Wandelwoud -‐ voorstel voor een Tijdelijke inrichting Wandeloord Nieuw Crooswijk Rotterdams Forest Garden Netwerk – september 2013
7000 m2
bouwplaats fase 3 (materieel)
park 3500 m2 bouwlocatie fase 3
Tijdelijke inrichting Wandeloord 0 bouwlocaties
locatie tijdelijke inrichting
100 m
mogelijk permanent
Inleiding Het besluit om Nieuw Crooswijk grondig te vernieuwen is een lastige politieke afweging geweest. De uitvoe-‐ ring is nu gevorderd tot en met het blok Nieuw Trapezium, de Brede school en de eerste fase van Wande-‐ loord. De planontwikkeling ondervindt momenteel last van de vastgoedcrisis, waardoor de planning is aan-‐ gepast. De verwachting is dat een gedeelte van het terrein Wandeloord de komende vijf jaar niet bebouwd zal gaan worden. Dit braakliggende terrein kan echter een positieve bijdrage leveren aan het woon-‐ en leefbaarheidsniveau van de nieuwe buurt. Door een combinatie van verschillende vormen van stadslandbouw worden tijdelijke en meer permanente elementen gecombineerd. Dit biedt ruimtelijke en programmatische di-‐ versiteit in de tussentijd en het biedt de mogelijkheid te voorinvesteren in de toekomstige groenstructuur.
Initiatiefnemers Rotterdam Forest Garden Netwerk (RFGN) vormt een multidisciplinair team uit het netwerk van Eetbaar Rotterdam dat zich toelegt op het ontwikkelen van Rotterdamse Forest Gardens: een parkachtige vorm van eetbaar groen, al dan niet in combinatie met een buurtmoestuin: een meer klassieke (op eenjarige gewassen gerichte) participatieve moestuin op permacultuurbasis. Het team combineert ontwerp, uitvoering en beheer van de locatie en kan dit in samenwerking met andere partijen in het netwerk van Eetbaar Rotterdam kop-‐ pelen aan sociale en milieutechnische stedelijke doelen. Eetbaar Rotterdam biedt een netwerk van professionals die gezamenlijk alle facetten van de inzet van stadslandbouw in stedelijke ontwikkeling bestrijken en beheersen.
Voorstel RFGN wil voor 5 jaar het tijdelijk beheer van het braakliggende deel van Wandeloordgebied op zich nemen en samen met bewoners en lokale partners aan een groene invulling van dit gebied werken, waarbij in af-‐ stemming met de ontwikkelaars een basis wordt gelegd voor de uiteindelijke groenstructuur. Enkele bewo-‐ ners aan de Catharina van Zoelestraat en aan de Paradijslaan hebben zich al gemeld om mee te denken en doen aan de (eetbare) groenaanpak. Door bewoners en lokale partners te betrekken wordt de tuin ook een bouwsteen voor samenhang in de wijk. De groene invulling en de samenwerking met bewoners en lokale partners kunnen verschillende vormen aannemen. Drie varianten schetsen hiervoor de mogelijkheden.
Team RFGN Paul de Graaf: coördinatie, ontwerp, aanleg, onderzoek (http://www.pauldegraaf.eu/) Max de Corte: ontwerp, participatie, aanleg & beheer (http://www.moestuinman.nl/) Jeroen Hooijmeijer: aanleg & beheer (http://desnoepjestuin.nl/) Huib Sneep: ontwerp, groenadvies, aanleg & beheer (http://greenwavesystems.nl/huib-‐sneep/huib-‐sneep-‐groenkenner-‐groenontwikkelaar/) Contactpersoon: Paul de Graaf (
[email protected] / 010 4771282)
Eetbaar Rotterdam Jan van der Schans: bestuurslid en tevens bewoner van ‘Oud Crooswijk’ (
[email protected] / 06 22553004)
Wat kan de tuin voor ons betekenen?
Hoe gaan we de tuin inrichten?
Oogsten!
Voedselbos en buurtmoestuin bieden in verschillende seizoenen een mooi beeld en bieden allerlei mogelijkhe-‐ den om mee te doen
Bomen dragen bij aan regulering van het stedelijk klimaat
Variant 1. Voedselbostuin: Tijdelijke groene inrichting terrein als voedselbos en buurtmoestuin met waar mogelijk permanente elementen. Aanleg en beheer Forest garden met permanente elementen (bomen en struiken, vruchtbare tuingrond) op toekomstige openbaar groengebied en een tijdelijke tuin met eenjarige gewassen op grond waar huizen zijn gepland. Bewoners worden naar behoefte betrokken bij ontwerp, aanleg, beheer en het telen en verwerken eetbare gewassen. Potentiele opdrachtgevers en partners: OCNC (Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk), i.s.m. de Gemeente Rotterdam en de bewonersvertegenwoordiging van Wandeloord Nieuw Crooswijk.
Variant 2. Beleving in de eetbare leefomgeving: Tijdelijke groene inrichting en programmering terrein als voedselbos en buurtmoestuin met waar mogelijk permanente elementen Aanleg Forest garden met permanente elementen (bomen en struiken, vruchtbare tuingrond) op toekomstige openbaar groengebied en een tijdelijke tuin met eenjarige gewassen op grond waar huizen zijn gepland. Be-‐ woners worden actief betrokken bij ontwerp, aanleg, beheer en het telen en verwerken eetbare gewassen. Daarnaast wordt een activiteitenprogramma aangeboden gericht op bevorderen sociale samenhang (buurt-‐ functie) en betrekken diverse leeftijds-‐ en bewonersgroepen. Er wordt aansluiting gezocht bij stedelijke so-‐ ciaal beleid en samenwerking aangegaan met partijen als Ravottuh (Natuurlijk spelen in de stad) en Hotspot Hutspot (koken met jongeren). Potentiele opdrachtgevers en partners: OCNC (Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk), i.s.m. de Gemeente Rotterdam en de bewonersvertegenwoordiging van Wandeloord Nieuw Crooswijk, organisaties op het ge-‐ bied van NME, stadslandbouw en stedelijk groenbeheer en evenementenorganisatie (Ravottuh, St. Wenken, Hotspot Hutspot, Rotterdamse Oogst) en buurtorganisaties.
Variant 3: Productief pioniersgroen: Ontwikkellocatie Klimaatpositief, biodivers en productief openbaar groen. Voedselbos als pioniersgroen voor uiteindelijke inrichting openbaar groen gecombineerd met tijdelijke buurt-‐ moestuin. Inrichting gericht op meervoudig groen ruimtegebruik. Combinatie verbeteren lokaal micro-‐klimaat en waterhuishouding met productieve tuin (food en non-‐food) met verblijfswaarde en ecologische waarde. Aanleg Forest garden met permanente elementen (bomen en struiken, vruchtbare tuingrond) op toekom-‐ stige openbaar groengebied en een tijdelijke tuin met eenjarige gewassen op grond waar huizen zijn gepland. inclusief beheer en bewonersparticipatie gericht op telen en verwerken eetbare gewassen. Aansluiten op stedelijk klimaat en milieubeleid en (inter)nationale onderzoeksprogramma’s. Samenwerking zoeken met partijen als Bureau Stadsnatuur, Botanische Tuin TU Delft en Wageningen Univer-‐ siteit. Potentiele opdrachtgevers en partners: OCNC (Ontwikkelingscombinatie Nieuw Crooswijk), i.s.m. de Gemeente Rotterdam en de bewonersvertegenwoordiging van Wandeloord Nieuw Crooswijk, onderzoeksorganisaties op het gebied van klimaatadaptatie, biodiversiteit, productief groen en groene verdienmodellen
Proces Jaar 1 Fase 1 Voorbereiding (najaar 2013) Informatie verzamelen en partijen leren kennen 1.A Kennismaking en inventarisatie lokaal kapitaal – Informatieavond Forest Garden – gesprekken met buren: bewoners & lokale partners: Brede School, Wellant College, Begraafplaats? 1.B Inventarisatie randvoorwaarden – coördinatie met bouwproces: voorbelasting, grondwerk, materiaaldepot e.d. – afstemming met ontwerpers buitenruimte: ruimte in ontwerp en in uitvoeringstraject 1.C Analyse locatie – micro-‐klimaat: bezonning, beschutting, etc. – toegankelijkheid Fase 2 Plannen maken (najaar 2013) Plannen maken met bewoners en experts 2.A Gesprek met bewoners: Wat willen we dat de tuin ons biedt aan producten, activiteiten, etc. 2.B Basisplan forest garden: bomen, paden, watervoorziening, informatieborden 2.C Vijfjarenplan inrichting gebied (forest garden, buurtmoestuin, extensieve begroeiing) Fase 3 De grond in (winter 2013) De basis leggen voor de tuin 3.A Placemaking 1: kas plaatsen, aanleggen paden en informatieborden neerzetten 3.B Cursus voor bewoners 3.C Bomen planten 3.D Grond klaar maken voor volgend voorjaar / groeiseizoen voorbereiden Fase 4 Groeiseizoen (voorjaar 2014) Aanleg tijdelijke en permanente tuin – – – – –
Voorzaaien in kas Placemaking 2: ‘open plek’ Zaaien en planten: beginnen met onderbegroeiing Oogsten Tuin klaar maken voor volgend jaar
Jaar 2 t/m5 Als fase 4 waarbij het permanente gedeelte langzamerhand wordt uitgebreid Uitbreiden permanente aanleg wisselende eenjarige begroeiing op tijdelijk grond
Budget Zodra de randvoorwaarden zijn vastgesteld is het mogelijk een uitgewerkte offerte/kostenraming te maken, maar op basis van de waarde die wordt gecreëerd voor de wijk, de bewoners en de stad zien we een aantal mogelijke inkomstenbronnen, die hieronder staan toegelicht. Met die inkomstenbronnen moet het mogelijk zijn het plan volgens het hiernaast beschreven proces uit te voeren.
Waardecreatie: -‐ -‐ -‐ -‐ -‐ -‐
Ruimtelijke en sociale invulling braakliggende grond Groen uitzicht i.p.v. braakliggend terrein Groene ontmoetingsplek Brengen continuiteit in de tussentijd Betrekken bewoners en bevorderen samenhang Creëren ruimelijke identiteit die potentiele kopers kan trekken
Inkomstenbronnen: 1. Naar voren halen financiering openbare ruimte / groene buitenruimte: voor 10% van het uitvoeringsbud-‐ get kan over de loop van 2-‐5 jaar 25-‐50% van het park worden ingericht als forest garden en wordt een gezonde bodem ontwikkeld waarin parkbeplanting goed aanslaat. 2. Budget onderhoud / beheer braakliggende grond: de inrichting in de tussentijd voorkomt kosten voor opruimen en net houden e.d. 3. Leefbaarheidsbudget woningbouwcorporatie: de tuin biedt mogelijkheden voor bewoners om mee te doen, te leren en te verblijven 4. Placemaking/ marketingbudget consortium: de tuin trekt door zijn bijzondere opzet positieve aandacht voor de buurt en haalt daarmee mogelijk nieuwe bewoners binnen.
Aard kosten (te specifieren als de randvoorwaarden van de opdracht zijn vastgesteld): Manuren coördinatie, ontwerp, onderhoud en beheer, participatie, communicatie Benodigdheden locatie: watertappunt, gereedschap en materiaal, behuizing (opslag, verblijf, voorkweek), plantmateriaal
Forest gardening in de stad
Voorbeeld van inrichting openbare ruimte als voedselbos in park (Seattle)
Een voedselbos biedt voor een prettig leefklimaat voor mens en (stads)natuur. De geleidelijke aanleg sti-‐ muleert leven en biodiversiteit boven en onder de grond wat weerbaarheid en levensduur van bomen en struikgewassen ten goede komt (uit: Ruimte voor Stadslandbouw in Rotterdam).
Voedselbos van Forest Garden expert Martin Crawford
Factsheet Forest Gardening (Rotterdam Forest Garden Netwerk)
!" # $ % &'
( ) ( *
" ) * + ( , ( , * . / % &% *
* . /* ./ *
*
) ( , 0 1 2 ( 3 * * * *
