FOTO-ONDERZOEK VERTELT

FOTO-ONDERZOEK VERTELT Beleving van een wijk in beeld

april 2006

“Dit is ReVa: meewerken aan verbetering”

2

Foto-onderzoek vertelt

3


VOORWOORD

-5-

1

INLEIDING

-6-

2

DE ONDERZOEKSAANPAK 2.1 De respondenten 2.2 de Camera’s en de eerste resultaten 2.3 De interviews 2.4 Analysefase

-8-8-8-9-9-

3

HET VERHAAL ACHTER DE FOTO’S 3.1 Inleiding 3.2 Reacties van respondenten 3.3 Het verhaal per categorie 3.3.1 Parken en pleinen 3.3.2 Sociaal leefklimaat 3.3.3 Gebouwde omgeving 3.3.4 Verloedering 3.3.5 Opfleuren 3.3.6 Fiets 3.3.7 Veiligheid 3.3.8 Multicultureel 3.3.9 Voorzieningen 3.3.10 Parkeren 3.3.11 Top-3

- 11 - 11 - 11 - 12 - 12 - 14 - 16 - 18 - 19 - 20 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 -

4

CONCLUSIES 4.1 Inleiding 4.2 Inhoudelijke conlusies 4.3 Methodische conclusies 4.3.1 Wat zijn de toepassingsmogelijkheden van dit soort onderzoek? 4.3.2 Aandachtspunten

- 27 - 27 - 27 - 29 - 29 - 30 -

Bijlage 1: Brief aan de deelnemers Bijlage 2: Interview checklist Colofon

4


5


Voorwoord Dit rapport vertelt het verhaal van een foto-onderzoek als onderzoeksexperiment. Het vertelt het verhaal van de methode: haar kansen en haar beperkingen. En het vertelt het verhaal van hoe een groep betrokken en actieve bewoners van de wijk Regentes-Valkenbos hun wijk beleven. Een verhaal in beeld en tekst, waarin de bewoners letterlijk laten zien hoe ze naar hun wijk kijken. Het foto-onderzoek is op eigen initiatief van OIV tot stand gekomen. Het kwam voort uit een fotowedstrijd en groeide uit tot een idee om het gebruik van door respondenten gemaakte foto’s binnen beleidsonderzoek te verkennen. Als aanvulling op de bestaande enquêtes en burgerpanels of als een mogelijkheid om burgerparticipatie in onderzoek vorm te geven. Voor ons is dit onderzoek heel verrassend, leuk en leerzaam geweest. Wij hopen dat u na lezing van dit rapport tot dezelfde conclusie zal komen. Dit onderzoek zou niet mogelijk zijn geweest zonder de medewerking van de wijkagent Fred Staal en de medewerkers van bewonersorganisatie ReVa. In het bijzonder willen we Netty Baak en Karin Nanninga van de bewonersorganisatie bedanken, die ons organisatorisch contactpunt in de wijk waren en zorgden dat de camera’s opgehaald en ingeleverd werden. Het enthousiasme en de toewijding waarmee zij ons ter zijde stonden was voor ons een extra stimulans het experiment tot een succes te maken. En natuurlijk willen we de zestien ‘fotografen’ van Regentes-Valkenbos hartelijk bedanken voor hun tijd en enthousiasme die ze in het onderzoek hebben gestoken. Marco Wijers, Ada Moree, Anne Scheinberg, Nel Schrama, Carla Calia, Mandy Bierens, Cor Haanstra-de Haan, Mirjam Matthijssen, Mies van Bommel, Perry Lehmann, Arend van de Boom, Geraldine Goeloe, Leo van Velzen en Ed Dusschoten hartelijk dank voor jullie inzet! We hebben eventjes door jullie bril de wijk mogen bekijken en hebben genoten van alle mooie, boeiende, verrassende en kritische verhalen.

6

1


Inleiding

Aanleiding en doel van het onderzoek De gemeente Den Haag gebruikt al jaren verschillende onderzoeksmethoden om de mening van de burger te peilen: burgerconsultaties, stadsenquête, leefbaarheids- en veiligheidsenquête, panelonderzoek etc. Waardevolle instrumenten om op grote of minder grote schaal de Haagse inwoner te raadplegen over onderwerpen die de gemeente van belang acht. Deze onderzoeken hebben hun waarde, maar ook hun beperkingen. Voor nuances of achterliggende verhalen is vaak geen plaats en er zijn ook geluiden dat mensen enquête-moe beginnen te raken. De directe aanleiding voor voorliggend onderzoek is een fotoprijsvraag georganiseerd door de fractie van de Socialistische Partij in Schiedam. Het initiatief fascineert ons. In deze prijsvraag roepen zij de bevolking op om met foto’s te laten zien wat de kwaliteiten of verbeterpunten zijn van Schiedam. Onze interesse is gewekt. Is dit niet een prachtige manier om letterlijk en figuurlijk de mening van de burger in beeld te krijgen zonder een te grote sturende invloed vanuit het stadhuis? De deelnemer is vrij om te bepalen wat hij belangrijk vindt om te laten zien. Het is niet de onderzoeker die de respondent leeg trekt maar de respondent die naar eigen inzicht materiaal aanbiedt. Tijd dus om binnen de gemeente deze methode uit te proberen, die door anderen ook wel ‘de visuele prikkelmethode’1 wordt genoemd. We besluiten de fotoprijsvraag om te bouwen tot een experimentele onderzoeksmethode. Het doel is een groep burgers een camera te geven en hen te vragen hun woon- en leefomgeving te fotograferen. Daarna willen we de deelnemers interviewen over de onderwerpen die op de foto’s staan. Ons belangrijkste doel is de waarde van deze bijzondere vorm van kwalitatief onderzoek te achterhalen. In eerste instantie in methodologische zin en in tweede instantie ook inhoudelijk. Wat zijn de kansen en beperkingen van dit soort onderzoek? Kan het een aanvulling zijn op de grootschalige enquêtes? En welke andere mogelijkheden biedt het binnen beleidsonderzoek. We besluiten het foto-onderzoek uit te voeren naar de beleving van een groep betrokken en actieve bewoners in de wijk Regentes-Valkenbos, onderdeel van het stadsdeel Segbroek. Het onderzoek heeft twee doelstellingen met de nadruk op de eerste: • Een inventarisatie van de toepassingsmogelijkheden van deze onderzoeksmethode binnen beleidsonderzoek; • Een beeld verschaffen van hoe een groep betrokken en actieve bewoners in RegentesValkenbos hun wijk beleven.

Het onderzoeksgebied Het foto-onderzoek vindt plaats in de wijk Regentes-Valkenbos. Deze wijk, die uit het Regentessekwartier en het Valkenboskwartier bestaat, is onderdeel van het stadsdeel Segbroek. De keuze voor deze wijk is tweeledig. We willen het onderzoek graag in een achterstandswijk (GSB-wijk) doen. De bekende achterstandswijken in Den Haag, Transvaal en Schilderswijk, blijken de laatste tijd overvraagd met enquêtes en burgeronderzoeken. Dit lijkt ons geen goede basis om een nieuwe onderzoeksmethode uit te testen. Daarom kiezen we voor Regentes-Valkenbos. Dit is een gemengde wijk, met achterstandskenmerken en actieve bewoners en bewonersorganisatie. Een prima wijk om het foto-onderzoek uit te proberen.

1

Royers, T en L. de Ree 2003) De visuele prikkelmethode, in Tijdschrijft KWALON, nr. 23, jrg. 8. SISWO.

7


Het Regentesse- en Valkenboskwartier werd rond 1900 gebouwd. Achter brede wegen met statige herenhuizen liggen smalle straten met meer eenvoudige woningen. Het monumentale karakter en de menging van wonen en werken maakt het voor veel Hagenaars een aantrekkelijke wijk om te wonen. De wijk wordt doorkruist door de Weimarstraat, een belangrijke winkelstraat. Ten noorden van de Weimarstraat zijn de woningen over het algemeen van betere kwaliteit. In het zuidelijk deel heeft de afgelopen jaren op grote schaal stadsvernieuwing plaatsgevonden. Nieuwbouw en gerenoveerde oudbouw wisselen elkaar hier af. Op het enorme terrein van de vroegere gemeentereiniging is het wijkpark De Verademing aangelegd. Met sportvoorzieningen, paardenbak en speeltuin is dit een multifunctioneel hart van de wijk. Rond het park zijn nieuwbouwwoningen gerealiseerd. Opvallende kenmerken van het Regentesse- en Valkenboskwartier t.o.v. Segbroek: • relatief dicht bebouwd; • relatief veel inwoners met een niet-Nederlandse afkomst; • een hoger percentage werkzoekenden; • laag inkomen per huishouden; • relatief weinig binnen- en buitensportfaciliteiten. Bron: Stadsdeelanalyse Segbroek, Gemeente Den Haag, Dienst OCW, maart 2006.

8

2


De onderzoeksaanpak

Dit hoofdstuk volgt stapsgewijs, als een soort van handleiding, de fases die we doorlopen hebben bij de aanpak van het onderzoek. Achtereenvolgens komen aan de orde: de selectie van de respondenten, de foto-opdracht, de interviews, de analyse van het foto-en interviewmateriaal. 2.1

DE RESPONDENTEN

Via de beleidsmedewerker deconcentratie van de Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn in dit stadsdeel boren we een netwerk aan om potentiële respondenten te vinden. Omdat we vooral onderzoek doen naar de onderzoeksmethode zelf, is de representativiteit van de deelnemers voor ons niet zo belangrijk. Uit verschillende contacten (bewonersorganisatie, politie, welzijnsorganisatie) stellen we een lijst samen met 29 personen die we kunnen benaderen. Uiteindelijk selecteren we 20 bewoners (10 mannen en 10 vrouwen) aan wie we een camera uitdelen. Een gemeenschappelijk kenmerk van de respondenten is dat ze allemaal op één of andere manier betrokken en actief zijn in hun wijk. 2.2

DE CAMERA’S EN DE EERSTE RESULTATEN

De twintig bewoners ontvangen van ons, na telefonisch overleg, een brief waarmee zij een wegwerpcamera bij de wijkwinkel kunnen ophalen. We geven hen de open vraag mee: “We willen graag van u weten wat u vindt van uw eigen woonomgeving? Waar bent u trots op, of juist niet? Wat kan er verbeterd worden, of wat wilt u juist graag zo houden?” In dezelfde brief vragen we de camera uiterlijk na 4 weken weer in te leveren bij de wijkwinkel. Uiteindelijk ontvangen we 15 camera’s terug en één filmrolletje (een respondent gebruikt liever haar eigen camera met het oog op het milieu). Dit is ruim 75% van de benaderde deelnemers; een vrij hoge respons. Vooral de goede bekendheid van de deelnemers met de (dames van de) wijkwinkel lijkt hier erg belangrijk bij te zijn. Deze persoonlijke band maakt dat mensen trouw zijn in het ophalen en terugbrengen van de camera’s. Voor ons zijn de medewerkers van de wijkwinkel ook onmisbaar. Zij nemen een heel belangrijk deel van de logistieke werkzaamheden voor hun rekening. We laten de foto’s afdrukken en op CD-rom zetten. In eerste instantie om enkele foto’s eenvoudig digitaal in de eindrapportage te kunnen gebruiken. Maar de digitale opslag van de foto’s blijkt ook heel handig bij de analyse. Je kunt makkelijk tussen bestanden switchen en verhaal en foto’s aan elkaar koppelen. De foto’s gebruiken voor een mooie fotorapportage is minder haalbaar. De kwaliteit van de foto’s valt in sommige gevallen tegen. Vooral de foto’s die in het donker of schemer gemaakt zijn, zijn zonder uitleg van de respondent moeilijk te herkennen. In een excel-sheet nummeren we de foto’s per respondent en noteren we wat wij (denken te) zien. Onwillekeurig krijg je dan een beeld bij wat de respondent bedoelt met de foto. Dat we ons hier soms heel erg in vergissen, merken we pas later bij de interviews. Maar de eerste gang langs de foto’s geeft ons wel een grove indruk over waar de respondenten foto’s van hebben gemaakt. Het feit dat we in de beginfase van het onderzoek een wijkwandeling gemaakt hebben met de wijkagent komt ons nu goed van pas. Voor buitenstaanders onbekende plekjes of aandachtsgebieden in de wijk herkennen we nu op de foto’s.

9

2.3


DE INTERVIEWS

Met de foto’s gaan we terug naar de ‘fotograaf’ voor een interview. Het interview vormt een essentieel interactief onderdeel van dit onderzoek. Bijna alle gesprekken vinden bij mensen thuis, in de wijkwinkel of op de werkplek plaats. Een prettige bijkomstigheid is dat wij als onderzoekers weer eens achter het bureau vandaan komen en de dagelijkse praktijk van ‘onze’ Haagse burger kunnen zien en ervaren. De respondenten reageren vaak heel enthousiast en vinden het leuk om de foto’s terug te zien en erover te vertellen. Zij hebben veel werk gestopt in de foto’s en hebben heel doelbewust en gedurende enkele weken rondgekeken en foto’s gemaakt. De ruimte van de open vraag is goed benut. De tijd die wij als onderzoekers steken in het luisteren en noteren van de verhalen wordt zeer gewaardeerd. Tijdens de interviews bekijken we alle foto’s en horen zo het verhaal en de gedachten achter het gefotografeerde. Verassend is soms te horen dat er achter een foto een heel ander verhaal schuil gaat, dan dat wij in eerste instantie dachten. De aanvullende waarde van het interview wordt heel duidelijk. Het maakt duidelijk wat de fotograaf belangrijk vindt en waarom. Vooral de keuze van een top drie van belangrijkste foto’s dwingt de respondent tot het stellen van prioriteiten en is onderzoeksmatig zeer informatief. Het is niet alleen het verhaal achter de foto, maar ook het verhaal achter de cijfers in bijvoorbeeld de leefbaarheids- of stadsenquête dat steeds meer kleur krijgt. De foto’s leveren informatie op die beleidsmakers misschien wel meer zeggen, dan de kale cijfers uit de enquêtes. Waarom verzetten mensen zich bijvoorbeeld tegen sloop en nieuwbouw of hoe reageren ze op het opknappen van pleinen en straten bij hen in de wijk? Of wat doen huizenhoge hekken rondom een gloednieuw wijkpark met het gevoel van eigenwaarde van mensen? En hoe reageren mensen op particulier initiatief om het stoepje voor de deur of de straat op te vrolijken met plantenbakken? Welk onderwerp zien we vaak terug en in hoeverre verklaart dit een cijfer uit een enquête? Wat in ieder geval opvalt, is dat mensen spontaan ook veel positieve aspecten van hun leefomgeving laten zien. Geluiden die ambtenaren misschien minder vaak horen, omdat ze vaak alleen iets van de burgers horen als er dingen niet goed gaan en er geklaagd wordt over het beleid of de uitvoering ervan. 2.4

ANALYSEFASE

Het materiaal van bijna 400 foto’s en de achterliggende verhalen is de bron waar uit we putten om de vraag te kunnen beantwoorden hoe betrokken en actieve bewoners hun wijk beleven. Om grip te krijgen op de hoeveelheid informatie brengen we de foto’s en bijbehorende verhalen onder in categorieën. Zo krijgen we een werkbare structuur. De categorieën zijn achteraf vastgesteld aan de hand van overeenkomsten in de betekenis die aan de gefotografeerde onderwerpen werd gegeven. In totaal zijn tien categorieën gedefinieerd: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

parken en pleinen; sociaal leefklimaat; gebouwde omgeving; verloedering; opfleuren; fiets; veiligheid; multicultureel; voorzieningen; parkeren.

Daarnaast hebben we iedere foto een waardering van de respondent meegegeven. Dit kon zijn: positief, negatief, beide of neutraal. De foto’s zijn zo veel mogelijk in één categorie ondergebracht. In enkele gevallen komen de foto’s in meerdere categorieën voor, omdat het verhaal van de respondent bij de foto op meerdere aspecten betrekking had.

10

Tabel 2.1 Leeftijd < 20 jaar 20-40 jaar 41-50 jaar 51-60 jaar > 60 jaar

Kenmerken van respondenten Aantal 1 3 6 2 4

Geslacht Man Vrouw

7 9

Woonduur in de wijk 0-10 jaar 11-20 jaar 21-30 jaar 31-40 jaar 41 jaar of langer

5 6 0 3 2


Tabel 2.2 Onderwerpen en waardering van respondenten bij foto’s Onderwerp Positief Negatief Positief en negatief Parken en Pleinen 54 9 1 Sociaal leefklimaat 52 7 2 Gebouwde omgeving 43 9 3 Verloedering 10 40 5 Opfleuren 25 6 0 Fiets 3 26 2 Veiligheid 7 12 1 Multiculti 15 0 0 Voorzieningen 10 4 0 Parkeren 1 7 0

Neutraal 0 2 2 5 0 0 0 0 0 1

Genoemd totaal 64 63 58 57 31 31 20 15 14 9

11

3

Het verhaal achter de foto’s

3.1

INLEIDING


In dit hoofdstuk wordt per categorie een beeld gegeven van wat mensen erover te vertellen hebben. De nadruk van de analyse ligt niet op het kwantificeren, maar op het verhaal. Wat vinden de mensen storend en waarom? Of wat waarderen ze juist? Een indruk van hoe vaak een onderwerp door een respondent is vastgelegd of door hoeveel respondenten een onderwerp is gefotografeerd geeft je wel een gevoel van verhoudingen. Maar de tekst in het rapport is zoveel mogelijk verhalend en beschrijvend geschreven om recht te doen aan de opzet de mensen hun eigen verhaal te laten vertellen. 3.2

REACTIES VAN RESPONDENTEN

In hoofdstuk twee gaven we al even aan dat de deelnemers aan het onderzoek allemaal zeer positief reageerden op het initiatief. De aanpak werd als nieuw en verfrissend ervaren en mensen gaven soms aan dat ze bewuster of met andere ogen naar hun wijk zijn gaan kijken. Ook reageerden zij zeer positief op de interviews, waarin ze hun verhaal konden vertellen bij de foto’s. Soms kwamen hele verhalen los naar aanleiding van één foto. En soms bleek er achter een foto een heel ander verhaal schuil te gaan dan dat je in eerste instantie zou verwachten. Hieronder staan wat reacties van deelnemers ter illustratie. “Dit zijn de feiten” “Toen ik de uitnodiging kreeg had ik meteen een beeld van wat ik wilde fotograferen. Het was een gevoel van: hè, hè, nu kan ik al mijn opmerkingen en dingen eindelijk eens kwijt bij iemand van de gemeente.” “Veel van geleerd. Dat er toch nog best dingen in de wijk zijn die nog verbeterd kunnen worden.” “We hebben doelgericht foto’s gemaakt. We hebben ons echt gericht op het uiterlijk van de wijk en op de veiligheid.” “Leuke manier om naar je eigen buurt te kijken. Met andere ogen gaan kijken en meer gaan opletten. “Het positieve beeld is door de foto’s bevestigd.” “Je moet het niet één keertje doen, maar meer keer herhalen.” “Met een camera ga je gerichter fotograferen, anders dan een gesprek. En indrukwekkend de followup met de interviews.” “Als je door de wijk fietst zie je de mooiste dingen terug. Zaken waar je trots op bent. Trots omdat je onderdeel bent van deze wijk.” “Het is leuk om te merken dat er vanuit de gemeente aandacht is voor het stukje wijk waar je woont.”

12

3.3


HET VERHAAL PER CATEGORIE

Onderstaande tabellen geven een beeld van hoeveel respondenten een onderwerp hebben gefotografeerd en hoeveel foto’s per categorie zijn gemaakt. Categorie

aantal respondenten

Categorie

aantal foto's

Sociaal leefklimaat

16

Parken en Pleinen

64

Parken en Pleinen

13

Sociaal leefklimaat

63

Verloedering

13

Gebouwde omgeving

58

Gebouwde omgeving

12

Verloedering

57

Opfleuren

9

Opfleuren

31

Veiligheid

9

Fiets

31

Voorzieningen

7

Veiligheid

20

Parkeren

7

Multiculti

15

Multiculti

6

Voorzieningen

14

Fiets

6

Parkeren

9

De meest gefotografeerde onderwerpen zijn parken en pleinen, sociaal leefklimaat. Relatief weinig foto’s zijn gemaakt over het onderwerp parkeren, de voorzieningen in de wijk en het multiculturele karakter van de wijk. Op de volgende pagina’s worden de tien categorieën nader uitgewerkt. 3.3.1

Parken en pleinen

Onder parken en pleinen verstaan we openbare en onbebouwde terreinen met (in geval van park) grasperken, bomen, struiken e.d. • • •

Tweederde van de respondenten heeft een foto gemaakt van een park of een plein; Parken en pleinen: mooie plekjes in de wijk waar je lekker buiten kan zijn; Over het nieuwe wijkpark De Verademing lopen de meningen sterk uiteen.

Tweederde van de respondenten heeft in totaal één of meer foto’s gemaakt van pleinen en parken in Regentes-Valkenbos. In totaal zijn er dertien verschillende plekken gefotografeerd. Een absolute topper is het nieuwe wijkpark De Verademing, dat door de helft van de respondenten werd gefotografeerd. Andere parken en pleinen die door meerdere respondenten zijn vastgelegd zijn het Koningsplein, het Regentesseplein, het Newtonplein en het speelveldje aan de Copernicuslaan. Het Madam Curieplein en de Kraijeck playground zijn elk door twee verschillende respondenten gefotografeerd. De andere parken of pleinen die nog zijn gefotografeerd zijn bij de Karel de Roosstraat, het sportveldje bij de oude bibliotheek, het Kraijeck Plaza, het schoolplein in de Kepplerstraat en het Kepplerplein aan de Franklinstraat. De parken en pleinen die op de foto’s staan afgebeeld zijn door respondenten vooral gefotografeerd als de mooie plekjes in de wijk. In de verwoording over de parken worden termen gebruikt als, mooi, groen, lekker buiten zitten, fleurig, fijn rustpunt in de wijk, heerlijke speelplek, mooi opgeknapt, fijne ontmoetingsplek of echt een plek om trots op te zijn.

Het Kamerlingh-Onnesplein: specifiek voor jongeren

13


“Fantastisch speelpark (Newtonplein) . Bomen relatief netjes verzorgt. Mensen gaan er barbecuen. Fantastisch moet zeker zo blijven. Met Jonker Franshuis (ouderen) en jeugd.”

Ook noemen sommige bewoners de pleinen of de parken als plekken die helpen contact te leggen tussen bewoners. Niet alleen omdat men elkaar er zomers tegenkomt. Maar ook omdat verschillende bewoners zich actief inspannen om een plein mooi te krijgen of mooi te houden. Zo staat het plein voor betrokkenheid bij de buurt en sociale kwaliteit. Een voorbeeld van buurtbetrokkenheid is het Kamerlingh Onnesplein. Dit plein is mede door inzet van de bewoners specifiek ingericht voor de jongeren. Hier kunnen ze voetballen en op banken hangen. De speeltoestellen voor de kleine kinderen zijn bewust weggehaald, zodat de kleintjes geen last hebben van de jongeren en andersom. Een andere deelnemer vertelde over De Verademing en de voetbalclub Remo. Hoewel de voetbalclub de laatste jaren misschien een bedenkelijke roem heeft gekregen, heeft een clubje ouders besloten hun kinderen daar in de eigen wijk op voetbal te doen. Door een actieve rol in het bestuur van de club te zoeken, hopen deze ouders een positieve impuls te geven aan de club en indirect aan de wijk. De Verademing neemt een beetje een bijzondere positie in. Zoals we al zagen is de Verademing oververtegenwoordigd in al het beeldmateriaal. In de meeste gevallen fotograferen de respondenten een positief punt van dit park. “Speeltuin De Verademing. Verschrikkelijk leuk met (speel)apparaten. Bij warm weer is er ook een waterspeeltoestel.”

Speeltuin in De Verademing “De Verademing, fantastisch!. Moet allemaal nog groeien, maar hartstikke mooi.” “Hier zijn we aan het jeu de boulen. Ik wilde ook iets doen in het park. Er is dus ook iets voor ouderen. Heel leuk om te doen.”

Maar er is ook veel kritiek op De Verademing of de directe omgeving. De toegankelijkheid of juist het gebrek daar aan noemt men. Hekken zijn afgesloten, je moet weten bij wie je moet zijn om te organiseren dat je er ’s avonds gebruik van kunt maken en sommige delen zijn voor mensen die slecht ter been zijn niet goed te bereiken. ”De hekken die rond de sportvelden staan in De Verademing geven een beeld van een gesloten penitentiaire inrichting. Heel erg jammer.” “De Verademing kan beter aangekleed worden. We moeten het ermee doen, maar het had beter gekund. Het ziet eruit als een concentratiekamp. De boodschap is nu eigenlijk: “dit is een gevaarlijke buurt, we moeten onze eigendommen beschermen! Hekken eromheen want de mensen hier zijn een beetje sjofel schorriemorrie. Maak er dan iets leuks van, vooral met meer groen.” Sportvelden in De Verademing

14


Ook noemen meerdere respondenten het jammer dat De Verademing nu vooral bepaald wordt door de sportvelden en voetbalvereniging (Voetbalclub Remo). Hierdoor is het park maar beperkt toegankelijk voor publiek en is het niet een buurtpark à la Zuiderpark geworden, zoals sommigen voor ogen hadden. Hierdoor mist het een verankering in de buurt. “Dan heb je iets achter de hekken waar mensen niet naartoe gaan”

Een ander kritiekpunt dat vaker gehoord is, is de groenvoorziening rond De Verademing. Men heeft begrip voor het feit dat alles nog een beetje moet groeien en dat het met de tijd mooier zal worden, maar het zou allemaal wat sneller kunnen verlopen en er zou wat meer en mooier groen geplaatst kunnen worden. Tot slot zijn bewoners kritisch over de verzorging en onderhoud en vooral die van de directe omgeving. ”Dat kan toch niet, ruim dit soort troep nu op. In De Verademing komen zomers groepjes jongelui met een kratje bier om gezellig een beetje te praten. De verkeerde gasten gaan met de rotzooi die er omheen ligt lopen spelen en verzieken het dan weer voor die anderen. Als de verkeerden herrie gaan maken mogen de goeden niet meer in het park komen” “Je moet het blijven bijhouden want vuil trekt ander vuil aan. Als er toch al rotzooi ligt dan kan ik mijn rotzooi er nog wel bij gooien dat valt dan niet op.”

3.3.2

Sociaal leefklimaat

Sociaal leefklimaat is een behoorlijk breed begrip. In de context van dit onderzoek verstaan we er hier onder: - gezamenlijk (bewoners en gemeente) bewoonbaar (schoon, groen) houden van straat, buurt, wijk; - gezamenlijk veilig houden van straat, buurt, wijk; - contact onderhouden met buurtbewoners via informeel contact of vergaderingen etc.; - diversiteit in woningaanbod en bevolkingssamenstelling. • • •

Door iedereen gekiekt; Positieve verhalen over kleine en grote initiatieven om de straat, buurt of wijk leefbaar te houden; Investeren in sociaal contact tussen (buurt)bewoners houdt de wijk leefbaar. Alle respondenten hebben één of meer foto’s gemaakt over het onderwerp sociaal leefklimaat. Opvallend is dat het overgrote deel van de foto’s een positieve betekenis heeft. Slechts enkele foto’s tonen zaken waar mensen ontevreden over zijn. Veel respondenten zijn zich bewust van het feit dat klagen alleen niet helpt en dat je ook zelf de handen uit de mouwen kan steken of met alternatieve voorstellen kan komen:

De Hondiusstraatgroep

“Makkelijk om als bewoner op een troon te gaan zitten en te zeggen wat allemaal niet deugt. En burgemeester doe er eens wat aan. Je moet ook met alternatieven komen. Laten zien dat je bereidt bent met oplossingen te komen”

De meeste foto’s zijn gemaakt over het gezamenlijk bewoonbaar maken of houden van de omgeving. Dit varieert van kleine initiatieven als de vuilniszakken op één gezamenlijke plek bij elkaar zetten, een bankje voor de deur zetten, samen voor plantenbakken of perken

15


zorgen tot grotere initiatieven als het aanstellen van straatvertegenwoordigers, die de oren en ogen in een wijk kunnen zijn. Of het gezamenlijk schoonhouden van een speeltuintje. Aan de Karel de Roostraat houden ze regelmatig schoonmaakacties in het speeltuintje met de omwonenden. Behalve de schoonmaak stimuleert het ook het onderlinge contact. Een illustratief voorbeeld van gezamenlijke inzet voor de verbetering van de leefbaarheid is de Straatgroep Hondius. Enkele actieve bewoners hebben de straat geur en kleur gegeven door plantenbakken en bankjes neer te zetten. Voor hun initiatief hebben ze niet alleen de gemeenteprijs De Gulden Klinker ontvangen, maar ook het SBS-6 programma is langsgekomen om het initiatief een extra impuls te geven. Naar aanleiding van het ontstaan van straatgroepen constateert een andere bewoner dat het niveau waarop mensen actief betrokken zijn verschuift van buurtniveau naar de eigen straat of nog dichter bij huis. Ook het feit dat mensen tegenwoordig minder tijd hebben doordat ze overdag drukke banen hebben en ´s avonds met de kinderen bezig zijn lijkt daarbij een rol te spelen. Een aantal mensen noemt in positieve zin de inzet van de gemeente om de leefbaarheid te behouden of te verbeteren. Voorbeelden ervan zijn het ondersteunen van initiatieven als de straatvertegenwoordigers, het opknappen van straten en pleinen (Weimarstraat en Regentesseplein). Ook bewonersparticipatie is een belangrijk aspect van sociale leefbaarheid. Uit een aantal bijdragen van de respondenten komt naar voren dat men ontevreden is over wat de gemeente doet met de reacties en voorstellen van de De vrijwilligers van de nachtpreventie bewoners. Voorbeelden zijn de sloop van sociale woningbouw en de inrichting van het wijkpark De Verademing: “Mensen zijn gelukkig daar tegen geringe kosten te kunnen wonen. Aantal sociale huurwoningen neemt alleen maar af in Den Haag. Waar moeten mensen naartoe met een beperkt inkomen? De sociale functie, opvang van zwakkeren, telt kennelijk nu niet meer.” “De hekken om de sportvelden geven een beeld van een gesloten penitentiaire inrichting. Het gevoel dat bij mensen leeft is: we hebben het opgedrongen gekregen". Er is een vreemde voetbalclub, die is niet van ons. Wat moeten we ermee.”

Onder sociaal leefklimaat verstaan we ook het gezamenlijk zorgen voor een veilige leefomgeving. Het nachtpreventieteam in Regentes-Valkenbos is zo’n voorbeeld van een gezamenlijke aanpak van politie, bewoners en gemeente. Drie respondenten zijn zelf actief in de nachtpreventie en zeer enthousiast over deze vorm van betrokkenheid bij hun eigen wijk. Het volgende citaat illustreert goed wat mensen beweegt om mee te doen: “Ik ben een doener. Je kunt vergaderen en zeggen dat de politie meer moet doen in de wijk. Maar de politie kan ook niet alles en ziet niet alles. Je leeft hier met z´n allen. Ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheid…..En leuk om allerlei soorten mensen uit de wijk te leren kennen. Er is respect naar elkaar. Doordat je ´s Burenhulp: grote schoonmaak bij een buurvrouw in de problemen

16


nachts loopt ga je overdag ook meer opletten. Je weet meer dingen, je ziet meer dingen. Je kunt andere buurtbewoners ook inlichten”

Veel foto’s zijn ook gemaakt over het belang van sociaal contact tussen buurtbewoners. Bij deze foto’s draait het om zaken als het gezamenlijk organiseren van een braderie, met de buren kletsen, het elkaar vriendelijk begroeten, bankje als ontmoetingsplek, buurvrouw uit de penarie helpen of in bewonersoverleggen oplossingen bedenken voor buurtproblemen. De kerk aan de Beeklaan (naast Heilighart School) is door bewoners ingebracht als een mooi fenomeen dat gelukkig van sloop is behoed. “mooie ontmoetingsplek voor veel mensen in de wijk, men denkt erover een interreligieus centrum van te maken”. Een aantal foto’s gaan over enkele specifieke bevolkingsgroepen in de wijk, waarmee men samenleeft: jonge inwoners (verjonging), sociaal zwakkeren (Parnassia) en “intimiderende” jongeren. De verjonging wordt als positief ervaren. De aanwezigheid van het centrum van Parnassia wordt geaccepteerd, maar wat betreft de plannen voor uitbreiding zijn er twijfels over de draagkracht van de directe omgeving. De hangende jongeren op het Copernicusplein worden voor de spelende kleinere kinderen als intimiderend ervaren. 3.3.3

Gebouwde omgeving

Onder categorie ‘gebouwde omgeving’ zijn alle onderwerpen ondergebracht die op enigerlei wijze te maken hebben met de fysieke omgeving, die door de mens is ´gebouwd´. Hieronder vallen foto’s over gebouwen, straten, kades en beeldbepalende objecten als fabrieken, lantaarnpalen, lichtreclames etc. • • •

het historische karakter van de wijk boeit en bindt; het onderhoud van straten, pleinen en kades in de wijk wordt gezien en gewaardeerd; Minder enthousiasme is er over de afwijkende nieuwbouw tussen de historische herenhuizen.

In totaal heeft driekwart van de respondenten foto’s over dit onderwerp gemaakt. De meeste foto’s (75%) hebben een positieve betekenis. De meeste foto’s zijn gemaakt over de renovatie en het behoud van het historische panden in de wijk. Deze foto’s zijn vooral gemaakt in het Regentessekwartier. Deze wijk werd rond 1900 gebouwd en wordt gekenmerkt door een afwisseling van brede wegen en lanen met statige herenhuizen en daadachterliggende smalle straten met meer eenvoudige woningen. Uit de foto’s en de verhalen van de respondenten blijkt dat het historische en monumentale karakter van deze wijk erg gewaardeerd wordt en dat men huiverig is voor sloop en nieuwbouw. Ook de plaatsing van mooie authentieke lantaarnpalen wordt door een Mooie herenhuizen en authentieke lantaarnpaal aantal mensen genoemd als een positief aspect. Naast de gebouwen en straten in de wijk zijn ook een aantal foto’s gemaakt van dakterrassen en (binnen)tuinen. De mensen blijken in een stedelijke omgeving ook veel waarde te hechten aan groen en verzorgde terrassen en tuinen. Zoals ook blijkt bij het thema ‘opfleuren’, dat later in dit hoofdstuk wordt beschreven.

17


Een bewoner vertelde een leuke anekdote over een twist over de kleur van een brug over het verversingskanaal (Suezkade): “Gemeente had vroeger de eigenschap om alles (o.a. hekwerken) groen te verven. In jaren ´70 was er een kunstenaar die wilde alles geel verven. ´s nachts verfde hij geel wat de gemeente net groen had geverfd. Zo ging dat een paar keer op en neer. Uiteindelijk is de man opgepakt. Maar nu zie je nog steeds dat een deel van de brug groen en een deel geel is. Stukje geschiedenis. En zo´n prachtige lantaarnpaal. Die brandt toch maar weer.”

Regentes-Valkenbos kent ook een aantal gebouwen die opvallen doordat ze in positieve zin afwijken van hun directe omgeving. Eén respondent heeft een aantal van deze gebouwen gefotografeerd: de moskee (Gaslaan) tussen de kleine arbeiderswoningen, de gasfabriek, en

Bijzondere nieuwbouw en…….

….historische lanen

de nieuwbouwflat aan de Loosduinseweg met de grote beelden van een man en een vrouw voor de deur. Ze representeren voor hem het gevarieerde karakter van de wijk: multicultureel, rijke en arme mensen, oude en jonge mensen etc. Een wereldje op zich waar ook een industrieel complex als de gasfabriek tussen de woningen en de winkels in past. Verder wordt over het algemeen het gemeentelijk onderhoud dat de laatste jaren heeft plaatsgevonden aan straten en kades in de wijk zeer gewaardeerd. De renovatie van de Weimarstraat en het onderhoud van de Conradkade zijn voorbeelden die genoemd worden. Verrassend is ook het verhaal van een respondent bij twee foto´s van een mooie witte muur met enkele graffititeksten: hij wil hiermee juist laten zien dat er eigenlijk nauwelijks graffiti voorkomt in deze wijk. Een aantal bewoners heeft foto’s gemaakt van onderwerpen waar ze zich aan storen of die ze liever anders zouden hebben. Het meest gefotografeerd is de nieuwbouw in de wijk die de oude historische panden heeft vervangen of gaat vervangen. Deze nieuwbouw wordt door de fotografen over het algemeen gezien als een verstoring van het historische karakter van de straat. Of in het geval van sloop van de hele straat als het verloren gaan van karakteristieke panden. Overigens is men over de nieuwbouw rondom het park De Verademing over het algemeen wel positief. Andere storende elementen die genoemd zijn: lelijke moderne lantaarnpalen, de gasfabriek en de sterke verlichting van het uithangbord ´Stadsdeelkantoor Segbroek´. Er zijn ook een aantal onderwerpen waar men zowel goede als minder goede kanten aan ziet. Of waar men een neutraal oordeel over heeft. Deze foto’s gaan onder andere over de architectuur van het park De Verademing, het niet helemaal afmaken van een renovatie van een straat, het dilemma van investeren in of afbreken van karakteristieke woningen.

18

3.3.4


Verloedering

Onder de categorie ´verloedering´ zijn alle foto´s ondergebracht die gaan over het verval en de verslonzing van de buurt in fysieke zin. • • •

Vooral bekende verloederingsthema’s als leegstand, verval, zwerfvuil, achtergelaten grofvuil en graffiti; Ook positieve foto’s over de afwezigheid of succesvolle bestrijding van verloedering; De ergernis over hondenpoep valt mee.

Tweederde van de deelnemers heeft foto’s over dit onderwerp gemaakt. Een paar bewoners hebben foto’s gemaakt van straten en pleinen met het doel te laten zien hoe mooi een straat of plein eruit ziet als het opgeknapt is. Of hoe relatief weinig graffiti er in de wijk voorkomt. Of hoe schoon de straten blijven als bewoners de beschikking hebben over vuilcontainers, waarin ze hun vuilnis kunnen opslaan. Stuk voor stuk voorbeelden van hoe wijkbewoners het onderhoud en het schoonhouden van hun buurt door gemeentelijke diensten waarderen. Maar het overgrote deel van de foto’s is gemaakt van plekken en situaties waar mensen zich storen aan de vuilnis, leegstand, verval, graffiti, hondenpoep etc. Veel foto’s zijn genomen van huizen, etages of winkels die leegstaan of achterstallig onderhoud vertonen. Een bewoner heeft ruime aandacht besteed aan de huizen die op de nominatie staan gesloopt te worden aan de Constant Rebecquestraat. “Dit is het ergste stukje. Als je hier langsfietst zou je inderdaad denken gooi de boel maar plat. Het is gekraakt geweest en zo nu en dan liggen de ruiten eruit….De corporatie wil er nieuwbouwwoningen neerzetten…..Het is een stukje historie in de stad en het hoort er echt bij….Ik vind dat het hele wijkje gewoon moet blijven staan. Je zou het zelfs nog in oorspronkelijke staat kunnen terugbrengen”.

Een ander onderwerp waar meerdere mensen tegen te hoop lopen is de rondslingerende vuilnis of het grofvuil dat gewoon op straat wordt achtergelaten na het verlaten van de woning. Eén bewoner stoort zich aan het verkeerd aangeboden grofvuil, maar ook aan de manier waarop de gemeente daarop reageert: “Hier staat een hele huisraad op straat. Komen er vervolgens mensen die stickeren met ‘verkeerd aangeboden’. Waanzin ten top. Ruim het dan op! Voor mensen die niet weten hoe het werkt is het nu net alsof het niets uitmaakt. Sticker dan tenminste ook in alle vreemde talen. Dit is van een huisjesmelker, die iemand eruit zet en alles op straat flikkert. Die (huisjesmelkers) moeten sowieso aangepakt worden, omdat ze het niet fatsoenlijk doen”.

Bergen met bedrijfsafval

In de Weimarstraat constateert een bewoner dat het aanbod van (bedrijfs)afval enorm is. Hele bergen afval staan wekelijks bij hem voor de deur. Vooral het losse afval dat blijft liggen nadat de vuilnismannen zijn langsgekomen is het meest storend. “vuilnismannen nemen alleen mee wat ze in een paar grepen kunnen pakken. Regelmatig blijven dingen liggen (o.a. losse pizzadozen) Ik stop restanten vaak in een vuilnisbak. De jongens van de horecagelegenheid hier beneden doen het inmiddels ook.

Goed voorbeeld doet goed volgen. Zo is het nu eenmaal!” Een extra ophaaldag zou volgens hem geen overbodige luxe zijn.

19


Graffitivervuiling is door relatief weinig mensen (3) gefotografeerd. Toch wordt het ervaren als een lelijk en als een verschijnsel dat andere rommel en troep aantrekt. “Graffiti is verschrikkelijk lelijk. Is er altijd. Soms wordt het overgeschilderd. Dit was laatst weer nieuw”

Een andere ergernis is dat sommige renovatieprojecten of opknapbeurten niet goed worden afgemaakt. Een braakliggende omheind terrein naast prachtige nieuwbouwwoningen of een rommelige middenberm met veel onkruid of graffiti in een straat met prachtig gerenoveerde panden. Ook het contrast tussen de prachtig opgeknapte Weimarstraat en de vervallen panden in het stukje Beeklaan (tussen Weimarstraat en Loosduinsekade) is twee bewoners opgevallen. Ze doen beide een oproep aan de gemeente vooral de Beeklaan niet te vergeten. Opmerkelijk is dat slechts twee mensen foto’s hebben gemaakt van hondenpoep op de stoep. Dit is opvallend omdat hondenpoep vaak ergernis nummer 1 is. Ook in de leefbaarheidsenquête 2004 wordt de ergernis van zwerfvuil en hondenpoep nog door respectievelijk 20 en 27% van de mensen in Regentes en Valkenbos genoemd. 3.3.5

Opfleuren

Onder opfleuren verstaan we alle initiatieven, vanuit de gemeente of de bewoners zelf, die bijdragen aan een plezierige woonomgeving. Deze categorie vertoont een zekere overlap met de categorie ‘sociaal leefklimaat’. Onder opfleuren zijn zoveel mogelijk onderwerpen samengebracht die gaan over een ‘fysieke opfleuring’ van de wijk, bijvoorbeeld bloembakken en groen. De onderwerpen onder sociaal leefklimaat hebben meer te maken met het sociale aspect van leefbaarheid. • •

Gemeentelijke zorg voor groen op straten en pleinen heeft blijvende aandacht nodig; Je eigen straat, huis of plein opfleuren met plantenbakken of zo is goed alternatief;

Opvallend vaak zijn in positieve zin plantenbakken of geveltuintjes gefotografeerd, die door mensen zelf zijn neergezet. Ook zijn veel foto’s gemaakt van groenvoorzieningen die door de gemeente verzorgd worden: narcissen in de berm, groene perkjes, aanplant en onderhoud van bomen (in gerenoveerde straten), onderhoud van kades. Uit de verhalen bij de foto’s wordt duidelijk dat mensen het eigen initiatief van bewoners die de straat opfleuren zeer waarderen, maar ook heel blij zijn als de gemeente investeert in het groen en fleurig houden van de wijk. “Hier hebben bewoners gewoon twee oude vuilnisbakken gebruikt. Ze hebben ze een leuk kleurtje gegeven en hortensia’s erin gestopt. Wauw dit is leuk. Een stuk creativiteit in de wijk en kost niet veel. Weet niet of ze vastgekit zijn.” “Ik geniet van de narcissen in de berm van de Loosduinseweg.“ ”Heel klein stukje met heel veel groen. Dat moeten ze (de gemeente) vaker doen. Gewoon veel meer groen in de wijk. Nog een paar boompjes erbij!”

- 19 -

20


Toch kan je het opfleuren van de stoep met plantenbakken voor het huis ook heel anders beleven: “Wijk zeurt heel erg dat ze groen in de straat wil, maar als je deze straat in komt dan is er te veel groen. We lopen krantjes daarzo. En dan moet je van deur tot deur helemaal omlopen voor je bij de volgende kan. En hoe ze het allemaal neergezet hebben, met potjes en plantjes geeft een heel rommelig gezicht. Er staan plantenbakken in de weg.”

De foto’s waar mensen iets laten zien waar ze niet tevreden mee zijn gaan vooral over het gebrek aan gemeentelijke zorg voor het groen in de wijk. Vooral bij werkzaamheden in straten worden vaak bomen verwijderd, die vervolgens niet, of pas na lange tijd, weer terugkomen. Eén respondent heeft in de buurt van de Gaslaan veel omgekapte bomen en kale straten gefotografeerd. Zij koppelt het gebrek aan inzet van de gemeente heel duidelijk aan een gevoel van eigenwaarde: “Er is te weinig groen in de wijk. De gemeente gaat daar (bv. het wieden van onkruid) te nonchalant mee om. Het onverzorgde geeft mij een gevoel van ‘het niet waard zijn’. Hetzelfde met de hekken bij het park De Verademing. Deze geven mij het gevoel van ‘jullie zijn niet goed, jullie zijn het niet waard, jullie zijn gevaarlijk, jullie slopen alles’. Dit brengt niet het beste in de wijk naar boven.”

Opfleuren kan ook begrepen worden als ‘creativiteit en kunsten in de wijk brengen’. Eén iemand maakte foto’s van bewoners die op straat zaten te musiceren.

“De muziekklanken fleurden de straat op”

“Leuk dat mensen zo buiten gaan zitten. De muziekklanken fleurden de hele straat op. Leuk dat we dat in onze wijk hebben. Er wonen veel artiesten en kunstenaars in de wijk. Geeft meerwaarde.”

Een ander is heel blij met het kunstwerk dat in het water voor de gasfabriek staat. En ook de toegenomen ruimte en aandacht voor kunstenaars in de Weimarstraat is door een respondent vastgelegd. Het artistieke en creatieve karakter van de wijk wordt door meerdere mensen als een positieve kant van Regentes-Valkenbos ervaren. Een beeld dat overeenkomt met de waardering van het multiculturele karakter van de wijk, dat ook uit veel bijdragen blijkt. 3.3.6

Fiets

Onder de categorie ´fiets´ verstaan we alles wat betrekking heeft op het gebruik, het stallen en afdanken van fietsen. • •

Het ontbreekt aan voldoende stallingsmogelijkheden voor de fiets; Afgedankte fietswrakken zorgen voor ergernis;

Over het onderwerp fiets zijn relatief veel foto’s per respondent gemaakt. Ruim éénderde van de respondenten heeft de fiets als onderwerp gefotografeerd. De meeste foto’s gingen over onderwerpen waar mensen zich aan storen. Het merendeel van de foto’s uit deze categorie hebben betrekking op het gebrek aan stallingvoorzieningen voor fietsen en in het bijzonder fietsbeugels om de fietsen tegenaan te zetten. Meerdere mensen geven aan dat het huidige aantal fietsenbeugels en

21


fietsenstallingen onvoldoende is voor het aantal bewoners in de straten. De wijk kent veel kamerbewoners en bovenwoningen. Deze mensen hebben weinig of geen mogelijkheden om hun fiets binnenshuis te stallen. Hierdoor worden fietsen her en der tegen bomen, (lantaarn)palen of huizen gezet.

Straatbeeld zonder fietsbeugels

….en straatbeeld met fietsbeugels

“Dit zijn de enige drie fietsbeugels in de straat op zoveel bewoners. Voor benedenbewoners is het geen probleem, maar we hebben ook veel bovenhuizen.” “We moeten uit de auto en op de fiets, maar over voorzieningen wordt waarschijnlijk pas over een paar jaar nagedacht.”

Dat mensen de fietsbeugels waarderen blijkt ook wel uit het feit dat vier foto’s gemaakt zijn van fietsbeugels waar men heel tevreden mee is. Een aantal respondenten noemt de rondslingerende fietswrakken tegen lantaarnpalen, bomen en fietsbeugels een bron van ergernis. Eén respondent constateert dat veel fietswrakken achtergelaten fietsen zijn van verhuisde mensen. Niemand is meer verantwoordelijk voor deze fietsen en dus gebeurt er niets mee. Deze respondent doet ook de suggestie dat de straatvertegenwoordiger in samenwerking met de grofvuildienst hier een taak zou kunnen vervullen. Kapotte fietsen geven een rommelige uitstraling en trekken troep aan. Of zoals een respondent het verwoordt “men laat rotzooi achter waar het al een rotzooi is”. “Ik zag een keer een auto aan komen rijden met een fiets achterop en die stopte en zette de fiets gewoon tussen de andere kapotte fietsen. Volgens mij is het gewoon neerzetten en wegrijden en ik ben van die fiets af.“ “De fietsen die er overdag staan zijn vaak de fietsen die eigenlijk weg kunnen. Het handhavingteam heeft ook wel gekeken. Maar ik weet niet hoe dat werkt. Ze hebben dan van die computertjes en daar schrijven ze wat in op, maar er is nog niks gebeurd.”

Sommige respondenten hebben ook situaties gefotografeerd van onduidelijk en onveilige situaties voor fietsers. Het gaat hier ondermeer om de onduidelijke overgang van het nieuwe en opgeknapte fietspad van De Mient naar de Weimarstraat en het dubbelparkeren op straten waardoor het fietspad geblokkeerd wordt en fietsers moeten uitwijken.

22

3.3.7


Veiligheid

Onder het onderwerp ´veiligheid´ zijn alle foto´s ondergebracht die betrekking hebben op verkeersveiligheid of een gevoel van veiligheid. • • •

Uitgevoerde verbeteringen in de verkeersveiligheid zijn niet onopgemerkt gebleven; De veiligheid van fietsers behoeft meer aandacht; Een gevoel van onveiligheid op straat is zeer beperkt aan de orde gekomen.

Iets meer dan de helft van de respondenten heeft foto´s gemaakt over het onderwerp veiligheid. De meeste foto’s hebben betrekking op de verkeersveiligheid in de buurt, zowel in positieve als in negatieve zin. Een aantal bewoners heeft foto’s gemaakt over verbeteringen die door de gemeente zijn aangebracht in de verkeersveiligheid en die door hen gewaardeerd worden. Bijvoorbeeld de aanleg van verkeersdrempels in de Boylestraat, de plaatsing van grote natuurkeien bij het speelpleintje aan de Karel de Roostraat, en het instellen van éénrichtingsverkeer in de Columbusstraat. In sommige gevallen Keien bij speelpleintje Karel de Roostraat hebben ze zelf actief bijgedragen aan de totstandkoming van deze verbeteringen door bij de gemeente op deze aanpassingen aan te dringen. Ook is een aantal foto’s genomen van verkeersonveilige of onduidelijke situaties. Een bewoner maakte een foto van spelende kinderen in zijn straat en vertelde dat hij het liefst een bord in de straat zou zien waarop weggebruikers gewaarschuwd worden voor spelende kinderen. Een andere bewoner fotografeerde een verkeersdrempel in een straat tussen de Laan van Meerdervoort en het Koningsplein en gaf het volgende commentaar: “Wat je ziet gebeuren is dat mensen met de auto (vanaf de Laan van Meerdervoort) een aanloop nemen en pas hier met een klap remmen voor de eerste verkeersdrempel. In mijn beleving zou er aan het begin van de straat één drempel bij moeten komen, zodat mensen eerder door hebben dat het hier een 30 km-zone is”.

Ook is een onoverzichtelijke oversteekplaats op de Laan van Meerdervoort gefotografeerd, waar veel schoolgaande kinderen langslopen. Het voetgangerslicht gaat samen met naar rechts afbuigende auto’s op groen. “Je moet hier wel erg oppassen. Misschien zouden ze er klaar-overtjes neer moeten zetten of de afstelling moeten aanpassen”. Onveilige verkeerssituatie voor fietser Er is ook een aantal foto’s gemaakt over onduidelijke en daarmee soms onveilige verkeersituaties voor fietsers. Het gaat hierbij ondermeer om dubbelgeparkeerde auto’s of vrachtwagens op het fietspad, abrupt stoppen van het mooie fietspad langs De Mient op de

23


overgang naar de Weimarstraat, onduidelijke situatie op kruispunt bij het nieuwe stadsdeelkantoor, onduidelijke situaties bij werkzaamheden aan het tramspoor. Eén respondent gaf specifiek aan de voorkeur te geven aan het type fietspad dat tussen trottoir en geparkeerde auto’s inloopt (vergelijk Thorbeckelaan of Loosduinseweg). Deze fietspaden voorkomen dat fietsers (plotseling) moeten uitwijken voor openslaande portieren of dubbel geparkeerde auto’s of ladende en lossende vrachtwagens. Relatief weinig foto´s gaan specifiek over het gevoel van sociale onveiligheid dat mensen ervaren door de sfeer in de wijk. Coffeeshops of rondhangende jongeren rond diverse kleine horecagelegenheden (bv. afhaalrestaurants) zijn situaties die bewoners vooral ´s avonds een onveilig gevoel geven. Maar soms kan met een kleine aanpassing de sfeer volledig verbeteren. Eén bewoner geeft aan heel blij te zijn met de nieuwe lantaarnpalen in de Halleystraat: “met deze verlichting zie je nu in ieder geval wat er voorbij loopt”. 3.3.8

Multicultureel

Onder ´multicultureel´ verstaan we alles wat betrekking heeft op de multiculturele uitingen in de wijk, zowel fysiek als sociaal. •

Het multiculturele karakter als kwaliteit van de wijk;

Ruim éénderde van de respondenten heeft foto’s gemaakt van zaken die het multiculturele karakter van de wijk vertegenwoordigen. Opvallend is dat aan alle foto’s een positieve betekenis wordt gegeven. Zonder uitzondering waarderen de respondenten, die foto´s over dit onderwerp gemaakt hebben, het gemengde multiculturele karakter van hun wijk. De foto’s gaan vooral over de vermenging van verschillende etnischculturele uitingen in de wijk.

De Hollandse snackbar naast de Turkse döner kebab

Bijvoorbeeld de diversiteit aan winkeltjes in de wijk: de Surinaamse roti-shop, de Turkse supermarkt, de Hollandse snackbar naast de Turkse döner kebab. Volgens de respondenten bestaat alles in goede harmonie met elkaar en dat wordt zeer gewaardeerd.

“ Dit is een Egyptische bakkerij. Deze mensen zijn Egyptisch en islamitisch en verkopen ook veel dingen over de koran. Ik ben joods en voel me altijd welkom.” “ Onze Turkse supermarkt in de Weimarstraat. De bakker zit ernaast. Zijn alle twee op zondag open en dat is ideaal!. Zaterdag is het altijd overal even druk en heb ik geen zin om boodschappen te doen. Zondag haal ik hier lekkere verse croissants.”

Een ander voorbeeld van een succesvol samengaan van verschillende culturen is een Islamitische basisschool, die gehuisvest in een oud (christelijk) schoolgebouw: “Dit laat voor mij echt een poldercompromis zien. Onder de Islam mogen er helemaal geen beelden van mensen getoond worden. En hier zie je een beeld (red: gevelbeeld) van een vrouw met kinderen.”

Of de katholieke kerk aan de Beeklaan, die door protest vanuit de buurt voor sloop behoed is en waar verschillende religieuze gemeenschappen gebruik van maken. Er wordt over gedacht er een interreligieus centrum van te maken.

24


“Wordt nu gebruikt door een Zuid-amerikaanse gemeenschap. Op zondagmorgen hoor je de klokken galmen. Prachtig!”

En tenslotte de groen-witte moskee aan de Gaslaan die door een respondent wordt gezien als een belangrijk voorbeeld van een goede samenwerking tussen de buurt en de moskee. De persoonlijke inzet en betrokkenheid van de moskeegangers om iets gemeenschappelijks in de wijk te doen wordt zeer gewaardeerd. Door een deelnemer zijn een aantal foto’s gemaakt van een klas voor huiswerkbegeleiding voor Katholieke kerk aan de Beeklaan kinderen uit de buurt. Dit is een vrijwilligersproject van de Papua- vereniging, dat investeert in de ontwikkeling van (allochtone) kinderen uit de buurt. 3.3.9

Voorzieningen

Onder voorzieningen verstaan we hier alle fysieke voorzieningen die in de wijk aanwezig zijn. •

Een wijk met diverse voorzieningen in de nabijheid.

Iets minder dan de helft van de respondenten heeft een foto of meerdere foto’s gemaakt over voorzieningen of het ontbreken ervan in de wijk. Opvallend vaak is het nieuwe stadsdeelkantoor van Segbroek gefotografeerd. In dit gebouw zijn tevens het politiekantoor, de bibliotheek en de C1000 gevestigd. Mensen waarderen de nabijheid, maar ook de clustering van voorzieningen. De vorige ligging van het Stadsdeelkantoor aan de Sportlaan was voor de mensen uit Regentes-Valkenboswijk wat verder weg. “Een aanwinst voor de wijk. De bieb, het stadsdeelkantoor, politie en C1000. Alles bij mekaar. Heel praktisch. En een parkeergarage waar je kunt parkeren om boodschappen te doen. Binnen een bepaalde tijd is het ook nog gratis”

Een andere bewoner vindt het vooral belangrijk dat mensen weten waar het stadsdeelkantoor is, voor het geval je vragen hebt. De centrale ligging op de kruising Valkenboslaan en Weimarstraat draagt daaraan bij. Stadsdeelkantoor Segbroek: clustering van voorzieningen

Andere voorzieningen die de bewoners waarderen, zijn de openbaar vervoervoorzieningen om de hoek, de brievenbus voor de deur en de huismeester in de flat. De nabijheid en snelle beschikbaarheid spelen ook hier weer een belangrijke rol. Door twee personen wordt de buurtsupermarkt/bakkerij Firat in de Weimarstraat genoemd. De één is vooral te spreken over de openstelling op zondag en de ander voelt zich vooral heel welkom in de zaak en maakt zich zorgen over zijn bestaan tussen de oprukkende supermarktketens. “Zaterdag is het altijd overal even druk en heb ik geen zin om boodschappen te doen. Zondag haal ik hier lekkere verse croissants”

25


“De C1000 zit precies tussen de EDAH en de Albert Heijn in. Die kleine winkels hebben wel iets andere spullen, maar ik denk wel dat ze concurrentie hebben van die grote supermarkten. In hoeverre wordt daar rekening mee gehouden bij de plannen?”

Door één respondent is de wijkwinkel gefotografeerd als een gewaardeerde voorziening in de wijk. Het is plek waar je binnenloopt om te horen hoe het gaat in de wijk: “Daar hoor ik altijd wat er speelt in de wijk, wat zijn er voor projecten, wat zijn er voor problemen of verhalen van de nachtpreventie. Daar ken ik de mensen die vertellen wat er gebeurd. Een bron van informatie”.

De wijkwinkel van Bewonersorganisatie ReVa

3.3.10

Parkeren

Onder ‘parkeren’ verstaan we de parkeervoorzieningen en de parkeerproblemen voor de auto. • •

Dubbel- en fout parkeren blokkeert de doorgang of zorgt voor onveilige situaties; De politie signaleert, maar doet te weinig aan het foutparkeerprobleem;

Over het onderwerp parkeren zijn relatief weinig foto’s gemaakt. Iets minder dan de helft van de respondenten maakte foto’s. Op één foto na hadden alle foto’s een kritische lading. Veel foto’s gaan over het belemmeren van de doorgang voor anderen, vooral voetgangers en fietsers. Dit komt door dubbelparkeren in bv. een winkelstraat als de Weimarstraat. Of het tekort aan parkeerplaatsen in de straten, zodat auto’s vaak op de stoep staan (Celsiusstraat). Twee mensen storen zich aan het slappe optreden van de politie. “Ze zien wel dat er foutgeparkeerd – dubbel of op hoeken of stoepen – maar ze doen er niets aan”. De wijk lijkt in ieder geval niet goed ingericht voor het bestaande autobezit. Eén respondent geeft aan dat hij in een heel mooie straat woont, maar dat het vooral ’s avonds heel moeilijk is om een plekje te vinden. De straten staan dan overvol met auto’s. De veelvoorkomende dubbele bewoning (boven- en benedenhuis) in deze wijk en het relatief hoge autobezit legt een grote druk op de bestaande parkeervoorzieningen. Ook signaleert een respondent dat de ruimte in De Verademing nu gebruikt wordt om de parkeeroverlast in de wijk te ontlopen. “Er gebeuren zaken die niet de bedoeling zijn: er wordt volop geparkeerd op de plek die eigenlijk bedoeld was als speelplek voor de kinderen”.

Parkeren op De Verademing

26

3.3.11


Top-3

Aan het eind van het gesprek vroegen we de respondenten de drie belangrijkste foto’s uit te zoeken. De meeste bewoners zoeken foto’s uit die hun tevredenheid over het wonen in de wijk tonen. Het gaat daarbij vooral om de waardering van het historische karakter van de wijk en het behoud ervan. Daarnaast geeft men ook aan de betrokkenheid en de inzet van de bewoners bij het leefbaar houden van de straat of buurt zeer te waarderen. Ook het open en diverse karakter van de wijk wordt door meerdere respondenten genoemd als een pluspunt. Daarnaast geeft men ook aan over een aantal zaken zorgen te hebben. Hierbij gaat het ondermeer om het gebrek aan parkeervoorzieningen voor de fiets en de auto en de veiligheid van de fietsers. Ook toont een aantal bewoners zich bezorgd over de toekomst van het wijkpark De Verademing en de vraag of de wijk ook in de toekomst de aandacht van de gemeente zal blijven krijgen?

Initiatief van de bewoners: een opgefleurde Hondiusstraat

27

4

Conclusies

4.1

INLEIDING


De belangrijkste vraag voor van dit onderzoek was van methodische aard: wat zijn de toepassingsmogelijkheden van foto-onderzoek binnen beleidsonderzoek? Daarnaast wilden we ook een beeld krijgen van hoe een groep betrokken en actieve bewoners hun wijk beleven. In de volgende paragraaf gaan we allereerst in op deze laatste vraag. Het hoofdstuk besluiten we met een overzicht van de toepassingsmogelijkheden van deze onderzoeksmethode en een opsomming van de aandachtspunten daarbij. 4.2

INHOUDELIJKE CONLUSIES

Heeft dit onderzoek nieuwe inzichten opgeleverd over hoe een groep betrokken en actieve bewoners hun wijk beleven? Er kunnen op basis van het onderzoek een aantal interessante conclusies getrokken worden over hoe betrokken inwoners naar hun wijk kijken. Burgerparticipatie Uit veel reacties van de bewoners blijkt dat ze bewuster naar hun wijk zijn gaan kijken, doordat ze met een camera hebben rondgelopen. De foto-opdracht stimuleerde hen foto’s te maken van dingen die er voor hen toe doen en dus op een onderzoekende manier naar hun wijk te kijken. Foto-onderzoek kan in die zin een interessant instrument zijn om burgerparticipatie te stimuleren. Betrokken en positief Ten tweede valt op dat achter meer dan de helft van de gemaakte foto’s een positief verhaal schuilt. Mensen waren vrij om alles, goed of slecht, mooi of lelijk te laten zien. Een groep betrokken inwoners laat feitelijk zien dat ze kritisch is op de ontwikkelingen in hun wijk maar dat het niet alleen maar kommer en kwel is. Het onderzoek laat zien dat ze eigenlijk best trots op hun wijk. De vele foto’s die betrekking hebben op het sociaal leefklimaat tonen ook dat men de betrokkenheid en inzet van de eigen bewoners belangrijk vindt. Investeringen lonen Het beeld dat naar voren komt is dat investeringen door de gemeente en andere actoren in de wijk, zoals woningbouwverenigingen, gezien en gewaardeerd worden. De tijd en geld dat de laatste jaren in het opknappen van huizen, straten en pleinen gestoken is heeft zijn vruchten afgeworpen. Er lijkt zelfs een stimulans van uit te gaan om zelf ook in de wijk te investeren. Men realiseert zich dat de gemeente en andere instanties het niet allemaal alleen kunnen en pakt ook zelf dingen op. Met groot enthousiasme wordt meegedaan met initiatieven als de nachtpreventie en de aanstelling van straatvertegenwoordigers. Aandacht voor de kwaliteit van de woonomgeving van mensen, stimuleert ook dat mensen zelf met zorg en aandacht met hun omgeving omgaan. Het tegenovergestelde werd ook gezien. Daar waar geen of weinig onderhoud in de buurt plaatsvond, communicatie met de buurt ontbrak of bijvoorbeeld het gemeentelijk groen ontbrak voelden sommige mensen zich te kort gedaan. Parken, pleinen en planten Verder blijkt uit het onderzoek dat de bewoners zeer tevreden zijn met de parken en pleinen in hun wijk. Ze worden ervaren als mooie plekjes waar je lekker buiten kunt zijn om te genieten, te rusten en te spelen of als een plek waar je andere mensen kunt ontmoeten. Ook blijkt uit meerdere verhalen dat de aanwezigheid van groen, of het nou bomen, bloempotjes of geveltuintjes zijn, er toe doet. Wederom ziet men graag dat de gemeente haar deel daarin doet, maar men verzint ook zelf van alles om de straten groen en fleurig te maken of te houden.

28


Storende elementen Maar niet alles is in orde. De deelnemers aan het onderzoek hebben ook laten zien dat er dingen zijn die beter kunnen. Bijvoorbeeld betere stallingmogelijkheden voor de vele fietsbezitters. In deze dichtbevolkte wijk blijken veel te weinig plekken te zijn waar je je fiets kan parkeren. En ook het hoge autobezit in de wijk blijkt te knellen met de beperkte ruimte voor parkeerplaatsen. De bekende verloederingsthema’s als bijvoorbeeld (zwerf)vuil, leegstand en graffiti kwamen ook aan de orde, maar ze waren niet overheersend. Kracht en potentieel Alles overwegende komt de wijk Regentes-Valkenbos vooral uit het onderzoek naar voren als een wijk met kracht en potentieel. Enige tijd geleden waren er nog zorgen of de wijk het kritieke kantelpunt ten goede zou kunnen keren. Dit onderzoek toont dat dit zeker gelukt is. Het is een diverse wijk met een diversiteit aan bebouwing, waar mensen van verschillende pluimage op een prettige manier samen wonen. De aanwezigheid van kunstenaars en mensen uit diverse culturen wordt over het algemeen als zeer positief ervaren. Deze eigenschappen in combinatie met de mooie lanen, de vele parken en pleinen, maken het een aantrekkelijke wijk om te wonen. Blijvende (gemeentelijke) aandacht voor de kwaliteit van de wijk zal cruciaal zijn in het behouden van deze kracht en potentieel. Vergelijking met de uitkomsten van de leefbaarheidmonitor 2004 De resultaten uit dit onderzoek zijn eigenlijk het best te vergelijken met de spontaan genoemde problemen en wijkacties, die voor Regentes-Valkenbos uit de leefbaarheidenquête naar voren komen. In de top 5 van de belangrijkste problemen die spontaan genoemd worden staan: - vervuiling door met name hondenpoep en zwerfvuil; - veiligheid en criminaliteit; - parkeerproblemen; - verpaupering, sloop, en leegstand; - verkeersveiligheid. In de top 5 van de beste wijkacties van de gemeente de afgelopen jaren staan: - opgeknapte wegen, straten, buurt, plein etc. - opknappen, onderhoud huizen; - meer/beter onderhoud groen; - meer aandacht voor veiligheid, preventie (o.a. verlichting); - kinderspeelmogelijkheden, nieuw/opgeknapt. Dezelfde onderwerpen zijn ook, in meer of mindere mate, aan de orde geweest in het fotoonderzoek. Het foto-onderzoek brengt in die zin geen nieuwe onderwerpen aan, maar maakt de onderwerpen wel een stuk concreter doordat er nu een foto en een verhaal bijhoort. De deelnemers aan het onderzoek hebben hun visie op de wijk letterlijk zichtbaar kunnen maken. En soms levert het ook nog interessante aanvullende nuanceringen of suggesties op. Bijvoorbeeld over het onderwerp vuilnis geven bewoners aan zich niet alleen te storen aan de rondslingerende vuilnis (grofvuil, zwerfvuil of restanten huisvuil), maar vinden ze ook de manier waarop de gemeente dit probleem aanpakt niet altijd succesvol. Er worden suggesties gedaan voor een extra vuilnis ophaaldag voor bedrijfsafval. Iemand anders vindt de stickers voor ‘verkeerd aangeboden (grof)vuil’ weinig zinvol (met zoveel anderstaligen) en zou liever zien dat de gemeente de troep meteen opruimt. Uit de leefbaarheidmonitor blijkt dat men in ReVa niet zo tevreden is over de groenvoorziening en de parkeergelegenheden. Dit beeld komt overeen met de uitkomsten van het foto-onderzoek. Een leuke aanvulling uit het onderzoek is dat bewoners ook zelf op zoek gaan naar alternatieven voor meer groen in hun wijk. Bijvoorbeeld door hun straat op te fleuren met plantenbakken en dergelijke.

29


Relatief veel bewoners uit ReVa geven in de monitor een rapportcijfer lager dan 6 aan hun woonomgeving. Dit beeld komt niet naar voren uit ons onderzoek. De kracht van dit onderzoek is dat het fotoverhaal het beeld van één cijfer uit een enquête nuanceert en completer maakt. 4.3

METHODISCHE CONCLUSIES

4.3.1

Wat zijn de toepassingsmogelijkheden van dit soort onderzoek?

Dit onderzoek naar de onderzoeksmethode heeft veel inzicht verschaft en is zeker geslaagd. Het foto-onderzoek is een interessante en vernieuwende vorm van beleidsonderzoek waarbij je mensen de kans geeft onderwerpen op aansprekende wijze en zeer concreet ter sprake te brengen. Een goede oplossing bij enquêtemoeheid van de burger. Het kwalitatieve karakter van dit onderzoek maakt het ook geschikt als aanvulling op kwantitatief onderzoek of als een exploratief onderzoek om de beleving en perceptie van mensen in kaart te brengen. Het is ook een zeer bruikbaar instrument om een onbekend gebied of thema te verkennen. Vooral als burgerparticipatie op de gemeentelijk agenda staat is dit instrument zeer aan te raden. Mensen reageerden zeer enthousiast op deze onderzoeksvorm en hebben goed gebruik gemaakt van de mogelijkheid hun onderwerpen ter sprake te brengen. Het instrument kan ook uitstekend gebruikt worden in combinatie met een groepsgesprek. De foto’s vormen dan de concrete basis voor het groepsinterview. In deze vorm is het ook een keer toegepast in een verzorgingshuis2. En kan het ook gebruikt worden om de beleving van de omgeving door specifieke groepen, zoals ouderen, jongeren, sporters, verschillende etnische groepen etc. in kaart te brengen. Overigens is het wel belangrijk om aan de respondenten duidelijk te maken dat het niet om een actie- of wensenlijst gaat, maar om een onderzoek naar de beleving. Het doel is voornamelijk een indicatief beeld te krijgen van hoe een (specifieke) groep mensen hun omgeving beleven. Een actielijst zou de suggestie kunnen wekken dat het is ‘u zegt, wij draaien’, waardoor teleurstellingen kunnen ontstaan. Een nadeel is de grote tijdsinvestering die dit type onderzoek vergt. Bij een overweging voor deze onderzoeksmethode moet dan ook vooraf een duidelijke kosten-batenanalyse gemaakt worden. Waarbij ook zeker aandacht moet zijn voor de boeiende, innovatieve en routinedoorbrekende aspecten van dit onderzoek in ‘het veld’. Zowel voor de onderzoeker als voor de respondent. Wij kennen binnen het beleidsonderzoek geen andere onderzoeksvorm waar de interactie met en vooral de participatie van de respondent zo groot en concreet is. De toepassingsmogelijkheden op een rijtje: • Verkenning van onbekend thema of gebied • Beeldend verhaal van een gebied • Om burgerparticipatie te stimuleren • Om burgers echt zelf zeggenschap te geven welk thema aan te dragen • Om thema letterlijk inzichtelijk te maken • Als input voor een groepsgesprek • Om omgevingsbeleving van specifieke groepen in kaart te brengen • Om zelf achter het bureau vandaan en in de wijk te komen

2

T. Royers, L. de Ree en C. Stephan (2001), Beleving in beeld : bewoners van verzorgingshuizen fotograferen hun wereld, NIZW.

30

4.3.2


Aandachtspunten

Tot slot de belangrijkste leerpunten op een rijtje. Selectie van de respondenten Welke respondenten benaderd worden en hoeveel hangt af van het doel van het onderzoek. Ons advies is het aantal beperkt te houden met oog op het arbeidsintensieve karakter van dit type onderzoek. In dit onderzoek was een zo divers mogelijke doelgroep niet zo belangrijk. Belangrijker was mensen te vinden die tijd wilden steken in dit onderzoeksexperiment. Als het gaat om de uitkomsten van het onderzoek dan is het goed je te realiseren dat door de beperkte aantallen er nooit sprake kan zijn van representativiteit. Ook is er sprake van een soort natuurlijke selectie omdat het vooral de mensen zijn die zich betrokken voelen bij een gebied, die de moeite nemen om mee te doen met zo’n intensieve onderzoeksvorm. Dat hoeft geen probleem te zijn, maar je moet je er wel van bewust zijn. Logistieke organisatie De wijkwinkel van de bewonersorganisatie is organisatorisch een erg handig contactpunt. De plek is goed bekend bij de respondenten en functioneerde uitstekend als afhaal- en inleverpunt voor de camera’s. Hiermee voorkom je dat de respondenten de camera’s per post moeten versturen met het risico van zoekraken. Oriëntatie op het onderzoeksgebied Het is aan te raden je vooraf goed te laten informeren over het onderzoeksgebied. Bij het bespreken van de foto’s is het belangrijk dat je ongeveer weet waar ze genomen zijn en hoe de omgeving eruit ziet. Wij maakten met dit doel een wijkwandeling- en fietstocht met de wijkagent. Als buurtspecialist kon hij ons veel vertellen over de problemen en initiatieven die in de wijk spelen. Hij liet ons een aantal achterafstraatjes zien, waar je als buitenstaander niet snel zou komen. De wijk kreeg voor ons kleur door de verhalen die hij vertelde over straten, pleinen en huizen, over vooruitgang en verloedering en over bijzondere bewoners. Door deze informatie konden we achteraf veel beter foto’s en verhalen plaatsen.

Mooi afgeschermd speelpleintje voor de kleintjes

Of hangplek voor de jongeren

Camera’s en afdrukken foto’s Bij dit type onderzoek ligt het voor de hand gebruik te maken van wegwerpcamera’s. Het is relatief goedkoop en deelname hangt niet af van de vraag of je in bezit bent van een camera. Nadeel is wel dat de kwaliteit van de foto’s niet hoogstaand is. Een andere factor waar, vooral in de tijdsplanning, rekening mee gehouden moet worden is het laten afdrukken en op CD-Rom zetten van de foto’s. Er kunnen fouten insluipen en retourzending kan noodzakelijk zijn. Nu steeds meer mensen in het bezit zijn van een digitale camera kan in de toekomst hier wellicht meer gebruik van worden gemaakt. Dit kan schelen in de logistieke organisatie en kan een betere kwaliteit foto’s opleveren.

31


Interviews en uitwerking Een ander aandachtspunt is de interpretatie van de foto’s. Tijdens de interviews bleek meerdere malen dat een toelichting op de foto’s heel verhelderend was. In sommige gevallen bleken we als onderzoeker een heel ander beeld te hebben bij de bedoeling achter de foto. De idee dat beelden voor zich spreken, bleek bij dit onderzoek niet algemeen geldig. Bijvoorbeeld achter de foto van een pas gerenoveerde voorgevel van een benedenverdieping, op het eerste gezicht een positief plaatje, bleek een verhaal schuil te gaan van een jarenlange afwezigheid van de bewoner waardoor buren overlast hebben van vervuiling en ratten. Ook vertellen bewoners bij een foto van één en dezelfde plek soms een heel ander verhaal. Een respondent benadrukt bij een foto van een speelpleintje dat het fantastisch is dat er midden in de stad zulke mooie afgeschermde speelmogelijkheden zijn waar kinderen met plezier kunnen spelen terwijl moeders op een bankje kletsen. Terwijl een andere respondent bij de foto van wat jongeren op hetzelfde speelpleintje vertelt over de vervelende intimidatie van de grotere jongens richting de kleintjes. Met andere woorden de kracht van dit onderzoek zit hem in de interactie die plaats vindt op basis van de gemaakte foto’s. Voor de uitwerking en analyse van het interviewmateriaal is bij dit onderzoek geen gebruik gemaakt van kwalitatieve data-analysesoftware. Het gebruik hiervan, als hulpmiddel bij het organiseren, systematiseren en analyseren van het datamateriaal, is echter wel aan te raden. Zeker als het om meer dan tien interviews gaat. Tijdsplanning Voor dit type onderzoek is een ruime tijdsplanning zeer aan te raden. Zoals al eerder is opgemerkt is het een arbeidsintensieve vorm van onderzoek. Ook een duidelijke deadline houdt de druk op de ketel, stimuleert het volgen van een strakke planning en dwingt een eindproduct af. De samenwerking met relevante organisaties, zoals in dit geval de wijkwinkel en de wijkagent, vergt tijd en geduld. Hun medewerking is essentieel en vaak vrijwillig. Voor de medewerking van de respondenten geldt hetzelfde. Zij steken er (veel) tijd in en vaak is niet direct duidelijk wat ze er voor terug krijgen. De ervaring leert dat het houden en uitschrijven van de interviews een essentieel maar ook een zeer arbeidsintensief onderdeel is van het onderzoek. Per respondent besteedden we gemiddeld een dagdeel (4 à 5 uur) aan interview en uitwerking. Daarbij komt de benodigde tijd voor de analysefase. Per categorie (10x) besteedden we gemiddeld een dagdeel aan de analyse en rapportage.

Achter de foto van een gerenoveerde gevel schuilt een verhaal van verwaarlozing en jarenlange afwezigheid van de bewoner

32


Bijlage 1

Postbus 12 652, 2500 DP Den Haag

Uw brief van

Deelnemer foto-onderzoek

Uw kenmerk Ons kenmerk Aantal bijlagen Datum

11 april 2005 Onderwerp

foto-onderzoek Regentes Valkenbos

Beste bewoner van Regentes Valkenbos, De gemeente Den Haag vindt het belangrijk om te weten wat haar inwoners vinden van de wijk waarin ze wonen. Hiertoe laat ze regelmatig onderzoek doen naar thema's als leefbaarheid, sociaal leefklimaat, veiligheidsgevoel en tevredenheid over de eigen woonomgeving. Meestal zijn deze onderzoeken in de vorm van enquêtes die vooral uitkomsten in cijfertjes opleveren. Wij, twee onderzoekers van de gemeente Den Haag (Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn), willen onderzoek doen naar het verhaal achter deze cijfers. Hiervoor vragen we uw medewerking. Wij hebben uw naam en adres via de wijkagent, Fred Taal, gekregen. We willen graag van u weten wat u vindt van uw eigen woonomgeving. Waar bent u trots op, of juist niet? Wat kan er verbeterd worden, of wat wilt u juist graag zo houden? We vragen u ons te laten zien hoe het is om in uw wijk te wonen! En laten zien bedoelen we in dit geval heel letterlijk. Als u mee wilt werken aan dit onderzoek krijgt u van ons een wegwerpfotocamera. Hiermee kunt u 24 foto's maken over wonen en leven in het RegentesValkenboskwartier. Wij laten deze foto's ontwikkelen en afdrukken. Aan de hand van de foto's willen we graag een keer met u praten. We willen dan graag weten waarom u gekozen heeft voor de onderwerpen op de foto's en we willen weten welke foto's u het belangrijkst vindt. Een selectie van de foto's en een verslag van alle gesprekken zullen wij verwerken in een onderzoeksrapport. We denken dat alle foto's samen en de verhalen bij de foto's ambtenaren heel veel informatie kan geven over wat bewoners van ReVa belangrijk vinden. We willen u alleen voor één ding waarschuwen, dit is een onderzoek geen actieprogramma. Natuurlijk zullen we proberen ambtenaren zo volledig mogelijk te informeren over wat we geleerd hebben uit het onderzoek, maar we kunnen u niet garanderen dat alle aandachtspunten die door u worden aangedragen meteen opgepakt kunnen worden. Hiervoor vragen we uw begrip.

33


Als u interesse heeft om mee te doen aan dit onderzoek dan kunt u met deze brief een camera ophalen bij: Wijkwinkel ReVa, Beeklaan 266. Tel: 070-3650002. Open: ma t/m vr 08.30 – 13.00 uur Als u overdag niet in de gelegenheid bent de camera op te halen, neem dan even contact met ons op. Alvast hartelijk dank voor uw medewerking. Met vriendelijke groet,

Sanna de Groot (070-353 5536) Alice Hoogenberk (070-353 5558)

34


Bijlage 2 Interviewchecklist foto-onderzoek Regentes-Valkenbos Naam deelnemer: Adres: Telefoonnummer: Email

Geslacht Leeftijd Land van Herkomst Gezinssamenstelling Kinderen (thuis/ uitwonend) Hoe lang woont u op dit adres Hoe lang woont u in deze wijk/ buurt Bent u actief in of voor de wijk? Op welke manier?

1)

Hoe was het om mee te doen met dit fotoproject?

2)

Welke foto(s) laten het best zien hoe het is om in deze wijk te wonen?

3a) 3b) 3c)

Als u drie foto’s moest kiezen als de belangrijkste, welke kiest u dan? Wat laten deze foto’s zien, wat staat er op en waar is het in de buurt? Waarom plaatst u juist deze foto’s in de top drie vande belangrijkste?

4)

Als u alle foto’s doorbladert, wat valt u dan op?

- 34 -

35


COLOFON

Uitgave Gemeente Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Postbus 12 652 2500 DP Den Haag

Productie Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Productgroep Onderzoek & Integrale Vraagstukken Alice Hoogenberk Sanna de Groot m.m.v. Ad Klootwijk

Foto’s 16 bewoners uit de wijk Regentesse- en Valkenboskwartier

Omslagfoto Mandy Bierens, deelnemer onderzoek

Oplage 100 exemplaren

Ontwerp en productie Productgroep Onderzoek en Integrale Vraagstukken Facilitaire Dienst, Multimedia Den Haag, april 2006

Informatie Alice Hoogenberk

070 353 5558

- 35 -

36


FOTO-ONDERZOEK VERTELT

Recommend Documents