Vrieheide vertelt 1
Vrieheide vertelt Verslag van de keukentafelgesprekken voorjaar 2012 Vrieheide is een ruwe diamant, een diamant die in de loop der tijd zijn glans heeft verloren. Hij wacht er nu op om te worden bijgeslepen tot het prachtige sieraad dat hij in wezen is.
Vrieheide is een wijk die de moeite waard is Dat vond ik al doordat ik er opgroeide. Maar dat weet ik nu nog zekerder na de open gesprekken met ongeveer 100 bewoners. Mensen zien wat er mis is gegaan, maar ze zien ook de kwaliteiten van de wijk. Meer dan ooit ben ik ervan overtuigd dat we moeten werken aan de toekomst van Vrieheide – voor de bewoners en mèt de bewoners. En dat we het verleden achter ons moeten laten en samen een nieuw begin moeten maken. Een nieuw Vrieheide komt er niet van vandaag op morgen. Het begint met de conclusie dat we Vrieheide niet af willen schrijven. En gaan van daaruit werken aan het verbeteren van de vitaliteit van de wijk. Dat doen we samen – stap voor stap, met grote en kleine maatregelen. En met een open geest voor nieuwe manieren van aanpak en nieuwe ideeën. Barry Braeken Wethouder ruimte, wonen en cultuur
2
Inhoudsopgave Over Vrieheide en waarom we ‘keukentafelgesprekken’ hielden
6
Wat mensen vertelden
14
Voorstellen en conclusies
22
Hoe verder
26
Kijk op Vrieheide door
30
Ria Waarle
31
Armand Vanhommerig
32
Ed Hoogenboom
33
Ans Fransen
35
Mirjam Dupondt
36
Roger Holtus
38
Gerrit van Veghel
39
Harry van Dijck
41
4
5
Over Vrieheide en waarom we ‘keukentafelgesprekken’ hielden 6
7
Vrieheide heeft een impuls nodig!
Vertellen aan de keukentafel
Vrieheide heeft een krachtige impuls nodig. Dat vinden de gemeente en de provincie. Maar vooral: dat vinden ook de bewoners zelf. Zij willen niet dat er wordt afgebroken, maar dat er juist wordt opgebouwd. Dat er bewaard wordt wat zij waardevol vinden. Wat er ontbreekt moet er bij komen. Ondernemers moeten er weer zaken kunnen doen. De naam van Vrieheide moet weer een goede naam worden in de wijde omgeving.
Hoe leer je de mensen echt kennen? Door met ze om de tafel te gaan zitten! Niet aan een vergadertafel, maar aan de keukentafel. Daar voel je je vertrouwd en gemakkelijk. In je eigen huis, bij je eigen kopje koffie kun je het beste uitleggen hoe je leeft in de wijk, hoe het vroeger was en wat je je van de toekomst voorstelt. Je gebruikt je eigen woorden en je hoeft niet te wachten op je beurt. De mensen die bij je op bezoek komen zijn echt geïnteresseerd in wat je meemaakt. Ze stellen je vragen om het naadje van de kous te weten te komen.
Maar: wat dan, en hoe? De tijd dat de gemeente ging bedenken wat er voor de wijk en de bewoners moest gebeuren, is voorbij. In Vrieheide kwamen de bewoners zelf aan het woord. Zij vertelden wat ze goed vinden aan Vrieheide en waar ze zich aan ergeren. Ze vertelden over hun eigen problemen en zorgen, voor zover die te maken hebben met het wonen in Vrieheide. En ze vertelden over hun hoop voor de toekomst: hoe ze willen wonen en leven in de wijk, en hoe ze hun kinderen er willen laten opgroeien. Al die verhalen samen wijzen de weg naar het plan voor de wijkvernieuwing. Wat moet het eerst worden aangepakt en wat heeft iets minder haast? Wat kunnen de bewoners zelf doen en welke steun hebben ze daarbij nodig? Wat is echt een taak voor de gemeente en wat gaat dat kosten?
8
9
Wie deden er mee? Op 200 adressen in de buurt van de Witte Woningen is een uitnodiging voor een keukentafelgesprek bezorgd. Ongeveer 100 gezinnen wilden meedoen. Zij kregen bezoek van een team van iemand van de gemeente en opbouwwerker of iemand van de projectgroep van adviebureau BMC. De bezoekers hielden in de gaten dat in alle gesprekken ongeveer dezelfde zaken ter sprake kwamen. En ze maakten een verslag van alles wat er werd gezegd aan de keukentafel. De bezoekers waren geraakt door de hartelijke ontvangst. De bewoners vonden het leuk om hun mening te geven. Met veel openheid vertelden ze over hun trots en problemen. Er kwamen heel veel goede ideeën op tafel. Ze vertelden dat ze blij waren met de gesprekken, want zo hebben ze zelf invloed. De wijkvernieuwing gebeurt zodoende niet alleen vóór hen, maar vooral met hen samen. De meeste gesprekken duurden meer dan een uur. Nadat alle keukentafelgesprekken waren afgerond, brachten de bezoekers op alle adressen een bloemetje als dank.
10
11
Netwerken zijn belangrijk Eén groep alleen krijgt de vernieuwing niet voor elkaar. Veel dingen hebben met elkaar te maken, dus ook veel mensen hebben met elkaar te maken. Ze hebben verschillende belangen, en ze kùnnen verschillende dingen. De winkelier kijkt op een andere manier naar de wijk dan de alleenstaande moeder. De kleuterjuf weet dingen die de wijkagent niet weet. De groendienst van de gemeente kan dingen regelen die leuk zijn voor rondhangende pubers. Iemand die niet werkt, kan een klus doen waar alle bewoners van de straat belang bij hebben. Samen komen mensen verder, wanneer ze hun kennis en ervaring, maar vooral hun gezonde verstand aan elkaar verbinden. Vele bewoners van Vrieheide hebben aan keukentafel gezegd dat ze willen meewerken aan die verbinding, oftewel een netwerkstructuur. Ook ondernemers en de werkers in de wijk willen meewerken aan de netwerken.
12
Bij wie waren de keukentafelgesprekken? De meeste mensen die hun keukentafel beschikbaar stelden woonden samen met een partner. Bijna de helft had één of meer thuiswonende kinderen. Hoe lang ze in de wijk woonden, was redelijk verdeeld. bijna de helft woont er korter dan tien jaar, en meer dan de helft woont er nog langer, één op de vier zelfs langer dan 21 jaar. Ongeveer de helft van de bewoners met wie is gesproken heeft een betaalde baan. De anderen zijn met pensioen of hebben een uitkering. Zie voor meer feiten pagina 29 van dit boekje.
13
Wat mensen vertelden
14
15
Verhalen over vroeger Sommige bewoners wonen al heel lang in de wijk. Zij vertelden over de mooie ruime woningen, de sfeer op straat en de drukte die er vroeger was rondom het kerkplein. De Christus Koning Kerk was vroeger niet allen het centrum voor de kerkgangers: iedereen kwam er naartoe als er muziek werd gemaakt of als er kraampjes stonden met van alles en nog wat. Wie die dynamiek heeft meegemaakt, betreurt dat dit hart uit de wijk is stil gevallen. De bewoners vertelden ook dat de wortels van veel bewoners in de mijnen liggen. Dat had betekenis voor hun inkomen en gezondheid. Wie eerst ergens anders heeft gewoond, maakte de vergelijking met Vrieheide. Verrassend vaak viel die vergelijking positief uit. Kennis van het verleden helpt bij het uitstippelen van de weg naar de toekomst. Wat er over de geschiedenis werd gezegd, sluit aan bij de workshops van de Pink Pony Express van vorig jaar. De Pink Pony Express deed onderzoek naar de geschiedenis van de buurt. Sommige bewoners hebben deelgenomen aan die workshops, samen met professionals en mensen van de gemeente. Uit het verslag van de Pink Pony Express: “De kerkklok was vroeger een belangrijk ijkpunt in de buurt. Scheidsrechters floten er de voetbalwedstrijd op, spelende kinderen zagen op de klok of ze al thuis moesten zijn. de klok staat nu stil. Dat is een symbool voor de onzekerheid over de toekomst. Vrieheide staat op pauze.”
Wat was de toon? De mensen in Vrieheide hebben humor! Er is veel gelachen aan de keukentafels. Velen zijn trots op wat ze tot stand hebben gebracht, hoe ze hun huis hebben opgeknapt. Ze vinden ook dat zij, net als de gemeente, de buurt als geheel nogal aan haar lot hebben overgelaten. Maar er zijn ook veel zorgen. Sommigen kunnen de touwtjes niet aan elkaar knopen. Dan vergaat het lachen je wel. Huizen zijn moeilijk, of zelfs helemaal niet verkoopbaar. Als een huis uiteindelijk gedwongen moet worden verkocht, heeft de nieuwe eigenaar niet altijd goede bedoelingen. Daarom vreest men dat de buurt achteruit gaat wat de leefbaarheid betreft. De toon van de keukentafelgesprekken was een mengeling van optimisme en zorgen, van vindingrijkheid en teleurstelling. Ook kwamen de problemen door huidige economische crisis en de veroudering van de bevolking ter sprake. Maar de toon van “we zetten er samen de schouders onder” was toch wel overheersend. Dat geeft hoop voor een beter Vrieheide! Wat bewoners zeggen over de sociale contacten in de buurt: “Toen ik in het ziekenhuis lag, kreeg ik kaartjes van mensen uit de buurt” “We kennen elkaar, maar gaan niet bij elkaar op de koffie. Maar als ik op vakantie ga, dan is er wel toezicht op mijn huis.” “Het is hier heel multiculti: leven en laten leven.”
16
17
Het huis is mooi, ruim en relatief goedkoop Vrieheide bevalt de meeste bewoners goed. Ze zijn vooral erg tevreden over hun eigen huis. Dat is mooi, ruim en goedkoop. Veel mensen hebben hun huis zelf opgeknapt of verbouwd. Een enkeling noemt de isolatie slecht. Anderen vinden hun huis erg gehorig. En de woningen zijn wel behoorlijk duur in onderhoud. Behalve het huis vindt men ook de omgeving wel plezierig. Ook vinden ze de sociale contacten met andere buurtgenoten prettig. De mensen die het naar hun zin hebben, vinden dat er weinig overlast is en ze voelen zich er bovendien veilig. In iets mindere mate is men tevreden over de voorzieningen in de buurt en hoe de straat en het openbare groen eruit ziet. Maar sommigen willen toch verhuizen, om uiteenlopende redenen.
Wat zijn de bezwaren tegen wonen in Vrieheide? Het is maar een klein deel van de bewoners dat zegt niet graag in Vrieheide te wonen. Zij vinden het er onveilig. Zij zijn ook minder tevreden over de openbare voorzieningen en over het groen in de wijk. Maar de grootste doorn in het oog is de verloedering van de wijk. Dat komt omdat sommige huizen slecht zijn onderhouden. Ook de tuinen liggen er niet altijd fraai bij. Bij sommige huizen zijn allerlei bouwsels aan en rondom gebouwd, in allerlei soorten, maten en stijlen. Dat geeft een rommelige en verpauperde aanblik.
Wat is er positief? Niet iedereen vindt dat de buurt steeds verder achteruit is gegaan. Enkelen zien juist verbeteringen in de afgelopen jaren. Zij vinden het goed dat er meer jonge gezinnen zijn komen wonen en dat het rustiger is geworden in de buurt. Ook vinden sommigen dat er minder criminaliteit is.
18
Nog meer kleine of grote ergernissen Er zijn nog meer punten van ergernis die buurtbewoners elkaar bezorgen, zoals de ruimschoots aanwezige hondenpoep, vooral op groene plekken in de buurt. Veel mensen storen zich aan de rommel, bijvoorbeeld vanwege bouwafval. Ook wordt er nogal eens illegaal huisafval gedumpt of worden spullen op straat weggesmeten. Bovendien geeft overlast van buren of van de jeugd op straat ergernis. Iets minder zijn de volgende zaken aan de keukentafels genoemd: de parkeerdrukte en te hard rijden in de straten. En er is te weinig speelruimte en voorzieningen voor kinderen en de opgroeiende jeugd. Maar ook de jongeren zelf veroorzaken ergernis: zij hebben vaak weinig respect voor anderen. Volgens veel mensen is er sprake van groeiende criminaliteit. Maar vooral vindt men het jammer dat de bevolking zo verschillend is samengesteld. Er is volgens veel bewoners geen goed evenwicht tussen buurtgenoten van allochtone en autochtone afkomst, tussen kleine en grote gezinnen en tussen hoger en lager opgeleide mensen. Al met al vinden de meeste bewoners dat de buurt is achteruit gegaan. Dat is slecht voor de naam die Vrieheide heeft in de rest van de stad en de wijde omgeving.
19
Instanties deden niet genoeg
Vertrekken gaat niet zomaar
Bij de ergernissen kijken mensen naar andere bewoners, maar ook naar de politie en de gemeente: doen zij genoeg om de wijk niet te laten verloederen? Veel mensen trekken de conclusie dat er onvoldoende handhaving door de politie is. Er kan wel wat meer en sneller worden ingegrepen bij overtredingen. Het voorkomen van overlast zou bovendien beter georganiseerd kunnen worden. Hetzelfde geldt voor de milieudienst en de plantsoenendienst. Ook van deze instanties zien de bewoners graag een actievere rol. Bijna iedereen vindt dat er meer samenwerking moet komen tussen gemeente en bewoners.
Ongeveer een op de drie bewoners zou wel uit Vrieheide willen vertrekken. Daar zijn allerlei redenen voor. Sommigen willen een huis gelijkvloers of willen een beter geïsoleerd huis. Of ze willen dichter bij hun kinderen gaan wonen of vanwege gezinsuitbreiding meer woonruimte op de begane grond. Maar verkopen van het huis is een groot probleem vanwege de sterk gedaalde huizenprijzen. Er blijft vrijwel altijd een behoorlijke restschuld over. Het blijkt dat vooral mensen die korter dan 10 jaar in Vrieheide wonen, weg willen. Wie er langer woont dan 20 jaar, wil meestal wel blijven. Maar er zijn natuurlijk uitzonderingen.
Wat doen de bewoners zelf?
Hoe worden mensen met financiële problemen geholpen?
Heel veel bewoners zijn bezig met de verbetering van hun huis. Maar als het om de mensen gaat, is er minder activiteit. Vrijwilligerswerk is niet populair in Vrieheide. Slechts enkelen zijn actief in het ondersteunen van anderen. Een op de drie bewoners heeft zelfs nauwelijks contact in de buurt. Toch komt eenzaamheid ook niet veel voor. Er zijn ook maar heel weinig mensen die deelnemen aan activiteiten in de buurt. Het is trouwens ook niet erg bekend welke activiteiten er zijn. Maar de vraag is of meer mensen zich wel actiever willen opstellen. Dat is gelukkig zo: veel mensen willen wel mee doen aan activiteiten.
20
Het kan gebeuren dat een gezin of alleenstaande zijn huis echt moet verkopen. Dat is erg moeilijk. Dan kan het uiterste gevolg zijn date en huis voor een zeer lage prijs op een veiling wordt verkocht. Dat trekt mensen met verkeerde bedoelingen aan, bijvoorbeeld om er een wietplantage te beginnen. Iedereen wil dat voorkomen.
21
Voorstellen en conclusies
22
23
De voorstellen van de bewoners De volgende voorstellen zijn door bewoners gedaan voor algemene verbetering van Vrieheide: t #VSFOLMVTEJFOTU t +FVHEUIFBUFS t "DUJWJUFJUFOWPPSLJOEFSFOVJUBSNFHF[JOOFO t #VVSUTDIPPONBBLBDUJF t "BOQBLQSPCMFNFOEPPSESVHTHFCSVJL t 8FHXFSLFOBDIUFSTUBMMJHPVEFSIPVEIVJ[FOFOUVJOFO t .FFSFFOIFJEJOIFUBBO[JFOWBOEFXJKL (meer toezicht en handhaving door gemeente) t .FFSUPF[JDIUQPMJUJFPQHFESBHWBOEFKFVHE t "BOMFHQBSLFFSQMBBUTFO t .FFSUPF[JDIUQPMJUJFPQHFESBHJOWFSLFFSFOCJKQBSLFSFO t .FFSHSPFOFOHSPFOPOEFSIPVE t 0QUSFEFOUFHFOIPOEFOQPFQ t "DUJFUFHFOMFFHTUBOEXJOLFMT t 7PPSPOEFSIPVEBBOIVJTPGUVJOLBOTBNFOJOLPQFOWPPSEFMFOCJFEFO
Tot welke conclusies leiden de keukentafelgesprekken? De keukentafelgesprekken hebben veel kennis boven tafel gebracht: over hoe het is gegaan in het verleden, en over hoe het verder moet in de toekomst. Er zijn veel verbetermogelijkheden zichtbaar geworden, die tot concrete plannen van aanpak zullen leiden. De 100 mensen bij wie zo’n keukentafelgesprek is geweest, zijn enthousiast dat hun mening het belangrijkst wordt gevonden. Het gaat nu niet meer alleen om wat de gemeente vindt; het gaat vooral om wat ze zelf vinden. De verstandhouding tussen alle partijen is hierdoor verbeterd. Er is een goede basis in de buurt om gezamenlijk aan verbetering te werken. Dat blijkt uit de hartelijkheid en het enthousiasme aan de keukentafels. Er zijn problemen en ergernissen, maar er is vooral veel trots, optimisme en hoop. En levenskracht! Daar kunnen de bewoners en de professionals in de buurt, ondernemers en de gemeente mee aan de slag. Wat de bewoners zelf noemen als conclusies: “Er werd in het verleden wel veel gepraat, maar weinig gedaan”; “De mensen moeten zelf ook iets doen” en “Als de mensen er beter van worden, laat de veranderingen maar komen!”
24
25
Hoe verder
26
27
Wat er nu verder gaat gebeuren In bijna alle gevallen vinden de bewoners samenwerking met de gemeente noodzakelijk, evenals meer betrokkenheid en samenwerking met elkaar. Ook samenwerking tussen bewoners kan nuttig zijn. Er komt nu een goed doordacht actieprogramma. Dat programma wordt samengesteld door de projectgroep voor Vrieheide, in afstemming tussen bewoners, overheden (gemeente en provincie, ook het rijk doet mee), professionals en marktpartijen.
De feiten over de 100 deelnemers aan de keukentafelgesprekken Figuur 1: Woonsituatie
Stap voor stap werkt het projectmanagement Wijkverbetering Vrieheide samen met de bewoners verder aan verbeteracties. Verder zijn er dit jaar al allerlei zaken opgestart waaraan bewoners kunnen deelnemen, onder andere culturele activiteiten en verbetering van speelplekken. Na de komende zomer wordt werk gemaakt van de opbouw van netwerken en een actieprogramma voor 2013. Daarbij maken bewoners, ondernemers, professionals en instanties gebruik van elkaars kennis en ervaring. Figuur 2: Thuis wonende kinderen
Hebt u ideeën of vragen? Of wilt u zich aanmelden voor een budgetcoach? Neem contact op met Ria Waarle, gemeente Heerlen, mobile: 0624541737.
Figuur 3: Inkomstenbron
28
29
Experimentbegeleider BMC Ria Waarle
‘De bestuurders, professionals en bewoners zijn samen de constante factor’
Kijk op Vrieheide door...
30
“De totale herstructurering van Heerlerheide, waaronder Vrieheide, kan wel een jaar op 20 duren”, zegt Ria Waarle. “De professionals, bestuurders en bewoners zijn daarin samen de constante factor. Zo zorgen we er bijvoorbeeld voor dat de sociale wijkvernieuwing hand in hand gaat met de fysieke. Het is belangrijk dat je met elkaar ziet waar de verbeterkansen liggen.”
Niet eenmalig, maar langdurig Met de keukentafelgesprekken is de ‘narratieve’ methode om netwerken te bouwen, in praktijk gebracht. Op deze manier op zoek gegaan naar de meningen van de mensen is heel arbeidsintensief. Maar de enige manier om mensen echt te bereiken en met ze te praten, in hun eigen omgeving, waar ze kunnen laten zien wat ze bedoelen. Ze voelen de aandacht, maar het is wel een grote verantwoordelijkheid voor ons om nu ook wat te laten zien. Men vraagt zich terecht af: ‘wat gaan we nu eigenlijk verder doen?’ Het is belangrijk om goed uit te leggen dat de elf projecten goed met elkaar verbonden moeten worden en dat de bewoners er zelf een actieve rol in kunnen en moeten spelen. Na de keukentafelgesprekken moeten de opbrengsten neerdalen in de visie op de aanpak voor de komende jaren”, zegt Ria Waarle. “Het gaat niet om eenmalige acties, maar om langdurig zichtbare resultaten. De bewoners verwachten nu van ons dat we helpen om dàt waar te maken. Dat is dan ook de uitdaging: de theorie en de verhalen te vertalen naar een betere woonsituatie.”
31
Gebiedsgericht werken Armand Vanhommerig
Opbouwwerker Ed Hoogenboom
“Met elkaar: dat betekent vooral ook met de bewoners”
“De keukentafelgesprekken zijn gegroeid naar een professionele methode”
Armand Vanhommerig, wijst erop dat ‘met elkaar’, vooral ook betekent met de bewoners. Armand is gebiedsregisseur, de verbindende schakel tussen de gemeente en de netwerken buiten. “Ik vond het verrassend hoe open de mensen hun persoonlijke verhalen vertelden in hun vertrouwde omgeving. Een deel van hen heeft flink geïnvesteerd en krijgt nu de rekening van de ontwaarding gepresenteerd. Sommigen hebben een hypotheek die het dubbele is van de huidige waarde, ze kunnen geen kant op. Anderen hebben de hypotheek helemaal afgelost. Als je de persoonlijke verhalen hoort, dan dringen de consequenties van de ontwaarding tot je door. Onwillekeurig maak je de vergelijking met je eigen situatie. Maar gelijktijdig is het verrassend dat veel mensen graag in de buurt blijven wonen. De woningen zijn ruim en de omgeving biedt veel groen. Dat gedifferentieerde beeld was voor mij wel verrassend: je moet je dus nooit laten verleiden tot generaliseren.”
Als opbouwwerker van Alcander is Ed Hoogenboom betrokken bij alle ontwikkelingen en de sociale ondersteuning van de buurtorganisatie in Vrieheide. “Het proces met de keukentafelgesprekken was vanaf het begin een leerzaam traject”, zegt Ed. “ Ik was betrokken bij de formulering van de vragenlijsten en heb zelf twintig gesprekken gevoerd. Ik ben hier nu een jaar werkzaam en heb door de gesprekken een heel goede voeling met de buurt en de bewoners gekregen. Ik was verrast door de openheid en gastvrijheid die we troffen aan de keukentafels. Het was heel mooi om niet alleen de problemen te zien, maar ook de kracht en de kwaliteit van mensen. Dat is wat mij betreft het uitgangspunt. Natuurlijk zijn er de sociaal-economisch zwakkere gezinnen, maar er zijn ook mensen die alles goed op orde hebben. Dat er verschillende typen huishoudens naast elkaar leven, vergt meer van de sociale kwaliteit van de buurt.”
Beginnen met luisteren Armand vindt het een groot goed dat er de laatste jaren een andere attitude is gekomen in de buurtaanpak. De keukentafelgesprekken zijn daarvan de manifestatie: beginnen met luisteren naar de feiten en vooral ook naar de opvattingen. Dus niet meteen beginnen met beleid maken in de ambtelijke en bestuurlijke gremia. “De buurt heeft heel lang weinig aandacht gehad van zowel de gemeente als van de bewoners zelf. Dat is vooral zichtbaar in de openbare ruimte. De keukentafelgesprekken bevestigen dat we daar vooral samen mee aan de gang moeten. In het leereffect voor de overheid en professionals is pijnlijk en duidelijk geworden dat er vaak a is gezegd, maar tot b kwam het niet. Logisch dat mensen nu eerst wel eens willen zien wat de grote woorden nu eigenlijk betekenen.”
32
Inhoudelijk èn methodisch succes Ed is tevreden over het verloop van de keukentafelgesprekken. “Het gaat uiteindelijk om de opbrengsten van de gesprekken. We hebben nu een goede basis. Waar ik enthousiast over ben, is het verloop van het proces zelf. Want we hebben het niet alleen als professionals gedaan, er zijn ook wethouders en vertegenwoordigers van de woningcorporatie aangeschoven. Vrijwilligers hebben na het gesprek een bloemetje bezorgd bij alle mensen waar een gesprek aan de keukentafel heeft plaatsgevonden. Dat droeg eraan bij dat mensen echt zijn ‘opengegaan’. We hebben veel hartelijkheid en betrokkenheid getroffen.” Wat Ed verder is opgevallen is het vermogen van veel bewoners van Vrieheide om de eigen situatie ondanks alles toch te relativeren. “Sommigen zien dat er een huis of de directe omgeving ‘bij de buren’ wordt verwaarloosd, maar ergens anders zien ze nog veel schrijnender situaties. Niets heeft een absolute waarde, dat blijkt ook weer uit de keukentafelgesprekken. Heel verrassend!”
33
Opbouwwerker Ans Fransen
“Je wordt geconfronteerd met een nieuwe blik, los van vastgeroeste ideeën” Net zoals Ed Hoogenboom is Ans Fransen opbouwwerker bij Alcander. Zij vond de keukentafelgesprekken een heel leuke en interessante ervaring. “Je weet van tevoren niet bij wie je terecht komt en hoe het gesprek zich zal ontwikkelen. Sommige gesprekken duurden wel twee uur.” Het bijzondere van Ans is, dat ze al heel lang in de wijk werkt en er zelf ook woont. Ans vertelt: “Zonder dat je je er zelf zo bewust van bent, heb je een bepaalde kijk op de buurt. Ik heb gemerkt dat het beeld in bepaalde opzichten wel wat vastgeroest was. Je realiseert je niet echt dat er geleidelijk aan dingen veranderen. Een voorbeeld? Een bepaalde straat benauwt mij persoonlijk, ik woon er zelf niet graag. Maar als je een bewoner van die straat dan hoort zeggen: mooier kan ik het niet hebben, voor mijn deur is het allemaal groen, dan verandert je eigen perspectief ook. Het is in dit werk heel goed wanneer de bewoners je confronteren met hun blik.”
Van moeheid naar betrokkenheid “Het verrassende van de keukentafelgesprekken was voor mij dat mensen zich echt openstellen voor veranderingen en er ook actief aan willen meewerken. Dat merk je in de gesprekken. Er was een soort moeheid in de wijk. Nu we in de keukentafelgesprekken de mensen echt persoonlijk en mondeling hebben aangesproken, verandert dat. De moeheid maakt voorzichtig plaats voor enthousiasme en betrokkenheid. Natuurlijk erkennen we dat het beter had gekund, maar gelijktijdig kun je ook wijzen op nieuwe kansen en dat we die met z’n allen moeten grijpen. Nu is de tijd er kennelijk rijp voor. Het was een verrijkende ervaring. Ook voor mij persoonlijk: het was een grote push om me weer te realiseren wat een leuk werk dit is en de sleur te doorbreken. En bovendien heb ik weer nieuwe bewoners ontmoet. In veel gevallen hadden zij een verfrissend nieuwe inbreng, wat je helpt om los te komen van de oude patronen.”
34
35
Bestuurder woningcorporatie Woonpunt Mirjam Depondt
“Eigenaar en bewoner tegelijk: niet gemakkelijk” De situatie in Vrieheide verschilt sterk van andere wijken en stadsdelen, omdat het gaat om particulier woningbezit”, zegt Mirjam Depondt, bestuurder van Woonpunt. Het is dan ook in de eerste plaats aan de eigenaren om voor goed voor hun woning en directe woonomgeving te zorgen. “Dat verschilt wezenlijk van de meeste situaties, waarin de gemeente en de corporatie zorgen voor kwaliteit en onderhoud. De inwoners van Vrieheide zijn zowel bewoner als eigenaar. Dat zijn twee verschillende rollen. Je moet dus met zo’n 900 huishoudens samen afspraken maken over het totaal. Bovendien moet je elkaar kritisch aanspreken als er zaken niet goed gaan. Dat is allemaal niet gemakkelijk. Het vraagt visie en deskundigheid. Wij hebben die in huis en van daaruit willen we helpen.”
Allemaal hetzelfde belang Wat is dan de rol van Woonpunt in Vrieheide? Mirjam Depondt legt uit: “Formeel hebben we er geen rol. Maar wij hebben als corporaties gezegd dat we onze ervaring graag beschikbaar stellen voor de wijkverbetering. Het is ons dagelijks werk om woningen goed te beheren, verbeterplannen te maken en te zorgen voor een efficiënte uitvoering. Wij vinden het onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om bewoners en gemeente, als beheerder van de openbare ruimte, in Vrieheide met raad en daad te helpen bij deze complexe opgave. Zo hebben we geholpen met een plan voor het aanzien van de tuinen, met mooi resultaat. Nog belangrijker: wanneer er een huis leeg komt te staan, dan willen wij zorgen dat dat huis verhuurd en beheerd wordt. Een goed functionerend Vrieheide is ook goed voor de aangrenzende wijken, waar wij wèl woningen bezitten. En het is goed voor Heerlen. Uiteindelijk hebben we allemaal hetzelfde belang. Daar dragen ook wij als corporaties graag een steentje aan bij met onze know how.”
36
37
Parkstadbestuurder Gerrit van Veghel
“Oplossingen komen van de mensen zelf”
Directeur Rabobank Parkstad Limburg Roger Holtus
“Iets terug doen voor de samenleving met onze kennis”
“Vrieheide heeft een bijzondere positie in de vele projecten voor wijkvernieuwing die er zijn. In heel Europa is verandering van de bevolkingssamenstelling aan de orde, maar de regio Parkstad, dus ook Heerlen, loopt daarin voorop. Alleen al de eigendomssituatie van de woningen is bijzonder in Vrieheide: er is veel particulier woningbezit. Dat betekent dat de eigenaren zelf de zorg voor hun woningen en de woonomgeving hebben. Dat komt dan niet meer automatisch voor rekening van gemeente en woningcoporatie. Het is heel goed dat ze, met hulp van de gemeenten en andere instanties, daar zelf actief mee aan de gang gaan. Als regio juicht Parkstad dit ondernemerschap van harte toe. Ook wij willen bevorderen dat de economie en het wonen hier attractief blijven. Een attractieve regio trekt mensen aan en houdt mensen vast. De nabijheid van de regio Aken, waar voorlopig nog bevolkingsgroei bestaat, is een extra stimulans om met z’n allen voor een goed woonklimaat te zorgen. Vooral de oplossingen die mensen zelf zien en bedenken, zorgen voor vooruitgang. Zeker wanneer ze zelf ook bezig gaan met de uitvoering, waar nodig ondersteund door de gemeente en het bedrijfsleven.”
De mensen van de Rabobank werken graag mee aan het verbeteren van de woonsituatie in Vrieheide. Met de financiële expertise van de bank willen ze mensen helpen, die in de problemen zijn gekomen. Roger Holtus van de Rabobank licht het zo toe: “Wij voelen ons maatschappelijk betrokken. Onze bank is gebaat bij een gezonde samenleving, op elk niveau. We zijn een coöperatie die uit de gemeenschap is ontstaan. Die oorsprong brengen we graag in praktijk in Vrieheide. Zo doen we iets voor de samenleving terug. Dat doen we onder andere door een budgetcoach beschikbaar te stellen aan gezinnen die graag steun willen bij het op orde brengen van hun geldzaken. Vaak gaat het om problemen door niet meer passende hypotheken. We proberen daarmee te voorkomen dat een huis verplicht verkocht moet worden. De opbrengsten zijn dan vaak niet genoeg om de schulden te dekken. Wij kunnen verschillende partijen bij elkaar brengen en samen vanuit onze vakkennis naar creatieve oplossingen zoeken. Dat is al in een aantal gevallen gelukt, daar zijn we erg blij mee.”
38
39
Harry van Dijck, manager vastgoed Weller
Corporaties kunnen nieuwe woonconcepten zoeken Manager Vastgoed Harry van Dijck van Weller is niet verbaasd over de huidige dynamiek in Vrieheide. Hij wijst erop dat de wijk al van oudsher een toonbeeld van sociale innovatie is. “Vrieheide heeft in het verleden vaak landelijk de aandacht getrokken, bijvoorbeeld met de resultaten van vormen van opvoedingsondersteuning (b.v. Homestart) en buurtecononie. Er was altijd een goed samenspel tussen actoren. De inwoners vertonen een enorme veerkracht. Dat zie je ook nu weer, nu de wijk weer opkrabbelt na een moeilijke periode. Vrieheide is in veel opzichten bijzonder. De woonkwaliteit is hier uniek, alleen al wat de stedenbouwkundige opzet en de groenvoorzieningen betreft. In de jaren ’90 werd hier ook vaart gemaakt met het landelijk initiatief ter bevordering van het eigen woningbezit voor sociale minima. Helaas leidt dat nu tot problemen vanwege de prijsontwikkeling van de woningen. Daar kunnen wij niet zoveel aan doen, maar we kunnen ons wel inzetten voor de bouwtechnische kwaliteit en het onderhoud van de woningen. Misschien kunnen wij bijvoorbeeld als corporaties helpen via onze mantelcontracten met leveranciers en aannemers.”
Omgeving van groot belang Harry van Dijck vertelt dat Weller onder andere de mogelijkheid onderzoekt om woningen aan te kopen en dan te verbouwen voor nieuwe woonconcepten, bijvoorbeeld atelierwoningen of woningen voor gezinnen die ook de (groot)ouders in huis willen nemen. “We hebben daarover contact met een architect die hart heeft voor dit soort ontwikkelingen”, aldus Van Dijck. “Wij gaan ervan uit dat de waarde van een woning wordt bepaald door de kwaliteit van die woning en voor meer dan de helft door de omgeving. Dat is voor ons ook een reden om in Vrieheide te investeren. Goede huizen in Vrieheide betekent een prettige buurt. Dat straalt af op de aangrenzende buurten waar wij veel woningen bezitten. Dus onze inzet is een mengeling van betrokkenheid bij de woonvoorzieningen, betrokkenheid bij de sociale structuur en waardebehoud van onze eigen woningen.”
40
41
42
43
Colofon Uitgave en realisatie Gemeente Heerlen en BMC Juli 2012 Meer informatie Gemeente Heerlen: Joost van Daal, 045 - 560 46 64 BMC: Ria Waarle, 033 - 496 52 00
44
