdsduur Voorbereidingsles: 1uur, optioneel 2 of 3 uur museumbezoek: 2 uur verwerkingsles: 1 uur Introductieprijs €130,- inclusief voorbereidend lespakket, gratis entree, (zelfgebakken) broodje en limonade tijdens het museumbezoek. Reserveringskosten € 5,Voorbereiding Ter voorbereiding op het museumbezoek ontvangt u van ons het voorbereidend lespakket: Het boek Wat jij niet wil… kikker in je bil! Max de Matze en de Gulden Regel voor in de klas. Het MAX-Blad (voor elk kind een exemplaar) met drie strips uit het boek, opdrachten en spelletjes. Een knuffel van Max de Matze voor in de klas. In het lesmateriaal zitten verwijzingen naar www.jhmkindermuseum.nl. Het programma is geschikt voor gebruik van het digibord. Groep max. 32 kinderen Begeleiding bij schoolgroepen van minderjarigen minimum aantal begeleiders: 4 (1 begeleider op 8 kinderen). Reserveren Voor meer informatie, reserveringen en/of het (bij)bestellen van lesmateriaal kunt u contact opnemen met de afdeling Publiekscontacten: t 020 5 310 380 op werkdagen van 9.00-17.00uur. e [email protected] Annuleren Tot uiterlijk drie dagen voor het afgesproken bezoek kunt u kosteloos annuleren. Bij latere annuleringen moeten wij het volledige bedrag in rekening brengen. Adres Nieuwe Amstelstraat 1, 1011 pl amsterdam Bereikbaarheid: Tram 9, 14 Metro 52, 53, 54. Halte Waterlooplein. Openingstijden Dagelijks van 11.00-17.00 uur. Het JHM Kindermuseum is geopend voor schoolgroepen op werkdagen van 9.30-12.00 en 13.00-15.00 uur (m.u.v. woensdagmiddag). Gesloten op Joods Nieuwjaar en op Grote Verzoendag. Kijk op de website voor actuele informatie over afwijkende openingstijden. www.jhm.nl www.jhmkindermuseum.nl Deze docentenhandleiding kunt u downloaden op www.jhm.nl (educatie / basisonderwijs)

15 JHM Kindermuseum

Bijlage 1

Kerndoelen De voorgestelde lessen sluiten aan bij de meest recente kerndoelen voor het primair onderwijs. Nederlands (mondeling en schriftelijk taalonderwijs en taalbeschouwing) 1 De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. 2 De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren. 3 De leerlingen leren informatie te beoordelen in discussies en in een gesprek dat informatief of opiniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren. 4 De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema’s, tabellen en digitale bronnen. 9 De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten. 12 De leerlingen verwerven een adequate woordenschat en strategieën voor het begrijpen van voor hen onbekende woorden. Onder ‘woordenschat’ vallen ook begrippen die het leerlingen mogelijk maken over taal te denken en te spreken. Oriëntatie op jezelf en de wereld 37 De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen. 38 De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met verschillen in opvattingen van mensen. Kunstzinnige oriëntatie 54 De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om ermee te communiceren. 56 De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.

16 JHM Kindermuseum

Bijlage 2: Evaluatieformulier

Vragen voor de leerlingen Vraag 1 Welke lessen hebben jullie in de klas gedaan? O Wie en wat is joods? O Koosjer O Herinneringen O Terug in de klas Vraag 2 Wat vond je van deze les(sen)?

Vraag 3 Wat vond je van het bezoek aan het JHM Kindermuseum?

Vraag 4 Kunnen je opschrijven wat je hebt bijgeleerd?

Vraag 5 Zou je nog eens terug willen komen naar het JHM Kindermuseum? Met wie?

17 JHM Kindermuseum

Vragen voor de leerkracht. Vraag 1 U heeft samen met de klas een woordspin gemaakt en deze per les aangevuld. Kunt u in onderstaand overzicht zo zorgvuldig mogelijk de inhoud van de woordspin weergeven? Les 1

Les 2

Les 3

Les 4

Joods

Joods

Joods

Joods

Vraag 2 Vond u dat de voorbereidende les goed aansloot op het bezoek aan het JHM Kindermuseum?

Vraag 3 Wat vond u van het bezoek aan het JHM Kindermuseum?

Vraag 4 Heeft u nog opmerkingen?

Gegevens School Groep Contactpersoon cultuureducatie Telefoon E-mail Stuur of e-mail de ingevulde evaluatie naar: Joods Historisch Museum Afdeling Publiekscontacten Postbus 16737, 1001 RE Amsterdam E. [email protected] Bedankt! 18 JHM Kindermuseum

Plaats Leerkracht

Bijlage 3

Links naar www.jhmkindermuseum.nl In deze docentenhandleiding zijn de links naar de website van het JHM Kindermuseum zo verwerkt dat u alleen op het betreffende woord hoeft te klikken. Mocht het onverhoopt niet werken, hierbij een overzicht van de links. Fotoalbum Familie Hollander in de woonkamer http://www.jhmkindermuseum.nl/#/living_room/livingroom_album_clickpoint Familieportret in de woonkamer http://www.jhmkindermuseum.nl/#/living_room/livingroom_painting Tora http://www.jhmkindermuseum.nl/#/study/ST_click04 Van iedereen houden? http://www.jhmkindermuseum.nl/#/study/ST_click02 Keuken http://www.jhmkindermuseum.nl/#/kitchen Melk of vlees? http://www.jhmkindermuseum.nl/#/kitchen/K_click01 Koosjerspel http://www.jhmkindermuseum.nl/#/kitchen/K_click03 De kippensoep van Hadassah http://www.jhmkindermuseum.nl/index.php?occasion=sjabbat#/kitchen/Keu_04_S Rap Max de Matze http://www.jhmkindermuseum.nl/#/house_of_max/Ma_04H Verjaardagslied http://www.jhmkindermuseum.nl/#/music_room/MU_click06

19 JHM Kindermuseum