W A A R IN O P G E N O M E N H E T M A A N D B L A D D E T E C H N IS C H E K R O N IE K 10e JA A R G A N G

S chip 1 4 -D A A G S C H

t ijd s c h r if t W A A R IN

ORGAAN V A N

,

g e w ijd

O PG EN O M EN

a a n

HET

sc h eepsb o u w

M AANDBLAD

,

sc h eepv a a r t

„ D E T E C H N IS C H E

K R O N IE K ”

10e

en h a v en b ela n g e

^

JA A R G A N G

N I C I OP S C H E E P V A A R T G E B IE D I DD EE NV EC ERNE TERNAI GLEINN GBOVNADN VTAENC HSCHEEPSBOUWMEESTERS IN NEDERLAN D l H E T IN ST IT U U T VOOR SCH EEPVAART E N LUCH TVAART H O O F D - R E D A C T I E : I r . J . W . H E I L , w . i. en Ir. G . D E

R O O I J , s. i.

S e c r e ta r is d e r R e d a c tie : G . Z A N E N , W e s tn ie u w la n d 12, R o tte rd a m , T e le fo o n 2 2 2 0 0 (2 lijnen) V IJFDE

JA A R G A N G

OVERNEMEN VAN ARTIKELEN ENZ. VERRODEN (ART. 15 DER AUTEURSWET 1912)

14 O C T . 1 9 3 8

Q 1898-1938 ©

V é re e m g tn g

v a n

T e c k n ic i

H e t is ons

o p

S c k e e p v a a r tg e k ie d

een genoegen te k u n n e n m ede-

d eelen , d a t te r g eleg en h eid v a n k e t V e e r tig - J a r ig b estaan , o n ze V e re e n ig in g een R e c e p tie zal b o u d e n op Z a te rd a g 15 O c to b e r a.s., d es m id d ag s v a n 3 to t 5 u u r, in h a a r C lu b g e b o u w , ’W e s tn ie u w la n d 12, R o tte rd a m .

HET

HOOFDBESTUUR

-

N o . 21

DE GESCHIEDENIS DER NEDERLANDSCHE MOTORS CHEEP VAART DOOR

J, W . G. H. JA N S E N V e r v o lg v a n p a g . 3 0 0 (slofc)

In. volgorde h u n n er toepassing zijn de N ederlandsche m o to r­ schepen voorzien v an de volgende m otoren: 1. Sulzer; 2. B urm eister & W a in ; 3. 'W erkspoor; 4. M .A .N .; 5. Stork; 6. K rupp.

Fig. 8. M .S. „ R IJ N V E E R ” (EX „ N E R E U S ” ) 337 T O N W E R F : G EBR. V AN D E R W IN D T , V L A A R D IN G E N . 1920 R E E D E R IJ R. A. S. M. (M. J. V A N D E R E B ) T W E E V A N R E N N E S Z U IG G A SM O T O R E N

V oor de kleinere m otoren zien we d a t w orden toegepast: 1. D eu tz; 2. Brons; 3. K ro m h o u t; 4. Bolnes; 5. V an R ennes; 6. Steywal; 7. M .W .M . Benz; 8. B olinder; 9. Skandia; 10 D e u t­ sche W erke; 11. Sulzer; 12 M .A .N . D e volgorde is hier w illekeurig genom en, niet n u m eriek naar de m ate van toepassing. E r m oet w orden opgem erkt, d at de N ederlandsche reederijen zich nim m er hebben gewaagd aan speculatieve m o to ren m et een onzuivere technische basis en d a t h e e ft hen ongetw ijfeld vele en groote onaangenaam heden bespaard. N ochtans is de o n tw ik k e ­ ling van de N ederlandsche m otorscheepvaart n iet zonder slag of stoot gegaan. Zij heeft slagen en stooten genoeg ontvangen, zoowel in letterlijken als in fig u u rlijk en zin. V an de „kinderziekten” , die de v er­ brandingsm otor als scheepsm achine nood­ zakelijk m oést doorm aken, hebben alle betrokkenen ook hier h u n deel gehad. H e t is vaak heel m oeilijk geweest, m aar de vaste wil was er, è n bij de fa b riek èn bij de reederij èn bij de varende technici, om te w innen en er is gew onnen. In den goeden ouden tijd geneerde men zich n iet om het leven aan boord v an een m otorschip „een W ild -W est-v erto o n in g ” te noemen. H ierbij denk ik aan h e t verhaal van den hoofdw erktuigkundige aan boord v an een oud, N ederlandsch tankschip, die, volgens de overleveringen, op een dag in h e t jo u r­ naal schreef:

„V andaag viel een bout van de zuig er-zuigerstangverbinding n a a r beneden; d at is voor h et eerst sinds drie weken d at er iets n aar beneden v alt — alle andere, hiervoor verm elde o n d e rd e d e n gingen de lu ch t in .” Toén aan boord van een schip, m e t een destijds populair type van m otor, eens een krukm etaal lossloeg en de n u ongebreidelde d rijfstan g een kolom onder den m o to r vandaan trapte — juist die kolom w a a r d e compressoren aangebouw d w aren — zei één van de w erktuigkundigen, v a n de eerste schrik bekom en en de ru ïn e b e ­ zichtigende : „H ij heeft zélf de goede u itg ezo ch t: d ie k a r heeft zé lf wel dóór, d a t de co m p resso r het m eest onplezierige onderdeel is!” Die dingen behooren alweer to t h e t v e r ­ leden. Verschillende reederijen begonnen al vroeg m et m otorschepen, zooals de N . I. T ., de Petroleum M aatschappij „La C o ro n a ” en de K oninklijke P ak etv aart M aatschappij. Voor de tankvaart-reederijen w as h e t misschien wel Vanzelfsprekend, v o o r de K. P. M. niet. H ier was het m eer de ondernem ingsgeest en de wil te experim enteeren m et iets, dat misschien p ersp ectie­ ven opende voor de toekom st. De R otterdam sche Lloyd is zeer zeker een van de to o n a a n ­ gevende reederijen geweest w at b etre ft het exploiteeren v a n motorschepen. H e t is intusschen niet overal even v lug gegaan. Zoo w as e r een reederij, die to t voor een paar jaren uitsluitend stoom schepen had geëxploiteerd. Men overwoog den aanbouw van een m o to r ­ schip, doch voor de beslissing genomen w erd, wilde m e n e e rst nog even het oordeel w eten van de h o o fd w erk tu ig k u n d ig en d e r schepen en eenige chiefs, door en door stoom -technici, v e r ­ schenen ten kantore.

Fig. 9. M.S. „L O U D O N ” (K. P . M .) 1900 TO N . 1913 W E R K SPO O R M O T O R Z E S C Y L IN D E R 1400 I.P .K .

Fig. 10. M .S. „O U D -B E Y E R L A N D " E N „Z U ID -B E Y E R L A N D ” , 400 T O N . 1930 D E U TZ „V M ” V IE R C Y L IN D E R M O TOR

Zij kenden slechts stoom en stoom alleen. M en legde hen de zaak u it en vroeg h u n oordeel. Ze gaven h u n m eening: ro n d u it en onom w onden, in bloem ­ rijke bew oordingen. De k alk viel van h et plafond, de paperassen w aaiden van des superintendents tafel. T oen de heeren weg w aren, stopte de chef van den technischen dienst m et een diepe zu ch t de offertes van diverse fabrieken in de m ap der vergetelheid. M om enteel h eeft die reederij toch een m otorschip . . . Bij de Stoom vaart M aatschappij .„N ederland” h ee ft de m otorscheepvaart gelijken tred gehouden m et die van den R otterdam sche Lloyd. De H o llan d -A m erika Lijn kreeg in 1922 haar twee eerste m otorschepen, welke meer dan negen jaar lang de eenigc bleven, toen volgde er weer twee en thans zijn een paar passa­ giers- en vrachtschepen in aanbouw , terw ijl opdracht is gegeven voor m eerdere vrachtschepen. De IC. N . S. M. begon in 1922 m et haar eerste m otorschip, de Rbca. A c h t jaar lang is dit h et eenige m otorschip geweest in een vloot van zeer talrijke stoomschepen. Destijds hadden de technici de gewoonte dit m otorschip „het zw arte schaap” te noemen. D e R bea was echter niet h et eenige m otorschip m et een bij­ naam. H e t varend personeel van de IC. P. M. noemde de Sembilan vroeger „de tro ts v an de m aatschappij” , daar d it schip, nog geen 400 to n groot, h e t eenige IC. P. M .-schip was d at twee schoorsteenen bezat, ook al stonden ze dwarsscheepsch naast elkaar, evenals bij de R ijn vee r en w ijlen de Zeearend. D e E la n d . (ex Q uo V adis) droeg, ondanks het feit dat het een m o to r­ schip was, hetw elk an th raciet consumeerde, in vroeger dagen den naam van „h e t petroleum stel” , te r eere van den kop van den schoorsteen, die zeer typische vorm en vertoonde; misschien is d it voor den tegenw oordigen eigenaar wel aanleiding geweest d it gedeelte te laten verw ijderen. D e Vereenigde N ederlandsche Scheepvaart M aatschappijen hebben de vloot sinds 1934 aangevuld m et zeer m oderne m o to r­ schepen, welke meerendeels voorzien zijn van S tork-m otoren. De laatste aanw insten van de Java-C hina-Japan Lijn waren eveneens m otorschepen. De N ederlandsche koopvaardijvloot telt verscheidene schepen m et „geared” m otoren. De R o ta A goeng was het eerste N ederlandsche schip, hetw elk

Fig. 11.

„C O R N E LIA B .” , 400 TON. DEUTZ „VM ” MOTOR

1931

hiermede was uitgerust. H ier onder volgen eenige bijzondere ........................... installaties: 1910 Vulcanns, eerste sea-going motorschip. 1911 Z eemeemv, eerste schip m et zuiggasmotoren. 1913 Loudon, eerste Nëderlandsch-Indische passagiers-motorschip. 1921 Kedoe, introductie van Burmeister & W ain-m otoren in de Nederlandsche koopvaardij. 1924 W ieringen (omgebouwde Tttrbinia), eerste Sulzer-motor in een Nederlandsch schip. 1925 Katendrecbt, eerste in Nederland gebouwde M .A .N . viertact m otor. R otterdam , eerste Nederlandsche schip m et ICruppmotoren. Indrapoera, het eerste Nederlandsche motor-mailschip. 1927 R ota Inten, eerste in Nederland gebouwde dubbelwerltende tw eetact motor. 1930 Rota Agoeng, eerste Nederlandsche schip m et twee m otoren en Vulkankoppelingen. 1931 Tajandoen, eerste Nederlandsche schip m et een dubbelwerkende Sulzermotor. 1932 T uva, eerste in N ederland gebouwde Burmeister & W ainm otor. 1933 Z tuarte Zee, motorsleepboot, eerste motorsleepboot ter wereld w aarin „geared diesels” werden toegepast. 1934 Bloem fontein, eerste Nederlandsche schip m et Storkm otoren. 1937 Boissevam, eerste Nederlandsche motorschip m et drie schroeven. W eltevreden, eerste Nederlandsche schip m et K ruppm otoren welke zijn voorzien van brandstofinspuiting volgens het Archaouloff-systeem. O pvallend is de rol, welke de Rotterdam sche Lloyd bij deze prim eurs speelt: meermalen is deze toonaangevende reederij de eerste gew;eest in het toepassen van nieuwe motoren. '.. H ierna volgt een lijst van de motorschepen onder N eder­ landsche vlag (schepen, varende in de koloniën, zijn daar dus bij inbegrepen). Deze lijst is niet volledig w at de motorschepen van vóór •1922 aangaat. Van het enorme aantal kustvaart-m otorschepen, gedurende de laatste vier j aren gebouwd, zijn de nam en niet gegeven, daar de lijst anders te lang zou worden voor opname in dit blad.

16__

N A A M L IJS T V A N M O T O R S C H E P E N , V A R E N D E O N D E R N E D E R L A N O F D A A R O N D ER GEVAREN H EBB EN D E A F K O R T IN G E N

F \

1 S

R £= = = \ =

p a s s a g ie r s e n v ra c h ts c h ip ta n k s c h ip s le e p b o o t

v r a c h ts c h ip

A C

= o n d e r N e d e r la n d s c h e v la g v a n naani v e ra n d e rd = s to o m s c h ip o m g e b o u w d to t m o to r s c h ip

Jaar

Naam

1909 1909

San Antonio ......................................... U tre c h t.................................................

1910 1610 1910 1910 1910

Vulcanus ............................................. Minna ................................................... De Zwaluw ......................................... H ild a ..................................................... Anke . . . . .............................................

1911 1911 1911 1911

Opm.

Type

F FN NE

Tonnage

= m o to ren in h e t b u ite n l. v e rv a a rc — sc h ip en m o to re n in h e t b u ite n l v e rv a a r d ig d “ v a n n ie u w e m o to re n v o o rz ie n

Reederij

SCH T

410 1356

A. Ham m erstein................. N. I. T ...................................

T SCH SCH VR SCH

1179 — 108 — 110

N. I. T ...................................

V V A V

Juno ..................................................... Vrijheid ............................................... Zeemeeuw............................................. Emma ...................................................

S V V V

T SCH VR SCH

2345 141 640 —

1912 1912

Old A m b t............................................. Sembilan ...............................................

V S

SCH VR

222 372

K. P. M..................................

1913 1913

Zeearend ...............................................

w s

VR P /V R

640 1900

Vermeer & v. d. Arend. . . . K. P. M..................................

1914 1914 1914 1914 1914 1914 1914 1914

Flevo V ................................................. Artemis .............................................. . Selene ................................................... Gallia ...................................................

125 3809 3738

SF

SCH T T T P/V R SCH T T SCH SCH VR T T T T P/V R P/V R SCH P/V R

350 482 200 470 538 916 902 1053 1053 120 1900

W. A. v. d. Tak ............... N. I. T ................................... N .I .T ....................... ............ N. I. T ................................... N. I. T ................................... K. P. M.................................. K. P. M. ................................

125 126 1589 — 635 507

Phs. van O m m eren............ S. W ijnstok ......................... N. I. T ...................................

1915 1915 1915 1915 1915 1915 1915 1915 1915 1915 1915

s

Twee Broeders...................................... Poseidon ...............................................

V

Twee Ambt ......................................... Stolt ..................................................... Phyllis H u d so n .................................... Satoe ..................................................... Hera ..................................................... Lara ..................................................... Hestia ................................................... Boelongan ............................................. Benkalis ............................................... Erica ..................................................... Siberg ...................................................

V V V S s

V \v V

1113

1873 140 617 3650

1916 1916 1916 1916 1916 1916

Goede Hoop I I .................................... Merwede ............................................... Pendreclit ............................................. Jacoba ................................................... H e b e ................................................... Oostvoorne ...........................................

VF VA S V

SCH SCH T SCH T VR

1917 1917 1917 1917 1917 1917 1917 1917 1917 1917 1917 1917

Harlingen ............................................. Flevo I I I ............................................... Delfzijl ................................................. Hollandschdiep.................................... Vrijenban I ........................................... Sieka I I .............................................. Gruno ................................................... Princenhage V ................. Maria Jacoba ...................................... Emma ................................................... Helena .............................................. H e ld e r ................................................

V V V w VF V V VA VA V V V

SCH SCH VR SCH SCH SCH SCH VR SCH SCH SCH VR :

244 129 150 348 186 150 185 222 217 322 205 200

1918 1918 1918 1918 1918 1918 1918

Ganzedicp .......................................... Singltep .............................................. Quo Vadis (Zie Andilette) ................ Nieuwe Maas ...................................... Gebr. Fikkers No. 7 ............................ Grana ................................................... Slochterdiep .........................................

V S . V VA V V V

SCH : VR VR SCH sch : VR SCH

258 147 386 286 255 216 225

V

R. J. S m ith ......................... G. Zoutman ....................... N .I .T . ................................ H. Salomons ....................... Vermeer & v. d. Arend. . . .

N. I. T ................................... N. I. T ................................... Phs. van O m m eren............. K .P .M .................................. N. I. T ................................... La C orona...........................

K .P .M ................................ ..

S. M. „Princenhage” .......... V. V. M. „Neerkndia” . . . . V. V. M. „Neeriandia” . . . .

Singkep Tin Maatschappij. . Gebr. v. d. B e rg h .............. Gebr. Fikkers.......................

Na

Jaar

Opm.

Type

Tonnage

SCH SCH VR SCH SCH SCH SCH SCH SCH SCH SCH

.225 405 208 200 248 386 251 318 355 1 331 394

VR VR VR SCH SCH SCH SCH SCH SCH SCH SCH SCH

327 301 337 . 213 625 580 690 700 950 450 : 600 236 ■ 335 322 488 138 142 337

Reederij

T y p e M o to r A a n ta l C y lin d e rs

1918 1918 1918 1918 1918 1918 1918 1918 1918 1918 1918

Horizon ............................................... Weesperkarspel .................................... Jocelyn ................................................. Patria ................................................... A d ria n a................................................. Cornelia ............................................... Frieda ................................................... Johanna ............................................... Maria ................................................... Hermanos ............................................. Gideon .................................................

V VA V V V V V V V

1919 1919 1919 1919 1919 1919 1919 1919 1919 1919 1919 1919

Gebr. Bodewes I X ................................ Gebr. Bodewes X .................................. Nereus ................................................. Hollands T ro u w .................................. Navis I I ................................................. C la r a ..................................................... Hettie ................................................... Albertha ......................................... Bovenkarspel.............; ......................... Kwiek . . ............................................. Cary ...................................................... Annie ...................................................

V V VA V

1920 1920 1920 1920 1920 1920

Leksveer ............................................... Milo ...................................................... Tjerk Hiddes.................... ; .................. R o b ........................................................ S p e s ....................................................... Rijnveer (ex Nereus) .........................

V FNV V VA

VR T VR SCH SCH VR

1921 1921 1921 1921

Kedoe ................................................... Fivcl ...................................................... Adelaar ................................................. Oceaan .................................................

FN VA VA V

VR VR VR SCH

3684 313 268 488

Rotterdamsche Lloyd ........ Burmeister & Wain, 2 X 6 N. V. M.S. „Fivel” ............ Nederl. Bevrachtingskantoor Kromhout, 1 X 4

1922 1922 1922 1922 1922 1922

Laardermeer (ex Weesperkarspel) . . . D o rd re c h t............................................. Dinteldijk ............................................. Drechtdijk ........................................... Passant ......................................... (Kv) Rhea ......................................................

AF VF FN FN A

SCH VR VR VR VR VR

405 . 1765 14000 14000 ' 150 i 2100

Deutz, 1 X 4', NE ’24 Phs. van O m m eren............ Bolinders, 2 X 4 H. A. L.................................. Burmeister & Wain, 2 X 8 H. A. L.................................. Burmeister & Wain, 2 X 8 L. Rustebiel ...................... K. N. S. M............................ Werkspoor, 1 X 6

1923

Jantiene

VA

VR

137

R. Fekkes ..........................

1924 1924 1924

Wuta .....................................(Kv) Wieringen (ex Turbinia 191Î ) .......... Sliedrecht .............................................

V CAF F

VR VR T

182 3196 6441

Rttys & Co.......................... Phs. van O m m eren............

Suizel', 1 X 6 , NE ’24 Burmeister & Wain, 1 X '6

1925 1925 1925 1925 1925 1925 1925 1925 1925

Katendrecht ........................................ Bintang (1 9 1 6 ).................................... Rotterdam ........................................... Den H a a g ............................................. Gezina ......................................... (Kv) Jantje Grunefeld ;. Nesher ................................................. Indrapoera ........................................... G e rd in a ......................................... (Kv)

T VR T T VR SCH SCH P /V R SCH

6440 6498 . 9000 ■8971 246 136 10825 142

Phs. van O m m eren............ Stoomv. Mij. „Nederland” A. P. C.................................. A .P .C .................................. A. Vast ............................... D. Davids ..........................

M .A .N ., 1

CF FN FN VA VA V

Rotterdamsche Lloyd ........ J. Fortuin ...........................

Sulzer dw., 2 X 6, NE ’3 1 Deutz, 1 X 6

1926 1926 1926 1936 1926 1926 1926

Phobos ................................................. W oensdrecht......................................... Strijd ............................................(Kv) Van Heutsz ......................................... Cremer ................................................. P. C. H o o f t........................................... Sursum C o rd a .............................. (Kv)

T T VR P/V R P/V R P/V R VR

7412 6445 181 4552 4608 11300 ! 132

N. I. T ................................... Werkspoor, 1 X 6 Phs. van O m m eren............ M.A.N., 1 X 6 Deutz, 1 X 2 K. P. M.................................. Sulzer, 2 X 6 K. P. M.................................. Werkspoor, 2 X 6 Stoomv, Mij. „Nederland” Sulzer, 2 X 8 Kromhout, 1 X 2

1927 1927 1927 1927 1927 1927 1927 1927 1927

Petronella ............................................. P a u la ...................................................... Marpessa ............................................... A u g u stin a............................................. Aletta ................................................... Agatha ................................................. Christiaan Huygens ........................... Europa ......................................... (Kv) A n n a ..............................................(Kv)

T T T T T T P/V R VR VR

2770 2770 8400 3110 3085 3126 16287 183 172

N. I. T ................................... N. I. T ................................... N. I. T ................................... N. I. T .......... '....................... N. I. T ................................... N. I. T ................................... Stoomv. Mij. „Nederland” F. Tammes ........................ Ph. Bonninga......................

(Kv )

V

V V V V V

VF

VAF WFN V F * F F F F V VA

—

S. V. M. „Europa” .............. Kromhout, 1 X 1 V. V. M, „Neerlandia” . . . . V. V. M. „Neerlandia” . . . . V. V. M. „Neerlandia” . . . . Bolnes, 1 X 2 Steywal, 1 X 2

J. A. Jordens...................... N. V. „Navis” .............. V. V. M. „Neerlandia” . . . . V. V. M. „Neerlandia” . . . . V. V. M. „Neerlandia” . . . . S. V. M. „Europa” .............. N. V. „Kwiek” .................. N. V. „Poseidon ................

Gasmotoren Van Rennes, 2 X 4 Kromhout, 1 X 2 Kromhout, 1 X 4 Kromhout, 1 X 2 Brons, 1 X 4 Brons, 1 X 4 Kromhout, 1 X 4 Steywal, 1 X 2 Bolnes, 1 X 2

M. J. v. d. E b .................... Van Rênnes, 2 X 2 N. I. T. ............................... Kromhout, 1 X 2 J. Vellinga.......................... Kromhout, 1 X 4 P. H o u tstra ........................ M. J. v. d. E b ....................

Gasmotoren Van Rennes, 2 X 4

Sulzer, Krupp, Krupp, Deutz,

X 6 1 X 6, NE ’21 2X 6 2X 6 1X 4

Burmeister & Wain, 2 X Burmeister & Wain, 2 X Werkspoor, 1 X 6 Werkspoor, 2 X 6 Werkspoor, 2 X 6 Burmeister & Wain, 2 X Sulzer, 2 X 8 Brons, 1 X 1

T y p e M o to r A a n ta l C y lin d e rs

Jaar

N aam

Op m .

Type

Tonnage

1927 1927 1927 1927 1927 1927 1927 1927 1927

A lb io n ...........................................(Kv) Bebo ............................................. (Kv) Geertruda .....................................(Kv) Batavier VII ........................................ Duivendrecht ..................... ................ Kota Inten ........................................... Kota Radja ........................................ Sibajak ................................................ Andilette (1918 ex Quo Vadis) ........

V A V F F

VR VR VR VR T VR VR P /V R VR

230 250 137 •433 9490 7191 7177 12226 546

1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928 1928

Eland (1918 ex Andilette) ................. Ophir .................................................. Poelau Laut ........................................ Poelau R oebiah................................... Kota Gede .......................................... Batavier V III........................................ Eos ............................................... (Kv) Roelfina II .................................. (Kv) Jos M arie.......................................(Kv) Makassar .............................................. Makian ................... ............................. Mampawa ............................................ Seine .................................................... D o rd rech t....................... .................... Dajak .................................................. Majang ................................................ Hebe N o b e l....................... (Kv)

VR P /V R VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR T VR VR VR

346 4070 9272 9251 7200 780 152 145 230 537 537 537 198 5500 174 536 196

D. Oosting........................... K. P. M.......................... .. Stoomv. Mij. „Nederland” Stoomv. Mij. „Nederland” Rotterdamsche Lloyd ........ f m H. M ü ller................... H. Hermes........................... H. H olw erda....................... H. Fleurbaai ....................... K. P. M................................... K. P. M................................... K. P. M................................... f m H. M ü ller................... Phs. van O m m eren............. K. P. M................................... K. P. M............. .................... O. N o b e l..............................

Deutz, 2 X 2, N E ’27 Werkspoor, 2 X 8 Sulzer, 1 X 8 Sulzer, 1 X 8 M .A .N ., 1 X 7 dw.

1929 1929 1929 1929 1929 1929 1929 '1929 1929 1929 19 29 1929 1929 1929 1929 1929 1929 1929 1929 1929 1929 1929 1929 1929

Mirza ................................................... Megara ................................................ Mapia ................................................... Geertruida .................................. (Kv) Delftdijk ............................................ Flying Scotsman ........................... Tidore .................................................. Tohiti ................................................... Tomori ................................................ Mandat ................................................ M anipi.................................................. Maros ................................................... Apollinaris 3 ........................................ Apollinaris 4 ........................................ Nederland (exKuwi) ......................... Escaut ..................... ............................. Sambre ...................................... .......... Rokan .................................................. Tomohon ............................................ Toboali ................................................ Tobelo ................................................ Poelau Tello ........................................ Poelau Bras ........................................ Kota Baroe ..........................................

7991 7292 550 147 8250 392 872 982 983 536 536 550

Werkspoor, 2 X 6 Werkspoor, 2 X 6 Sulzer, 1 X S

1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930

Mijdrecht ............................................ A nastasia.............................................. T a b in ta ................................................ Togian ................................................ Tosari .................................................. Tarakan .............................................. Tanimbar ............................................ Tinombo .............................................. Argonaut ............................................ Dollard .........................................(Kv) Oldambt .......................................(Kv) Moesi ................................................... Toba ..................................................... Toradja ................................................ Johan van Oldenbarnevelt................. Oud-Beijerland ............................(Kv) Zuid-Beijerland........................ .. (Kv) T ab ia n ................... ............................... T a b in ta . ............................. Talisse ........................................ K a m p a r................................................ Baloeran ..............................................

FVA A F F A V A F F F V V F F

F V F F F F F F F F y V A F F F F F F F

F F F VF V VF F F F F F F F F F

R e e d e rij

N. V. M.S. „Albion” .......... Bolnes, 1 X 4 T. Bosma ........................... W. Smid................................. Brons, 1 X 2 f m H. M ü ller................... M .A .N ., 1 X 6 Phs. van O m m eren............. Burmeister & Wain, 1 X Rotterdamsche Lloyd ........ M.A.N., 1 X 7, dw. Rotterdamsche Lloyd . . . . . Sulzer, 1 X 8 Rotterdamsche Lloyd ........ Sulzer, 2 X 8 F. Mackenzie ..................... Deutz, 2 X 2, NE ’27

T T VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR : VR VR VR VR VR VR

260 230 348 349 563 983 984 983 9272 9278 7281

La C o ro n a............................ La Corona ........................... K. P. M................................... K. Drost .............................. H .A .L ..................... Motor Zeevaart Mij.............. K. P. M................................... K. P. M................................... K. P. M................................... K. P. M................................... K. P. M.................................. K. P. M................................... H. M u ld er........................... P. Fauchey ........................... D. Koorts ........................... f m H. M ü ller................... f m H. M ü ller................... K. P. M................................... K. P. M................................... IC. P. M................................... K. P. M................................... Stoomv. Mij. „Nederland” Stoomv. Mij. „Nederland” Rotterdamsche Lloyd ........

T T VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR P /V R VR VR VR VR VR VR P /V R

10400 3029 8166 979 981 8183 8169 872 900 240 600 913 983 981 19429 402 401 8151 8166 8169 574 17001

Phs. van O m m eren............. N. I. T .................................... Stoomv. Mij. „Nederland” K. P. M................................... IC. P. M................................... Stoomv. Mij. „Nederland” Stoomv, Mij. „Nederland” IC. P. M................................... Ned. Scheeps Hyp.bank. . . . H. T y m o n s......................... J. J. Onnes ................. IC. P. M................................... IC. P. M................................... IC. P. M................................... Stoomv. Mij. „Nederland” T. den Hartigh . ................ Gebr. Voskam p................... Stoomv. Mij. „Nederland” Stoomv. Mij. „Nederland” Stoomv. Mij. „Nederland” IC. P. M................................... Rotterdamsche Lloyd ........

200

M .A .N ., 1

X

6

M.W.M. Benz, 1 X 4 Sulzer, 1 X 1 Sulzer, 1 X 1 Sulzer, 1 X ! M.A.N., 1 X 6 M.A.N., 1 X 6 Sulzer, 1 X 1 Deutz, 1 X 3

Burmeister & Wain, 2 X Deutz, 1 X 6 Deutz, 1 X 8 Sulzer, 1 X 7 Sulzer, 1 X 7 Sulzer, 1 X 5 Sulzer, 1 X 1 Sulzer, 1 X 5 Brons, 1 X 4 Brons, 1 X 4 Brons, 1 X 1 Deutz, 1 X 6 Deutz, 1 X 6 Sulzer, 1 X 1 Sulzer, 1 X 7 M.A.N., 1 X 8 Sulzer, 1 X 7 Sulzer, 1 X 8 Sulzer, 1 X 8 Sulzer, 1 X 8 Burmeister & Wain, 1 X Werkspoor, 2 X 6 Sulzer, 1 X 8 M.A.N., 1 X 8 ; M.A.N., 1 X 8 M.A.N., 1 X 8 dw. Sulzer, 1 X 8 Deutz, 1 X 8 M.A.N., 1 X 8 Deutz, 1 X 8 M .A .N .,

1X 8

Sulzer, 1 X 7 M .A .N .,

Sulzer, Deutz, Deutz, Sulzer, Sulzer, Sulzer, Sulzer, Sulzer,

2 1 1 1 1 1 1 2

1X 8 X 10 X 4 X 4 X 8 X 8 X 8 X 5 X 10

Jaar

Na

1930 1930 1930 1930 1930 1930 1930

Colombia .............................................. Dams ter dijk .......................................... Marnix van St. A ldegonde................. Nijver dal ......................................(Kv) Kota Agoeng ..................................... .. Kota P in a n g ......................................... Kota Tjandi .........................................

1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1031 1931 1931 1931 1931 1931 1931 1931

M o o rd rech t............................................ M alv in a ............................ Maja ...................................................... Magdala ................................................ M a c u b a ...................... ........................... A g n ita .................................................... Angelina ................................................ Berg en D a l ................................... (Kv) Cornelia B................................ (Kv) Dempo .................................................. Ba tak .................................................... Kalka ............................................ (Kv) Maraboe ..................................... (Kv) Flying N o rse m a n ........................ (Kv) Klazina ............................... (Kv) Oceaan ................................... (Kv) Pollux .............................. (Kv) Castor .......................................... (Kv) Atlas ................................... (Kv) Apollinaris V . .................................. Apollinaris VI ..................................... Diana V (ex Apollinaris VII) ........... Assel .............................................. (Kv) Nora .............................................. (Kv) Kota Nop a n .......................................... Tawali ....................................... Ta ja n d o e n .............................................. Tjinegara .............................................. Tjisadane .............................................. Henrica ................... (Kv) A ldegonda.............................................. Apollonia ............... .. M anvantara..................................... Murena ..................................................

1932 1932 1932 1932 1932 1932 1932 1932 1932

Mamura ................................................ Bengalen ................................................ Flying W elsh m an ........................ (Kv) Kubo ........................................(Kv) Flying Irishman ...........................(Kv) Sambre .............................. ................... Tosari ( 1 9 1 9 ) ....................................... Merula .................................................. Tuva .......................................................

1933 1933 1933 1933

D oggersbank......................................... Servus (ex Ransel) ...................... (Kv) Alk ........................................... : . (Kv) Zwarte Z e e ............................................

1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934 1934

H e le n e............................................ (Kv) Rian ...............................................(Kv) Pinguin .......................................... (Kv) A lf o e r ..................................................... M a rg re th a ......................................(Kv) M a r y .............................................. (Kv) Batavier ................................. (Kv) Bloemfontein ....................................... Boschfontein ........................ Ransdorp .............................................. H y d r a ............................................ (Kv) Almkerk ................................................ A a g te k e rk .............................................. Joma .............................................. (Kv) Mr. Harm Sm eenge...................... (Kv) Jagersfontein ....................................... Twee Gebroeders . . . . . . . . . . . . (Kv)

Opm.

F F V

F

F F F V VF F A V V* VA VA VA VA A V A

AF

Type

Tonnage

Reederij

P /V R VR P /V R VR VR VR VR

19782 8250 19355 673 7258 ;7275 7309

K .N . S. M. ....... ................. H. A .L ................................... Stoomv. Mij. „Nederland” G. Voskamp ....................... Rotterdamsche L lo y d ........ Rotterdamsche L lo y d ........ Rotterdamsche L lo y d ........

T T T T T T T VR VR P /V R VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR P /V R P /V R VR T T T T

10400 i8245 8248 8248 8249 3561 ,2086 458 ' 400 16979 409 : 249 496 394 168 600 250 455 : 200 315 313 297 193 350 7319 8174 8159 9227 9228 600 2088 2086 8237 8252

Phs. van O m m eren............. La C o ro n a.......................... La C o ro n a ........................... La C o ro n a........................... La Corona ................... .. La C o ro n a........................... N. I. T, ................................ Mij. Bergendal ................... O. Bosma ........................... Rotterdamsche L lo y d ........ K. P. M................................... H. Bakker . . . ...................... Gebr. Voskamp . .................. Motor Zeevaart Mij..........

A V F F C

VAF A A

VR VR VR SLB

365 319 260 —

VR VR VR VR VR T VR P /V R P /V R VR VR P /V R P /V R VR VR P /V R VR

225

F F F

F

VA

H. M u ld er........................... Rotterdamsche L lo y d ........ Stoomv, Mij. „Nederland” Stoomv. Mij. „Nederland” J. C. J. L................................ J. C. J. L................................ A. Hammerst e i n ................. N. I. T .................................... N. I. T .................................... La C o ro n a ........................... La C o ro n a ............................

Werkspoor, 2 X 8 Burmeister & Wain, 2 X 8 Sulzer, 2 X 10 M.A.N. d.w., 2 X 6, gear M.A.N. dw., 1 X 7 M.A.N. dw., 1 X 7 Burmeister & Wain, 1 X 8 Werkspoor, 2 X 6 Werkspoor, 2 X 6 Werkspoor, 2 X 6 Werkspoor, 2 X 6 Werkspoor, 1 X 8 Werkspoor, 2 X 6 Deutz, 1 X 4 Deutz, 1 X 4 Sulzer, 2 X 1 0 Sulzer, 1 X 6 Deutz, 1 X 6 M.W.M. Benz, 1 X * Kromhout, 1 X 4 Kromhout, 1 X 4 Brons, 1 X 4 Brons, 1 X 3 Sulzer, 1 X S Sulzer, 1 X 8 Sulzer, I X 8 dw. Sulzer, 1 X 8 Sulzer, 1 X 8 Sulzer, 1 X 6 Werkspoor, 2 X 6 Werkspoor, 2 X 6 Burmeister & Wain, 2 X ^ Werkspoor, 2 X' 6

La C o ro n a ........................... Werkspoor, 2 X 6 8251 6933 Rotterdamsche L lo y d ........ Sulzer, 1 X 6 H. v. d. B ro e k ................... 400 180 Ph. Bonninga....................... Motor Zeevaart Mij.............. M.W.M. Benz, 1 X 6 ■391 349 Wm H. M üller................... Deutz, 1 X 6 8027 ■ Rotterdamsche L lo y d ........ Sulzer, 1 X 8 , NE 532 8237 La C o ro n a........ .................. Werkspoor, 2 X 6 9000 Mij. Vrachtvaart ............... Burmeister & Wain, 1 X 6

T P /V R VR VR VR VR VR T VR

F

J. J. Onnes .......................... D. Oosting............................ H. M u ld er....................... J. Beek ...............•........... H. M u ld er....................... H. M u ld er........................... N. V. „Diana” ...................

T y p e M o to r A a n ta l C y lin d e rs

260 473 400 500 225 10.500 10400 450 350 8750 8750 210 300 10500 350

Mij. Kustvaart Belangen . . . Deutz, 1 X 4 Brons, 1 X 4 PI. Oorburg ....................... Internationale Sleepd. M ij.! . Werkspoor, 2 X 8 gear J. Pronk ................................ D, Buining ......................... M. C rem er........................... K. P. M........... ....................... M. de Groot ....................... N. V. T an k k u stv aart........ J. M u th e rt........................... Ver. Ned. Scheepvaart Mij en Ver. Ned. Scheepvaart Mijen Ned. Mij. v. Zwavelzuur . . F. v. d. L a a n ....................... Ver. Ned. Scheepvaart Mijen Ver. Ned. Scheepvaart Mijen J. J. Geluk ......................... J. de Groot ............ ............ Ver. Ned. Scheepvaart Mijen J. Darnhof ............................

Brons, 1 X 2 Deutz, 1 X 3 Brons, 1 X 2 Sulzer, 1 X 6 M.W.M. Benz, 1 X 6 Deutz, 1 X 6 Brons, 1 X 2 Stork, 2. X 6 dw. Sulzer, 2 X 10 Stork, 1 X 8 Deutz 1 X 4 Stork, 2 X 6 dw. Stork, 2 X 6 dw. Brons, 1 X 4 Stork, 2 X 6 dw. Brons, 1 X 4

Jaar

Naam

Opm.

Type

1934

Siantar (1921) ....................................

C

YR

6995

Rotterdamsche L lo y d ........

1935 1935 1935 1935 1935 1935 1935 1935 1935 1935 1935 1935

Sunetta ................................................. R ö tu la ................................................. Rapana . . . ................................ . P e rn a .................................................... Gadila ........................................... Genota ................................................. Modjokerto .......................................... Janssens ............................................... Minna .........................................(Kv) Tayari ................................................... Amstelstroom ...................................... Ca. 40 kustvaartschepen.

FN FN C

T T T T T T YR P /V R ' VR VR VR

7987 7981 7986 7984 7799 7787 8806 2071 500 650 1070

La C o ro n a............................ La C o ro n a............................ La C o ro n a......................... .. La C o ro n a............................ La C o ro n a............................ La C o ro n a............................ Rotterdamsche L lo y d ........ K. P. M...................... . Scheepvaart en Handel Mij. Ver. Ned. Scheepvaart Mijen Hollandsche Stoomboot Mij.

1936 1936 1936 1936 1936 1936 1936 1936 1936 1936 1036 1936 1936 1936 1936 1936 1936 1936 1936

Maetsuycker ........................................ Clio ....................................................... Ino ....................................................... Elusa ...................................................... Euiota ................................................... Shell IX ................................................. Ena ....................................................... Minjak ................................................. Erinna ■................................................... Loosdrecht .......................................... Etrema ................................................. IJstroom ............................................... Raket .........................................(Kv) Karanan .....................................(Kv) Macoma ............................................... Marisa . . . . .......................................... Tysa ..................................................... Miralda ................................................. Ca. 75 kustvaartuigen.

P/V R VR VR T ■T T T VR T . T T VR VR VR T T VR T

4120 374 373 6235 6236 195 6229 975 6233 15000 6236 580 600 375 8011 8029 9000 8003

K. P. M.............................. K. N. S. M. .......................... K. N. S. M.............................. La C o ro n a............................ La C o ro n a ............................ N. I. T .................................... La C o ro n a............................ K. P. M................................... La C o ro n a............................ Phs. van O m m eren............. La C o ro n a............................ Hollandsche Stoomboot Mij. R. de Winter ..................... Intveld & W eeber............... La C o ro n a............................ La C o ro n a............................ Mij. Vrachtvaart La C o ro n a ............................

1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1.937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937 1937

Weltevreden ........................................ B rastagi................................................. Douro ................................................... Rijnstroom .......................................... Obor ........................................... (Kv) Marken ................................................. Merlcus ................................................. A lk a id ................................................... Alphard ............................................... Algenib ................................................. Nero ..................................................... Strabo ................................................... Zwartewater.......................................... Ingeborg ............................................... IJssel ..................................................... Oudewater .......................................... N ed erland............................................. Alioth ................................................... Dido ..................................................... Plato ..................................................... A tt S...................................................... Ton S...................................................... Boissevain ................. !.......................... Ca. 60 kustvaartuigen.

P/V R P/V R VR VR T VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR VR T VR VR VR VR VR P/V R

7200 7200 400 1150 550 5665 865 5100 5100 5100 400 600 600 600 3500 600 12000 8300 600 388 650 630 14500

Rotterdamsche Lloyd ........ Rotterdamsche L lo y d ........ K. N. S. M. Hollandsche Stoomboot Mij. N. V. ,Obo” RuyS & Co. K. P. M................................... Van Nievelt, Goudriaan . . . Van Nievelt, Goudriaan . . . Van Nievelt, Goudriaan . . . K. N. S. M.............................. K. N. S. M. S.M. Nederlandsche Lloyd. . Algemeen Vrachtkantoor . . N. M. Hout vaart S.M. Nederlandsche Lloyd. . Necl. Pacific Pctr, Co Van Nievelt, Goudriaan . . . IC. N. S. M.............................. IC. N S M. Rotterd. IColen Centrale . . . Rotterd. IColen Centrale . . . K. P. M. .

1938 1938' 1938 1938 1938 1938 1938 1938 1938 1938 1938 1938 1938

Ruys ..................................................... Tegelberg . . . .'........................ ........... Pericles ................................................. Socrates , ............................................. Bill S . . . . . ...................................... B lankenburg.................................. Roode Zee ................................. Scheldt ..................... ........................ Arendskerk ........... T h a m e s.................................. .. Noordam ............................................. Ary Scheffer . . . . . . . . I . . ; . . . . . . . . . Westland (ex Nansenville) .............. Pygmalion .......................................... Jan Carstensz ......................................

P/V R P/V R VR VR VR SLB SLB VR VR SLB P/V R P/V R VR P/V R VR

11800 11800 4900 4900 640

IC. P. M. K. P. M. IC. N. S. M.............................. K. N. S. M.............................. Rotterd. Kolen Centrale . . . L. Smit & Co. L. Smit & Co. Wm H. Müller Ver. Ned. Scheepvaart Mijen L. Smit & Co. H. A L Havre Stoomvaart Mij........ Kon. Hollandsche Lloyd , . . K. N. S. M.............................. Nieuw Guinea Petr. Co. . .

WF

F

F

VF FN FN FN

F

FN F F FN

F F

FN

Tonnage

750 10000

_

12000 525 14000 3000 200

Reederij

Fig. 12. „ T ’’-K LA SSE M.S. D E R STO O M V A A R T M IJ. „N E D E R L A N D ” A C H T C Y L IN D E R SU LZERM O TO R

1931

Zooals reeds medegedeeld is m aakt bovenstaande lijst geen aanspraak op volledigheid; vooral inzake m otorschepen en m otorschoeners gebouw d in de jaren vóór 1922 w aren uiterst m oeilijk gegevens te verkrijgen. U it de lijst blijken verschillende m erkw aardige dingen: 1910 is h et jaar w aarin officieel het eerste „sea-going” m o to r­ schip w erd gebouwd. In d it jaar w erden ook verschillende m otorschoeners gebouw d, voorzien van gloeikopm otoren. N a 1911 liep de aanbouw van m otorschepen sterk terug: de jaren 1912 en 1913 w aren, w a t dit aangaat, zeer slecht. 1914 vertoonde opeens veel betere cijfers; vooral tankschepen w erden toen gebouwd. 1915 vertoonde een stijging in aanbouw van m otorschepen, ondanks den oorlog. 1916 was weer een slap jaar voor de m otorscheepvaart. De jaren 1917 en 1918 hebben zich gekenm erkt door een geweldigen aanbouw van motorschoeners. E r zijn tientallen m éér gebouwd dan in de lijst staan vermeld. Een groot aantal van deze m otorschoeners droeg oorspronkelijk den naam è f van den scheepsbouwer, den naam van de w erf, óf was genoemd n aar de plaats w aar de w erf lag o f de rivier w aaraan de w erf lag. H ieru it blijkt, d at deze schepen niet in o p dracht w aren gegeven, m aar zuiver speculatiebouw. Vele kleine w erven ontw ierpen en bouw den m otorschoeners voor eigen rekening, in de hoop deze n a het beëindigen van den oorlog voor een goeden prijs n aa r het buitenland (d a t door den oorlog een belangrijk verlies aan tonnage had geleden) te k u n ­ nen verkoopen. Zoo is h et inderdaad ook gegaan, en toen h et jaar 1921 ten einde liep was een groot aantal van deze motorschoeners naar het buitenland verkocht. N iettegenstaande deze speculatiebouw w aren de schepen niet slecht. Ik heb in 1919 en 1920 tal van uitstekend gebouwde m otorschoeners gezien m et een buitengew oon mooie lijn, w aar­ van het zeker te b etreuren was, dat ze in buitenlandsche handen o ver gingen. D e nationale m otorenindustrie speelde in de u itru stin g van al deze m otorschoeners een groote rol; het overgroote deel was voorzien van gloeikopm otoren (K rom hout, Steywal, Bolnes, V an Rennes) en ook w aren er verscheidene voorzien van hoogedruk m otoren (Brons, Steyw al). In de N ederlandsche koopvaardij speelden de motorschoeners een belangrijke rol, v an a f h et einde van den oorlog to t ongeveer medio 1922.

De V rachtvaart Maatschappij „N eerlandia” en Scheepvaart Maatschappij „Europa” hadden een groot aantal motorschoeners in de vaart en bovendien waren er dan nog verscheidene van kleinere ondernem ingen, zooals de m.s. San A n to n io , Nieuwe Maas, de W adden, Hermanos, enz. N a 1922 zijn de motorschoeners vrijwel u it de N ederland­ sche koopvaardij verdwenen, waarmee een van de meest deco­ ratieve elementen u it ons havenleven weggegaan is. 1920 toonde al een verm indering in motorschoeners, doch ook aan m otorvrachtschepen is er in dat jaar weinig gebouwd. De Nereus, gebouwd voor de firm a J. A. Jordens, en spoedig verkocht aan M. J. van der Eb’s Reederij (m.s. K ijnveer), was de laatste van de schepen m et zuiggasmotoren. 1921 was een slecht jaar, ook voor de m otorscheepvaart. Slechts zeer weinig motorschepen w erden gebouwd. Een belang­ rijke aanwinst was echter — toen in dien tijd — h et m.s. Kedoe, van den R otterdam sche Lloyd. Ook 1922 was een zeer slecht jaar. Belangrijk was, dat in dat jaar de H olland-A m erika Lijn twee 14.000 tons m otorschepen aan de vloot toevoegde; schepen, gebouwd volgens het stan­ daardtype van H arland & W olff. 1923 vertoonde, ook in den aanbouw van m otorschepen, m aar al te duidelijk den nog knellenden greep van de eerste naoorlogsche depressie-periode. 1924 toont eenige verbetering. V an de beide groote schepen, toen in de vaart gebracht, waren de m otoren in h e t b u iten lan d . gebouwd. Heel w at betere cijfers toont 1925. H e t aantal motorschepen was wel niet zoo groot, doch het meerendeel der motorschepen vertoont een groote tonnage, evenals de cijfers voor 1926. H e t jaar 1927 vertoont een zeer belangrijke opleving; het aantal motorschepen nam ineens belangrijk toe, eveneens was dit het geval in 1928. H e t scheepstype, dat we tegenwoordig „kustboot” noemen, d. w. z. het m oderne type van kustvaartmotorschip, schijnt in dat jaar zijn entree te hebben gemaakt. 1929 was een prachtjaar voor de motorscheepvaart. Een groot aantal schepen van zeer uiteenloopend type en tonnage kw am in de vaart, terwijl 1930 nog veel betere figuren te zien gaf. O ok 1931 overtrof de vorige jaren. D aarna kw am de groote depressie en de aanbouw liep opeens zeer sterk terug, zoodat 1932 weer een groote inzinking toont, evenals 193 3. H e t jaar 1934 was weer heel Wat beter, terw ijl de figuren van 193 5 hoofdzakelijk worden gevormd door de tankschepen van het Shell-nieuwbouwprogram. Toch werden in dat jaar een groot aantal kustvaartm otorschepen gebouwd, in hoofd­ zaak voor particulieren, d. W . z. eigenaars, die h u n schip zelf als kapitein bevaren. H e t jaar 193 6 vertoont een geweldige toenam e van het

Fig. 13. M.S. „SA M B R E ” (WM. H. M U L L E R & CO.), 349 TON. ZESCY LIN D ER D EU TZM O TO R

1932

aantal m otorschepen, w aaronder vele groote schepen, plus een indrukw ekkend aantal kustbooten. T en slotte v ertoont 1937 zeer goede figuren, zoowel in de groote als kleine m otorschepen en 193 8 toont cijfers, die even­ eens goed te noemen zijn. V an het aantal kustbooten, in d it

Fig. 14. M.S. ,,KARAN A N ” (IN T V E L D & W E E B E R ), 375 TO N . 1936 Z ESCY L1N D ER D EU TZM O TO R ZOO GENA AM D „K O S T E R -T Y P E ” K U ST V A A RTSCH IP

jaar gebouwd, was h e t nog niet mogelijk betrouw bare cijfers te verkrijgen. H e t aantal kustbooten schom m elt voortdurend, de schepen veranderen onder N ederlandsche vlag nogal eens van eigenaar, terw ijl er velen n aar het buitenland worden verkocht. Zoodoende is h et n iet m ogelijk hiervan constante cijfers te geven. O ver de laatste zes jaren is opvallend: de toenam e van h et aantal m otoren van h et Burm eister & W ain- en S tork-type. In kustvaartschepen is de D eutzm otor overheerschend. De W estland van de K. H . L. is het eerste N ederlandsche m otorschip, d at in „gebruikten toestand” uit h e t buitenland gekocht is: h e t is de voormalige Naiisenville v a n de A /S . Klaveness. Eenige groote tankschepen van Phs. van O m m eren, de Boissevain van de K. P. M., en vier m otorschepen voor Y an N ievelt, G óudriaan & Co., werden als nieuw bouw door h et buitenland opgeleverd. De Internationale Sleepdienst Mij. gaat er steeds meer toe over m otor-zeesleepbooten te laten bouwen, waarbij tw ee m otoren door V ulkan-koppelingen op één schroef werken. - W a t de m otoren aangaat: voor groote schepen heeft de dubbelw erkende tw eetact m otor zijn bruikbaarheid en be­ trouw baarheid bewezen en. zal d it de m otor blijven voor sche­ pen van groote to nnenm aat en vaartsnelheid. Voor de m iddengroep zijn er een aantal beproefde e n k e l- 1 werkende m otoren, zoowel in tw eetact- als viertact-uitvoering, terw ijl in kustbooten gestandaardiseerde fabrikaten w orden toegepast, voornam elijk trunkzuigerm otoren. H e t is een open vraag, of voor kustbooten de zuiggas­ m o to r nog eens zal w orden toegepast. Zoodra de vele technische moeilijkheden hiervan o v er­ w onnen kun n en w orden en het stoken van kolen economischer is dan h et gebruik van olie, m aakt de gasmotor weer een goede kans, te meer, waar, w at de m otor zelf betreft, m en n u k an steunen op een zeer rijke Dieselm otor-ervaring. H e t in de v aa rt brengen van de groote D uitsche Rijnsleep­ boot H arpen 1, welke van gasmotoren voorzien is, bewijst, dat men, althans in D uitschland, h et gasm otorenprobleem niet h eeft laten rusten. De gasgenerator b lijft echter h e t zw akke p u n t en hierm ede Zal nog zeer veel geëxperim enteerd m oeten worden, wil m en generatoren m et succes op Zeeschepen to e­ passen.

Zoo heel somber ziet d at er n u ook niet u it: de resultaten van de moderne m etallurgie kunnen ons een eind op weg helpen om een van de grootste vijanden van den gasgenerator: com­ binatie van chemische w erkingen van gas en zeew ater onder hooge tem peratuur — te overwinnen. Vele lezers zullen, na lezing van dit artikel, m et eenige ver­ bazing opmerken: „Ik heb nooit geweten, d at de N ederland­ sche m otorscheepvaart, èn op zichzelf beschouwd èn verge­ leken m et het buitenland, zóó belangrijk is, en geweest is.” O nze m otorscheepvaart is belangrijk. H e t was een klein N ederlandsch m otortankschip, d at in 1910 de geheele wereld den weg wees naar een nieuwe en economi­ sche scheepvaart. N adien hebben wij m eerm alen den weg gewezen. H ebben Nederlandsche reederijen en w erven en fabrieken dingen ge­ daan, die andere en grootere m otorscheepvaart-naties eerst in verbazing, dan in bew ondering brachten. N ederland, als natie van m otorscheepvaart, h eeft over de geheele wereld een uitstekenden naam. O nze m otorschepen varen overal en trekken overal de aandacht. E r is nog geen scheepvaartprobleem geweest, o f N ederlanders hebben er een m otorschip voor weten te bouw en — behalve voor de Poolvaart, en m ocht zich dat voordoen, dan zou m en er ook een goed schip voor w eten te bouwen. W ij hebben onze nationale fabrikaten en van de buitenlandsche hebben we eenige der allerbeste licenties. Nederlandsche reeders zijn nooit bang geweest voor het toe­ passen van iets nieuws, als dat nieuwe m aar goed was. I n dit opzicht hebben wij bij herhaling veel grootere, m aar conservatieve naties v èr achter ons gelaten. H e t buitenland heeft gaarne in N ederland gebouwde m o to r­ schepen. Reeds in 1919 bouwde N ederland een aantal toen zeer moderne m otorschepen voor N oorw egen (m .s. Sd e m o , A th en e , San Paulo, San Miguel, H allfried, Sardinia, Geisha, Indra, Tosca). In 1923 volgden weer eenige Noorsche op­ drachten (N ordanger, Y aranger) en eenige jaren geleden de Moldanger, Trondanger, Berganger, T arn en Tricolor.

Fig.. 15. D E „D E M P O " IN V O L L E ZEE

R usland liet m otorschepen bouwen ( W alerii Meshlauk, Kosarev) in N ederland, A m erika (G. S. W alden) en ZuidA m erika (Jangadeiro, Bandeirante en nog drie andere). Vele kustvaartschepen zijn, al spoedig na h u n indienststelling, verkocht aan het buitenland. N ederland heeft, als land van m otorscheepvaart en m otorscheepsbouw, een internationale reputatie.

"Wij zijn begonnen m e t de V tilcanus, de Zeem eeuw en een paar schoeners. V an d it jaar eindigen wij m et de N o o rd a m en andere m oderne m otorschepen, en w a t kom ende jaren zullen brengen, k u n n e n we slechts gissen. 1910— 193 8 . . . . A c h te r ons liggen a c h t-e n -tw in tig jaren m otorscheepvaart. A c h t-e n -tw in tig jaren van m ooien, zij het ook m oeilijken arbeid, w aar de reeder, de fabriek en de w erf m et tro ts op m ogen terugzien. V oor de varende technici moge een teru g b lik op deze periode eveneens een stim ulans z ijn om onverm oeid verd er te gaan op dezen weg. E n als n u de lezer, insider o f geen insider, door h e t lezen van

d it artikel een kijk gekregen heeft op onze m otorscheepvaart en w at meer is doorgedrongen in w at geheim en verborgen schijnt, m aar het niet is voor wie zich de moeite neem t te onderzoeken, dan acht ik mij voor de moeite v an het schrijven van dit artikel, het m aken der penteekeningen en allen anderen voorbereidenden arbeid ruimschoots beloond. En ten laatste een woord van dank aan de diverse scheeps­ werven, m otorenfabrieken en de inlichtingendienst van h e t In stitu u t voor Scheepvaart en L uchtvaart, w elke mij ter zijde gestaan hebben door het verstrekken van gegevens.

DUBBELS CHROEF MOTORSCHIP „NOORDAM’ H e t m.s. N o o rd a m , d a t op 28 Septem ber in de v a a rt kw am , en h e t zusterschip Zaandam , d a t bij de jaarwisseling in gebruik w o rd t genom en, zijn bestem d voor h et vervoer v an passagiers en vrachtgoederen in een veertiendaagschen dienst R o tte rd a m — N e w -Y o rk — Philadelphia. Beide schepen w erden gebouw d vol­ gens de p lan n en v an h e t o n tw erp b u reau der reederij. D e kiel­ legging v an de N o o rd a m vo n d plaats 5 Ju li 1937, de te w a te r­ latin g geschiedde 9 A p ril 193 8, w aarna 23 en 24 A ugustus de technische; p ro e fto c h t volgde. H e t schip is gebouw d door de M achinefabriek en Scheepswerf P. Sm it J r. te R o tte rd a m in de hoogste klasse v an L loyd’s R egister o f S hipping en voldoet v erd er aan .alle eischen, welke gesteld w orden door Scheepvaartinspectie, Board o f T rade, Stoom w ezen en H avenarbeidsinspectie. De h o o fd a fm etin g en v an de N oordam zijn de volgende: lengte over alles ± 501'; lengte tusschen de loodlijnen 4 7 5 '-0 " ; breedte (op de sp an ten ) 6 4 '-0 "; holte to t dek B 4 0 '-0 " ; w a te rverplaatsing 17.850 to n ; draagverm ogen 10.150 to n a 1016 k g ; b ru to register to n nage 10.704 to n a 2,83 m 3; n etto register to n ­ nage 6221 to n a 2,83 m ”. D e N o o rd a m is bestem d om op Z aterdagen in den m iddag te v ertrek k en te n einde, na een reisduur van circa een week, op M aandagm orgen aan te kom en, zoodat v ertrek en aankom st

vallen tusschen h et einde en het begin van een werkweek. D e reservesnelheid m aakt h et mogelijk, de dienstsnelheid ook o n d er ongunstige om standigheden constant te houden. De hoofdverdeeling van het schip w o rd t gevormd door 7 dekken, w aarvan de onderste drie doorloopend zijn. In lan g srich tin g w o rd t de rom p door 8 w aterdichte schotten o n d er­ verdeeld in 6 laadruim en — 3 voor en 3 achter de m o to rk am er gelegen — benevens een voorpiek- en achterpiektank. Een dubbele bodem, dienend voor berging van brandstof olie, smeerolie, d rinkw ater en ballast, strekt zich u it van het v o o r­ piek- to t het achterpiekschot. Voor berging van brandstofolie en drinkw ater zijn bovendien in de onderruim en 5 en 6, t u s ­ schen en naast de tunnels opgebouwde tanks aangebracht. Bijzondere aandacht is besteed aan een vlugge en do eltreffen ­ de behandeling der lading. De onderverdeel.ing van den romp i n 6 laadruim en, in plaats van in 5, zooals in het algemeen v o o r een schip van deze lengte to t n u toe gebruikelijk was, v o rm t hiervoor een aanwijzing. Eveneens duidt hierop het groote a a n ­ tal laadboomen, ten getale van 24, en laadlieren, ten getale v a n 23. De voornaam ste gegevens volgen hierbij: 1 laadboom v a n 20 en 40 ton; 2 laadboomen van 3— 5 en 10 to n ; 7 laadboom en van 3 en 5 to n ; 14 laadboomen van 3 to n ; 11 laadlieren van 5 to n en 12 laadlieren van 3 ton.

M K 9

In verband m et b e t vervoer van aan bederf onderhevige producten w o rd t in alle laadruimen mechanische ventilatie toe­ gepast. D aartoe zijn 6 electrisch gedreven ventilatoren aan­ wezig, welke de lu c h t door kanalen naar de onder- en tusschenruim en voeren. Elk dezer ruimen, k a n afzonderlijk w orden geventileerd door m iddel van kleppen, welke van h et bovendek af w orden bediend. O p de tusschendekken van ruim 3 zijn de gekoelde en vriesruim en ondergebracht, waarin totaal ± 17.000 cub. ft. lading k an w orden vervoerd. Elk van de 6 gekoelde ruim ten is voor­ zien van een luchtkoeler m et ventilator, volgens h et systeem Borsig. D e koelinstallatie, bestaande uit 3 verticale C 0 2 compressors m et verdam pers, is op een afzonderlijk bordes in de m otorkam er opgesteld. Luchtkoelers en ventilatoren zijn direct be­ reikbaar van d it bordes, terw ijl hier eveneens de tem peraturen der vries- en laadruim en kunnen w orden afgelezen. O n d erru im 4 is door oliedichte schotten verdeeld in 4 dieptanks m et een to talen inhoud van ± 1200 m s, bestemd voor h et vervoer van ladingolie. O p het ondertusschendek 4 zijn 10 tanks geplaatst, elk van ± 3 C m 3 inhoud, eveneens voor olievervoer. V oor h et verw arm en der ladingolie zijn al deze tanks voorzien van stoomspiralen. A lle ru im ten voor h et vervoer van lading zijn tegen bran d ­ gevaar beveiligd door het Rich L ux brandmeld-blusschingssysteem, w aarvan zich de verklikker-installatie in h et stuurhuis bevindt. D e passagiersinrichting van het schip bevat accommodatie voor circa 12 3 passagiers in h et kader van één klasse. O p één na alle passagiershutten zijn buitenhutten. De cabines, zonder uitzondering voorzien van bad- o f douche­ kam er m et waschtafel en toilet, zijn ondergebracht op dek A en dek B; laatstgenoem d dek bergt tevens een doktersspreekkamer en een ziekenvertrek, h et andere dek bevat nog een dames- en heerenkapsalon. De recreatieruim ten bevinden zich op dek A en h et prom enadedek; in h et voorste gedeelte van dek A, onm id­

dellijk bij de entrée, de door 19 vensters verlichte eetzaal m et daaraan verbonden een dienkam er, benevens h e t k a n to o r van purser en hofm eester en de h u t van eerstgenoemden fu n c tio n a ris; op het pram enadedek de lounge (voorzien v an geluidsfilm cabine met dubbelapparaat) uitloopend in een foyer, die zich aan bakboordzijde in een lees- en schrijfkam er, aan stu u rb o o rd ­ zijde in een bar voortzet, welke beide weer uitm onden in den rooksalon, die op zijn b eu rt weer overgaat in een verandah. De verandah geeft toegang to t h et achtergedeelte van het p ro m e­ nadedek, waarin in de open lu ch t een verzonken zw em bad is aangebracht. De ru im te om dit bad heen is bestemd v o o r be­ oefening van dekspelen. T o t ditzelfde doel strekken de open ruim ten terzijde van de laadhoofden op dek B. De inrichting van de ruim ten voor de passagiers w erd o n t­ w orpen door bekende N ederlandsche binnenhuisarchitecten en in beproefd m ateriaal uitgevoerd door ervaren N ederlandsche m eubelfabrikanten in een zelfden stijl als op de N ie in v Am sterdam is toegepast. O p deze wijze werd een even voornaam als behagelijk interieur verkregen, w aarin aan hooge eischen van com fort zoowel als van sm aak voldaan w ordt. Alle salons en h u tte n w orden geventileerd en v erw arm d door h e t inblazen van koude of warm e lu ch t; voor bijverw arm ing zijn daarenboven electrische kachels aangebracht. Speciale zorg is besteed aan de beveiliging van passagiers tegen brandgevaar; deze behoort to t de doelm atigste w elke op een passagiersschip van dit type voorkomen. Toegepast is h e t op de grootere passagiersschepen in de laatste jaren m eer en meer gebruikelijke zg. G rinnell Sprinkler systeem, dat autom atisch to t blussching overgaat, w anneer de tem p eratu u r in een be­ paalde ruim te een. zekeren w arm tegraad overschrijdt. D e over h e t heele schip in alle ruim ten verspreide sprinklers beloopen h e t getal 483. Op het sloependek bevinden zich 5 ruim e reddingbooten, waarvan één m et m otor en radio-installatie u itg e ru s t; zij worden neergelaten en geheschen door middel v an winches. H et schip heeft een dokter en een verpleegster aan boord.

Op het sloependek midscheeps bevinden zich de zitkam er, slaaphut en b a d k a m e r van den kapitein, evenals de verblijven der stuurlieden en w erktuigkundigen. H e t civiele personeel is gehuisvest op d ek C midscheeps, h et dek- en m achinekam erpersoneel op d e k B in de kam pagne, dokter, chef-hofm eester en stewardessen o p dek B midscheeps. De verblijven en bad- en toiletgelegenheden van de officieren zoowel als v an h et lager in rang staande personeel kenm erken zich door ru im te en doel­ matige in rich tin g . In de s tu u r h u t en kaartenkam er zijn de m odernste in stru ­ m enten voor d e navigatie opgesteld, zooals echolood, richtingzoeker, electrische telegrafen etc. alsmede de contröleborden voor de C O a- en de sprinkler-installaties. A an den w and zijn luidsprekende telefoons aangebracht. O p dek B midscheeps vindt m en de keuken voor passagiers en bem anning, geheel electrisch in g e ric h t en zorgvuldig geventileerd, m et beschikking over de m o d ern ste apparaten en machines. De draadlooze instal­ latie is op h e t hoogste dek achter de kaartenkam er aangebracht; van hieruit w o r d t eveneens voor de geluidsdistributie n a a r de zich in de salons der passagiers en verblijven der bem anning bevindende luidsprekers gezorgd. A an h et personeel der radio-

installatie is eveneens de behandeling opgedragen van de geluidsfilm installatie in de lounge. D e hoofdm achines bestaan uit 2 Smit-B. & W . 12-cylinder enkelwerkende tw eetact trunkzuigerm otoren m et een totaal vermogen van 12.500 apk bij 125 om wentelingen per m inuut. H e t opw ekken v an electriciteit voor kracht, lich t en ver­ w arm ing geschiedt door 4 B. & W . 6-cylinder enkelwerkende tw eetact m otoren, elk m et een vermogen van 3 60 apk, gekop­ peld aan een 220 Volts Thrige dynam o van 240 kW . Een K rom hout G ardener nood-Dieselaggregaat van 45 k W m et een Sm it-dynam o b ev in d t zich op het sloependek. Alle p o m p e n in de machinekam er zijn van het verticale type én w orden electrisch gedreven. Behalve 7 stuks smeerolie- en koelw aterpom pen voor de hoofd- en hulpm otoren bevat de m achinekam er aan pom pen nog: 4 lens- en ballastpom pen, elk van 130 to n p e r uur, 3 sanitaire pom pen, elk van 5 0 ton per u u r en 2 drinkw aterpom pen, elk van 20 to n per uur. Voor v erw arm in g van het schip en de ladingolietanks zijn in de casings 2 m e t olie gestookte C ochran ketels geplaatst, ieder van 400 vierk. v t. verw arm d oppervlak voor een k eteld ru k van 7 atm osferen.

MOTORSCHIP ,ARENDSKERK” D e H o lla n d -A u stra lië L ijn, één der lijnen, welke door de Vereenigde N e d e rla n d s che Scheepvaartm aatschappij w orden geëxploiteerd, h e e ft opnieuw één van de m oderne v ra c h t­ schepen m e t b e p e rk te passagiers-accom m odatie, w elker bouw in de laatste ja re n zoozeer de aandacht heeft getrokken, in de v aart g eb rach t. H e t schip w erd gebouw d door de S chiffsw erft F. Schichau G . m . b. H . te D anzig, volgens de plannen van het o n tw erp b u rea u F. Schichau te D anzig in sam enw erking m et

h et o n tw e rp b u re a u v an de K. N .S .M . te A m sterdam , in de hoogste klasse v an L loyd’s R egister of Shipping en voldoet aan alle eischen, w elke gesteld w orden door Scheepvaart-Inspectie, Board of T ra d e , Stoom w ezen en H aven-Inspectie. Bij den b o u w v an h et schip is m et het oog op gew ichts­ besparing in ru im e m ate gebruik gem aakt van het electrisch laschprocédé. D e kiellegging vond plaats 16 O ctober 1937, de tew aterlatin g geschiedde 2 Ju n i 1938, w aarna h et schip op 12 S eptem ber w erd overgenom en van de w erf. De h o o fd a fm e tin g e n van de A ren d skerk zijn de volgende: lengte over alles 5 2 2 '3 " , lengte tusschen de loodlijnen 480', breedte 6 3 '0 " , holte to t h o ofddek 3 5 '2 " , w aterverplaatsing ± 17.600 to n , draagverm ogen ± 11.000 to n , 7889 bruto registerton, 4 7 5 3 n etto registerton.

De dienstsnelheid is 16% mijl, welke ook onder minder gunstige weersom standigheden kan worden behouden. De hoofdverdeeling van het schip w ordt gevormd door drie doorloopende dekken. In de langsrichting w ordt de rom p door zeven w aterdichte schotten onderverdeeld. H e t schip heeft vijf laadruim en, drie vóór en twee achter de m otorkam er gelegen, benevens een stel dieptanks, een voorpiektank en een achterpiektank. D e onderruim en zijn van graanschotten voorzien. Een dubbele bodem , dienend voor berging van brandstofolie, smeerolie, drin k w ater en ballast, strek t zich u it van het voor­ piek- to t het achterste m otorkam er-schot. Voor berging van brandstof en drinkw ater of waterballast zijn verder in de onderruim en 4 en 5 tusschen en naast de tunnels verhoogde tanks aangebracht. De A ren d sk erk is uitgerust met 1 laadboom van 60, 1 laad­ boom v an 40 en 4 laadboomen van 10 ton, alsmede 4 laadboomen van 6 en 13 laadboomen van 3 ton. H e t moderne electrische laadgerei is berekend op een vlugge en doeltreffende behandeling d er lading. O nderruim en tusschendek 3 zijn door oliedichte schotten verdeeld in 8 dieptanks m et een totalen inhoud van 1044 ton a 40 cub. ft., bestem d voor het vervoer van plantaardige olie. Twee speciale ladingoliepompen m et leidingen staan hiertoe ten dienste. Voor h e t verwarm en der ladingolie zijn alle dieptanks voorzien van stoomspiralen. Voor de conserveering van proviand is de noodige koel­ ruim te aanwezig, terwijl ook een koelkamer voor lading be­ schikbaar is. D e koelinstallatie w erkt volgens het am m oniaksysteem m et directe verdam ping en is opgesteld in een afge­ sloten ruim te in het tusschendek. : De passagiersinrichting van het schip bevat een accommodatie voor 12 passagiers. Alle h u tten zijn buitenhutten, voorzien van stroom end w a rm en koud water. Voor de passagiers zijn 5 bad­ kamers aanwezig. Zeven hutten zijn gelegen op h e t bovendek, terw ijl de luxe z it- en slaaphut zich op het bovenbrugdek be­ vinden. De eetsalon, de rooksalon en de bar zijn op het onderbrugdek gelegen. Op het sloependek bevinden zich 4 ruime réddingbooten, elk plaats biedende aan 40 personen.

In h et stuurhuis en in de kaartenkam er zijn de m odernste instrum enten voor de navigatie op gesteld. Wij noem en slechts h et echolood m et electrische overbrenging naar de k aa rten ­ kam er, h et radiopeiltoestel, de patentlog m et electrische over­ brenging en aanw ijzing in de kaartenkam er, luidsprekende telefoons v an b ru g naar bak, kam panje en m achinekam er. De draadlooze installatie is op het sloependek aangebracht; van h ieru it w o rd t eveneens voor de m uziekdistributie n aar de passagiersaccommodatie gezorgd. H et geheele schip is voorzien van een CCU brandbluschinrichting. Op deiï bak is een zoek­ lich t aangebracht. D e hoofdm achines bestaan u it twee direct om keerbare, 10-cylinder compressorlooze tw eetact Dieselmotoren van het Schichau-Sulzer-type, m et een gezamenlijk maximaal verm ogen van 11.000 apk bij 129 omwentelingen per m inuut. V oor de opw ekking der electrische energie, benoodigd voor h et aan­ drijven van de pom pen, de proviand-koelinstallatie, de dekw erktuigen en voor de verlichting, zijn 3 Dieselaggregaten be­ schikbaar, elk bestaande uit een 5-cylinder compressorloozen v iertact Dieselm otor, vervaardigd door Deutsche W erke, Kiel, van 290 apk bij 360 om w entelingen per m inuut, gekoppeld aan een 180 k W gelijkstroom dynam o voor 220 V olt spanning. V erder is, speciaal voor het havenbedrijf, een J u n k e r Diesel­ m otor van 50 apk bij 750 omwentelingen, gekoppeld aan een 30 k W dynam o, opgesteld. De voor de verwarm ing van salons, verblijven, keukens, olietanks enz. benoodigde stroom w o rd t geleverd door den afgassenketel, resp. door den oliegestookten hulpketel, welke elk stoom ontw ikkelen van 7 atm . overdruk. Een zusterschip v an de A rendskerk, m.s. A b b ek erk, zal in Februari 1939 in dienst w orden gesteld. Met de reeds in de H olland-A ustralië L ijn varende moderne m otorschepen A agteke rk en A lm k e r k zal deze lijn in staat zijn een m aandelijkschen dienst m et vier zeer m oderne A -k erke n te geven. D e schepen v ertrekken elke m aand op vaste data van Bremen, H a m b u rg , R o tterd am en A ntw erpen en nem en lading in voor A ustralië, N ieuw -Zeeland, Tasm anië en de havens in de Stille Zuidzee. W a t het thuiskom end vervoer betreft, werd bij de in rich tin g speciaal rekening gehouden m et de verzending van w ol in balen van A ustralië naar C ontinentale havens.

vlootdem onstraties voor Scheveningen en voor Soerabaia, voor het meerendeel speciale opnam en, alsook van een teekening van den nieuwen kruiser.

NIEUWE UITGAVEN „A G A -Journal” , H ouse-organ fo r Gasaccum ulator. C om m em oration num ber. D it num m er van de bekende, door de A G A *) uitgegeven periodiek, is geheel gewijd aan de nagedachtenis van den be­ kw am en en sym pathieken D r. G ustaf D alén, die vele jaren het groote A G A -bedrijf m et zeer veel energie h ee ft geleid en op 9 December 1937 is overleden. U itvoerig w orden de verdien­ sten van dezen grooten technicus en uitvinder geschetst, terw ijl in zeer sobere, m aar v an groote waardeering getuigende w oor­ den het hoogstaande k arak ter van dezen beroem den m an w o rd t beschreven. D e lezing van dit mooi uitgevoerde gedachtenisnum m er w o rd t ten zeerste aanbevolen, d. R. „R ekenkunde” , ten dienste v an h et technisch onderwijs, speciaal voor de opleiding van scheepsw erktuigkundigen en aanstaande scheepswerktuigkundigen, door M. Springer en J. A. Lohm ann. U it­ gave N .V . D ru k k erij en U itgeverij v / h C. de Boer Jr., Den H eld er-A m sterd am , 1938. Prijs ƒ 2,25. D it boekje zal bij de verschillende takken van nijverheids­ onderwijs en speciaal bij de opleiding voor scheepswerktuigkundigen goede diensten kunnen bewijzen. H e t is duidelijk, zonder omslachtig te zijn ; tal van voorbeelden dienen to t toe­ lichting van de gegeven theorie en een zeer groot aantal vraag­ stukken geeft den leerlingen gelegenheid de noodige vaardigheid te verkrijgen in het toepassen van de besproken eigenschappen. D e vraagstukken zijn in elke paragraaf van 1 af genum m erd, h e t zou wellicht overzichtelijker geweest zijn, indien de n u m ­ m ering in het geheele boek was blijven doorloopen. T o t de Waarde van het w erkje doet dit echter niets af en lezers, auteurs en uitgever zullen er wel genoegen aan beleven. H.

„ONZE VLOOT” H e t O cto b er-num m er van „O nze Vloot” is voor een deel gewijd aan de vlootdem onstraties die, zoowel hier als in Indië, ter gelegenheid van h et regeeringsjubileum van H . M. de K oningin w erden gehouden. In de eerste plaats zijn opgenom en de belangrijke redevoeringen gehouden door den C h ef van den M arinestaf, V ice-A dm iraal F urstner en den V oorzitter v an de N ederlandsche Reedersvereeniging, gehouden op den Zeevaartdag te Scheveningen. Voorts zijn er artikelen van den L u iten an t ter zee 1ste klasse C. J. W . van W aning en den L u ite n a n t ter zee 3de klasse A . van Sorge, het eerste getiteld: „V lootschouw 1898— 1938” en h et tweede getiteld: „Twee O efeningsreizen m et oudstejaars-A delborsten: 1898— 1938” . In de „K antteekeningen” w o rd t h et m arinem aterieel besproken, d a t op de begrooting van 1939 is aangevraagd en m et name den „v ijfd e n ” kruiser, alsmede eenige opm erkingen gemaakt over h e t ty p e en de sterkte van de groote Italiaansche onderzeebooten, w aardoor de Italiaansche m arine in staat w ordt gesteld haar operaties uit te strekken to t ver buiten de Middellandsche zee. V erder bevat het n um m er een stuk getiteld: „Japan, de Petroleum en Nedeirlandsch-Indië” , dat ontleend is aan een artikel van een D uitsch izeeofficier in de „M arinerundschau”. D it num m er is bovendien voorzien van een groot aantal illustratiën, w aaronder v an de

„O liem otoren” , H andleiding voor verbrandings­ m otoren. D erde druk. 193 8. Samengesteld door „K rachtw erktuigen” . U itgave van de N . Y. U itgevers-M aatschappij ZE. E. . K luw er, Deventer. 3 52 pagina’s, 222 illustraties. Prijs ƒ 2,— . I n „Schip en W e rf” van 28 Mei 1937 schreven wij een boekbeoordeeling over den derden d ru k van „Stoom ” , waarbij wij gelegenheid vonden om op de vele goede eigenschappen van deze uitgave te wijzen. Thans is eveneens de derde d ruk van „O liem otoren” uitge kom en, nadat de tweede d ru k in 1934 en de eex-ste in 1932 was verschenen. , D e snelle opeenvolging van deze drukken to o n t wel aan, dat h et boek voor een bepaalde groep van lezers zijn bruikbaarheid h eeft bewezen. D e bedoeling, welke bij de Vereeniging van Gebruikers van Stoomketels en K rachtw erktuigen, kortw eg „K rachtw erktrxigen” genoemd, heeft voorgezeten, was om de gebruikers van verbrandingsm otoren een korte, duidelijke handleiding te ver­ schaffen. *) V e rte g e n w o o rd ig d in N e d e r la n d d o o r d e N .V . N e d e r la n d s c h e G a sa c c u m u la lo r M a a ts c h a p p ij te A m s te r d a m .

D och niet alleen deze categorie zal van h e t boek k u n n en p rofiteeren, m aar ook de toekom stige kooper van een v e r­ bran d in g sm o to r zal, als h ijzelf leek is, onafhankelijker v an zijn adviseurs zijn oordeel k u n n e n vellen. T e n slotte v errich t h e t boek, n aar ons herhaaldelijk is ge­ bleken, uitnem ende diensten bij h e t onderwijs op Technische Scholen. A an de to tsta n d k o m in g hebben een zestal firm a’s h aar m ede­ w erking verleend. H e t zijn dezelfde firm a’s, welke aan den tw eeden d ru k m edew erkten. Elke deelnem er g af een beschrijving van zijn eigen fa b ri­ katen, terw ijl ’’K ra ch tw erk tu ig e n ” over de objectiviteit ervan, zooals zij h et zelf in h aa r voorw oord u itd ru k t, w aakte. A an de beschrijving van deze fabrikaten gaat een k o rte en eenvoudige n a tu u rk u n d ig e verk larin g der grondbeginselen, w aarop de w erking der verbrandingsm otoren berust, vooraf. H e t boek bevat een w aardevol gedeelte over b ra n d sto f- en smeeroliën. D it gedeelte is b ew erkt door den, helaas al te vroeg gestorven ir. G. D . Boerlage, in leven directeur v an h et P ro ef­ station „ D e lft” ,der N . V. B ataafsche Petroleum M aatschappij. D e o n tw ik k elin g van den oliem otor h eeft sedert de v er­ schijning v an den tw eeden d ru k vooral plaats gehad op het gebied v an den snelloopenden Dieselm otor. H ieraan is thans door eiken fabrikant-m edeW erker veel aandacht geschonken. V an enkele oliem otoren voor scheepsvoortstuw ing w o rd t

Personalia

voor het eerst een korte beschrijving van de om keerinrichting gegeven. De sto f is weer logisch over tw aalf hoofdstukken verdeeld, waarbij de m eer theoretische voorafgaan aan de beschrijvende. Zeventien tabellen m aken h et overzicht gemakkelijk. H e t boek eindigt m et een alfabetisch register. „K rachtw erktuigen” heeft veel eer v an h aar werk. H aar boeken genieten reeds groote bekendheid. O ok dezen keer m ogen wij aan de uitgevers een extra woord van lof voor het fraaie uiterlijk en den verzorgden d ruk van h e t boekwerk niet onthouden. I r . C. J. P. R o s i e r w . i.

INSTITUUT VOOR SCHEEPVAART EN LUCHTVAART De verzam eling van het In stitu u t voor Scheepvaart en L ucht­ vaart, H arin g v liet 68 te R otterdam , w erd gedurende de m aand Septem ber bezocht door 1272 personen, terw ijl h et aantal bibliotheekbezoekers 1206 bedroeg. U itgeleend werden 1283 boeken; 117 inlichtingen werden verstrekt, 1 T en behoeve van de verzameling- w erden navolgende voor­ w erpen ontvangen: een model van het tweem otorige Bloch 220 vliegtuig „Cascogne” van de A ir France, een „E upex” elastische koppeling.

NIEUWSBERICHTEN

A u gu st Blume f Op 68-jarigen leeftijd is te Rendsburg overleden de bekende Duitsche reeder August Blume. A. C. Trompetter f De heer A. C. Trompetter, die gedurende 17 jaar te Lagos (WestAfrika) agent was van de Holland-West-Afrika Lijn N. V., is dezer dagen te Ede overleden. A. Daae De heer A. Daae, inspecteur van de N. V. Houtvaart (firma Vinke & Co. te Rotterdam ), was Zaterdag 1 October 25 jaar bij deze firma in dienst. De jubilaris werd ten kantore der firma gehuldigd, waarbij hij werd toegesproken namens de directie door den oudsten directeur, den heer E. H. Vinke, die een geschenk onder couvert aanbood. Hierna spraken de president-commissaris, Mr. H. J, Knottenbelt, en de fir­ manten A. Wormderink Vinke en A. Vinke, eveneens onder aan­ bieding van een geschenk. De heer De Wijs, ass.-inspecteur, bood een geschenk aan namens de gezagvoerders en hoofd-officieren van de reederij. De heer J. C. J. Knegt, commissaris van de N . V. H out­ vaart, bood eveneens gelukwenschen aan. Namens het personeel werd de jubilaris toegesproken door den heer C. E. M. Verbiest, die ook een cadeau aanbood. Ten slotte heeft de jubilaris woorden van dank ge­ sproken, waarna een zeer druk bezochte receptie is gehouden. D. Eikenaar Dezer dagen was het 2 5 jaar geleden, dat de heer G. Eikenaar, chef-teekenaar bij de N. V. Scheepsbouwwerf Gebr. Pot te Bolnes, in dienst trad bij genoemde N . V. De jubilaris werd ten kantore gehuldigd, waar hij van de directie een geschenk onder couvert ontving en twee fauteuils van het kantoorpersoneel en de bazen, ter­ wijl verscheidene bloemstukken blijk gaven van de achting, die men hem toedraagt. Dipl. Ing. G. J. Lugt Aan Dipl. Ing. G. J. Lugt, hoofdingenieur der N. V. Werkspoor, is toegekend de Gold medal of The N orth East Coast Institution of Engineers and Shipbuilders. Deze onderscheiding geschiedde naar aan­ leiding van de voordracht „Diesel Varia”, welke ingenieur Lugt voor bovengenoemd Instituut op 28 Januari 1938 te Newcastle-on-Tyne heeft gehouden.

Jhr. H. van Foreest Bij Kon. Besluit is aan Jhr. H. van Foreest, wonende te Heiloo, commercieel directeur van de Maatschappij voor Zwaveizuurbereiding v /h G. T. Ketjen & Co. te Amsterdam, verlof verleend tot het aan­ nemen van het onderscheidingsteeken van Ridder in de Kroonorde van België. Lincoln Price-Competition In de Lincoln Price-Competition, uitgeschreven door the James F. Lincoln Are Welding Foundation te Cleveland, Ohio, werd de eerste prijs in de afdeeling „Watercraft-Commercial vessels”, alsmede de eerste prijs in de hoofdklasse „Watercraft-Classification” toegekend aan de heeren Dr. P. .Schoenmaker, chef van het laboratorium der firma Smit & Co.’s Transformatorenfabriek te Nijmegen, en ir. G. de Rooij, hoofdingenieur der Marine te Voorburg. W. van Driel’s Stoomboot- en Transportondernemingen N. V". Tot algemeen procuratiehouder van W. van Driel’s Stoomboot- en Transportondernemingen N. V., te Rotterdam, is benoemd de heer Willem van Driel Wzn., die reeds gedurende vele jaren bij de firma werkzaam is. Stoomwezen Bij Kon. Besluit van 23 September is met ingang van 1 October benoemd tot adspirant-ingenieur voor het stoomwezen in tijdelijken dienst ir. P. Bongers te ’-Gravenhage. Werktuigkundigen-examens Geslaagd voor het diploma A de heeren: S. J. Jansz, Amsterdam; J. G. Fontain, Rotterdam, J. Hop, Alkmaar; G. van der Poel eti G. Angenent, beiden Vlaardingen; J. Smit, Terschelling; A. Wijsveld, West Souburg; D. J. Vijlbrief, Leiden; F. Bos en J. G. Kos, beiden Rotterdam; J. van den Berg, Oostvoorne. Geslaagd voor het voorloopig diploma de heeren: W. Gravemaker, Egmond aan Zee; B. Greijdanus, Buitenoost; D. de Jong, Birdaard; ,A. Langius, Joure; S. Tjallingii, Tzummarum; A. J. Th. Veringa, Zuilen; W. Beullens, Amsterdam; J. L. van der Hor, Geervliet, J. v an Bladeren, B. Hoppel en A. C. Brokelman, allen te Amsterdam; H . Haasnoot, Rotterdam; J. M. Verkijk, Den Haag; B. A. M. Winkes, Vlaardinger-Ambacht; J. A. Hartkoorn,. Den Haag; C. D. D. Rabe-

neck, Amsterdam; J. van Beek, Vlaardingen; A. J. Versluis, Dor­ drecht; J. de Haan, Egmond a/d Hoef; A. M. Bens, Rotterdam; F. Troost, Dordrecht; J. van der Hoek, Oostvoorne; J. Levasier, Amsterdam. Geslaagd voor het aanvullingsexamen voorloopig diploma de heer J. Hop, Alkmaar. S tu u rlieden-examens

Geslaagd voor derden stuurman groote handelsvaart de heeren: W. A. M. van Leeuwen, J. Baarda, W. C. Janssens en F. W. Adams. Werktuiglcundigen-examens De Commissie voor werktuigkundigen-examens, bedoeld in art. 2 der Wet op de Zeevaartdiploma’s 193 5 (Staatsblad No. 456), zal, aan-, vangende 1 November, zitting houden te ’s-Gravenhage, in het Rijks­ kantorengebouw, Laan van Meerdervoort 84. Voor bijzonderheden zie men de Staatscourant No. 189. Examens scbeepsradiotelegrafist Op 1 Januari a.s. zullen de te Caïro herziene reglementen betreffende radioberichtgeving in werking treden, ten gevolge waarvan met in­ gang van denzelfden datum de programma’s van de examens voor scheespradiotelegrafist le en 2e klasse gewijzigd zijn. De gewijzigde programma’s zijn opgenomen in Staatscourant No. 182 van 21 September jl. N ieuw e opdrachten Voor rekening van kapitein F. Wolthuis te Sappemeer is aan Bodewes’ Scheepswerven te Martenshoek opgedragen den bouw van een motorkustschip, groot ± 280 ton d.w. Voor de voortstuwing wordt in de machinekamer opgesteld een 3-cylinder 180 pk tweetact Bolnes-Dieselmotor. H et schip wordt gebouwd onder klasse Britisli Corporation voor Atlantische vaart. Aan de N. V. Scheepswerf „Vooruitgang” te Foxhol is de bouw opgedragen van een motorschip van 45 0 ton d.w., uit te rusten met een 3 00 pk Benz-Dieselmotor. H et schip wordt gebouwd volgens klasse British Corporation met ijsversterking, voor Finsche rekening. D it zal het eerste schip van dit type in Finland zijn. De onlangs aangekondigde bestellingen van de Cuban National Shipping Co. bij Engelsche werven zijn wegens gebrek aan de daar­ voor benoodigde gelden opgehouden. Zooals bekend, betrof het hier den bouw van 13 schepen en een drijvend dok. Kielleggingen Bij de scheepswerven Gebr. van Diepen N. V. te Waterhuizen (Gron.) is de kiel gelegd voor een shelterdek motorschip, voor reke­ ning van kapitein P. Dekker te Rotterdam. Bij de N. V. Scheepswerf „Delfzijl” v /h Gebr. Sander te Delfzijl zal de kiel gelegd worden voor een motorschip van 280 ton d.w., voor rekening van kapitein E. Houwerzeil te Delfzijl. Het schip wordt voorzien van een Brons-motor van 150 pk. Op een der hellingen van de N . V. Scheepsbouwwerf Gebr. Pot te Bolnes zal de kiel worden gelegd voor het tweede van de vier motor­ schepen, die genoemde scheepswerf in bestelling heeft voor de Kon. Ned. Stoomboot Mij. te Amsterdam. Het schip krijgt den naam Flevo. T ewaterlatingen Van een der hellingen van L. Smit & Zoon’s Scheeps- en W erktuig­ bouw N. V. te Kinderdijk is 29 September met goed gevolg te water gelaten een van de drie motortankschepen, bestemd voor de kustvaart in Engeland, genaamd Shell Spirit II. De hoofdafmetingen zijn 162' X 32' X 10'3", laadvermogen 500 ton. H et schip wordt voorzien van een Deutz-Dieselmotor van 400 pk. Van de scheepswerven Gebr. van Diepen N. V. te Waterhuizen (Gron.) is dezer dagen met goed gevolg te water gelaten het m.s. Wegro, in aanbouw voor kapitein J. Wester te Groningen. H et schip heeft de afmetingen 37 X 7 X 2,85 m en wordt uitgerust met een 195 pk Appingedam-Bronsmotor. Bij de N . V. Scheepswerf „Delfzijl” v/h Gebr. Sander te Delfzijl werd 6 October met goed gevolg een motorschip te water gelaten, in aanbouw onder klasse Bureau Veritas en Scheepvaart-Inspectie, groote kustvaart, voor rekening van kapitein H. Pepping te Nieuw Buinen. . D it schip, met afmetingen 3 5,10 X 6,50 X 2,70 m en 275 ton d.w.,

is gebouwd met een dubbelen bodem. Het zal worden voorzien van een Brons-motor van 150 pk. Met gunstig gevolg is 6 October van een der hellingen van de N. V. Scheepsbouwwerf Gebr. Pot te Bolnes te water gelaten het motorvracht- en passagiersschip Bcindjervtasin, in aanbouw voor de Koninklijke Paketvaart Mij. te Amsterdam. D it is een zusterschip van het m.s. Batavia, dat op 18 Augustus jl. te water is gelaten. De voor­ naamste afmetingen zijn: lengte tusschen de loodlijnen 64,69 m, breedte 12,04 m, holte tot het bovendek 15,41 m. H et laadvermogen bedraagt ongeveer 1400 ton. Het schip krijgt een accommodatie voor 12 passagiers en wordt voortbewogen door een 800 pk Stork-Dieseimotor, waarmee het schip een snelheid van 10/4 mijl zal kunnen bereiken. De Queen Elizabeth, het grootste schip ter wereld, is 27 September met goed gevolg te water gelaten van de werf van John Brown & Co. te Clydebank in Schotland. Koningin Elizabeth verrichtte den doop en de tewaterlating van het 8 5.000 ton metende schip, dat bestemd is voor de Cunard-White Star Ltd. te Liverpool. De kiel werd gelegd in December 193 6 en het ligt in de bedoeling het schip in 1940 gereed te hebben. De hoofdafmetingen zijn: lengte over alles 313,94 m, lengte van het promenadedek 220,67 m, breedte op spanten 35,97 m, hoogte tot bovenkant opbouw 41,15 m. Het schip zal worden voortgestuwd door 4 schroeven, welke door 4 quadruple-expansie turbines met enkele overbrenging worden aan­ gedreven. De stoom wordt geleverd door 12 Yarrow waterpijpketels met een verwarmd oppervlak van 1904,45 m3 en een oververhitter-oppervlak van 938,29 m2 per ketel. De stoomdruk is 29,88 kg per cm® en de stoomtemperatuur 750° F., terwijl de installatie ontworpen is op het ontwikkelen van 180.000— 200.000 apk. Proeftochten. Op de Eems heeft 23 September de geslaagde proefvaart plaats ge­ had van het m.s. Ceram, groot circa 420 ton d.w. en gebouwd bij de Scheepswerf „Delfzijl” v /h Gebr. Sander te Delfzijl, onder klasse Bureau Veritas, voor rekening van kapitein H. Beek te Groningen. In het schip is een 240 pk Brons-motor geplaatst voor de voortstuwing, waarmede het een snelheid van ruim 9 mijl behaalde. Als hulpmotor is in de machinekamer een 10 pk Deutz-motor opgesteld voor aan­ drijving van dynamo en ballastpomp. Op het dek staan twee 7-8 pk Deutz-motoren bij de lieren, terwijl bij het ankerspil eveneens een 7-8 pk Deutz-motor staat opgesteld. Op de Noordzee werd 26 September de officieele proefvaart ge­ houden met het aan de N . V. Scheepswerf Gebr. van der Werf te Deest bij Nijmegen nieuw gebouwde m.s. Enidtoivn, groot circa 1050 ton d.w. In ballast werd een gemiddelde snelheid behaald van 10V2 mijl. Het schip werd tijdens den proeftocht door de Londensche reeders overgenomen, die hun voldoening over de zeer goede resultaten en moderne en practische uitvoering uitspraken. Het schip is gebouwd met Lloyd’s klasse 100 A l , met kruiserhek, ronde voorsteven, 2 laadruimen, waarboven elk een zeer groot luik­ hoofd, verder met 2 stalen masten, elk voorzien van 2 laadboomen voor 2l/ó ton hefvermogen, terwijl bij den achtermast tevens een 15-tons laadboom aanwezig is. De 5 laadboomen worden elk afzonder­ lijk door een electrisch gedreven laadlier bediend, terwijl tevens de ankerlier en de kaapstander electrisch worden aangedreven. Op de stuurbrug, welke midscheeps is aangebracht, is een gecombi­ neerde stuurmachine geplaatst, welke zoowel electrisch als met de hand bediend kan worden; het schip bleek ook uitstekend bestuurbaar. Een installatie voor draadlooze telegrafie is tevens op de stuurbrug ge­ monteerd. Door de werf zelf werd in het schip ingebouwd een 6-cylinder Dieselmotor M. W. M. van' 600 pk bij 260 toeren, terwijl als hulpmotoren werden geplaatst een 25 pk M. W. M.-motor voor aandrijving der compressor, pomp en lichtdynamo, alsmede een 60 pk M. W. M.motor, samen gebouwd met een 3 5 kW dynamo, voor de electrische energie voor de laadlieren, stuurmachine, enz. Het schip is verder geheel electrisch verlicht en heeft een speciale lage constructie van den dubbelen bodem, alsmede voor- en achterpiek voor waterballast. Direct na de proefvaart werd het schip zeeklaar gemaakt voor ver­ trek naar Manilla (Philippijnen) en het is nog dienzelfden dag op eigen kracht de groote zeereis, welke circa 50 dagen zal duren, be­ gonnen.

voorde Scheeps- en Scheepsmachinebouw ïn alle grootten en uitvoeringen, ruw, voorgedraaid en gereed bewerkt.

1079/102

A L L E E N V E R K O O P

N.v.

V O O R

INTER M E TAA L

N E D E R L A N D

EN

K O L O N I Ë N

ROTTERDAM, B I E R S T R A A T

;

28

Na een geslaagden proeftocht is het door de N. V. Haarlemsche Scheepsbouw Mij. gebouwde m.s, Prins Bernhard overgenomen door de opdrachtgeefster, de N . V. Gemengd Bedrijf Vaartuigendienst „Suriname”. Het schip, dat bestemd is voor vracht- en passagiersvervoer langs de kust van Suriname en naar de Fransche Antillen, heeft een laad­ vermogen van 73 5 ton en is 50,5 m lang, 8,07 m breed en 3,24 m hol. H et wordt voortbewogen door een 450 pk Kromhout-Dieselmotor, welke het schip een snelheid van ruim 10 mijl per uur kan geven. H et is geheel electrisch uitgerust, met vier electrische laadlieren, een electrischen kaapstander, electrische ankerlier en electrische stuurmachine, alsmede een electrische koelkast. Daarvoor bevinden zich aan boord twee dynamo’s van 23 kW elk en een dynamo van 4 kW, welke even­ eens door Kromhoutmotoren worden aangedreven. Het schip biedt ruimte aan 17 officieren en manschappen en heeft drie tweepersoons hutten voor in totaal zes passagiers. De technische proefvaart werd medegemaakt door de heeren M. C. Koning, oud-directeur van de N. V. Stoomvaart Mij. „Nederland” , president-commissaris van de N. V. Gemengd Bedrijf Vaartuigen­ dienst „Suriname” ; Copoolsen, directeur van dit bedrijf, en Vermeyden, Van Dijk, directeur, en ir. Van Hecking Colenbrander, be­ drijfsleider van de N .V . Haarlemsche Scheepsbouw Mij., wier drie­ honderdste schip de Prins Bernhard is. Van de overige opvarenden noemen we voorts nog den heer Van der Boom, inspecteur van de Scheepvaart te Amsterdam, en den heer J. Goedkoop, directeur der Kromhout-Motorenfabrieken. Na verschillende "technische proeven, die alle goed zijn geslaagd, is de Russische zelf varende zeebaggermolen Kolyma, gebouwd op de J. & K. Smit’s Scheepswerven N. V. te Kinderdijk, 8 October van deze werf vertrokken. Zijn plaats van bestemming is Leningrad. De hoofdafmetingen van den baggermolen zijn: lengte 67,60 m, breedte 12,60 m, holte 5 m. De diepgang bedraagt 3,30 m. Hij is voor­ zien van 2 stoommachines van elk 600 pk en 2 schroeven. De snelheid bedraagt 8,5 mijl. Aan boord zijn verblijven gemaakt voor 63 per­ sonen. De bouw geschiedde overeenkomstig de voorschriften van Bureau Veritas. Op de Eems vond de goed geslaagde proefvaart plaats van de nieuw gebouwde sleepboot Gejo, gebouwd op de werf van de firma J. Vos te Groningen, voor rekening van kapitein J. Zandstra te Delfzijl. H et schip is ruim 17 m lang. H et is voorzien van een H. M. G.-motor van 175 pk, waarmede het een snelheid van ruim 9 mijl behaalde. H et voldeed aan alle gestelde eischen, zoodat het na de proefvaart werd overgenomen. Verkochte schepen Het bij de N .V . Industrieele Mij. „De Noord” te Alblasserdaiii voor de N .V . Tankkustvaart te Rotterdam nieuw gebouwde motortankschip Mildrcd, laadvermogen ruim 700 ton en uitgerust met een 400/480 pk Deutz-Dieselmotor, moet naar Frankrijk zijn verkocht. Het m.s. Arma, eigenaar kapitein A. Boerma te Groningen, is ondershands verkocht aan kapitein J. van Bruggen te Groningen, die het schip onder den naam Kieldiep in de vaart heeft gebracht. H et schip werd gebouwd in 1929 door de Noord-Nederlandsche Scheeps­ werven te Groningen cn meet bruto 190 en netto 93 registerton. De firma Wed. S. L. Groen te IJmuiden heeft den Britschen stoom­ trawler Surf Flowcr, 3 52 bruto ton, in 1927 bij Cochrane & Cons Ltd. te Selby gebouwd, van de Yorkshire Steam Fishing Co. Ltd. te Huil aangekocht. H et schip is inmiddels te IJmuiden aangekomen. Na vol­ gens de Nederlandsche Schepenwet te zijn ingericht, komt het schip met de merken en naam IJM. 1 83 Eendracht in de Noordzeevisscherij. Naar gemeld wordt, is het s.s. Swaerdecroon van de Kon. Paketvaart Mij. verkocht aan de Société Les Affreteurs Maritimes IndoChinois te Saigon. Deze maatschappij heeft reeds verschillende schepen van de Kon. Paketvaart Mij. overgenomen. De Stuaerdecroon is vair Tandjong Priok vertrokken, waarbij Palembang wordt aangedaan voor het innemen van een volle lading kolen voor de nieuwe eigenaren van het schip, met bestemming Saigon. Aldaar zal het op de lijnen van genoemde maatschappij in dienst worden gesteld. De Swaerdecroon werd in 1900 door de Maatschappij Fijenoord te Rotterdam gebouwd en meet 1692 ton bruto en 902 ton netto. Chili heeft voor het uitoefenen van de kustvaart vier schepen in Europa gekocht. Liet zijn het Engelsche s.s. Halstead (2921 bruto registerton en in 1926 gebouwd), dat herdoopt is in Cathpool; het Engelsche s.s. Alondra (3445 bruto registerton en in 1922 gebouwd);

dat thans Canal Trinidad heet; het Deensche s.s. Oestbornholm, dat onder den naam Canal Cachao in de kustvaart wordt gebracht en het Estlandsche s.s. Esga, dat bekend wordt als Canal Moraleda. De sche­ pen zullen door Chileensch personeel naar Chili worden gebracht. D e Dieselmotoren voor de Oranje Naar wij vernemen, zijn dezer dagen in de fabrieken van Gebr. Sulzer A.G. te W interthur (Zwitserland) de motoren voor het nieuwe vlaggeschip van de Stoomvaart Mij. „Nederland”, de Oranje, die op 8 September jl. door H, M. de Koningin werd te water gelaten, gereed gekomen en hebben deze — in tegenwoordigheid van Nederlandsche deskundigen — proef gedraaid. Met de in W interthur gebouwde machine-installatie zal de Oranje een der grootste en snelste motorschepen ter wereld worden. De be­ rekende snelheid zal minimum 21 zeemijlen per uur bedragen. De machine-installatie van de Oranje zal bestaan uit drie zelfstandig werkende Dieselmotoren voor de voortstuwing en vijf hulpmotoren. De groote Dieselmotoren zullen elk een kracht ontwikkelen van 12.500 pk bij 145 omwentelingen per minuut. De Stoomvaart Mij. „Nederland” bestelde voor de Oranje tweetact motoren, die in hun soort de grootste zijn, welke ooit gebouwd werden. Elk der motoren heeft een lengte van 20,285 m en een hoogte van 8,14 m en een breedte van 3,89 m. Dergelijke afmetingen kende men tot dusver nog slechts voor dubbele scheepsmotoren. In dit opzicht houdt de volgens Sulzer-licentie gebouwde motor van het Italiaansche m.s. Saturnia, met een Dieselmotor van 20.000 pk, het record. De bijzonderheid van de voor het m.s. Oranje bestemde motoren is echter niet uitsluitend de buitengewone en imponeerende omvang. Een groote bijzonderheid vormen de 12 cylinders. Cylinders van een der­ gelijke afmeting — een boring van 760 mm — werden tot nu toe niet gebouwd en een speciale studie was noodig om tot den bouw van deze 12 cylinder-motoren met zoo groote capaciteit te komen. Bij den bouw van de motoren zijn verscheidene nieuwe vindingen toegepast. Een daarvan betreft het trillingsvraagstuk, dat vooral yoor een passagiersschip van groot belang is. Door een gewijzigde con­ structie van het frame, waarin de cylinders zijn geplaatst, verwacht men, dat de Oranje geheel trillingvrij zal zijn. Een bijzonder vraagstuk vormde ook de toevoer van brandstof bij hoogen zeegang. Tot dusver werd de toevoer van olie, wanneer de schroeven boven water kwamen en dus geen weerstand meer onder­ vonden, eerst uitgeschakeld zoodra het maximaal toelaatbare toerental werd overschreden, een beveiliging, die ongetwijfeld van belang was, doch den motor toch een nuttelooze verhooging van het toerental toe­ stond. Bij de motoren voor de Oranje hebben Gebr. Sulzer voor het eerst een ander systeem toegepast om den motor geen gelegenheid voor dergelijke „extra” omwentelingen te laten. Door middel van een drukoliereservemotor wordt bij een plotseling wegvallen van den weer­ stand op de schroeven de brandstof toevoer automatisch verminderd, zoodat geen verhooging van toerental optreedt. Een belangrijke verbetering is ook bereikt voor de koeling der motoren, terwijl de bedieningshandles op de brug belangrijk vereen­ voudigd en verbeterd zijn. Behalve de drie Dieselmotoren van te zamen 37.500 pk bouwt de fabriek voor de Oranje nog vijf Sulzer tweetact Dieselmotoren van elk 1800 pk bij 280 omwentelingen per minuut, die, met dynamo’s ge­ koppeld, zorgen voor de stroomverzorging, water- en luchtpompen en andere inrichtingen aan boord.

BLANKE LAK - LA K BEITS

gppe f -f y^lsP

V o o r t r o p i s c h klimaat! N e d e r l a n d s Fabrikaat!

FABRIKANTE: CHEM. FABR.

„ G E M B O ” N.V.

V a n oud s is erkend, da t V A L S P A R Uw sch epe n het beste be­ s c h e r m t te gen a l l e o n g u n s t i g e fa ct o re n op zee. Een fra a i v erzo rg d ui t e r li jk geeft. S n e l en g e m ak k e lij k ve r w e r k t kan worden.

AFD. LAKKEN - W IN S C H O T E N

Verkoopkantoor: J. R O S E & Co., Prinsengr. 7 6 2 , Am sterdam -C „DUREX"

W A TE R P R O O F

S CH UURPAPIER