Vragen en antwoorden over het project Oever- en natuurontwikkeling Saskerleidam Hoe ziet het project eruit? Fase 0 = herstel beschoeiing en rietzone Dorregeest; Fase 1 = ophogen Saskerleidam; Fase 2 = aanpak eiland Saskerlei; Er is geen fase 3.
Wie wil dit en waarom? - Het bestuur van Recreatieschap Alkmaarder- en Uitgeestermeer (RAUM), waarin vertegenwoordigers van betrokken gemeenten en de provincie zitten, heeft tot dit project besloten. - De Saskerleidam dient ter bescherming van het kanaal en de Schermer, het gebied erachter. Zonder ingrijpen verdwijnt de dam langzaam onder water en loopt dit gebied onder. Het waterschap is verantwoordelijk voor bescherming tegen ‘natte voeten’ en wil dus ook dat de da, goed blijft. - Bij de Dorregeesterpolder vindt afkalving van de oever plaats. Dit betekent dat er stukken van de oever verdwijnen, door golven of stroming. De oever kan worden verstevigd door er een beschoeiing (een bescherming in het water) voor te zetten en tussen oever en beschoeiing waterbodem te storten en die in te zaaien. Tijdens een eerder project kregen de planten onvoldoende grip in de bodem omdat er nog teveel water over de beschoeiing heen sloeg en de zaadjes wegspoelden. Hier hebben wij van geleerd en er wordt nu een nieuwe oplossing toegepast. Wat is nut en noodzaak van natuurontwikkeling in het Alkmaarder- en Uitgeestermeer? - De Saskerleidam maakt onderdeel uit van de Ecologische Hoofdstructuur. De dam vormt namelijk een belangrijke natuurlijke verbinding tussen de natuurgebieden rondom Castricum en de natuurgebieden ten oosten van het meer. De dam verzwakt en de natuurlijke rietbegroeiing aan de zuidzijde slaat los. Hiermee verzwakt ook de ecologische verbindingszone. Om de dam als natuurverbinding tussen oost en west te behouden, is onderhoud nodig. - Het recreatieschap wil graag iets extra’s doen voor de natuur door enkele hectares ‘natte natuur’ te ontwikkelen. Dit wordt gemaakt door achter de nieuwe beschoeiing luwtezones te maken. Deze zones zijn rustig, een goed foerageer- en broedgebied voor watervogels en een ideale plek voor water- en moerasplanten. Door een paar verbindingen met het open water zijn deze luwtezones ook geschikt als paaigebieden voor vissen.
Wat is de nut en noodzaak van de uitbreiding in cultuurhistorisch oogpunt? - Het eiland Saskerlei is een kenmerkend veeneiland in het gebied. Maar van oorsprong lagen er veel meer veeneilanden in het meer. Deze zijn grotendeels verdwenen. Het RAUM is aangewezen als aardkundig monument omdat in het landschap nog steeds zichtbaar is hoe het gebied (het landschap én het meer) is ontstaan. Om het aardkundig monument niet helemaal verloren te laten gaan, en de ontstaansgeschiedenis dus zichtbaar te houden, wordt de Saskerlei nu beschermd en enigszins vergroot. - Het onderhoudsproject aan de Saskerleidam verenigt een aantal doelen. Het onderhoud aan de dam, het behoud van het laatste eiland en versterkt de Ecologische Hoofdstructuur van kust tot kust in Noord-Holland Is de bagger schoon? Hoe wordt bepaald wat wel en niet kan? - Bagger is nooit helemaal schoon, maar er gelden strenge normen over wat waar is toegestaan. Als er een vergunning wordt gevraagd waar bodem (of bagger) aan te pas komt, moet deze altijd worden getoetst aan het Besluit Bodemkwaliteit (de BBK). Hierin staan verschillende categorieën, namelijk Aw-2000 (ook bekend als ‘schone grond’), ‘Wonen’ en ‘Industrie’. Alleen deze 3 categorieën mogen, onder voorwaarden, worden hergebruikt. Daarbij is ook de plek waar de grond wordt hergebruikt bepalend. Volgens het BBK mag de categorie Industrie worden toegepast bij extensieve recreatie. De categorie Wonen wordt toegepast voor gebieden met intensieve recreatie. - Het uitgangspunt voor de dam is dat de bodemkwaliteit op de dam niet mag verslechteren. Op dit moment valt de kwaliteit van de bodem op de dam in de klasse Industrie. De meeste bagger die zal worden verwerkt heeft de klasse ‘Wonen’, en slechts een klein deel heeft de klasse Industrie. Er is dus kans dat de kwaliteit van de bodem op de dam zelfs verbetert. - De Saskerleidam is onderdeel van het recreatiegebied, maar tegelijkertijd een natuurgebied, onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. Daar zal ook in de toekomst niets aan veranderen. Het is dus een extensieve recreatiezone. Volgens het BBK kan er dus grond uit de categorie Industrie toegepast, zoals in het verleden ook al is gedaan. - Voor toepassing in het water, zoals bij de aanpak van veeneiland de Saskerlei, mag alleen schone grond worden gebruikt. Hier zal dus géén grond in de klasse Industrie worden gebruikt. Het waterschap bepaalt dit in de vergunning en ziet hier op toe. - Omdat de bagger uit hetzelfde watersysteem komt (de Zaan staat in verbinding met het Alkmaarder en Uitgeestermeer) komt de waterbodem overeen. - Meer over grond en baggerspecie en het Besluit Bodemkwaliteit vindt u op http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bodem-en-ondergrond/grond-en-baggerspecie Hoe wordt de kwaliteit van de bagger gecontroleerd en bewaakt tjidens de uitvoering? - De bagger is in de Zaan onderzocht en geschikt bevonden. Voor storting in het recreatiegebied wordt de bagger nog eens onderzocht. Bij overschrijding van de normen wordt de lading afgevoerd en op een andere manier, buiten het recreatiegebied, verwerkt. - De bedrijven die aan het werk zijn voor het project zijn KWALIBO gecertificeerde bedrijven. Dat betekent dat deze bedrijven voldoen aan de eisen rond kwaliteit en integriteit voor uitvoerders van bodemwerkzaamheden. De regels voor de kwaliteit van de uitvoering zijn opgenomen in het Besluit Bodemkwaliteit. - Om de kwaliteitscontrole en de hoeveelheid bagger goed te regelen is een acceptatieprotocol vastgesteld. Hierin zijn allerlei afspraken vastgelegd over hoe er met de bagger wordt omgegaan, hoe wordt geregistreerd, wat er moet gebeuren als een lading mogelijk niet voldoet, enzovoort. - Bij lossing van iedere partij is een gecertificeerde medewerker als acceptant aanwezig.
Uit ‘geheime’ dossiers blijkt dat er meer bagger wordt verwerkt dan bij het publiek bekend is? - Er zijn geen geheime dossiers. - In totaal zal er circa 300.000m3 bagger worden verwerkt. Dit staat al lange tijd vast en hierin is niets veranderd. Dit is geen uitzonderlijke hoeveelheid bagger overigens. Van 2002 tot 2005 is er 260.000m3 bagger uit het Alkmaarder- en Uitgeestermeer gehaald. Hiervan is toen 60.000m3 verwerkt op de Saskerleidam. Ongeveer 12.500m3 is verwerkt in de vooroevers bij Dorregeest en ongeveer 187.500m3 is verwerkt in de Dorregeesterpolder. Is dit project niet gewoon geld verdienen ten koste van de natuur? - Er wordt juist natuur ontwikkeld, en niet afgebroken. Over enige tijd is er meer natuur in het recreatiegebied. Voor het verwerken van bagger wordt inderdaad betaald. In dit geval kan daarom het project tegen aanzienlijk lagere kosten (dus minder belastinggeld) worden gerealiseerd. - Overigens kan dit project alleen worden uitgevoerd met bagger. Grond zou niet werken. Dit is te zwaar en zou wegzakken. Wordt het meer ingepolderd? - Nee. Het gaat om iets meer dan 1% van de totale oppervlakte van het meer. - Door waterstroom zijn veel oevers afgeslagen. Dit zie je aan de oorspronkelijke beschoeiing die op veel plekken een eindje uit de kant ligt. De oorspronkelijke oevers worden nu hersteld door tussen de beschoeiing en land natte natuur aan te leggen. - Van oorsprong lagen er veel meer veeneilanden in het meer. Deze zijn grotendeels verdwenen. In de afgelopen decennia is de Saskerlei ook verkleind van 12 hectare naar 5. Om het aardkundig monument niet helemaal verloren te laten gaan wordt de Saskerlei nu beschermd en enigszins vergroot. Het eiland wordt teruggebracht naar ongeveer 12 hectare oppervlakte (inclusief de natte natuur). Wat is een aardkundig monument? - Aardkundige waarden zijn kwaliteiten van landschap en natuur, die ons iets vertellen over het ontstaan van de provincie en de krachten die daarbij een rol speelden (wind, water, ijs en getijden). Aardkundige Monumenten zijn markante voorbeelden van aardkundige waarden. - Meer hierover vindt u op http://www.noordholland.nl/web/Themas/Milieu/Bodem/Aardkundige-waarden.htm Ontstaat er straks overlast door muggen? - Muggen hebben het liefst stilstaand, ondiep en warm water. De uitbreiding van de Saskerleidam zal géén afgesloten nat gebied worden. Er zullen namelijk aan twee kanten openingen worden gerealiseerd, zodat water uit het meer er doorheen stroomt. Ook vissen kunnen er zo in en uit zwemmen. Naar verwachting ontstaat er dan ook geen extra overlast door muggen. Wordt hier zomaar vergunning voor gegeven? - Een groot deel van het werk is gewoon onderhoud. Een dam klinkt in en wordt daarmee steeds een beetje lager, dat is een natuurlijk proces. Daarom moet de dam eens in de zoveel jaar worden opgehoogd. - De gemeente Castricum heeft getoetst of dit project binnen het bestemmingsplan past. Het past en dus is vergunning verleend. - Ga je in, op of om het water werken, dan heb je een watervergunning van het Hoogheemraadschap nodig. Dat is hier dus het geval. De watervergunning integreert alle vergunningstelsels van de verschillende waterwetten. Daarmee gaan zes vergunningen uit de eerdere waterbeheerwetten op in één watervergunning. - Omdat de dam de scheepvaart beschermt, de bagger niet de waterkwaliteit vermindert en er geen plek voor waterberging verloren gaat, wordt aan alle eisen van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier voldaan. - De provincie kijkt naar de status ‘aardkundig monument’. Zij vinden dat het project bijdraagt aan de instandhouding van het historisch landschap.
Wat zie of merk ik ervan? - Tijdelijk ziet de dam er anders uit. Er ligt nu een berg aarde op de dam, die te zijner tijd weer zal begroeien met gras, zodat ook de schapen weer terug kunnen komen. - Tijdens het werk zijn er kranen op de dam en varen baggerschepen af en aan. Zij volgen zoveel mogelijk de bestaande vaargeul. De baggerschepen kunnen niet aan de noordkant van de dam aanleggen. Ze zouden dan de doorgaande scheepvaart kunnen belemmeren. Nog belangrijker is dat van daaruit de afstand tot waar de bagger moet komen te groot is. Hebben de vogels last van de werkzaamheden? Er wordt in de planning rekening gehouden met het broedseizoen. Maar ook als het project al voor het broedseizoen klaar is, dan zal de situatie nog niet direct zo zijn als voorheen. Men verwacht wel dat de situatie uiteindelijk beter zal zijn, ook voor de vogels. Dit heeft te maken met de manier van werken.Er is een oriënterend ecologisch onderzoek uitgevoerd, met als doel in te schatten wat de mogelijke verstoring en negatieve effecten zijn tijdens en ná de uitvoering van het project op flora en fauna. Uit dit onderzoek komt naar voren dat negatieve effecten op Natura 2000 of andere beschermde gebieden niet worden verwacht. Indien gewerkt wordt volgens de in het rapport voorgestelde mitigerende maatregelen is een ontheffing van de Flora- en faunawet niet nodig. In de uitvoering wordt gewerkt conform de mitigerende maatregelen en adviezen genoemd in dit rapport: - De grove werkzaamheden op de dam, grondverzet en het opzetten van grondwallen, hebben al plaatsgevonden voor het broedseizoen. - Door dit grondverzet en de grondwallen is de projectlocatie op de dam voor het broedseizoen ongeschikt gemaakt voor broedende vogels. - Er worden geen bomen gekapt. - Er vindt (dagelijks) monitoring plaats op de projectlocatie of er geen vogels zich gaan nestelen. - De huidige werkzaamheden vinden plaats vanuit een schip en dus niet op de dam: via een pijpleiding wordt baggerspecie tussen de grondwallen gespoten. Deze werkzaamheden zullen geen verstoring opleveren voor broedende vogels in het gebied rondom de projectlocatie.
Hoe hoog wordt de Saskerleidam? - Voor het werk was de hoogte van de dam 70 centimeter boven NAP. Omdat het waterpeil -0,50 meter is, is de dam 1,20 meter boven de waterlijn. De dam is nu in totaal 2,50 meter boven NAP. Als de bagger is gestort en de hoge zijkades zijn afgevlakt, zal de hoogte 1,50 meter boven NAP zijn. - Als de bagger verder inklinkt (de ‘zetting’) zal de dam 80 cm hoger zijn dan voor het project, dus 1,50 meter boven NAP, zijnde 2 meter boven de waterlijn. - Het westelijke einde van de dam wordt over een lengte van 50 meter verlaagd tot 1,50 m boven NAP. Dit is nodig voor de schepen die van of naar het kanaal varen. Zo hebben ze beter zicht op mogelijke tegenliggers. Er moet in Nederland toch juist meer plek komen voor water, bijvoorbeeld als het hard regent? - Als het in Nederland hard en veel regent, kan het water niet goed worden afgevoerd in de normale systemen. Daarom wordt er extra ruimte voor water gezocht. Dit heet ook wel ‘piekberging’. De oppervlakte van het water van het Alkmaarder- en Uitgeestermeer blijft hetzelfde. Er komt namelijk geen land bij, maar natte natuur. Die natte natuur is geschikt als overloopgebied voor water uit het meer, bijvoorbeeld bij tijdelijke stijging van het waterpeil door hevige regen. - Het waterschap beheert de waterpeilen in het gebied en eist dat de huidige capaciteit voor piekberging van water blijft. Het aanleggen van natte natuur voldoet aan deze eis, omdat het wateroppervlak gelijk blijft.
Gaat dit project ten koste van de visstand? - Een aantal zaken zijn bepalend voor de hoeveelheid en soorten vis in een bepaald water. De belangrijkste hiervan zijn de oppervlakte en diepte van het water, hoeveel voedsel er in zit, en hoe helder het is. Ook het zoutgehalte en bodemsubstraat zijn belangrijk. - Het Alkmaarder- en Uitgeestermeer wordt voor de viswatertypering gerekend tot de stilstaande wateren van viswatertype ‘Matig grote gebufferde meren’. Het viswater wordt gekarakteriseerd als het ‘brasem-snoekbaars type’ met troebel plantenarm water en kenmerkende algemene vissoorten als: Brasem, Snoekbaars, Blankvoorn, Pos, en Karper. Als gevolg van de indirecte invloed van brakke kwel en andere zout invloed komen ook andere vissoorten voor zoals Spiering en Aal. Door het voorkomen van voldoende prooi vis (kleine witvis en spiering) is er een goede groei van roofvissen. Dit is van belang voor de beroepsvisserij en hengelaars. - De soortendiversiteit in stilstaande wateren wordt vooral bepaald door de aanwezigheid van waterplanten en oevervegetatie. Door de aanleg van de natuuroevers zullen er meer waterplanten komen, die ook nog goed bereikbaar zijn voor de vissen die ervan houden. Dit zijn bijvoorbeeld Ruisvoorn, Snoek en Bittervoorn. Er komen naar verwachting dus meer soorten.
