VZW
LOOPBAANCENTRUM
Opgebrand…
wat nu?
Een burn-out heb je niet alleen…
Op dit moment worstelt ongeveer één op de tien mensen die werken met burn-outklachten. En ongeveer één derde van alle afwezigheden wordt veroorzaakt door stressgerelateerde aandoeningen (Securex). Je bent dus zeker niet alleen met je probleem! In tegendeel, burn-out is vandaag een thema geworden: de overheid
erkent het probleem en ook de bedrijven zijn inmiddels verplicht om maatregelen te nemen ter preventie van stress en burnout. Er zijn talloze boeken verschenen over dit thema en ook op het internet vind je een zee van informatie. Wij willen het je wat makkelijker maken door deze beknopte infobrochure, waarin wij je graag wegwijs willen maken in het thema burn-out.
Uit een recente studie van de SERV (Sociaal-Economische Raad Vlaanderen)
9,6% van de werknemers en 10,2% van de zelfstandige ondernemers in Vlaanderen kampten in 2013 met acute psychische vermoeidheid of burn-outklachten. Deze percentages komen overeen met ongeveer 220.000 werknemers en 33.000 zelfstandige ondernemers. Ze zijn aan het werk, maar slagen er niet meer in om adequaat te functioneren in hun job. Burn-outklachten komen voor in alle leeftijdsgroepen, maar de kans neemt toe met de leeftijd. Bij werknemers ligt het percentage burn-outklachten hoger bij vrouwen en bij voltijdse werknemers. Daarnaast hebben (midden)kaders en onderwijspersoneel meer kans een burn-out te krijgen dan andere beroepsgroepen. De voornaamste oorzaken van een burn-out zijn hoge werkdruk en emotionele belasting.
Heb ik nu een burn-out of niet?
Dat is een vraag die vele van onze klanten bezighoudt. Kort gezegd ontstaat een burn-out na een langdurige periode (min. 6 maanden) van werkgerelateerde overspanning. Een beeld dat vaak gebruikt
wordt is dat van een elastiekje dat zijn rekkracht verloren heeft omdat er te hard aan getrokken is. Kenmerkend voor een burn-out zijn de grote vermoeidheid of uitputting en een
afstandelijke, soms zelfs cynische houding tegenover het werk. Een gevolg hiervan is vaak dat mensen sterk beginnen te twijfelen aan hun capaciteiten. Hoewel met het etiket ‘burn-out’ meestal een toestand wordt bedoeld, zien wij het veeleer als een proces, een continuüm. Een burn-out heb je niet van de ene dag op de andere: er gaat een hele periode van stress en overspannenheid aan vooraf en ook het herstel kent een eigen dynamiek. Het is geen zwart wit verhaal en daarom is het soms zelfs voor artsen moeilijk om de diagnose te stellen.
Hoe is het zover kunnen komen?
Vooraleer mensen hulp zoeken zijn ze al een hele tijd over hun grenzen gegaan. Ze hebben hun energiereserves zo goed als helemaal opgebruikt: de batterijen zijn leeg geraakt. Hoe gaat dit in zijn werk? In periodes van tijdelijke stress, bijv. een tijdje overwerken of slecht nieuws moeten verwerken, doen we soms een beroep op onze ‘reserve’. Als we dat niet te lang doen en recupereren, dan blijven we die reserve behouden. Worden we langdurig belast, dan raakt onze reserve op en worden we sneller moe dan vroeger. Onze beschikbare reserve wordt dan steeds kleiner. Het
gevolg is dat we steeds minder kunnen dan we gewoon waren. Wie dan toch probeert om hetzelfde werk te verzetten als vroeger, begint roofbouw te plegen op zijn lichaam. Het zenuwstelsel geraakt overbelast met alle gevolgen van dien. Je draagkracht wordt almaar kleiner, terwijl de last die je te dragen hebt (draaglast) in verhouding groter wordt. Het lichaam zendt allerlei alarmsignalen uit. Als die signalen niet opgepikt worden, dan wil het lichaam op een bepaald moment niet meer mee. De ene persoon geraakt dan plots zijn bed niet meer uit, terwijl een andere er niet meer in slaagt om met de auto naar het werk te rijden.
Welke signalen?
Burn-out is zoals gezegd het resultaat van een lang proces. Dat proces verloopt grofweg in 3 fasen. In de eerste fase is er sprake van stress. Stress hoeft op zich niet alarmerend te zijn: het stelt ons lichaam namelijk in staat om alert te reageren en gefocust te blijven op momenten dat er meer van ons gevraagd wordt dan gebruikelijk. Dat kunnen ook positieve gebeurtenissen zijn, zoals een promotie. Als alles goed loopt, vloeit na afloop van zo’n stresserende gebeurtenis de spanning vanzelf weer weg en herstelt ons lichaam zich weer. Er ontstaan echter problemen
als mensen de spanning die ze opbouwen, blijven opstapelen zonder dat het lichaam die spanning vervolgens weer kan loslaten. Dan begint het lichaam signalen uit te zenden: mensen worden prikkelbaarder, krijgen allerlei psychosomatische klachten, zoals hoofdpijn, slaapstoornissen, maag-/darmklachten…, beginnen aan zichzelf te twijfelen en nemen geleidelijk afstand van het werk. Er is ook sprake van een slopende vermoeidheid. In deze fase spreken we nog van overspanning. Om hiervan te herstellen hebben mensen tijd en rust nodig: meestal volstaan een paar weken om het lichaam weer in balans te brengen. Blijft de periode van overspanning meer dan 6 maanden duren en geraken mensen niet meer hersteld na een paar weken, dan zijn ze in de richting van een burn-out geëvolueerd: om hiervan te herstellen is meer nodig dan tijd en rust alleen: begeleiding en training zijn dan aangewezen.
Wat zijn de oorzaken?
De oorzaken kunnen in de persoon zelf liggen en in de ruimere context. Wij zijn ervan overtuigd dat burn-out een complex gegeven is waarin er sprake is van een wisselwerking tussen verschillende factoren. Bij Kompas kijken we vanuit vier invalshoeken naar burn-out:
Psychologie: het blijkt dat mensen die in een burn-out belanden vaak over gelijkaardige karaktereigenschappen beschikken: ze zijn heel verantwoordelijk, veeleisend voor zichzelf (en voor anderen), soms heel gedreven en kunnen slecht hun grenzen aanvoelen, laat staan ze aangeven tegenover anderen. Bovendien hebben ze minder passende strategieën ontwikkeld om met stress om te gaan. Gedrag: mensen die in een burn-out belanden, plegen roofbouw op hun lichaam, wat zich uit in zelfondermijnend gedrag, zoals blijven volharden, ook al schreeuwt het lichaam om gehoord te worden. Soms is er sprake van slechte gewoonten, zoals: te veel koffie drinken, ongezond eten, maaltijden overslaan, overmatig gebruik van middelen (slaap-, kalmeerof andere), …, om toch maar op de been te blijven. Systeem: enerzijds zijn er arbeidsfactoren en –omstandigheden, die de kans kunnen verhogen op een burn-out, zoals
hoge werkdruk. Volgens een recente studie van de SERV is werkdruk zelfs de belangrijkste risicofactor. Andere factoren zijn: emotioneel belastend werk uitoefenen, onvoldoende autonomie en de mogelijkheid om je werk zelf te regelen, gebrek aan afwisseling, … Anderzijds kunnen ook problematische relaties op het werk (met collega’s of leidinggevende) een grote stressbron zijn. Een slechte relatie met de leidinggevende verdubbelt zelfs de kans op een burn-out (bron: SERV). Cultuur: We leven in een cultuur die in superlatieven denkt: meer, beter, efficiënter, sneller, goedkoper... De werkdruk neemt objectief gezien almaar toe terwijl steeds meer mensen dat tempo niet kunnen volhouden. Wij beschouwen burn-out dan ook als een maatschappelijk gegeven en hoeden ons ervoor alle verantwoordelijkheid voor het ontstaan en/of het herstel bij het individu te leggen. Om een antwoord te bieden aan de groeiende groep mensen die het arbeidsritme te hoog vindt, zullen er ook op maatschappelijk vlak dingen moeten veranderen.
Wat is het verschil met een depressie?
Soms lijkt het wel alsof mensen met een burn-out depressief zijn: ze zijn somber en lusteloos, hebben weinig energie en slapen slecht. Daardoor is de diagnose niet altijd makkelijk te stellen. Toch zijn er duidelijke verschillen: een burn-out is het gevolg van overbelasting in de werksituatie, terwijl een depressie ervoor zorgt dat iemand zijn interesse verliest in alle aspecten van zijn of haar leven. Het leven in zijn geheel heeft dan geen of weinig zin meer. Anders dan bij een burn-out speelt bij depressie genetische aanleg een aanzienlijke rol in het ontstaan ervan. Wel is het zo dat een burn-out kan afglijden naar een depressie en het is ook zo dat sommige mensen zowel een burn-out als een depressie hebben.
Hoe geraak ik hieruit?
Volgens een richtlijn voor Nederlandse huisartsen heeft iemand met een burn-out tijdens de eerste drie maanden geen medicatie (zoals antidepressiva) nodig, maar vooral rust in combinatie met begeleiding. Slaap- en andere medicatie kunnen tijdelijk ondersteuning bieden, maar in principe kent een burn-out een natuurlijk beloop. Dat betekent dat de natuur gewoon zijn
werk doet als het de tijd en ruimte krijgt: dankzij het wegvallen van de stressbronnen komt het lichaam na verloop van tijd opnieuw in evenwicht. Dat betekent dat iemand met een burn-out minstens zes weken thuis blijft om te herstellen. In de praktijk zien we dat mensen, afhankelijk van de ernst van de burn-out gemiddeld drie tot zelfs zes maanden werkonbekwaam zijn. Als het lichaam de tijd niet krijgt om te herstellen en het werk te vroeg hervat wordt, is de kans op herval groot.
lopen de meningen uiteen: sommige bronnen menen van wel, andere spreken dat tegen. In de praktijk merken we dat mensen na een burn-out toch kwetsbaar blijven: ze lijken gevoeliger voor stress. Ook hebben heel wat mensen angst om te hervallen. Dankzij psycho-educatie en begeleiding leren zij daarmee om te gaan. Ze leren beter te anticiperen op stresserende situaties en hebben vaardigheden ontwikkeld om anders met stress om te gaan, bijvoorbeeld tijdig hulp vragen of pauzes inlassen.
Word ik ooit weer de oude?
Wat kan ik van Kompas verwachten?
Een burn-out krijgen is erg confronterend: je hebt altijd het beste van jezelf gegeven en je dacht dat je dat zou kunnen blijven doen. En dan bots je opeens op je eigen grenzen. Het vraagt heel wat om dat onder ogen te zien om vervolgens te leren hoe je anders met stress kan leren omgaan. Door je burnout ga je bewuster worden van jezelf en van de situatie waar je in zit. Je wordt dan gedwongen om prioriteiten te stellen en keuzes te maken. Dus nee, na een burn-out ben je niet helemaal dezelfde: je zal een pak wijzer geworden zijn. Of zoals een klant van ons het mooi uitdrukte: burn-out was een leerschool om te leren genieten. En wat met je fysieke toestand: zal je nog hetzelfde aankunnen als vroeger? Daarover
Kompas heeft op basis van jarenlange ervaring met burn-out een zorgprogramma ontwikkeld in drie fasen. In een eerste fase begeleidt krijg je begeleiding bij het aanvaarden van je burn-out en bij het creëren van de broodnodige rust, die een voorwaarde vormt om tot herstel te komen. De tweede fase draait volledig rond jouw herstel: via een stressanalyse kom je tot inzicht in welke stressoren jou de das hebben omgedaan. Met een training in ACT (Acceptance and Commitment Therapy) krijg je nieuwe vaardigheden aangereikt om dichter bij je waarden te komen en daarnaar te leren leven. In de derde en laatste fase wordt jouw reïntegratie op de arbeidsmarkt voorbereid: ga je terug naar dezelfde werkplek of ga je het roer
volledig omgooien en ander werk zoeken? En hoe pak je dat alles aan? Doorheen dit hele proces krijg je binnen Kompas de gepaste begeleiding van een ervaren coach.
Als je nog vragen hebt, aarzel dan niet om ze aan je coach te stellen. Wij wensen je alvast een heilzaam traject en een duurzaam herstel toe.
Goede raad van mensen die met de hulp van Kompas hun burn-out te boven kwamen:
Het Kompas-team
Zoals we bij het begin al vermeldden: een burn-out krijg je niet alleen. Ook bij Kompas hebben we al veel mensen met een burn-out succesvol begeleid. Na de begeleiding vroegen we hen wat ze zouden aanraden aan andere mensen die met een burn-out geconfronteerd worden. We willen jou deze wijze raad niet onthouden: “Zie het als een kans om te groeien, om te zien waar je interesses echt liggen en stil te staan.” “Luister op tijd naar jezelf en zeker naar je lichaam. Ga op tijd hulp zoeken.” “Besef dat het niet alleen aan jou ligt en eis tijd op voor jezelf.” “Denk zeker niet te snel dat je er terug klaar voor bent.” “Ga op zoek naar steun in je omgeving.”
VZW
LOOPBAANCENTRUM
Diestsesteenweg 49 3010 kessel-Lo
016/35 05 79
