VZW
LOOPBAANCENTRUM
Je partner blijkt een burn-out te hebben…
wat nu?
Je partner blijkt een burn-out te hebben… : wat nu? Je partner heeft te horen gekregen dat hij een burn-out heeft en voor langere tijd thuis moet blijven. Hoe lang het herstelproces duurt, kan niemand zeggen. Wellicht had je het al langer zien aankomen, maar misschien verrast het je toch dat je partner tot niet veel meer in staat is. Het is hoe dan ook een pijnlijke confrontatie, zowel voor je partner zelf als voor jou als de man of de vrouw van… Je was immers een partner gewoon die altijd in de weer was, nooit stil zat, nergens nee tegen zei. Daarvan is nu amper nog iets te merken: je partner lijkt een ander mens te zijn geworden. Omdat de begeleiding zich steeds focust op de persoon met een burn-out, wordt vaak vergeten dat het voor de partners (en/of gezinsleden) van iemand met een burn-out een erg belastende periode kan zijn, die tevens een zware druk kan leggen op de partnerrelatie. Daarom richten wij
ons als Kompas ook naar u: enerzijds om u te informeren, suggesties te doen, maar anderzijds ook om uw inzet te honoreren. Afhankelijk van hoeveel ruimte u uw partner kan geven om te herstellen, zal het herstelproces zich al dan niet in positieve zin voltrekken.
Hoe kan je je een burn-out voorstellen?
Wat is een burn-out eigenlijk? Als je zelf nooit een burn-out gehad hebt, is het moeilijk om je dat voor te stellen. Het kenmerkt zich door een grote vermoeidheid of uitputting, waardoor iemand totaal de kracht niet meer voelt om wat dan ook te doen. In ‘Burn-out en naastbetrokkenen’ (zie: verder lezen) wordt het mooi verwoord: “Wie een burn-out heeft is moe en toch kan hij niet slapen. Hij heeft pijn in zijn spieren en toch is er geen sprake geweest
van zware (fysieke) arbeid. Hij vergeet dingen, terwijl hij intelligent is (…). Hij zou de hele dag willen huilen, terwijl er niets verdrietigs aan de hand is. ‘Om niets’ wordt hij bang. Hij kan zich niet concentreren, maar in zijn hoofd maalt het voortdurend. Burn-out is een totale malaise; je wilt wel, maar je komt niet vooruit. Alsof je voeten vastgelijmd zijn aan de grond, alsof er gewichten aan je vingers hangen, alsof er in je nek een zak zand ligt met een onmetelijk gewicht.” Daarbij komt nog dat je partner wellicht prikkelbaar is, de neiging heeft zich te isoleren, misschien negatief of cynisch is: alles behalve aangenaam gezelschap dus! Meestal beseft hij dat zelf ook en heeft hij er vaak schuldgevoelens over. Maar hij kan nu niet anders: alle aandacht gaat naar ‘overleven’ en meer energie is er niet. Daardoor kom jij als partner, maar ook jullie kinderen, familieleden, vrienden, … niet zelden in de kou te staan.
De aanloop tot een burn-out
Voordat iemand een burn-out krijgt, is hij al lange tijd roofbouw aan het plegen op zijn lichaam. Meestal is het de omgeving die het als eerste opmerkt en er iets over zegt. Maar de persoon zelf wil het vaak
niet horen en probeert met de moed der wanhoop vol te houden, waardoor het van kwaad naar erger gaat. Als omgeving kan je weinig anders doen dan te wijzen op wat er gaande is en ontspanning aan te moedigen. Forceren werkt niet: het wekt alleen maar weerstand (en dus meer spanning) op. Op een bepaald moment botst je partner dan toch tegen zijn eigen grenzen aan en stort in. Bij de ene is dat letterlijk (dwz. fysiek, door bijvoorbeeld niet meer uit bed te kunnen of niet meer met de auto te kunnen rijden), bij de andere is het vooral mentaal/emotioneel, wat zich kan uiten in paniek- of angstaanvallen of huilbuien. Een combinatie van beide is ook mogelijk. Welke vorm de burn-out ook aanneemt, in alle gevallen is er sprake van uitputting. Het is het moment waarop de persoon zelf (eindelijk) beseft dat het zo niet langer kan. Het is het moment waarop de hulp van de huisarts wordt ingeroepen en er een gedwongen rustpauze volgt.
De eerste uitdaging: aanvaarden van de burn-out
Toch staakt de persoon met burn-out zijn strijd niet zomaar: hij wil snel weer aan het werk en piekert zich suf over hoe het werk
nu moet gedaan worden. Hij voelt zich schuldig dat hij zijn collega’s in de steek laat. Hij heeft zijn situatie met andere woorden nog niet aanvaard. Dat wordt zijn eerste uitdaging: aanvaarden dat hij niet snel kan worden opgelapt om verder te kunnen doen, maar dat er een langere periode van rust en bezinning nodig zal zijn, best in combinatie met professionele hulp. Bij dat aanvaardingsproces kan jij als partner een belangrijke rol spelen. In een eerste fase zal je partner veel moeten rusten. Het helpt enorm als je dat kan toelaten, zodat hij na verloop van tijd op eigen tempo weer op kracht kan komen. Het is nu niet het moment om to-do lijstjes te maken voor je partner in de hoop dat hij nu eindelijk eens deze of gene klus in huis aanpakt. Juist het leven met honderden to-do’s heeft mee geleid tot de uitputting en is in deze fase dus helemaal te mijden. Hoewel burn-out maatschappelijk stilaan op meer begrip kan rekenen, blijft het toch moeilijker te aanvaarden dan bijvoorbeeld twee gebroken benen. Als iemand beide benen gebroken heeft, staat iedereen in de omgeving klaar om te helpen en het die persoon zelfs naar de zin te maken: ‘Lig je goed, zal ik een kop koffie voor je halen, …’ Met twee gebroken benen hoeft
een mens zich ook nooit te verantwoorden dat hij de dagdagelijkse dingen even niet meer kan: iedereen ziet toch dat zoiets onmogelijk is! Bij een burn-out voelen mensen zich even hulpeloos en afhankelijk, maar het is veel minder aan hen te zien. ‘Is het dan wel legitiem dat ik thuis ben en niks doe?’ is de vraag die we bij veel van onze klanten horen. Ze worstelen er enorm mee en hebben de grootste moeite zichzelf toe te staan om ‘ziek’ thuis te blijven.
Universele levensbehoeften van ieder mens
Misschien heb je –vanuit goede bedoelingen - de neiging om te zeggen dat het allemaal wel meevalt of dat er veel ergere dingen zijn op deze wereld. Daar help je je partner echter niet mee vooruit. Het is pijnlijk om ontkend of genegeerd te worden, niet gezien of gehoord te worden. Het is daarom belangrijk dat je de klachten van je partner niet ontkent, maar erkent: je partner is doodmoe, onzeker en op dit moment erg afhankelijk van jouw hulp. Mensen willen gezien en gehoord worden, willen liefde en respect. Als in die drie behoeften voorzien wordt, dan bloeien mensen open. Iemand met een burn-out heeft nog veel meer dan anders nood aan
erkenning van deze drie levensbehoeften, zeker als hij in één van die behoeften ook op het werk zwaar gekrenkt is. Dat kan erg lastig worden voor jou als partner, want ook jij hebt behoefte aan gehoord en gezien te worden, aan liefde en respect, zeker nu jij je extra moet inzetten om alles draaiende te houden. Daardoor
wordt de balans tussen geven en ontvangen in de relatie tijdelijk verstoord. Als de relatie goed was en het met die balans redelijk goed zat, zal het makkelijker zijn om tijdelijk meer op je schouders te nemen. Als de balans voordien al niet goed zat en je al lang (te) weinig aandacht kreeg van je partner, dan is de kans groot dat de relatie zwaar onder druk komt te staan.
Erkenning
Ontkenning
1. Ik word gezien/gehoord conclusie: ‘Ik doe ertoe‘
Ik word niet gezien/gehoord conclusie: ‘Ik doe er niet toe’
2. Ik krijg liefde conclusie: ‘Ik ben geliefd’
Ik krijg geen liefde conclusie: ‘Ik ben niet geliefd’
3. Ik krijg respect conclusie: ‘Ik ben belangrijk’
Ik krijg geen respect conclusie: ‘Ik ben niet belangrijk’
Bron: Sue Johnson
Zelfzorg is essentieel
Partners, vrienden of kinderen van iemand met een burn-out hebben het vaak zwaar te verduren. Daarom is het belangrijk dat je zelfs in deze veeleisende omstandigheden toch ook aan jezelf blijft denken. Durf bij anderen aandacht vragen voor wat je doormaakt. Lucht je hart bij vrienden of familie. Onderhoud je contacten met de buitenwereld, zodat je toch in je levens-
behoeften kan blijven voorzien. Durf (professionele) hulp te vragen: je hoeft dit niet alleen te dragen! En onderneem geregeld eens iets leuks voor jezelf, zodat je niet meegezogen wordt in de malaise waarin je partner zich bevindt. Als je je constant probeert aan te passen aan de noden en verlangens van je partner, betaal je daar vroeg of laat zelf
een prijs voor. Niemand heeft er baat bij als jij er straks ook onderdoor gaat.
Passende zorg geven
Als naastbetrokkene wil je je partner zo goed mogelijk bijstaan. Begrijpelijkerwijze zou je deze periode graag zo snel mogelijk achter de rug willen hebben, zodat jullie verder kunnen met jullie leven. Helaas werkt het zo niet. Het herstelproces van burn-out is traag en onvoorspelbaar: het kan maanden duren, soms zelfs een jaar. Je kan het moeilijk sturen of afdwingen en als je het probeert, zal dat alleen maar voor frustratie zorgen. Wat nodig is, is geduld, aandacht, tijd en ruimte. Weet dat jij dit niet kan oplossen voor je partner: dat moet hij zelf doen. Het heeft dus weinig zin om te vertellen hoe hij zijn dag moet indelen, of hoe/wanneer hij zich moet ontspannen. Het enige wat je kan doen is: voorwaarden scheppen, zoals luisteren, begrip tonen, gerust stellen, een veilige omgeving bieden, helpen waar nodig en ruimte creëren. Iemand met een burn-out krijgt een lelijke knauw in zijn zelfvertrouwen, waardoor mildheid meer dan ooit nodig is. Natuurlijk heb je als partner je eigen (begrijpelijke) angsten, zoals: ‘Wat als dit niet
overgaat’, of ‘Gaat mijn partner nog ooit de oude worden? En wat met ons inkomen?’. Daardoor is de kans reëel dat je je partner -gewild of ongewild - onder druk gaat zetten, in de hoop dat alles weer zijn normale gangetje kan gaan. Maar zoals gezegd zal dat het herstelproces niet bespoedigen, integendeel. Laat de ziekteperiode van je partner ook voor jou een uitnodiging zijn om meer in het hier en nu te leven en minder in de toekomst. Aanvaarden wat er hier en nu is, biedt de meest garantie op succes: gras groet niet sneller door eraan te trekken…
Nieuw evenwicht
Je partner zal naar aanleiding van zijn burn-out heel wat zaken fundamenteel in vraag stellen. Als het goed is, zal hij nieuwe vaardigheden leren, zoals grenzen aangeven, behoeften duidelijker communiceren, rustpauzes nemen... Jij bent wellicht de eerste die daarmee geconfronteerd zal worden. Dat zal niet altijd even aangenaam zijn, want het vraagt van jou dat je sommige zaken zal moeten loslaten of opgeven. Misschien geeft dat aanleiding tot conflicten. Feit is dat niet alleen jouw partner een nieuw evenwicht dient te zoeken na zijn ziekteperiode, maar dat jullie dat ook als koppel en/of gezin moeten vinden. Tegelijk biedt het ook mogelijkhe-
den: dankzij een burn-out gaan mensen bewuster leven, minder op de automatische piloot. Ze maken bewust(er) keuzes en leren prioriteiten stellen. Daar kan jij als partner mee de vruchten van plukken. In plaats van een partner die zich zo goed als volledig identificeert met zijn werk, krijg je een partner die zijn werk in een ruimer perspectief kan zien, die afstand kan nemen en die zich meer bewust is van het feit dat het leven uit veel meer bestaat dan alleen maar werken.
Het zorgprogramma van Kompas
Kompas begeleidt dat hele proces van uitputting naar herstel met een zorgprogramma op maat, waarin je partner zowel individueel als in groep begeleid wordt.
Het zorgprogramma bestaat uit drie fasen: de eerste fase is de rustfase, de tweede fase is de herstelfase en de laatste fase is de fase van de reïntegratie, dwz. de voorbereiding van de terugkeer naar het werk (of ander werk). Meer info over deze fasen vind je in de infobrochure over burn-out, die je partner heeft meegekregen na het eerste gesprek.
Verder lezen?
Wil je graag meer weten over hoe het is om als partner om te gaan met de burnout van je partner, dan is het boek Burnout en naastbetrokkenen door Clémence Leijten en Armando Theunisse, uitgeverij Boom, 2013, zeker een aanrader.
VZW
LOOPBAANCENTRUM
Diestsesteenweg 49 3010 kessel-Lo
016/35 05 79
