Waarom?
Daarom! themadossier
‘Na het weekend klaagt Joran telkens van buikpijn, hij ziet er tegenop om weer naar school te gaan’ ‘De ouders van Lore zijn gescheiden. Telkens ze van de ene ouder naar de andere ouder gaat, heeft ze last van hevige huilbuien, ze is dan niet te troosten’ ‘Seppe wil niet meer naar de voetbal, hij vindt het wel leuk om te voetballen maar kan er niet tegen wanneer ze hem een ‘loser’ noemen als hij de bal niet in de goal trapt.’
T H EM A 2 : Heeft mijn kind last van stress?
Stress maakt hoe dan ook deel uit van het leven. We zien stress onder andere opduiken ten gevolge van veranderingen eigen aan de ontwikkeling van baby tot adolescent. Zo zijn baby’s van slag telkens zich een nieuwe sprong in hun ontwikkeling aankondigt. Ze zijn dan huilerig en hangerig, hebben nood aan veel aandacht ... . Een puber die op zoek is naar zichzelf, zich probeert aan te passen aan een veranderend lichaam, een plek zoekt in een nieuwe vriendenkring ... . Daarnaast zijn er ook kleine gebeurtenissen waar kinderen gespannen om kunnen zijn zoals Sinterklaas die op bezoek komt of een groot familiefeest, ... . Verandering van omgeving vormt een andere bron van stress, zoals de eerste keer naar de kleuterschool gaan, de eerste keer zonder mama of papa bij een vriendje blijven slapen, ... . Ingrijpende veranderingen zoals een ziekenhuisopname, een verhuizing, een echtscheiding, ... brengen nog meer spanning en stress met zich mee. En dan hebben we het nog niet gehad over pesterijen op school, zich uitgesloten voelen, niet mee kunnen op school ten gevolge van leer- en ontwikkelingsproblemen, dagelijks terugkerende conflicten thuis, leven met een zwaar zieke ouder, de dood van een dierbare persoon, ... . Tenslotte is er ook nog de invloed van het karakter en de persoonlijkheid van onze kinderen. Sommigen leggen de lat zeer hoog wegens nastreven van perfectie. Anderen staan angstig in het leven, nog anderen zijn zeer gevoelig en beleven dagelijkse gebeurtenissen veel intenser. De tijdsgeest waarin we leven wordt gekenmerkt door gehaastheid en prestatiedruk. Onze kinderen hebben van jongs af aan een drukke agenda want we willen hen zoveel mogelijk en zo snel mogelijk allerlei ‘vaardigheden’ aanleren. Kinderen moeten niet alleen presteren op school maar we verwachten ook dat ze uitblinken in hun hobby’s en sportactiviteiten want sporthelden zoals Tom Boonen, Sven Nijs, Kim Clijsters, ... worden door de media en het volk op handen gedragen. Wanneer we dan vaststellen dat onze kinderen toch niet zo goed meekunnen op school of in de sportclub, ondanks onze aanmoedigingen, beginnen we ons zelfs af te vragen wat er aan de hand is met ons kind. Misschien heeft hij wel concentratieproblemen, leerstoornissen, ADHD, ...? De vraag is of ’het niet uitblinken’ altijd te verklaren is door dit soort diagnose; zou stress niet om de hoek luren? 2
3
WAT IS
STRESS?
Stress hoort als het ware bij ‘de dingen des levens’ en is meestal een ‘gezonde’ reactie op het ervaren van onlust, onrust en spanning. Kinderen leren doorheen hun ontwikkeling nieuwe vaardigheden aan, komen in nieuwe situaties terecht, leggen contacten met andere kinderen en volwassenen. Dit gaat vaak gepaard met het ervaren van frustraties en irritaties, ... die zich kunnen opstapelen. Anderzijds kan een gezonde portie spanning weer helpen om beter je best te doen en zo meer te bereiken. Kinderen worden er ook ‘groter’ en ‘sterker’ van, ze leren zich aan te passen aan nieuwe omstandigheden.
Mogelijke signalen van stress: • klachten zoals buikpijn, hoofdpijn, … • gespannen en krampachtige houding • onrustig bewegen, niet kunnen stil zitten, aan één stuk door blijven praten • onderpresteren op school: ‘het zit erin, maar het komt er niet uit’ • lastig gedrag zoals uitdagen en op een negatieve manier aandacht vragen • woedeuitbarstingen, huilbuien • andere kinderen lastig vallen, zich terugtrekken in zichzelf • ‘over-aangepaste kinderen’ • buiten beeld verdwijnen: niet opvallen of er gewoon niet zijn •…
Mogelijke oorzaken van stress: (zie inleidende tekst)
• verandering van omgeving • spannende gebeurtenissen: feestjes, ergens blijven slapen, Sinterklaas, … • ingrijpende gebeurtenissen zoals echtscheiding, ziekenhuisopname, verhuis, overlijden van een dierbare persoon • sociale contacten: pesterijen, gebrek aan weerbaarheid en sociale vaardigheden • leer- en ontwikkelingsproblemen • gespannen sfeer in de thuissituatie • persoonlijkheid van het kind, manier van in het leven staan • opvoedingsstijl van de ouders: competitief, prestatiegericht, autoritair • te drukke agenda waardoor gebrek aan tijd waarin ‘niets moet’ •…
Daarnaast zijn er nog een aantal bijkomende factoren die een negatieve invloed kunnen uitoefenen op het ontwikkelen van stress: • voeding die niet goed is voor lichaam en brein bv: suikers, gebrek aan water, eiwitten, essentiële vetzuren, … • computer en videospelletjes bv: gebrek aan bewegings- en fantasiespel • druk op schoolse taken en huiswerk bv: te hoge verwachtingen, te veel oefenen, … • medische factoren bv: prematuur geboren, slaaphygiëne, medicijngebruik, … • gebrek aan ontspanning
• veranderingen eigen aan de ontwikkelingsfase waarin een kind zich bevindt 4
5
Hoe voorkom je dat stress de overhand neemt? • Orde, regelmaat en structuur in het dagelijkse leven zorgt voor duidelijkheid en geeft je kind een veilig gevoel. Hetzelfde geldt voor duidelijke regels en grenzen: vaste afspraken helpen je kind. Vb. vast tijdstip van slapen gaan bevordert een goede nachtrust • Kinderen kunnen zichzelf niet begrenzen in het kiezen van activiteiten en vriendenbezoekjes. Je helpt hen als ouder wanneer je deze activiteiten afbakent. • Als kinderen hobby’s en sportactiviteiten als ontspannend, niet competitief mogen ervaren. • Veel buiten spelen werkt ontspannend. • Als kinderen gewoon zijn om hun gevoelens te mogen uiten, leren ze zich tijdig te ‘ontladen’. • Door samen te spelen met je kind bouw je een fijne band op met je kind. Je leert je kind zijn
behoeften kennen, je vangt sneller signalen op. • Praten met en luisteren naar je kind zijn belangrijke troeven in het opvoeden van kinderen. Het is de eerste stap die je zet bij het vaststellen van stresssymptomen. Je krijgt zicht op wat je kind denkt en voelt. Eens jouw kind zich ‘beluistert’ en ‘begrepen’, getroost en gerustgesteld voelt, is zijn probleem al voor de helft verholpen. • Als je ‘samen’ op zoek gaat naar mogelijke oplossingen, dan wordt een probleem ‘een gedeeld probleem’. Jouw betrokkenheid helpt je kind om alles op een rijtje te zetten. • Help je kind ontspannen door een lekker warm bad te nemen, samen een spel te spelen/ verhaaltjes voor te lezen, je kind te masseren, samen naar rustige muziek te luisteren, … • Als je er zelf ontspannen bij loopt, straal je dit uit op je kind, een positieve gezinssfeer brengt je kind tot rust.
Tips
om stress bij schoolse taken te beperken • Het helpt als je stilstaat bij de eigenheid van je kind: elk kind heeft een eigen leerstijl, voorkeuren, mogelijkheden en beperkingen. Als je als ouder deze eigenheid accepteert zal je kind zichzelf ook makkelijker aanvaarden zoals hij is. • Je kind voelt zich goed als het op zijn eigen leertempo de leerstof mag verwerken. • Vergelijken met andere kinderen helpt je kind niet vooruit, je kan wel vergelijken met eigen vorderingen. Heb realistische verwachtingen over je kind op korte termijn. • Wanneer er bij je kind leer- of ontwikkelingsproblemen worden vastgesteld is het niet gebaat met een overvol programma van allerlei therapieën: beperken en spreiden is de boodschap. • Positiviteit uitstralen, geloven in je kind en zijn mogelijkheden, brengt rust. • Huiswerk maken voor het eten is effectiever want nadien werkt het lichaam niet even goed. • Paniekreacties vragen om ontlading. Pas nadien kan je kind zich terug concentreren op schoolse taken. • Als je kind onderwijs mag volgen op zijn niveau, kan het succeservaringen opdoen. Op die manier kan leren ‘plezierig’ zijn.
Eerste hulp na een stressvolle gebeurtenis • Elk kind verwerkt ervaringen op zijn eigen manier: afhankelijk van zijn karakter en de omstandigheden. Behoud van omgeving en routine helpt je kind in een stressvolle periode. Houdt een vast ritme aan: naar school gaan, blijven uitoefenen van hobby’s, … • Soms kan jij zelf je kind niet helpen, laat je kind dan toe om ergens anders aandacht en warmte te halen vb: grootouders, buurvrouw, … • Schrap de leuke dingen niet uit je agenda: ga gezellig weg, lees een boek, doe een spelletje, … • Je bent een voorbeeld voor je kind, je kind leert ook van jou dat je met problemen leert omgaan. • Wanneer de problemen van je kind niet beter worden is het goed om professionele hulp te zoeken: je huisarts kan je doorverwijzen.
6
7
REFERENTIES Broeksma, A., “Sterker door stress”, J/M Voor Ouders, 2006, 8-12. www.jmouders.nl/Nieuwsartikelpagina/SterkerDoorStress.htm “Ouders bezorgen kinderen stress”, (intikken als zoekterm) - 8 juli 2008 www.nieuwsblad.be “Jongeren en stress”, 2006 www.medicinfo.nl/D_ls555 “Kinderen en stress”, 14 nov. 2006 www.medinet.be/shownews.asp?ID=758 Magits, V., “Algemeen Concept Stress”, UVV-info, 2003, jan-feb, 10-13.
BOEKEN ROND DIT THEMA: Peerlings, Wendy, Stresskids: Survivalgids voor kinderen en hun ouders, 2008 - dit opvoedingsdossier werd opgesteld naar aanleiding van het verschijnen van dit boek. Oomen, F., Hoe overleef ik stress?, ISBN 9789045104034 (vanaf 10 jaar)
Ook in je plaatselijke bibliotheek kan je heel wat info en literatuur vinden, zowel opvoedingsboeken als leuke (voor)lees- en kijkboeken voor je kind.
