Vragenlijst specialisatieverenigingen De commissie ‘Duurzaam stelsel gefinancierde rechtsbijstand’ van de Nederlandse orde van advocaten (NOvA) verricht momenteel onderzoek naar mogelijke noodzakelijke vernieuwingen in het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand.1 De commissie is als volgt samengesteld: Prof. mr. Tom Barkhuysen, advocaat en hoogleraar staats-en bestuursrecht; Mr. Theda Boersema, advocate en portefeuillehouder gefinancierde rechtsbijstand raad van de orde Rotterdam; Mr. Bas Vlieger, advocaat en bestuurslid van de VSAN; Mr. Jeroen Soeteman, strafrechtadvocaat; Dr. Leo Aarts, partner/directeur onderzoeks-en adviesbureau Ape; De commissie doet onder andere onderzoek naar de werking van het huidige stelsel. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de Monitor Gesubsidieerde Rechtsbijstand 2013, te raadplegen op de website van de Raad voor Rechtsbijstand.2 Mede op basis van de Monitor onderzoekt het economisch onderzoeks- en adviesbureau Ape de oorzaken van de kostenstijging van het huidige stelsel.3 Ape zou ook graag van uw kennis gebruik willen maken. De commissie verzoekt u vriendelijk de hiernavolgende 6 vragen te beantwoorden. Toelichting: De paginaverwijzingen bij de vragen zien op de Monitor. Wanneer bepaalde vragen geen betrekking hebben op uw rechtsgebied kunt u deze vragen overslaan. In de bijlage treft u tabellen en grafische weergaven aan ter vergelijking van de trends in het aantal toevoegingen per rechtsgebied met onder meer de instroom van rechtszaken. De bijlage dient ter achtergrondinformatie bij de beantwoording van de vragen.
Vraag 1 Op het totaal aantal toevoegingen in 2013 heeft een kwart betrekking op zaken van het personen- en familierecht4, 28% van de toevoegingen is strafrechtelijk, 14% betreft zaken op het terrein van sociale zekerheid en arbeid en 13% betreft vreemdelingenzaken. 80% van alle toevoegingen valt binnen deze vier clusters. 1
http://rechtsbijstandjuistnu.nl/duurzaamrechtsbijstand/ http://www.rvr.org/Informatie-over-de-raad/cijfers-enonderzoek/monitor/monitor.html 3 http://www.ape.nl 4 Van de verwijzingen van het Juridisch Loket naar de advocatuur is overigens de helft personen- en familierecht. 2
2
De figuur op pagina 3 toont de trendmatige ontwikkeling van het aantal toevoegingen vanaf 2000 (2003 heeft indexwaarde 100). De trends verschillen per rechtsgebied. We zien: - een sterke groei van personen- en familierecht toevoegingen; - een gestage, maar veel minder geprononceerde groei van de strafrechtelijke toevoegingen;
3
-
een schommelende trend (vanaf 2003) bij toevoegingen sociale zekerheid en arbeid; een dalende trend van toevoegingen vreemdelingenzaken; per saldo groeit het totaal aantal toevoegingen vanaf 2003 met ongeveer 25%.
We zien ook overeenkomsten: - in 2006 is er een piek in het aantal toevoegingen in alle rechtsgebieden; - in 2011 is er een dip in alle rechtsgebieden (behalve vreemdelingenzaken).
Vragen: a. Wat zijn de mogelijke oorzaken van de sterke en gestage groei in de toevoegingen personen- en familierecht? b. Wat zijn de mogelijke oorzaken van de piek in 2006 op alle rechtsgebieden en de dips op alle rechtsgebieden (behalve vreemdelingenzaken) in 2011? c. Wat is naar uw mening de oorzaak van de afwijkende trend in het aantal toevoegingen voor vreemdelingenzaken ten opzichte van de andere bovengenoemde rechtsgebieden?
4
Vraag 2 P.63; figuur 4.8: Ontwikkeling straftoevoegingen 2000-2013. De figuur laat zien dat de ontwikkeling van de niet-ambtshalve toevoegingen (stijgende trend) al vanaf 2004 afwijkt van de ontwikkeling van ambtshalve toevoegingen (dalende trend). Per saldo stijgen de strafrechtelijke toevoegingen met ongeveer 33% (zie onderstaande figuur). Vragen: a. Wat zijn de mogelijke oorzaken van de sterke stijging van het aantal strafrechtelijke toevoegingen niet-ambtshalve, terwijl de trendmatige ontwikkeling van het aantal toevoegingen ambtshalve vanaf 2004 dalende is? b. Is er een reden aan te wijzen voor de relatief zeer sterke stijging van de strafrechtelijke toevoegingen niet-ambtshalve in 2012 en 2013? c. Welke mogelijke oorzaken zijn er voor de daling van het aantal strafrechtelijke toevoegingen ambtshalve sinds 2004?
Vraag 3 P. 70/71/72: De verdeling van het aantal toevoegingen over het aantal toevoegingsgebruikers is door de jaren heen veranderd: er is sprake van een geleidelijke afname van enkelvoudig gebruik en een toename van meervoudig gebruik. Tabel B6.12 (p. 193) toont dat met name het percentage cliënten met 3, 4 en 5 toevoegingen per toevoegingsgebruiker jaarlijks toeneemt. Bij civielrechtelijke toevoegingen is het gemiddeld aantal toevoegingen per cliënt het laagst (1,5).
5
Bij strafrechtelijke toevoegingen is het gemiddeld aantal toevoegingen 1,8 en bij bestuursrechtelijke toevoegingen 2,1. Vragen: a. Waardoor wordt deze toename in meervoudig gebruik veroorzaakt? b. Wat is de oorzaak van de verschillen in het gemiddeld aantal toevoegingen per cliënt tussen civielrechtelijke, strafrechtelijke en bestuursrechtelijke toevoegingen?
Vraag 4 P.90/198; tabel B6.25: Het totaal aantal vastgestelde strafpiketdeclaraties is gestegen van 87.271 in 2010 naar 120.161 in 2013. Daarnaast lijkt er een verschuiving te zijn: het aantal consulten na inverzekeringstelling neemt af en het aantal consultaties bijstand vóór verhoor neemt toe. Vragen: a. Wat is de oorzaak van de toename in het totaal aantal vastgestelde strafpiketdeclaraties? b. Wat is de oorzaak van de verschuiving? Is deze volledig toe te schrijven aan de Salduz-jurisprudentie of spelen er ook andere factoren? c. Heeft de introductie van de ZSM-aanpak in 2011 invloed gehad op het aantal vastgestelde piketdeclaraties? En zo ja, welke invloed?
6
Vraag 5 P.158: ‘Een andere manier om te kwaliteit van de rechtsbijstand te borgen, is het reguleren van de werklast van advocaten. Dit gebeurt middels het maximeren van het aantal uit te betalen uren. Advocaten die in de twee jaren voorafgaand aan het huidig jaar meer dan 2.000-punten per jaar declareerden, krijgen een lager maximum dan 250 toevoegingen op jaarbasis toebedeeld. Deze maatregel is op 1 januari 2014 in werking getreden.’ Vragen: a. Wat is in uw opinie het effect van deze maximering op de werklast van advocaten? b. Wat is in uw opinie het effect van deze maximering op de kwaliteit van de rechtsbijstand?
Vraag 6 Als u zelf een duurzaam stelsel zou moeten vormgeven, in hoeverre zou u dan aspecten van het huidige stelsel veranderen?
7
Bijlage: Toevoegingen versus maatschappelijke ontwikkelingen 1.
Toevoegingen Straf verdachten + Straf overig
Aanhoudingen van verdachten Totaal aanhoudingen van verdachten
Vermogensmisdrijven
Geweldsmisdrijven
Verkeersmisdrijven
Drugsmisdrijven
2003
332.390
113.790
66.580
60.220
16.110
2004
359.890
117.250
76.610
61.920
19.090
2005
367.280
113.390
83.500
61.970
19.890
2006
372.750
111.250
86.680
64.200
21.060
2007
376.980
107.830
89.530
66.090
20.000
2008
342.550
98.510
82.640
61.560
17.260
2009
304.350
88.430
73.620
58.650
15.530
2010
279.390
84.900
66.510
49.040
14.700
2011
280.840
87.360
65.810
49.240
16.150
2012
268.680
84.350
63.610
44.410
16.860
2013*
228.140
75.900
53.730
36.200
15.800
Figuur 1: Aanhoudingen van verdachten 140,0 120,0 100,0 80,0
Totaal aanhoudingen van verdachten
60,0
Tvg Straf verdachten + straf overig
40,0 20,0
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
-
8
Gedetineerden Gedetineerden 2005
50650
2006
50030
2007
47620
2008
45190
2009
44050
2010
43760
2011
43940
2012
42500
2013
42700
Figuur 2: Gedetineerden 140,0 120,0 100,0 80,0
Gedetineerden
60,0
Tvg Straf verdachten + straf overig
40,0 20,0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
9
2.
Toevoegingen Personen- en familie echtscheiding gerelateerd + overig
Echtscheidingen Echtscheidingen 2003
31479
2004
31098
2005
31905
2006
31734
2007
31983
2008
32236
2009
30779
2010
32544
2011
32510
2012
33273
2013
33636
Figuur 3: Echtscheidingen
10
Voogdij en ondertoezichtstelling Ondertoezichtstelling
Voogdij en ondertoezichtstelling
Voogdij
Voogdij asiel
Voorlopige voogdij
2003
5137
6949
189
21415
33690
2004
5190
4535
186
22243
32154
2005
5034
3253
143
23979
32409
2006
5212
2477
168
26379
34236
2007
5460
2098
162
29605
37325
2008
5789
1986
178
32147
40100
2009
6381
2600
148
33168
42297
2010
6952
2587
153
32565
42257
2011
7633
2348
.
32062
42043
2012
8151
1968
.
30606
40725
Figuur 4: Voogdij en ondertoezichtstelling 160,0 140,0 120,0 100,0
Voogdij en ondertoezichtstelling
80,0 60,0 40,0 20,0 -
Tvg Personen- en familie echtscheidingsgerelate erd + overig
11
3.
Toevoegingen Soc. Voorzieningen + Arbeid en ontslag + Soc. Verzekeringen + ambtenaren + schuldsanering
Faillissementen Totaal uitgesproken faillissementen
Faillissementen van rechtspersonen
Faillissementen natuurlijke personen
Tvg Soc. Voorz. Etc.
2003
8748
5235
13983
51126
2004
9349
5267
14616
53550
2005
10082
5083
15165
56706
2006
9179
4228
13407
62056
2007
7952
3589
11541
55768
2008
6847
3840
10687
55478
2009
10559
6995
17554
57293
2010
9565
6226
15791
54005
2011
9531
6176
15707
50736
2012
11235
7373
18608
60296
2013
12306
8275
20581
60272
Figuur 5: Faillissementen 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 -
Faillissementen natuurlijke personen Tvg Soc. Voorz. Etc.
12
Schuldsanering Schuldsanering 2003
10605
2004
14022
2005
14656
2006
14930
2007
14946
2008
9207
2009
8967
2010
11386
2011
14733
2012
13765
2013
12357
Figuur 6: Schuldsanering
13
Instroom WW-uitkeringen WW-uitkeringen 2003
100
2004
100
2005
94
2006
78
2007
66
2008
63
2009
111
2010
107
2011
107
2012
130
2013
159
Figuur 7: Instroom WW-uitkeringen 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 -
WW-uitkeringen instroom Tvg. Soc. Voorz. Etc.
14
Sociale verzekeringen: Opgelegde boetes en maatregelen Boetes en maatregelen totaal (WW, ZW, AO, TW)
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
148.715
138.283
122.001
85.458
64.510
57.600
67.817
72.582
85.750
97.409
Figuur 8: Sociale verzekeringen: Opgelegde boetes en maatregelen 140,0 120,0 100,0 80,0
Boetes en maatregelen totaal (WW, ZW, AO, TW)
60,0 40,0 20,0 ,0
Tvg Soc. Voorz. + Arbeid en ontslag + Soc. Verz. + ambten. + schuldsan.
15
4.
Toevoegingen vreemdelingen + asiel + vreemdelingenbewaring
Asielverzoeken Asielverzoeken 2003
13.400
2004
9.780
2005
12.350
2006
14.470
2007
9.730
2008
15.280
2009
16.160
2010
15.150
2011
14.630
2012
13.170
2013
17.190
Figuur 9: Asielverzoeken 140 120 100 80 60 40 20 0
Asielverzoeken Tvg. Vreemdelingen etc
16
5.
Bereik versus toevoegingen
Figuur 10: Bereik versus toevoegingen 120,0 100,0 Totaal toevoegingen
80,0 60,0
bereik onder gehele nederlandse bevolking in % obv inkomenstoets
40,0 20,0 ,0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
6.
Instroom rechtspraak
Figuur 11: Instroom rechtspraak (kanton, rechtbanken, appelcolleges)
4%
Totaal Kanton:
38%
Totaal Rechtbanken: 58%
Totaal Appelcolleges
17
Instroom rechtspraak (totaal) versus toevoegingen Figuur 12: Instroom rechtspraak totaal 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0
Totaal instroom rechtspraak Totaal toevoegingen
40,0 20,0 ,0
Instroom rechtspraak (kanton) versus toevoegingen Figuur 13: Instroom kanton 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0
Totaal Kanton:
60,0
Totaal toevoegingen
40,0 20,0 ,0
18
Instroom rechtspraak (rechtbanken) versus toevoegingen Figuur 14: Instroom rechtbanken 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0
Totaal instroom Rechtbanken: Totaal toevoegingen
40,0 20,0 ,0
Instroom rechtspraak (appelcolleges) versus toevoegingen Figuur 15: Instroom appelcolleges 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0
Totaal instroom Appelcolleges
60,0
Totaal toevoegingen
40,0 20,0 ,0
19
7.
Instroom strafzaken
Figuur 16: Instroom strafzaken
13% 22% Kanton: Strafzaken Rechtbank: strafzaken Appelcolleges: strafzaken
66%
Instroom strafzaken versus toevoegingen strafzaken Figuur 17: Instroom strafzaken totaal 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 ,0
Totaal instroom rechtspraak Straf tvg Straf verdachten + straf overig
20
Instroom kanton (strafzaken) versus toevoegingen strafzaken Figuur 18: Instroom strafzaken kanton 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0
Kanton: Strafzaken tvg Straf verdachten + straf overig
20,0 ,0
Instroom rechtbank (strafzaken) versus toevoegingen strafzaken Figuur 19: Instroom strafzaken rechtbank 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 ,0
Rechtbank: strafzaken tvg Straf verdachten + straf overig
21
Instroom appelcolleges (strafzaken) versus toevoegingen strafzaken Figuur20: Instroom strafzaken appelcolleges 140,0 120,0 100,0 80,0
Appelcolleges: strafzaken
60,0
tvg Straf verdachten + straf overig
40,0 20,0 ,0
8.
Instroom familiezaken
Figuur 21: Instroom familiezaken 1%
Kanton: Civiel familiezaken
37%
Rechtbank: civiel familiezaken 62%
Appelcolleges: familiezaken
22
Instroom familiezaken versus toevoegingen personen- en familie Figuur22: Instroom familiezaken totaal 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0
totaal instroom civiel familiezaken
tvg Personen- en familie echtscheidingsgerelate erd + overig
,0
Instroom familiezaken kanton versus toevoegingen personen- en familie Figuur 23: Instroom familiezaken kanton 300,0 250,0 200,0
Kanton: Civiel familiezaken
150,0 100,0 50,0 ,0
tvg Personen- en familie echtscheidingsgerelate erd + overig
23
Instroom (familiezaken) rechtbank versus toevoegingen personen- en familie Figuur 24: Instroom familiezaken rechtbank 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0
Rechtbank: civiel familiezaken
100,0 80,0 60,0 40,0
tvg Personen- en familie echtscheidingsgerelate erd + overig
20,0 ,0
Instroom familiezaken appelcolleges versus toevoegingen personen- en familie Figuur 25: Instroom familiezaken appelcolleges 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0
Appelcolleges: familiezaken
100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 ,0
tvg Personen- en familie echtscheidingsgerelate erd + overig
24
9.
Instroom Overig (totaal excl. familie en straf)
Figuur 26: Instroom overig 3%
26%
Kanton: excl familie en straf Totaal rechtbanken excl. straf en familie
72%
Totaal Appelcolleges excl straf en familie
Instroom excl familie en straf versus toevoegingen excl familie en straf Figuur 167: Instroom rechtspraak totaal (exclusief strafzaken en familiezaken) 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 ,0
Totaal instroom rechtspraak excl straf en familie Totaal toevoegingen excl straf en familie
25
Instroom kanton excl familie en straf versus toevoegingen excl familie en straf Figuur 178: Instroom kanton (exclusief strafzaken en familiezaken) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0
Kanton: excl familie en straf
60,0
Totaal toevoegingen excl straf en familie
40,0 20,0 ,0
Instroom rechtbank excl familie en straf versus toevoegingen excl familie en straf Figuur 189: Instroom rechtbanken (exclusief strafzaken en familiezaken) 120,0 100,0 80,0 60,0
Totaal instroom Rechtbanken excl straf en familie
40,0
Totaal toevoegingen excl straf en familie
20,0 ,0
26
Instroom appelcolleges excl familie en straf versus toevoegingen excl familie en straf Figuur 30: Instroom appelcolleges (exclusief familiezaken en strafzaken) 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 ,0
Totaal instroom Appelcolleges excl straf en familie Totaal toevoegingen excl straf en familie
