VSV. Groepsdynamica. door Dirk Van Damme. Versie 22 september 2015

VSV

Groepsdynamica door Dirk Van Damme

Versie – 22 september 2015

Inhoud • Hoe graag gaan de jongeren naar school: cijfers • Wat zijn de kenmerken van een positieve/negatieve groep • Vier factoren die een positieve groep in de klas creëren – De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl – De leerling – De didactische werkvormen die een directe invloed hebben op de het efficiënt leren en motivatie van de leerling – De klasorganisatie

Groepsdynamica , 1° versie november 2015

2

Context als lesgever theorie Voorbeeld vragen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Hoeveel jaren geef je theorie? Hoeveel uren geef je theorie/maand? Wat is je hoofd en/of bijberoep? In scholen of niet? Hobby’s? Hoe kunnen wij u als groep vandaag inspireren? …..

3

afspraken

4

Groepsdynamica • Een vlotte klas is een resultaat van de relatie tussen 1. 2. 3. 4.

de lesgever & de communicatiestijl de leerling & de groep de didactische werkvormen de klasorganisatie & de ‘disciplinaire’ interventies

• het gaat over de didactische werkvormen gericht op het creëren van een doelgericht leeromgeving Groepsdynamica , 1° versie november 2015

5

Inhoud • Hoe graag gaan de jongeren naar school: cijfers

• Wat zijn de kenmerken van een positieve/negatieve groep • Vier factoren die een positieve groep in de klas creëren – De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl • Zelfanalyse: hoe voel jij je zelf als lesgever in staat om de groepsdynamiek in klas positief te sturen • Welke kenmerken van de lesgever hebben een impact op de leerprestaties van de leerling • Welke type communicatie – heeft een impact op een positieve houding van de leerling tgov. de les – nodigt de leerling uit tot samenwerken en nemen van de eigen verantwoordelijkheid

– De leerling – De didactische werkvormen die een directe invloed hebben op de het efficiënt leren en motivatie van de leerling – De klasorganisatie


6

• Humo's Grote Jongerenenquête (3°): School en vrije tijd : hoe graag ga je naar school? – ? % middelbaar – ? % hoger onderwijs


7

Oefening Stellingen (ervaringen, meningen)

Waar wil je graag meer van zien i.d. klas?


8





9

• Kenmerken van een positieve groep: – De klasgroep zijn samen gemotiveerd om de lesdoelen te halen – Klasgenoten voelen zich medeverantwoordelijk voor de eigen groep – De leerlingen tonen respect voor de mening, de houding van een andere cursist – Klasgenoten zijn bereid tot samenwerking – ,,,, • Kenmerken van een negatieve groep: – De negatieve groepsnorm overheerst (u stelt als leerling toch geen vragen aan de leerkracht) – Er is een continue strijd om het doel. Harmonie ontbreekt – Leerlingen voelen zich niet medeverantwoordelijk voor de eigen klas – Leerlingen tonen weinig respect voor de mening, de houding en het karakter van andere leerlingen – ,,,, Groepsdynamica , 1° versie november 2015 10





11

1. Lesgever staat centraal

1. hoe liggen de opvattingen over controle , een pedagogische straf geven 2. overtuigingen wat je belangrijk vindt en gepast omtrent de leer-en didactische werkvormen 3. het geloof in jezelf om een groep te inspireren 4. hoe bouw je een relatie (verbondenheid) met de leerlingen


12

Oefening

1. Lesgever staat centraal

• Oefening meetinstrument 1/7, Ik kan provocerende leerlingen in mijn lessen betrekken


13

Relatie leerkracht – leerling

2. Aandacht voor

de didactische werkvormen: doceren vd. inhoud, een demo t.e.m. de opdrachtvormen


de relatie 14

Oefening

Relatie leerkracht – leerling positief verband met leerprestaties

Kenmerken van de lesgever

Impact op leer -prestaties (1tot 6 =minst)

a, kwaliteit van zijn/haar aanpak (hoe de cursist boeien, de begeleiding, autonomie,..)

b, de relatie leerkracht leerling c, professionele ontwikkeling d, verwachtingen van leerkracht tov. de groep e, leerlingen niet etiketteren (geen vooroordelen) f, duidelijkheid van het lesgeven

g. Vul zelf in …..


15

Welke schaal nodigt meer uit tot samenwerken & verantwoordelijkheidsgevoel bij de cursisten?


16

Relatie leerkracht – leerling

Boven

Oefening

B Winnen BT - competitief zijn

Leiding en advies geven - BS

Extravert (assertief) Strijden TB - agressief zijn

Zorgen / SB helpend

Tegen T

845

5

10 15 20

25 30 35

Zich afzetten tegen TO - wantrouwig zijn

S

Samen

Volgen - SO meewerken

Inschikkelijk Zich terugtrekken OT - minderwaardig zijn Diagonaal : ik - team Normaal : ik - persoon

O

Onder

Afwachten - OS afhankelijk zijn vragenl\team\leary ik-team - radar.ppt

Relaties/relatietypes en impact op de houding van de leerling Schaal leerkracht-leerling relaties/relatietypes

A.

Leider

B.

Behulpzaam , vriendelijk

C.

Begripsvol

D.

Geven van verantwoordelijkheid en vrijheid aan leerling

E.

Eerder een onzekere houding

F.

Ontevreden houding

G.

Denigrerende houding

H.

Strikte houding Groepsdynamica , 1° versie november 2015

Positieve houding vd. Leerling Tgov, de les in % tussen – 1.0 & + 1.0

18

Relaties/relatietypes Relatietype

gedragskenmerken

A. Leider

Leidt, organiseert, geeft instructies, ze taken, structureert de klas, legt uit, houdt aandacht vast

B. Behulpzaam , vriendelijk

Toont interesse, , maakt ‘n grapje, geeft vertrouwen en eerlijkheid en helpt de studenten

C. Begripsvol

Luistert met interesse, empathisch, toont vertrouwen en begrip, aanvaard verontschuldiging, is geduldig, is open

D. Geeft verantwoordelijkheid

Creëert mogelijkheden voor autonomie, geeft vrijheid, en verantwoordelijkheid aan de student

E. Een onzekere houding

Neemt een laag profiel aan, verontschuldigen en wacht hoe de wind blaast, geeft toe dat hij het ook niet weet, en twijfelt veel

F.

Ontevreden houding

Vraagt stilte, overweegt de pro’s en de contra’s, uit het eigen ongenoegen, geeft gemakkelijk kritiek, kan snel boos worden

G .

Denigrerende houding

Wordt snel boos, uit snel de eigen irritaties als , zal sneller straffen , verbieden, en corrigeren & kan soms uitgaan vanuit het negatieve

H .

Strikte houding

Houd strak de leiding vast, oordeelt veel, is strikt met de stilte in de klas, is exact qua normen en regels Groepsdynamica , 1° versie november 2015

19

Uw actie punten


20

Inhoud • Hoe graag gaan de jongeren naar school: cijfers • Wat zijn de kenmerken van een positieve/negatieve groep • Vier factoren die een positieve groep in de klas creëren – De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl – De leerling • Wat zijn de generatie kenmerken in klas van de lesgever en de leerling • Welke ontwikkelfasen onderscheiden we in het groepsproces (de groepsvorming: van de storming fase naar evaluatiefase)

– De didactische werkvormen die een directe invloed hebben op de het efficiënt leren en motivatie van de leerling – De klasorganisatie


21

2, de leerling & de groep • https://www.youtube.com/watch?v=JSXnAHINWM – Kenmerken • Meer onafhankelijkheid • Op zoek naar identiteit • Sociaal netwerk ontwikkelen


22

Welke generaties op de werkvloer en wat zijn trends?

1.Protestgeneratie/ baby boomers

1940 - 1955

2. Generatie X (verbindende)

1956 - 1970

3. Pragmatische generatie

1971 - 1985

4. Screenagers – 1986 - 2000 Y (authentiek generatie) “5. Autonomie generatie ‘z’ (zelf)” A. Bontekoning

2001 - 2015

23

• Het is belangrijk om binnen je klas rekening te houden met de volgende groepsnormen – – – – –

Je veilig voelen Elkaar respecteren Zorgen voor positieve communicatie Samenwerken en elkaar helpen Autonomie bij de cursist wordt gestimuleerd (eigen leerproces in handen nemen) – Creëren van een rijke leeromgeving door de lesgever waarbij elke leerling kan/wil leren van een ander Groepsdynamica , 1° versie november 2015

24

Groepsfase

Kenmerken van groepsontwikkeling

1.Forming

In deze fase komt de klas (voor het eerst (weer) )bij elkaar. ‘Wat is mijn relatie tot de rest van mijn klasgenoten?’ - is het hier veilig , mag ik er ook zijn

2.Storming

Posities in de klas worden ingenomen. Tumultueuze fase.

3.Norming

Normen worden bepaald – ‘Hoe gaan we met elkaar om?’ wat is de groepscode

4.Performing Bij een positieve groepsvorming zijn de leerlingen productief. Mogelijk wordt deze fase niet bereikt 5.Reforming (evaluatie)

Fase waarin duidelijk wordt dat het einde van de groepssamenstelling nadert Groepsdynamica , 1° versie november 2015

25

Rol lesgever

1.Forming 1. geef de leerlingen eventueel een hand en maak oogcontact (bij de deur staan), de jongeren welkom heten 2. duidelijk zijn in wat je wilt dat jongeren gaan doen, benoemen van gewenst gedrag 3. gelegenheid bieden om de jongeren elkaar te leren kennen, veiligheid bieden 4. werkvormen aanbieden waarbij gezamenlijk resultaat vooropstaat (geen concurrerende opdrachten bieden) 5. eigen voorbeeldgedrag


26

Rol lesgever

2. het is belangrijk om de fase van Norming voor de Storming fase van Storming te plaatsen (of tegelijkertijd) 1. de leerkracht bepaalt de richting van waarden en normen 2. de leerkracht en leerling weet welke waarden en normen van belang zijn, zodat er een kader is van waaruit je reflecteert op het gedrag


27

Rol lesgever

3,Norming

1. geef positieve feedback voor goed gedrag, corrigeer beginnend probleemgedrag 2. ga kort gesprek voeren met groepjes leerlingen wat voor groep zij willen zijn, en hoe ze daar zelf aan mee kunnen helpen 3. bespreek met de hele groep en maak regels met elkaar 4. bedenk samen wat de consequentie is van je niet te houden aan een regel, anders heeft een regel geen zin


28

Het begeleiden van het groepsproces • Als leerkracht zet je het groepsproces naar jouw hand door: – Wees je bewust van de fases in groepsvorming en van jouw rol als docent – Speel constant in op wat je ziet en benader je groep positief – Bepaal de normen samen met de klas & zal de storming-fase milder zijn


29

Inhoud • Hoe graag gaan de jongeren naar school: cijfers • Wat zijn de kenmerken van een positieve/negatieve groep • Vier factoren die een positieve groep in de klas creëren – De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl – De leerling – De didactische werkvormen die een directe invloed hebben op de het efficiënt leren en motivatie van de leerling • Welke werkvormen hebben een hoge impact op het leereffect bij uw cursisten • Welke werkvorm vinden uw cursisten het meest aantrekkelijk

– De klasorganisatie


30

3.Didactische werkvormen zoals een demo geven, groepsopdrachten,..

Leuke/saaie leer/werkvormen


31

Oefening

Effectiviteit van de werkvormen ? (van 5% < 90 % per vorm ) »Luisteren »Lezen »Audio visueel »Demonstreren »Dialogeren (discussie voeren) »Praktijk door te doen »Zelf lesgeven over het geleerde


32

Oefening

Meest aantrekkelijke werkvorm (verdeel de 100 % over 6 vormen?)

Diverse werkvormen

1,Zelf doen 2,Zelfstudie

3,Delen van ervaringen 4,Praktijkopleidingen i.d. klas

5,Klassikale opleidingen 6,Andere Groepsdynamica , 1° versie november 2015

33

Effectiviteit van werkvormen ? Docent gestuurd (de cursist luistert Naar de instructies)

Legt zelf uit wat en hoe (kennisdelen)

Groepsdynamica , 1° versie november 2015 De piramide van Bates

34

Werkvormen

Meest aantrekkelijke werkvorm

Zelf doen

17%

Zelfstudie

6%

Delen van ervaringen o.a. via groepswerk Praktijkopleidingen id klas

32% 24%

Klassikale opleidingen

20%

Andere

1% Groepsdynamica , 1° versie november 2015

35

Didactische werkvormen • Aandacht voor de basisbehoefte ‘relatie’ – Zorgen voor momenten waarop je als leerkracht even apart, of in een groepje met de leerlingen praat

• Stimuleer betrokkenheid – Geef taken/opdrachten aan leerlingen waardoor de betrokkenheid vergroot • Samenwerken bevorderen – De klas zo inrichten dat de jongeren in groepjes kunnen zitten

• Didactische werkvormen waarbij leerlingen samenwerken, werken positief. Leerlingen kunnen moeilijk uit zichzelf samenwerken Groepsdynamica , 1° versie november 2015 •

36


37

Inhoud • Hoe graag gaan de jongeren naar school: cijfers • Wat zijn de kenmerken van een positieve/negatieve groep • Vier factoren die een positieve groep in de klas creëren – De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl – De leerling – De didactische werkvormen die een directe invloed hebben op de het efficiënt leren en motivatie van de leerling – De klasorganisatie • Welke klasorganisatie kenmerken hebben een impact op de leerprestaties? • Met wat hebben regels en straffen dikwijls te maken? • Hoe pak je incidenten, overtredingen van afspraken aan? • Wat kunnen mogelijke oorzaken zijn van storend klasgedrag?


38

4. Klasorganisatie • Positieve effect op de leerprestaties


39

• Hoe reageer je in de klas op bvb. – een belediging, – een racistische uitspraak – een seksistisch opmerking – vloeken in de klas –….


40

Oefening

Klasorganisatie

Klasorganisatie kenmerken

Effect op leerprestaties in %

a. Op gedrag gerichte interventies b. Versterken van positieve sfeer, samenhang, doelgerichtheid in de klas c. Invloed van peers (vriendschap, helpen, elkaar bevragen,..) d. Nadruk op regels en afspraken e. Onderdrukken van storende gedrag Groepsdynamica , 1° versie november 2015

41

Regels en straffen hebben te maken met … • algemene verwachtingen over gewenst gedrag • het gaat over regels: – bij de start en het einde van een les – die aansluiten bij een overgang naar een ander soort activiteit of bij verstoringen van een activiteit – over het gebruik/keuze van leermateriaal en tools – bij groepswerk – wanneer de leerkracht de didactische werkvorm (instructieactiviteit) leidt Groepsdynamica , 1° versie november 2015

42

Wie vindt wat de meeste effectieve regel? Ouders informeren over het storend gedrag

De De ouders leerling

a, Ouders informeren over het storend gedrag b, Naar de directeur sturen. c. De leerkracht legt – onder vier ogen – uit waarom het gedrag storend is.

d. De leerkracht spreekt je, voor alle leerlingen vd. klas - luidop aan. e, De leerkracht spreekt – openlijk in de klas – de leerling aan over het storend gedrag. f. De leerkracht spreekt de leerling -onder vier ogen- aan over het storend gedrag. g. In de klas blijven tijdens een speeltijd/onderbreking h, Verbod om mee te gaan op een klasuitstap i. Verplaatst worden naar een andere plaats in de klas j. Het klaswerk afwerken in een andere klasruimte. Groepsdynamica , 1° versie november 2015

43

Nadenken over de oorzaken van storend gedrag • Omwille van – – – – – – – – – – – –

dakloos zijn depressie zelfmoordintenties eetstoornissen alcoholisme attention deficit hyper activity disorder (ADHD) seksuele oriëntatie geïnterneerde ouders armoede seksuele/fysische mishandeling pesten Groepsdynamica , 1° versie november 2015 …

44

Hoe pak je incidenten, conflicten, overtredingen van regels/afspraken aan? 1. Wees mild. 2. Wees duidelijk. 3. Een straf is gericht op het gedrag en niet op de persoon. 4. Ze is gericht op herstel. 5. Ze heeft een educatief, geen repressief karakter. 6. Ze toont een grens, versterkt een grens. 7. Is realistisch en haalbaar. 8. Wordt uitgevoerd zonder uitstel. 9. Straf nooit een acuut negatief proces (bv. bij verhitte emoties). 10. Een straf moet eindig zijn, daarna is de zaak afgesloten. Groepsdynamica , 1° versie november 2015

45

Einde - Inhoud •

Hoe graag gaan de jongeren naar school: cijfers

•

Wat zijn de kenmerken van een positieve/negatieve groep

•

Vier factoren die een positieve groep in de klas creëren – De lesgever & de zijn/haar communicatiestijl • • •

Zelfanalyse: hoe voel jij je zelf als lesgever in staat om de groepsdynamiek in klas positief te sturen Welke kenmerken van de lesgever hebben een impact op de leerprestaties van de leerling Welke type communicatie – –

heeft een impact op een positieve houding van de leerling tgov. de les nodigt de leerling uit tot samenwerken en nemen van de eigen verantwoordelijkheid

– De leerling • •

Wat zijn de generatie kenmerken in klas van de lesgever en de leerling Welke ontwikkelfasen onderscheiden we in het groepsproces (de groepsvorming: van de storming fase naar evaluatiefase)

– De didactische werkvormen die een directe invloed hebben op de het efficiënt leren en motivatie van de leerling • •

Welke werkvormen hebben een hoge impact op het leereffect bij uw cursisten Welke werkvorm vinden uw cursisten het meest aantrekkelijk

– De klasorganisatie • • • •

Welke klasorganisatie kenmerken hebben een impact op de leerprestaties? Met wat hebben regels en straffen dikwijls te maken? Hoe pak je incidenten, overtredingen van afspraken aan? Wat kunnen mogelijke oorzaken zijn van storend klasgedrag? Groepsdynamica , 1° versie november 2015

46

Dank voor uw aandacht

? Groepsdynamica , 1° versie november 2015

47

• TOP SPIN CONSULT Heidedreef 5 , 8020 Oostkamp, Belgium Mobiel + 32 (0)475 27 84 89 BTW /TVA 0469.345.485 [email protected]

48

Geraadpleegde bronnen: • Leren en onderwijzen, inleiding tot de algmene didactiek (Roger Standaert e.a.), Acco 2006 • CLIM – De kracht van de leerkracht – leren werken met CLIM (Steunpunt Intercultureel Onderwijs, Universiteit Gent, uitgave De Boeck 2005) • ‘Iedereen kan iets, niemand kan alles. Interactief en coöperatief leren in de les Nederlands’ (syllabus Wouter Van den Berghe, steunpunt GOK, voor CNO oktober 07) • ‘Creatieve tips voor een geslaagde NT2-les’ (syllabus Diane Bzdenga voor CNO) • Het didactische werkvormenboek, Variatie en differentiatie in de praktijk (Hoogeveen P., Winkels J., uitg Van Gorcum 2005) - “ • Het gaat steeds beter, activerende werkvormen voor de opleidingspraktijk" (Bijkerk, Van der Heide)


49

Voorbeelden – groepsfases 1. Forming – Maak jouw voornemen voor de lessen duidelijk • Bij voorbeeld: ‘Mijn voornemen is dat wij een leuke les hebben met i.f.v. de voorbereiding op jullie examenresultaten waarbij ik inga op de grote lijnen zodat jullie zelf verder zich kunnen voorbereiden op het examen – Eventueel • Laat de leerlingen opschrijven hoe zij deze les als motiverend en leuk ervaren • Maak hiervan een top vijf en bespreek dit klassikaal. Hoe willen de leerlingen dat de klas met elkaar omgaat? • De uitkomst vormt de basis voor de omgang met elkaar


50

2. Norming – Blijf letten op een respectvolle omgang met elkaar. Noem leerlingen bij hun naam en laat je interesse van tijd tot tijd blijken – Laat de klas eventueel gezamenlijk besluiten nemen. Dit bevordert samenwerking – Benadruk in deze fase de overeenkomsten, niet de verschillen tussen de leerlingen


51

3. Storming – Het proces van het uitvechten van de posities in de groep zal milder plaatsvinden in het begeleide groepsproces – Als de hiërarchische strijd uit de hand loopt spreek je de leerlingen aan op de omgangsnormen die in de norming-fase zijn bedacht. Omdat zij deze zelf hebben opgesteld zijn de leerlingen hier gevoeliger voor


52

4. Performing – De kans is groot dat door juiste begeleiding een positieve werksfeer is ontstaan. Toch blijft het groepsproces kwetsbaar. Blijf vooral goed observeren wat er gebeurt op groepsniveau en speel hierop in

5. Reforming (evaluatie) – Wanneer de groepsvorming prettig is verlopen voor de leerlingen kan het uit elkaar gaan lastig zijn. Een uitstapje of drankje kan daarom in deze fase een goede afsluiting van het samenzijn Groepsdynamica , 1° versie november 2015

53

VSV. Groepsdynamica. door Dirk Van Damme. Versie 22 september 2015

Recommend Documents