Wat het betekent voor de aanpak, het proces en de output van onderwijs Prof. dr. Ferre Laevers Expertisecentrum Ervaringsgericht Onderwijs ‐ KULeuven
Wat is welbevinden?
Welbevinden: een bijzondere toestand
Welbevinden y Heeft niets vandoen met ‘kinderen verwennen’
y Wijst erop dat aan basisbehoeften voldaan wordt o Fysische behoeften o Warmte en affectie o Zekerheid en duidelijkheid o Erkenning door de anderen o Zich competent voelen o Behoefte aan zingeving Î een
actieve rol van de persoon
Welbevinden y Heeft niets vandoen met ‘kinderen verwennen’
y Wijst erop dat aan basisbehoeften voldaan wordt y Maakt een persoon niet zwakker maar sterker y Geen persoonlijkheidskenmerk: een procesvariabele
Welbevinden als procesvariabele Aanpak praktijkprincipes
EFFECT Î PROCES Î doelen resultaat
WELBEVINDEN
BETROKKENH.
Betrokkenheid: definitie Wanneer kinderen/volwassenen... o o o o o
geconcentreerd en tijdvergeten bezig zijn geïnteresseerd, geboeid, gefascineerd intense mentale activiteit aan de dag leggen genieten van het explorerend bezig zijn zich aan de grens van hun mogelijkheden bewegen
...dan weten we dat ze zich in de diepte ontwikkelen
Wat is er nodig aan competenties & disposities?
Competenties & disposities Aanpak praktijkprincipes
EFFECT Î PROCES Î doelen resultaat Emotioneel o.k.
Voorwaarde én effect WELBEVINDEN
VOLFUNCTIONEREN
Volfunctioneren
In voeling met zichzelf
‘Structure-bound’ vs. ‘Being in process’
Persoverzicht maandag 16 januari 2012 o De hardheid waarmee jongeren zichzelf aanpakken
of naar buiten treden, neemt toe – [Het LN p.2] o Student kampt met psychische problemen [DS p.2]
Een gezonde emotionele basis Zelfvertrouwen, zelfwaardegevoel, psychisch evenwicht, mental health, weerbaarheid, draagkracht, goed in zijn vel zitten Preventie m.b.t. y Agressie: y
huishoudelijk geweld, agressie in het verkeer, familiedrama’s, partnergeweld, kindermisbruik, vandalisme, delinquentie
y Psychische problemen (depressie…) y Sub-assertief gedrag y
disfunctioneren in werksituatie, pesten, faalangst, opvoedingsproblemen (de supernanny’s)
y Zelfdoding
Îde ruimte innemen die je toekomt [een cultureel gegeven]
Competenties & disposities Aanpak praktijkprincipes
EFFECT Î PROCES Î doelen resultaat Emotioneel ok Sociale comp.
Sociale competentie
Sociale competentie Empathie, het perspectief van de ander kunnen innemen, inzicht in eigen gevoelens en behoeften en die van anderen, communicatievaardigheid, relatiebekwaamheid Privé- en werkcontexten y Relaties met gezinsleden, familie, buurt y Als ouder en opvoeder y Relaties op het werk: samen werken en leiding geven y Doorbreken van isolement, deel zijn van netwerken, voorkomen van eenzaamheid
Competenties & disposities Aanpak praktijkprincipes
EFFECT Î PROCES Î doelen resultaat Emotioneel ok Sociale comp. Zelfsturing
Niveau 5 Zelfsturing & ondernemingszin
Impact op WB Zelfsturing y Het vermogen om zichzelf te beredderen… y door wat beschikbaar is goed te benutten of te
beheren y de mogelijkheden waarover je zelf beschikt
[talenten, kennis, competenties…] y de mogelijkheden die in de omgeving voorhanden zijn [middelen, mensen, …]
y En zo: de hoogst mogelijke levenskwaliteit te bereiken
…is levenskunst
Competenties & disposities Aanpak praktijkprincipes
EFFECT Î PROCES Î doelen resultaat Emotioneel ok Sociale comp. Zelfsturing Verbondenheid
Definitie Verbondenheid: de basis van ethiek
…de best denkbare basis voor verantwoordelijk gedrag, een respectvolle en liefdevolle omgang met al het bestaande.
Verbondenheid
mijzelf
de ander(en)
de samenleving
de de materiële natuur & wereld kosmos
De basisattitude van ‘verbondenheid’ Pro-sociale instelling, ethische gerichtheid, verantwoordelijkheidszin, sociaal engagement… y Relevantie:
o de basis voor het inclusief denken en handelen •een ‘antidote’ tegen vooroordelen •schept een klimaat dat dialoog bevordert •onderbouwt respectvol handelen
o de motivatie voor engagement en duurzaam
ondernemen
Î het cement van een samenleving
“Link, only link!”
Welke aanpak is er nodig?
Een aanpak die doet gedijen Aanpak praktijkprincipes
EFFECT Î PROCES Î doelen resultaat
Positief klasklimaat Sensitieve leerkracht Verrijkte omgeving
Sensitieve leerkrachtstijl
Interactie
Ll : Juf, voor die toets van begrijpend lezen, moet dat zonder boek? Lk : Nee nee, 't is begrijpend lezen, je mag de tekst erbij leggen. Je moet die tekst niet vanbuiten leren! Ik heb die tekst ook al 2 of 3 keer gelezen en ik kan hem ook niet helemaal navertellen hoor, daar moet je niet ongerust over zijn. Ll: Oef!
Sensitieve leerkrachtstijl
Interactie
Ll: (i.v.m. opdracht ‘creativiteit’) Juf, ik vind niks. Lk: Wat denk je dat creatief zijn is? Denk je dat je dan het antwoord direct weet? Néé, je moet daar eerst over nadenken! Ll: Ik héb nagedacht! Lk: Denk dan harder.
Dimensie 2: Sensitivity Heb oog voor de basisbehoeften van kinderen en wat hen emotioneel bezighoudt y Behoefte aan respect [B1] y Behoefte aan aandacht [B2] y Behoefte aan duidelijkheid en zekerheid [B3] y Behoefte aan warmte en affectie [B4] y Behoefte aan bevestiging (competentie) [B5] y Behoefte om erbij te horen [B6] y Behoefte aan begrip voor moeilijke ervaringen [B7]
AANPAK Verrijkte omgeving Werken rond gevoelens & communicatie o ‘Hopla voel je goed’ [2-4 jr] o ‘Een doos vol gevoelens’ [3-7 jr] o ‘Een huis vol gevoelens en axen’ [5-12 jr] o ‘Spelen met de axenpoppen’ [3-6 jr] o ‘De axenpoppenkast’ [5-12 jr] o ‘Een wereld vol troost’ o ‘Een doosje vol troost’
Implicaties voor het beleid?
Draagwijdte y “Probleemgedrag zoals geweld, ordeverstoring,
drugmisbruik en pesten hangen samen met een lage mate van welbevinden.”
y “de preventie van pesten, zelfdoding en psychische
problemen [staat] hoog op de maatschappelijke agenda staat...”
y “Scholen kunnen (‐) een beleid voeren zodat elke
leerling, elke leraar, elk lid van schoolpersoneel zich veilig en goed voelt op school.”
y [Uit: Actieplan ‘Op uw gezondheid II’ ‐ 2010‐2014 ]
Bouwstenen voor een krachtig beleid 1. Installeer een monitoring-systeem dat peilt naar
WB en BTH: ‘hoe maken ze het?’ van 0 tot 18 o Screening
Procesgericht Kindvolgsysteem (screening door leerkracht)
Screening welbevinden
Niveau 5
Kinderen met een uitgesproken hoog niveau van welbevinden, voelen zich in de setting als een vis in het water. De hoofdtoon is genieten, plezier beleven, deugd hebben aan elkaar en aan de dingen. Ze hebben het er echt naar hun zin.
Screening betrokkenheid
Niveau 5 …zijn meestal geboeid, gefascineerd bezig -‘concentratie’, ‘persistentie’, ‘energie’ zijn sterk aanwezig. -eenmaal aan een activiteit begonnen zijn ze er dadelijk door opgeslorpt -zelfs sterke prikkels halen hen niet uit hun concentratie. -ze genieten van exploreren en gaan daarbij tot het uiterste van hun kunnen.
Umar
Umar
o verstandige & creatieve jongen /weet wat hij wil o steeds minder goed in zijn vel o in zijn jonge leven heel wat te verwerken: • grootvader overlijdt, vader verdwijnt uit zijn leven
moeder leidt met hem geïsoleerd bestaan
o krijgt deze gebeurtenissen moeilijk verwerkt •
ze blijven sluimeren en vinden steeds meer een (onbewuste) uitweg via gedragsproblemen
o kan helemaal opgaan in individuele activiteiten o klassikale en verbale activiteiten minder o daling in globale betrokkenheid in het 1ste leerj.”
Umar
Relatie met leerkracht y Niet optimaal y leerkracht komt allesbehalve ondersteunend en aanmoedigend over y Scoort bijzonder laag op ‘gevoeligheid voor beleving’ y soms wordt Umar openlijk vernederd
Îde leerkracht vormt geen veilige haven voor Umar
Relatie met medeleerlingen y Weinig verbondenheid tussen Umar en zijn
klasgenoten y Enkel met Wouter goede band y werken vaak samen
y Wouter gaat als sterke leerling Umar helpen wanneer
hij moeilijkheden ondervindt tijdens bepaalde lesactiviteiten. y deze relatie met Wouter doet Umar zichtbaar deugd
y Uit het sociogram blijkt deze vriendschap wederkerig y Wouter helpt anderen graag en Umar is er dankbaar voor
Umar
Verbetering in Lj3 y Umar voelt zich steeds beter in de klas y Emotionele basis nog onevenwichtig en niet altijd even
zelfzeker y Toch: stijging in welbevinden te verklaren vanuit de relaties met de peergroep die hij nu wel heeft opgebouwd Heeft zijn vrienden gevonden in de klas en hieruit haalt hij duidelijk veel steun.
Toch hoge(re) betrokkenheid y Enorme drive in dit kind aanwezig waardoor
hogere betrokkenheidscores dan in 1ste leerjaar y Het gaat vaak om extrinsieke betrokkenheid waarbij het
gaat om het goed willen doen, het willen tonen dat hij het wel kan en de positieve aandacht
y Doorheen de jaren zelfsturing van zwak naar sterk y “ook al krijgt Umar te maken met vele moeilijkheden,
toch blijft hij doorzetten”
Bouwstenen voor een krachtig beleid 1. Installeer een monitoring-systeem dat peilt naar
WB en BET: ‘hoe maken ze het?’ van 0 tot 18 o
Screening
ÎWe kunnen dan niet meer zeggen
“we wisten het niet!”
Bouwstenen voor een krachtig beleid 1. Installeer een monitoring-systeem dat peilt naar
WB en BET: ‘hoe maken ze het?’ van 0 tot 18 o o
Screening Scanning
Resultaten scanning [1] Ö hoeveel welbevinden? Gemiddelde
3.61 Laag
Matig
Hoog
% LMH
SCORE
AANTAL KINDEREN
%
1 1+ 2
82 56 368
1.02 0.70 4.59
6.31
2+ 3 3+
404 1568 1535
5.04 19.57 19.16
43.77
4 4+ 5
2800 506 692
34.95 6.32 8.64
49.91
Resultaten [2] Ö hoeveel betrokkenheid? Gemiddelde
SCORE
AANTAL KINDEREN
%
1 1+ 2
290 337 1016
3.62 4.21 12.69
Matig
2+ 3 3+
464 1382 1343
5.80 17.26 16.78
Hoog
4 4+ 5
2170 379 624
27.11 4.73 7.80
3.29 Laag
% LMH 20.52
39.84
39.64
[Onderzoek Gelijke Onderwijskansen]
3,46
3,37
S4L3
S6L4
3,33 S4L4
3,46
3,31
S5L6
Low
S1L6
3,31
3,25
S4L6
3,5
S2L6
3,21
S2L4
3,1
S3L3
3,2
3,09 S7L4
4
S8L4
3,05
2,95
S7L3
S8L6
2,95
S3L6
3,02
2,91
S5L4
S8L3
2,88
S1L3
2,99
2,87
S6L3
S3L4
2,84
S5L3
2,5 2,82
3
S1L4
21 klassen, 5 halve dagen observaties gedurende 1 schooljaar
Moderate
Bouwstenen voor een krachtig beleid 1. Installeer een monitoring-systeem dat peilt naar
WB en BET: ‘hoe maken ze het?’ van 0 tot 18 2. Evalueer de output van onderwijs via periodieke peilingproeven over de 4 domeinen o o o o
Goed in je vel zitten/zelfvertrouwen Sociale competentie Zelfsturing en ondernemingszin Verbondenheid
Bouwstenen voor een krachtig beleid 1. Installeer een monitoring-systeem dat peilt naar 2. 3. 4. 5.
WB en BET: ‘hoe maken ze het?’ van 0 tot 18 Evalueer de output van onderwijs via periodieke peilingproeven over de 4 domeinen Creëer een klimaat m.b.t. output waarin het deficit-model wordt afgebouwd en vanuit talenten en competenties wordt gewerkt Zet gericht onderzoek op naar de krachtigste leeromgevingen voor deze 4 domeinen Schep de voorwaarden voor…
welbevinden bij leerkrachten en teams
Het zou mooi zijn… We gaan voor ‘welvaart’ y Een positieve impact op de productiviteit en op
de maatschappelijke kost van sociale voorzieningen (economisch belang: Bruto Nationaal Product) We gaan voor ‘welzijn’ y welbevinden, een prachtige invalshoek om iets te doen aan het fundament zelf van de samenleving (psychologisch belang: Bruto Nationaal Geluk)
Info nascholing: www.cego.be Info publicaties: www.cegopublishers.be Contact:
[email protected]
62
