Waarom stokt het met de vergroening van het Belastingstelsel? En wat kunnen we daaraan doen? Remko ter Weijden
Fiscaliteit en vergroening 1. Waar staan we? 2. Theorie en regels 3. Verschil tussen instrumenten 4. Wat houdt ons tegen & wat kunnen we wel doen
1. Ontwikkeling van de opbrengsten van groene belastingen tussen 1990-2011, lopende prijzen, bron CE
Belastinginkomsten en uitgaven gerelateerd aan energie 2013
2014
2015
2016
2017
4.492 100
4.214 200
4.201 320
4.209 494
4.223 878
4.104
4.153
4.208
4.273
4.337
4.047
4.444
4.608
4.840
5.086
105 Ca. -37
116 Ca. -37
116 Ca. -37
116 Ca. -37
116 Ca. -37
Belastinginkomsten gerelateerd aan energieverbruik Energiebelasting (op elektriciteit en gas) Opslag duurzame energie (ter financiering van de SDE+) (opbrengst loopt op tot structureel € 3,5 mrd.) Accijns op benzine (incl. COVA = voorraadheffing) Accijns op diesel/LPG (incl. COVA) Kolenbelasting Verlaagd btw-tarief op het aanbrengen van energiebesparing-gericht isolatiemateriaal aan woningen (ouder dan 2 jaar)
Belastinginkomsten en uitgaven gerelateerd aan autobezit Belastinginkomsten en –uitgaven gerelateerd aan autobezit
Motorrijtuigenbelasting (MRB) (gedifferentieerd naar gewicht en dus indirect op brandstofverbruik en dus CO2-uitstoot) Belasting op personenauto’s en motorrijwielen (BPM) (met als grondslag de CO2-uitstoot van het voertuig en met vrijstelling voor zeer-zuinige auto’s) Belasting op zware motorrijtuigen Gedifferentieerde bijtelling op basis van CO2-uitstoot voor de “auto van de zaak” met vrijstelling van bijtelling voor zeer zuinige auto’s (auto’s met een uitstoot van minder dan 50 gr/km)
Nihiltarief MRB zeer zuinige auto’s Stimulans Euro-6 dieselpersonenauto’s
2013
2014
2015
2016
2017
3.624
3.906
4.038
4.164
4.310
1.770
1.682
1.623
1.594
1.564
138 -254
143 -245
148 -215
152 -215
158 -214
-250
-6
-11
-
-
-9
-
-
-
-
Overige groene belastingen Overige groene belastingen en belastingmaatregelen
2013
2014
2015
2016
2017
Groen beleggen: vrijstelling box 3
124 -74
124 -75
124 -77
124 -78
124 -80
Groen beleggen: heffingskorting
-42
-43
-43
-44
-45
Energie-investeringsaftrek (EIA)
-151
-161
-161
-161
-161
Milieu-investeringsaftrek (MIA)
-101
-111
-111
-111
-111
-24
-40
-40
-40
-40
Vrijstelling bos- en natuurterreinen box 3
-7
-7
-7
-8
-8
Natuurschoonwet
nb
nb
nb
nb
nb
Vrijstelling natuurgrond overdrachtsbelasting
-5
-5
-5
-5
-5
Bosbouwvrijstelling in winstsfeer
-1
-1
-1
-1
-1
Vrijstelling vergoeding bos- en natuurbeheer in winstsfeer
-8
-8
-8
-8
-8
2007
2008
2009
2010
2011
Geluidsheffing burgerluchtvaart (I&M)
55
56
49
42
35
Belasting op verontreiniging oppervlaktewater van Rijkswaterstaat (I&M)
30
23
15
22
20
Heffing verontreiniging oppervlaktewater van waterschappen (Waterschappen)
1.238
1.249
1.088
1.127
1.174
Rioolheffing (gemeentelijk)
1.094
1.163
1.246
1.302
1.363
Belasting op leidingwater
Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil)
Overige belastingen en heffingen (let op: cijfers realisatie)
1. Ontwikkeling van het aandeel groene belastingen tussen 1990-2011, % totale belastinginkomsten excl. premies
16%
14%
12%
10%
8%
6%
4%
2%
0% 1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
groene belasting
2004
2006
2008
2010
1. Aandeel van de totale milieubelastingen in de totale belastinginkomsten en sociale premies in 2010
Frankrijk België Ijsland Spanje Oostenrijk Duitsland Zweden Noorwegen Italië Luxemburg Finland Slowakije Hongarije Tjechië Groot-Brittanië Griekenland Portugal Polen Ierland Denemarken Estland Slovenië Nederland 0
2
4
6
8
10
12
OECD: Milieugerelateerde belastinginkomsten per land (% BNP), 2011
2013
2013
2. Theorie • Ramsey rule • Pigou • Dubbelsnijdend zwaard/dubbel dividend gedachte • Internaliseren negatieve externe effecten
2. Dubbel dividend hypothese • Twee voordelen met één beleidsinstrument • Bovenberg: geen verschil in arbeidsmarktprikkel tussen directe of indirecte belastingen. Gaan om belastingdruk/wig totaal. • Conclusie milieu: internaliseren milieuschade zou leidend moeten zijn. Werkgelegenheidswinst is meegenomen. • Betekent b.v. geen energiebelasting op groene stroom en hogere tarieven IB bij uitholling EB!
2. Internaliseren van milieukosten • Wat is een milieuschade? • Effect op welvaart (BBP en Brede Welvaart)? • Handbouw schaduwprijzen milieu (2010). • OESO: groene groei.
2. Wat mag wel – niet? • NL: lokaal: afspraken macro normering + kostendekkende heffingen. • NL: begrotingsregels (terugsluis, kader) + niet discrimineren in fiscaliteit (vb MEP). • EU: Aantonen dat economisch level playing field niet wordt verstoord. • Mondiaal: regels WTO geen eenzijdig handelsbelemmerde beperkingen opleggen
2. Fiscale agenda • Robuustheid (budgettaire opbrengst, energiebelasting is tot voor kort altijd gedekt door verschuivingen in de directe belastingen) • Eenvoud (uitvoeringslasten Belastingdienst (taakstelling), lage administratieve lasten) • Fraudebestendigheid (voorkomen misbruik, constructies denk aan vrijstelling in de voormalige REB vrijstelling duurzame energie)
3. Verschil inzet instrumenten • Fiscaal • Subsidies • Normen • Handelsystemen
Hoge externe kosten
Normstelling meest effectief
Milieueffect door invoeren prijsprikkel: meest effectieve maatregelen voor slimme inzet van marktprikkels v.b. vliegtax?
Veel gedragseffect
Weinig gedragseffect Klassieke fiscale vergroening: V.b. waterbelasting?
Geen reden voor milieu ingrijpen
Lage externe kosten
3. Heffingen vs verhandelbare emissierechten Martin Weitzman: prices versus quantities (1974)
•Heffingen / belastingen
•Verhandelbare emissierechten
•Vergt internationale consensus •Eenvoudige monitoring •Milieu(beleids)effect onzeker •Economische effect wel zeker •Verdelingsvraagstukken •. Wie krijgt de opbrengst ? •. Wie draagt de heffing af? •. Wie betaalt de heffing?
•Vergt internationale consensus •Complexe monitoring •Milieu(beleids)effect zeker •Economisch effect onzeker •Verdelingsvraagstukken •. Hoe verdelen we de rechten ? •. Wie krijgt de rents ? •. Wie betaalt de rents ?
18-9-2015
3. Heffingen vs subsdies •Vervuiler betaalt vs stimuleren koplopers. •Politiek draagvlak, verdelingsvraagstuk winnaars verliezers. •Effectiviteit en efficiëntie zijn niet altijd doorslaggevend in discussie.
•Inzet OEOSO = internaliseren i.p.v. subsidiëren. 18-9-2015
Tot slot: fiscale vergroening in VKP en RA • Meer dan 200 maatregelen. • Wat heeft RA gehaald? Wat houdt ons tegen?
Wat houdt ons tegen? • Laaghangend fruit is wel geplukt? • Draagvlak onder de bevolking is weg? • Te veel nadruk op CO-2 discussie. Roept weerstand op?
• D66-PVDA-GL knokken elkaar op dit thema de tent uit? • Relatie met belasting op kapitaal?
Wat kunnen we wel doen? • Voorstellen om begrotingsbeleid te veranderen. Meegeven aan studiegroep begrotingsruimte. • Bedrijfsleven meekrijgen (of verdelen) via een innovatieagenda. • Ontwikkelen nieuwe ideeën. Samen met? • Vormgeven pakket nieuwe staatssecretaris van Milieu. • Europese coalities smeden.
