Vormgeving in Cijfers

Vormgeving in Cijfers

Kader van het onderzoek

Onderzoek in opdracht van Design Vlaanderen.

Voorwerp van het onderzoek: vormgeving in Vlaanderen, de cijfers?

cijfers over het vormgevingsbedrijf in Vlaanderen

cijfers over het beroep van en de opleiding tot vormgever

cijfers over vormgeving en vrijetijd

cijfers over vormgeving in de Vlaamse media

Uitgevoerd tussen december 2005 en februari 2006 door het

onderzoeksbureau Compagnie met combinatie van verscheidene onderzoeksmethodes:

kwantitatief telefonisch onderzoek

desresearch

kwalitatieve diepte-interviews

inhoudsanalyses geschreven materiaal

Vormgeving in Vlaanderen: de cijfers?

Na extrapolatie blijken er 12.000 Vlaamse vormgevingsbedrijven te zijn (behoren tot de

core-vormgevingssectoren en zien vormgeving als hun hoofdactiviteit). Bij uitbreiding kan men spreken over 67.000 Vlaamse bedrijven die eveneens in sterke mate actief zijn op het vlak van vormgeving, maar niet in vormgevingssectoren as such.

Samen staan deze 12.000 bedrijven voor bijna 16 miljard euro omzet. En vanuit een

breder kader kan men spreken van bijna 175 miljard euro omzet die in Vlaanderen aan vormgeving kan gerelateerd worden.

We tellen in Vlaanderen bijna 11.000 pure vormgevingsbanen, 200.000 banen zijn aan

vormgeving gerelateerd.

± 7.000 studenten zaten tijdens het schooljaar 2004-2005 in het laatste jaar van een

opleiding waarin vormgeving in meer of mindere mate aan bod komt, een 500-tal studenten in het laatste jaar van een opleiding die rechtstreeks tot een vormgevingsberoep leidt.

Iets minder dan 550.000 Vlamingen heeft een vrijetijdsbesteding die met vormgeving te

maken heeft.

± 800.000 Vlamingen heeft het afgelopen jaar een evenement, activiteit of beurs

bijgewoond die te maken heeft met vormgeving.

Opbouw resultaten

Het vormgevingsbedrijf

Het vormgevingsberoep

de vragen de onderzoeksaanpak de antwoorden

Vormgeving als vrijetijdsbesteding

Vormgeving in de media

Opbouw resultaten






Het vormgevingsbedrijf: de vragen

Hoeveel bedrijven zijn actief met vormgeving bezig?

Hoe groot zijn deze bedrijven: omzet, winstmarge, tewerkstelling?

Hoe zijn deze bedrijven verdeeld over de verschillende types van

vormgeving?

Hoeveel opdrachten werden er het afgelopen jaar gerealiseerd door deze

bedrijven? En hoe is dit geëvolueerd ten opzichte van vijf jaar geleden?

Welke distributiekanalen hebben deze bedrijven?

Het vormgevingsbedrijf: de aanpak 1

Kader van de studie bepalen: operationalisatie van de termen ‘vormgeving’, ‘vormgever’ en ‘vormgevingsbedrijf’ (op basis van bestaand onderzoek en literatuur).

2

Het subject van de studie bepalen: afbakenen wie (dus: welke bedrijven) het onderwerp uitmaakt van dit onderdeel van de studie. Startpunt: alle Vlaamse bedrijven.

3

Antwoorden verkrijgen: data verzamelen en analyseren via telefonische en geschreven bevraging van de steekproef.


OPERATIONALISATIE VAN ‘VORMGEVING’, ‘VORMGEVER’ EN ‘VORMGEVINGSBEDRIJF’

VORMGEVING =

De ontwikkeling van volledig nieuwe PRODUKTEN of het herdenken en verbeteren van reeds bestaande producten

De ontwikkeling van volledig nieuwe VERPAKKINGEN of het verbeteren van reeds bestaande verpakkingen. Het gaat hier zowel over de verpakkingswijze, het verpakkingsmateriaal als het verpakkingsuitzicht

Het vormgeven van alles wat te maken heeft met de VISUELE PRESENTATIE van een onderneming, zoals logo’s, briefhoofden, website, werkkledij...

Het vormgeven en het ontwikkelen van REKLAME en promotie, mailings, folders, enz.

Het vormgeven en het ontwikkelen van INTERIEURS (in winkels, kantoren, woningen...)

Verdeling en VERKOOP van designproducten


OPERATIONALISATIE VAN ‘VORMGEVING’, ‘VORMGEVER’ EN ‘VORMGEVINGSBEDRIJF’

VORMGEVER = Elke werkende persoon binnen het bedrijf die zich actief bezighoudt met het ontwikkelen, herdenken, ontwerpen, vormgeven van zaken (in één van de bovenstaande domeinen), ongeacht of deze persoon hiervoor een relevante opleiding heeft genoten.

VORMGEVINGSBEDRIJF = Elk bedrijf dat actief is op één van de vormgevingsdomeinen én dit doet in hoofdactiviteit.

Het vormgevingsbedrijf: de aanpak 2 AFBAKENING VAN UNIVERSUM ‘TOTAL’ UNIVERSUM: Alle Vlaamse bedrijven (met uitzondering van landbouw/jacht/bosbouw, visserij, winning van delfstoffen, onderwijs, gezondheidszorg, huishoudens, extraterritoriale organisaties en lichamen)

Industrie (exclusief vervaardiging kledij) Productie en distributie van electriciteit, gas en water Bouwnijverheid Groot- en detailhandel, reparatie consumentenartikelen

33.825 188 58.144 133.881

Hotels en restaurants

39.626

Vervoer, opslag en communicatie

19.440

Financiële instellingen

2.899

Onroerende goederen, verhuur en diensten aan bedrijven

111.099

Overige gemeenschapsvoorz., socio-cult. en pers. diensten

44.600

TOTAAL

443.702

Het vormgevingsbedrijf: de aanpak 2 AFBAKENING VAN UNIVERSUM Definiëren van 2 potentiële groepen binnen het totaal aantal bedrijven, nl. vormgevingsbedrijven in de enge zin en vormgevingsbedrijven in de brede zin. UNIVERSUM CORE = bedrijven in Vlaanderen die tot de typische vormgevingssectoren behoren UNIVERSUM BROAD = bedrijven in Vlaanderen die niet tot de typische vormgevingssectoren behoren alle Vlaamse bedrijven (TOTAL UNIVERSUM):

443.702

alle bedrijven uit de vormgevingssectoren (CORE UNIVERSUM):

alle overige bedrijven (BROAD UNIVERSUM):

419.771 23.931

Het vormgevingsbedrijf: de aanpak 2 AFBAKENING VAN UNIVERSUM UNIVERSUM ‘CORE’ Alle Vlaamse bedrijven uit de vormgevingssectoren. Technische studiën en ingenieursactiviteiten (NACE-74.203) Ontwerpen textielpatronen, juwelen, meubels, decoratie (NACE-74.877) Binnenhuisarchitecten (NACE-74.874) Etaleurs en dergelijke (NACE-74.403)

4.288 500 1.723 559

Overige drukkerijen (NACE-22.220)

1.698

Overige activiteiten verwant aan drukkerijen (NACE-22.250)

1.210

Fotostudio's en overige fotografische activiteiten (NACE-74.811)

2.200

Publiciteitsagentschappen (NACE-74.401)

5.544

Zelfstandig werkende kunstenaars (NACE-92.311)

3.634

Diensten verwant aan kunst (NACE-92.313)

2.575

TOTAAL

23.931

Het vormgevingsbedrijf: de aanpak 2 AFBAKENING STEEKPROEVEN

steekproef uit

steekproef uit de

vormgevingssector

overige bedrijven

(CORE):

(BROAD):

n=498

n=603

totale steekproef van Vlaamse bedrijven (TOTAL):

n=1.101 weging naar representatieve steekproef

Het vormgevingsbedrijf: de aanpak 3 DATAVERZAMELING Bevraging van de steekproeven: DESIGN

CHECK (vragenlijst voorgelegd aan volledige steekproef)

economische sector?

omzet?

aantal voltijdse banen

aantal voltijdse vormgevingsbanen

(per vormgevingsdomein) in-house actief?

(per vormgevingsdomein) is dit hoofdactiviteit?

(per vormgevingsdomein) samengewerkt met externe partij(en)?

DESIGN DOSSIER (vragenlijst voorgelegd aan bedrijven met vormgeving in

hoofdactiviteit)

aantal vormgevingsopdrachten

aantal vacatures vormgevingsbanen

verkoopkanalen

percentage inkoop aan leveranciers

winstmarge

Het vormgevingsbedrijf: de antwoorden AANTAL VORMGEVINGSBEDRIJVEN Vlaamse bedrijven

vormgeving CORE:

vormgeving BROAD:

49 % heeft vormgeving als hoofdactiviteit

16% heeft vormgeving als hoofdactiviteit

± 12.000 bedrijven (op totaal van 23.931)

± 67.000 bedrijven (op totaal van 419.771)

Na extrapolatie op basis van NIS-cijfers blijken er 12.000 Vlaamse vormgevingsbedrijven te zijn (behoren tot de core-vormgevingssectoren en zien vormgeving als hun hoofdactiviteit). Bij uitbreiding kan men spreken over 67.000 Vlaamse bedrijven die eveneens in sterke mate actief zijn op het vlak van vormgeving, maar niet in vormgevingssectoren as such.

Het vormgevingsbedrijf: de antwoorden TYPE VORMGEVINGSACTIVITEIT BINNEN DE VORMGEVINGSBEDRIJVEN ‘CORE’ grafische vormgeving 90%

32%

BASIS: core-vormgevingsbedrijven type vormgeving is hoofdactiviteit type vormgeving is nevenactiviteit

interieur vormgeving 57%

product vormgeving 44%

24% 21%

58% 33%

23%

+ 9% verdeling & verkoop designproducten als hoofdactiviteit

Een clusteranalyse op de 5 vormgevingsdomeinen leverde 3 clusters op (grafisch, ruimtelijk en product). Deze driedeling is het gevolg van de clustering van vormgeving verpakking-huisstijlpromotie tot grafische vormgeving.

Het vormgevingsbedrijf: de antwoorden VORMGEVINGSBANEN Banen in vormgeving

Overige banen

9% 29% 71%

BASIS: core-vormgevings bedrijven

91%

BASIS: representatieve steekproef Vlaamse bedrijven

In de core-vormgevingssector vindt men gemiddeld 3,15 banen per bedrijf. Van deze 3,15 banen gaat er één derde naar vormgeving. Na extrapolatie komt dit neer op bijna 11.000 core-vormgevingsbanen. Bij uitbreiding naar alle Vlaamse bedrijven: een Vlaams bedrijf staat gemiddeld voor 5,8 voltijdse banen. 9% van deze banen is aan vormgeving gerelateerd. Na extrapolatie komt dit op ongeveer 220.000 vormgevingsbanen in brede zin.

Het vormgevingsbedrijf: de antwoorden DE CORE-VORMGEVINGSSECTOR: VACATURES Minder dan een op vijf van de core-vormgevingsbedrijven heeft het afgelopen jaar een vacature gehad voor een vormgevingsgerelateerde baan. Men heeft deze vacatures wel grotendeels kunnen invullen. geen vacatures één vacature meerdere vacatures weet niet

2% 2% 16% 18% minstens één vacature 0,93 vacature werd ingevuld

80%

Het vormgevingsbedrijf: de antwoorden OMZETCIJFERS BINNEN DE CORE VORMGEVINGSBEDRIJVEN BASIS: core-vormgevings bedrijven

43,3%

25,2% 16,9% 6,4%

minder dan 100.000 EURO

100.000 250.000 EURO

250.000 500.000 EURO

1,1%

3,0%

3,2%

1%

500.000 750.000 EURO

750.000 1 miljoen EURO

1-5 miljoen EURO

meer dan 5 miljoen EURO

Omzet na extrapolatie: bijna 16 miljard EURO

weet niet/wil niet zeggen

Het vormgevingsbedrijf: de antwoorden OMZETCIJFERS Vlaamse bedrijven

vormgeving CORE:

vormgeving BROAD:

± 16 miljard €

± 159 miljard €

± 12.000 bedrijven

± 67.000 bedrijven

Het vormgevingsbedrijf: de antwoorden DE CORE-VORMGEVINGSSECTOR: OPDRACHTEN

Gemiddeld 53 projecten voor externe klanten

Gemiddeld 12 projecten uitgevoerd in onderaanneming

Gemideld 5 projecten voor intern gebruik

100% 90%

externe klanten onderaanneming intern gebruik

80% 70% 60%

54% 50% 44%

50% 40% 30%

39%

BASIS: core-vormgevings bedrijven

32% 21%

21% 12%

20%

5%

10%

6% 8% 9%

0%

aantal is gestegen

aantal blijft stabiel

aantal is gedaald

weet niet

Het vormgevingsbedrijf: de antwoorden DE CORE-VORMGEVINGSSECTOR: VERKOOPSKANALEN

65%

enkel via bedrijf zelf

18%

beurzen, internet, andere

via groot- en kleinhandel

via galerijen

11%

8%

Opbouw resultaten






Het vormgevingsberoep: de vragen

Hoeveel personen met een vormgevingsberoep zijn er momenteel actief in

Vlaanderen?

Welke opleiding hebben deze mensen genoten

Volgen ze bijscholingen?

Hoeveel vormgevers studeerden er het afgelopen academiejaar af in de

studierichtingen die met vormgeving te maken hebben?

Het vormgevingsberoep : de aanpak OVERZICHT AANTAL STUDENTEN

a.d.h.v. de onderwijsstatistieken van de Vlaamse Overheid, m.n. het

‘Statistisch Jaarboek van het Vlaams Onderwijs’ – schooljaar 2004-2005 (januari 2006).

onderscheid tussen opleidingen die aandacht hebben voor vormgeving

maar niet noodzakelijk naar een vormgevingsberoep leiden en opleidingen die in zeer sterke mate tot volledig op vormgeving gericht zijn.

BELANG VORMGEVINGSSECTOR INZAKE TERWERKSTELLING

a.d.h.v. telefonisch consumentensurvey, ingelast in een multiclient omnibus

bij n= 1.708 werkende Vlamingen

beknopte vragenlijst (zelfrapportering): type beroep van de respondent,

specifieke opleiding, eventuele bijscholingen.

Het vormgevingsberoep : de antwoorden OVERZICHT AANTAL STUDENTEN IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS

Aantal laatstejaarsstudenten in een opleiding met aandacht voor

vormgeving:

Kunstsecundair Onderwijs:

1.052

Technisch Secundair Onderwijs:

326

Beroepssecundair Onderwijs:

865

Opmerking Algemeen Secundair Onderwijs: geen opleidingen die

voldoende als vormgevings-gericht kunnen beschouwd worden

Voor het ASO, KSO, TSO en BSO tellen we in het totaal 59.269

laatstejaarsstudenten. 2.243 (3,78%) hiervan volgt een designminded opleiding. Het grootste aandeel is afkomstig uit het KSO.

Het vormgevingsberoep : de antwoorden OVERZICHT AANTAL STUDENTEN IN HET HOGESCHOOL ONDERWIJS (1)

Totaal Hogeschoolonderwijs (2004 – 2005): 20.067 studenten in een

opleiding die in meerdere of mindere mate aandacht schenkt aan vormgeving.

Dit is 18,40% van het totaal aantal studenten die Hoger Onderwijs volgen.

Van deze 20.067 studenten zijn 15.711 mannelijk (78,29%, overwicht in de

opleidingen ingenieurs- en informatica-opleidingen, maar ook in de opleiding productontwikkeling is ongeveer 2/3 van de studenten mannelijk) en 4.356 vrouwelijk (21,71%)

2.877 studenten met een opleiding die helemaal of zeer sterk op het

vormgevingsberoep gericht is (bijna 3% van alle hogeschool studenten)

17.190 in een opleiding die niet noodzakelijk maar wel mogelijks naar een

vormgevingsberoep kan leiden (17% van alle hogeschool studenten)

Het vormgevingsberoep : de antwoorden OVERZICHT AANTAL STUDENTEN IN HET HOGESCHOOL ONDERWIJS (2) Opleidingen die tot een vormgevings-beroep kunnen leiden

Vormgevingsopleidingen Interieurvormgeving

1.227

Interieurarchitectuur

314

Plastische kunsten Audiovisuele kunsten

Beeldende vormgeving

83

Beeldende kunsten

Productdesign

64

Audiovisuele technieken

77 788 2.676 781

Grafische en digitale media

312

Elektromechanica

3.511

Grafische bedrijven

276

Elektronica(-ICT)

1.539

Mechanische ontwerp en designtechnieken

126

Elektrotechniek

162 988

Textiel

19

Multimedia en communicatietechnologie

Industrieel ontwerpen

99

Industriële wetenschappen

Productontwikkeling

357

Informatica Toegepaste informatica

Totaal

2.877

Totaal

3.124 157 3.387 17.190

Het vormgevingsberoep : de antwoorden OVERZICHT AANTAL LAATSTE JAARSSTUDENTEN IN HET HOGESCHOOL ONDERWIJS (1)

Tijdens academiejaar 2004 – 2005: 3.959 studenten in het laatste jaar van

een opleiding die in meerdere of mindere mate aandacht schenkt aan vormgeving.

Dit is 17% van alle laatstejaarsstudenten in het hogeschoolonderwijs

509 laatstejaarsstudenten of 2,5% van alle studenten in het laatste jaar van

hun opleiding in opleidingen die zo goed als zuiver vormgevend van aard kunnen beschouwd worden

3.450 laatstejaarsstudenten of 14% van alle studenten in een laatste jaar

wanneer het om opleidingen gaat die eventueel naar een vormgevingsberoep kunnen leiden

Het vormgevingsberoep : de antwoorden OVERZICHT AANTAL LAATSTE JAARSSTUDENTEN IN HET HOGESCHOOL ONDERWIJS (2) Opleidingen die tot een vormgevings-beroep Vormgevingsopleidingen

kunnen leiden

Interieurvormgeving

316

Plastische kunsten

Interieurarchitectuur

33

Audiovisuele kunsten

142

Productdesign

17

Beeldende kunsten

454

Grafische bedrijven

19

Audiovisuele technieken

147

Textiel

11

Elektromechanica

Industrieel ontwerpen

27

Elektronica(-ICT)

400

Productontwikkeling

86

Multimedia en communicatietechnologie

210

Informatica Toegepaste informatica Totaal

509

Totaal

41

1.080

39 937 3.450

Het vormgevingsberoep : de antwoorden OVERZICHT AANTAL STUDENTEN IN UNIVERSITAIR ONDERWIJS

3.396 studenten in het universitair onderwijs in een opleiding die op één of

ander wijze aandacht schenkt aan vormgeving (academiejaar 2004 – 2005).

Dit is 5,96% van het totaal aantal studenten die Universitair Onderwijs

volgen.

Van deze 3.396 studenten zijn er 2.523 mannelijk (74,29% > overwicht

ingenieurs- en informaticaopleidingen) en 873 vrouwelijk (25,71%) Opleidingen die tot een vormgevings-beroep kunnen leiden Kunstwetenschappen en archeologie

817

Informatica

1.041

Toegepaste Informatica

55

Computerwetenschappen

Elektrotechniek

336

Ingenieurswetenschappen

869

Materiaalkunde

226 Totaal

3.396

52

Het vormgevingsberoep : de antwoorden OVERZICHT AANTAL LAATSTEJAARS STUDENTEN IN UNIVERSITAIR ONDERWIJS

625 studenten zaten tijdens academiejaar 2004 – 2005 in het laatste jaar van

een universitaire opleiding die aandacht schenkt aan vormgeving.

Dit is 6,13% van alle laatstejaarsstudenten in universitaire opleidingen.

Opleidingen die tot een vormgevings-beroep kunnen leiden Kunstwetenschappen en archeologie

173

Computerwetenschappen

Informatica

217

Elektrotechniek

101

36

Materiaalkunde

20

Toegepaste Informatica Totaal

625

78

Het vormgevingsberoep : de antwoorden SPECIFIEKE VORMGEVINGSGEZINDE OPLEIDINGEN NA HOGER ONDERWIJS (1) Helemaal of zeer sterk op het vormgevingsberoep gericht:

Integrale productontwikkeling: 7 inschrijvingen academiejaar 2004-2005

(Katholieke Universiteit Leuven i.s.m Hogeschool West-Vlaanderen)

Beeldende Vorming: 6 inschrijvingen academiejaar 2004-2005

(Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen).

E-design: 30 studenten dit academiejaar 2005-2006

(Hogeschool Gent)

Posthogeschoolvorming design en architectuur : 50 cursisten ingeschreven

(Katholieke Hogeschool Mechelen, Faydherbe Academie)

Meubelontwerp: maximum aantal toegelaten studenten elk jaar: 20

(Katholieke Hogeschool Mechelen)

Product Innovation & Entrepreneurship: start in het academiejaar 2006-2007

(Universiteit Antwerpen Management School)

Antwerp

Design Seminar and Lectures (aantal inschrijvingen niet bekend).

(Associatie Universiteit en Hogescholen Antwerpen).

Het vormgevingsberoep : de antwoorden SPECIFIEKE VORMGEVINGSGEZINDE OPLEIDINGEN NA HOGER ONDERWIJS (2) Kan leiden tot een vormgevingsberoep

Artistieke en kunstzinnige vorming: 10 inschrijvingen ‘04-’06 (opleiding over 2

jaar) (Hogeschool Antwerpen)

Basisopleiding AutoCAD: 15 inschrijvingen in 2005

(Hogeschool Gent)

3D opleiding AutoCAD 15 inschrijvingen in 2005

(Hogeschool Gent)

Het vormgevingsberoep : de antwoorden SPECIFIEKE VORMGEVINGSGEZINDE OPLEIDINGEN INGERICHT DOOR SYNTRA (1)

Bij Syntra volgden een totaal van 2.788 cursisten in 2005 een door de

Vlaamse Gemeenschap gecertifiëerde bijscholing, zeer sterk op vormgeving geënt. artisanaal kaarsenmaker

12

glasblazer van sier- en gebruiksvoorwerpen

32

glasverwerker warm

39

glazenier

80

juwelier-goudsmid

187

keramist

78

kunstsmid

48

ontwerper van sierraden

37

pottenbakker

90

restaurateur van keramische voorwerpen

11

vervaardiger van plastieken voorwerpen, apparaten en buizen

2

werken met polyester

86

decoratieschilder

23

Het vormgevingsberoep : de antwoorden SPECIFIEKE VORMGEVINGSGEZINDE OPLEIDINGEN INGERICHT DOOR SYNTRA (2) interieurinrichter decorbouwer etaleur

294 27 158

visual merchandiser

32

houtbeeldhouwer-ornamentwerker

20

houtdraaier

10

meubelmaker

137

meubelstoffeerder

367

desktop publisher

472

digitale fotografie

22

fotograaf grafisch vormgever webdesigner Totaal

332 61 131 2.788

Het vormgevingsberoep : de antwoorden OVERZICHT AANTAL CURSISTEN ONDERWIJS VOOR SOCIALE PROMOTIE(1)

7.112 cursisten in een vormgevingsgezinde opleiding in het Secundair

Onderwijs voor Sociale Promotie of volwassenen onderwijs in 2004 (meest recente gegevens).

Dit was 2,44% van alle cursisten in het Secundair Onderwijs voor Sociale

Promotie.

3.132 cursisten in het Hoger Onderwijs voor Sociale Promotie in 2004.

Dit was 11,45% van het totaal aantal cursisten in het Hoger Onderwijs voor

Sociale Promotie.


Secundair onderwijs voor sociale promotie

Diamantbewerking Fotografie

32

Tekstvervaardiging-offsetdrukken

68

394

Toegepaste grafische technieken

73

Desktop-publishing

17

Houtbewerking – meubelmaken

Digitale communicatie

70

Meubel- en binnenhuisontwerpen

Drukken

64

Meubelmaken-schrijnwerkerij

160

Druktechnieken

13

Meubelmakerij

151

Edelsteenzetten

39

Goudsmederij

30

Siersmeden

42

Elektron.paginaopmaak &multimedia Fotografieafdruk-& verwerkingstechniek

5.126 279

Multimedia

36

Ontwerp en illustreren

58

Totaal

454 6

7.112


Hoger onderwijs voor sociale promotie Informatica Informatica-programmering CAD-CAM confectie- en textielproduktie

2.101 330 18

Elektromechanica

202

Elektronica

369

Industriële elektronica

26

Industriële informatica

58

Textielontwerpen

28

Totaal

3.132

Het vormgevingsberoep: de antwoorden BEROEPSACTIEVEN IN VORMGEVING Het Vlaams en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tellen samen 2.700.000 werkenden, wat betekent dat ongeveer 200.000 van de (voltijds of deeltijds) werkende Vlamingen een beroep heeft dat met vormgeving te maken heeft.

BASIS: n=1.708 voltijds of deeltijds werkende Vlamingen Actief in vormgeving Niet actief in vormgeving

8%

92%

Het vormgevingsberoep: de antwoorden BEROEPSACTIEVEN IN VORMGEVING: type vormgeving BASIS: n=130, beroepsactief in vormgeving

ontwikkeling nieuwe/verbeteren bestaande producten

54%

vormgeving reclame en promotie

33%

vormgeving visuele presentatie onderneming

31%

vormgeving verpakkingen

23%

vormgeving interieurs

21%

verdeling/verkoop designproducten

6%

Het vormgevingsberoep: de antwoorden BEROEPSACTIEVEN IN VORMGEVING: diploma BASIS: n=130, beroepsactief in vormgeving

(electro)mechanica

12%

ingenieur (burgerlijk, industrieel, anders)

10%

informatica

9%

grafische opleiding

7%

electriciteit/electronica

5%

schrijnwerkerij/meubelmakerij

4%

(banket)bakkerij

4%

Fotografie

2%

industriële vormgeving

2%

andere opleidingen HOLT

6%

ander opleidingen HOKT

11%

anders (niet nader gespecifieerd)

20%

geen antwoord

5%

Het vormgevingsberoep: de antwoorden BEROEPSACTIEVEN IN VORMGEVING: bijscholingen BASIS: n=130, beroepsactief in vormgeving Afgelopen 12 mnd bijscholing vormgeving gevolgd Afgelopen 12 mnd geen bijscholing vormgeving gevolgd

20%

92% 80%

Opvallend is dat de opleidingen vooral te maken hadden met nieuwe software. In de meerderheid van de gevallen werd de opleiding door het bedrijf zelf georganiseerd.

Opbouw resultaten






Vormgeving als vrijetijdsbesteding: de vragen

Welke opleidingen, evenementen en activitieten bestaan er voor de

consument als het over vormgeving gaat?

Wat is de participatiegraad hieraan en hoe evolueert dit de laatste jaren?

Vormgeving als vrijetijdsbesteding: de aanpak

Telefonisch consumentensurvey ingelast in een multiclient omnibus bij een

representatief staal van n= 1.024 Vlamingen, 20+: peiling naar actieve en passieve participatie inzake vrijetijdsbesteding die te maken heeft met vormgeving.

Onderwijsstatieken van de Vlaamse overheid (Statistisch Jaarboek van het

Vlaams Onderwijs, 2006): participatiegraad in deeltijdskunstonderwijs, binnen de afdeling beeldende kunst.

Informatie-verzameling (via telefonische en face-to-face interviews) bij een

aantal initiatiefnemers op het vlak van vormgevingsactiviteiten voor de particulier: musea, organisatoren van beurzen, initatiefnemers op het vlak van (kuntambachtelijke) workshops.

Vormgeving als vrijetijdsbesteding : de antwoorden ACTIEVE PARTICIPATIE

10% van de Vlamingen van 20 jaar en ouder heeft een hobby, een

vrijetijdsbesteding die verband houdt met design of kunstambachten (n=101 respondenten op een steekproef van n=1024 Vlamingen).

Dus: iets minder dan 550.000 Vlamingen (eerder vrouwelijk en ouder dan 45)

beoefent tijdens de vrije uurtjes een activiteit die onder de noemer vormgeving kan geplaatst worden.

Binnen deze groep van ‘vormgevings-hobbyisten’ vallen volgend groepen

op:

45-plussers: maken 65% van de groep uit, ouder dan 55 jaar: 40%

vrouwen zijn beter vertegenwoordigd dan mannen : 63% t.o.v. 37%

Vormgeving als vrijetijdsbesteding : de antwoorden

Worden door deze Vlamingen beschouwd als vrijetijdsbestedingen die

onder de noemer ‘design of kunstambacht’ vallen: in de eerste plaats tekenen en schilderen; naaien, breien, borduren, haakwerk e.d.m. (beoefend door vrouwen, vooral 55+); bloemschikken (vnl. Vrouwen); fotografie (overwegend mannen). Restcategorie met knutselen, meubilair maken, webdesign, ceramiek, accessoires, beeldhouwen. tekenen en schilderen

22%

naaien, breien, borduren, haakwerk,...

22%

bloemschikken

18%

fotografie

18%

knutselen

8%

maken van meubilair

6%

webdesign

5%

pottenbakken en ceramiek

4%

maken van accessoires

4%

beeldhouwen

3% 0%

5%

10%

15%

20%

25%

Vormgeving als vrijetijdsbesteding : de antwoorden

40% van de vormgevings-hobbyisten volgde in 2005 één of andere

scholing m.b.t. deze vrijetijdsbesteding.

Grote waaier aan organiserende instanties : het Deeltijds Kunstonderwijs, tal

van privé- of deels gesubsidiëerde initiatieven, de kunstenaar zelf die workshops organiseert, … .

M.b.t. het Deeltijds Kunstonderwijs:

totaal van 157.712 studenten waarvan 55.511 (35,2%) in de afdeling

beeldende kunst (schooljaar 2004-2005)

leeuwendeel van deze studenten zijn jongeren (65%), maar deze

studierichting is wel de meest populaire richting van het deeltijds kunstonderwijs bij volwassenen (49,7% van de volwassenen in het deeltijds kunstonderwijs koos voor de studierichting ‘Beeldende Kunst’).

Vormgeving als vrijetijdsbesteding : de antwoorden PASSIEVE PARTICIPATIE: de consument

15% van de Vlamingen van 20 jaar en ouder, dus iets meer dan 800.000

heeft in 2005 een evenement, activiteit of beurs bijgewoond die te maken had met design, vormgeving of kunstambachten.

in 65% van de gevallen gaat het om beurzen rond interieurinirchting

25% van de antwoorden betreffen een bezoek aan musea en

tentoonstellingen (inclusief kunsten).

10% van de antwoorden gaan over hobbybeurzen

Vormgeving als vrijetijdsbesteding : de antwoorden PASSIEVE PARTICIPATIE: een aantal organiserende instanties DESIGN MUSEUM GENT

richt zich met collecties voornamelijk op meubel- en industrieel design.

ontving in 2005 ongeveer 2.000 bezoekers per week, dus een 104.000 bezoekers

op jaarbasis. Dit bezoekersaantal is met 25% gegroeid ten opzichte van 2002. ZILVERMUSEUM STERCKSHOF DEURNE

herbergt een gevarieerde zilvercollectie en organiseert tentoonstellingen en

expertisedagen rond bepaalde edelmetalen.

ontving 38.765 bezoekers in 2003, stabiel aantal bezoekers in vergelijking met

2002. BROELMUSEUM – MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN, KERAMIEK EN DESIGN KORTRIJK

stelt werk tentoon van kunstenaars die in het Kortrijkse geleefd en gewerkt hebben

en herbergt een unieke, internationaal samengestelde collectie ceramiek.

ontving 18.500 bezoekers in 2004, een aantal dat constant is gebleven ten

opzichte van 2002.

Vormgeving als vrijetijdsbesteding : de antwoorden PASSIEVE PARTICIPATIE: een aantal organiserende instanties BIËNNALE INTERIEUR KORTRIJK

interieur-event voor het grote publiek wordt elke twee jaar georganiseerd en

duurt 10 dagen

95.354 bezoekers in 2004 met meer dan 250 exposanten (het maximums), dit is

een groei van 18% t.o.v. 2002 SFEER GENT

lifestyle’happening’/beurs rond interieur, tuin en zwembad, gedurende10 dagen

In 2004 40,000 bezoekers, in 2005 waren dat er 47,000 bezoekers, met 200

exposanten). Dit is een stijging met bijna 20%. COCOON/DESIGN BRUSSELS

beurs rond binnenhuisinrichting, 10 dagen.

in 2005 99.092 bezoekers met 275 exposanten, dit betekent een lichte stijging van

2% in vergelijking met 2004.

Vormgeving als vrijetijdsbesteding : de antwoorden PASSIEVE PARTICIPATIE: een aantal organiserende instanties Samen ontvangen deze musea en evenementen bijna 400.000 bezoekers op jaarbasis, hoewel het zeer waarschijnlijk niet om exclusieve bezoekers zal gaan. Aan de top staan de beurzen Cocoon (& Design Brussels) en Interieur (beide evenementen die 10 dagen de deuren openen), gevolgd door de twee Gentse initiatieven: het Design Museum en de interieurbeurs Sfeer.

Opbouw resultaten






Vormgeving in de media: de vragen

Hoeveel media-aandacht gaat er naar vormgeving?

Wat is de impact van deze media-aandacht?

Vormgeving in de media : de aanpak GESCHREVEN PERS 7 tijdschriften, representatief voor Vlaanderen, onder de loep:

Flair

Feeling Wonen

Standaard Magazine

Weekend Knack

De Morgen Magazine (Het vrije Leven)

Zone 09

De Tijd Magazine (Beste Dingen / Bestedingen)

Analyse :

per tijdschrift: 1 nummer per seizoen, 4 nummers 2000 en 4 nummers 2004.

per nummer analyse op artikelniveau door turven van volgende parameters:

onderwerp: vormgeving of niet

oppervlakte: hoe lang is artikel

domein: welk type van vormgeving is het onderwerp van het artikel

tone of voice: wat doet het artikel (wil inspireren, wil louter informeren, zet

aan tot kopen (van design), zet aan tot deelnemen aan wedstrijden met een designobject tot prijs, … )

Vormgeving in de media : de aanpak AUDIOVISUELE PERS Interviews met programmatie- of contentverantwoordelijken van 8 radio en televisiezenders:

Studio Brussel, Coördinator Woord

Kanaal Z, nieuwsredacteur

Klara, Adjunct Nethoofd

Jim TV, Station Manager

Eén, Content & creative manager

Vitaya, Administratief Directeur

VTM, Manager Interactiviteit

Focus TV/WTV, Hoofdredacteur

Analyse:

Directe design: mate van redactionele aandacht aan design (item over

design in een programma of designprogramma in het algemeen).

Indirecte design: tijd en energie aan design en vormgeving los van

redactionele aandacht (logo’s, huisstijl, aankleding studio’s, ...).

Vormgeving in de media : de antwoorden GESCHREVEN PERS Aandacht voor vormgeving

2 op de 5 redactionele pagina’s in 7 toonaangevende magazines in Vlaanderen

gaan over vormgeving (36% in 2000 en 41% in 2004).

Aandacht is in de laatste jaren stabiel gebeleven of gestegen, enkel bij Feeling

Wonen 8% minder aandacht aan vormgeving tussen 2000 en 2004. 100% 91% 90% 82%

83%

80% 70%

2000 2004

60% 50% 50% 37%

40% 30%

26% 22%

20%

13%

23% 23%

26%

28%

21%

16%

10% 0%

Flair

Zone 09

De Morgen Standaard

Weekend Knack

De Tijd

Feeling Wonen

Vormgeving in de media : de antwoorden Domeinen van vormgeving

Voornamelijk aandacht naar vormgegeven produkten. Vervolgens komen

interieur en media (artikels m.b.t. ‘designanalen’ zoals beurzen, boeken, ...). 75%

percentage besteed aan de verschillende vormgevingsdomeinen, in 2000 en in 2004, jaargemiddelde over de 7 tijdschriften heen. 50%

49% 43,7% 2000 2004

25% 20%19,8% 16,1% 12%

3% 0%

5,2%

7% 4,7%

4% 4,0% 1% 1,7%

0%

2,3%

3%

0,7%

Vormgeving in de media : de antwoorden Domeinen van vormgeving

Artikels over interieur zijn gemiddeld langer dan artikels over produkten

(fotomateriaal). In oppervlakte betekent dit dat interieur en producten nagenoeg evenveel plaats innemen in 2004. 75%

50%

percentage oppervlakte besteed aan de verschillende vormgevingsdomeinen, in 2000 en in 2004, jaargemiddelde over de 7 tijdschriften heen.

48%

32,9% 27,4% 25%

23% 18,5%

8%

7%

9,0%

7% 5,8%

2% 1,3%

0% 1,2%

0%

product

interieur

media

reclame

infrastructuur

produktie proces

verpakking

0% 1,3% distributie

3%

1,1%

visueel/grafisch

Vormgeving in de media : de antwoorden Doel van de informatie

Tijdschriften informeren de lezer, ook als het over vormgeving gaat (65%).

Daarnaast stuurt 1 op 4 artikels over vormgeving aan op de aankoop van een designproduct, wat een zekere populariserende trend aantoont.

‘Inspireren’ en stimuleren van de creativiteit met vormgeving als topic ging er de

afgelopen jaren op vooruit (5% in 2000 en 11% in 2004)

Tijdschriften lijken dus geïnteresseerd te zijn om bij te dragen tot de

‘designgevoeligheid’ van Vlaanderen (of omgekeerd: lezers verwachten informatie en inspiratie rond vormgeving in hun tijdschrift). 80,0% 70,0%

66,9%

64,4%

60,0%

percentage tone of voice , in 2000 en in 2004, jaargemiddelde over de 7 tijdschriften heen

50,0% 2000

40,0%

2004

30,0%

24,0% 19,8%

20,0% 10,9% 5,5%

10,0% 0,0%

informeren

kopen

inspireren

3,7% 5,0% winnen

Vormgeving in de media : de antwoorden Impact van vormgeving: verband tussen aandacht en oplage ?

Er is geen onmiddellijk aantoonbaar en rechtstreeks verband tussen het

besteden van aandacht aan design en een hogere oplage. Voorbeelden:

Standaard Magazine : op 4 jaar tijd 5% meer aandacht aan vormgeving, de

oplage stijgt 2,3%.

Feeling Wonen: minder aandacht aan design (-13,3% ), oplage daalt (- 8%)

MAAR:

De Morgen Magazine: evenveel aandacht nu aan design als 4 jaar terug,

oplage stijgt (+2,3%)

Weekend Knack: 9% meer design, maar oplagevermindering van 1,4% kent.

Uiteraard heeft veel te maken met het algemeen dalend leesgedrag

van de Vlaming en hieruit kunnen we dan ook concluderen dat ook design deze dalende trend à priori niet kan omkeren.

Vormgeving in de media : de antwoorden AUDIOVISUELE PERS Aandacht voor vormgeving: directe design

Design is volgens alle gecontacteerde programmatie-verantwoordelijken, op 5

jaar tijd meer aanwezig in het aanbod van de verschillende zenders. Op de uitspraak ‘in 2000 waren er op mijn zender meer of minder items in programma’s of programma’s over design’ reageert iedereen unaniem met ‘minder’.

Enerzijds zijn er op bepaalde zenders meer designprogramma’s gekomen en

anderzijds spreekt iedereen over allerlei programma’s waar design af en toe eens kan in terechtkomen.

Design is generiek geworden, kan overal gebruikt en aangekaart worden (van

het ontwerp van de studio waar het nieuws wordt opgenomen tot een item in een human interestprogramma of een gesprek met een designer in een radiotalkshow). Design is dus, zeker in haar ruime betekenis, overal bruikbaar en allomtegenwoordig.

Vormgeving in de media : de antwoorden

Illustratie van deze alomtegenwoordigheid: in een een gemiddelde

programmatiemaand van 2005 telt men over de verschillende zenders heen 43 programma’s waar volgens de content managers van de respectievelijke zenders design wel eens rechtstreeks aan bod komt.

Waarom deze aandacht voor vormgeving?

Design is ENTERTAINMENT: volgens contentmanagers heeft design een

onmiskenbare entertainmentwaarde. Het is een populair en luchtig thema waar iedereen zich meer en meer in kan terugvinden. ‘Net omdat economie zo’n droge materie is zijn wij altijd vragende partij om in ons nieuws iets over design als uitsmijter te brengen. Een luchtig item over design wordt altijd gesmaakt.’ (Kanaal Z)


Design LEEFT bij de kijker: design in programma’s wekt heel vaak positieve

reacties op, kijkers of luisteraars nemen vaak contact op met de redacties om meer te weten te komen over het gebrachte item ‘Mensen hebben meer en meer een oog voor wat mooi is, vandaar dat design zo sterk leeft bij de kijkers’ (één) ‘50% van onze kijkers kijkt naar ons designprogramma TENDENS. Dat is heel veel en duidt op een groeiende interesse’ (Focus/WTV)


Design is GEPOPULARISEERD: terwijl design vroeger een ding voor de ‘lucky

few’ was lijkt het nu, net door haar alomtegenwoordigheid, gepopulariseerd en toegankelijker te zijn geworden. Mensen maken, aldus content managers, meer en meer van hun eigen leefwereld een gedesignde omgeving. Design is dus ‘incontournable’ geworden, massamedia kunnen zich geen wereldvreemdheid veroorloven omdat hen dat kijkers en luisteraars kost en ze moeten dus ook aandacht voor design hebben. ‘Kijk maar eens naar steden als Gent, Hasselt en Brussel: op 5 jaar tijd is er echt het één en ander veranderd. Er is meer design aanwezig in het straatbeeld: meer winkels, meer café’s, meer restaurants, meer zaken gebruiken zorgvuldig vormgegeven ruimtes’ (JimTV) ‘Geen aandacht aan design schenken is gewoon de bal misslaan’ (Focus/WTV)


Design als INSPIRATIEBRON voor een betere levenskwaliteit: mensen willen

geïnspireerd worden door media. Ze willen informatie en tips te horen of te zien krijgen die hen in staat stellen om een beter en kwaliteitsvoller leven te leiden. Design past dan ook perfect binnen een trend van een groeiende aandacht voor kwaliteit van het leven in het algemeen: het is een manier om hogerop te geraken. Design haakt ook in op de individualiserende maatschappij: mensen trachten zich met look en design van elkaar te onderscheiden ‘Mensen willen meer en meer dromen en dat is precies wat design hen belooft.’ (VTM) ‘Door design aan onze kijkers te tonen stimuleren en inspireren wij ze om aan design te doen, wat dan op zijn beurt leidt tot mensen die er meer mee bezigzijn. Ultiem leidt dat tot een trouw kijkerspubliek en dàt maakt het net zo interessant’ (JimTV)

Vormgeving in de media : de antwoorden Aandacht voor vormgeving: indirecte design

In hun zorg voor hoe hun zender zich positioneert naar de doelgroep toe,

gebruiken contentmanagers design en vormgeving actief gebruiken als motor of katalysator van het algemene imago van hunzender (via logo’s, websites, generieken tussen programma’s, look&feel en grafische vormgeving van de programma’s, ontwerp van studio’s, ...). Elk jaar spenderen de zenders meer en meer budget aan dit soort zaken en dat heeft te maken met een inzicht dat vormgeving en mediaproductie onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Vormgeving in de media : de antwoorden Waarom deze aandacht voor indirecte vormgeving?

Design als BRON van EENHEID

Design is de beste manier om een eenheid te creëren in alles wat een zender van communicatie naar buiten brengt. De grafische vormgevers en creative directors van de Vlaamse zenders zijn dan ook actief met vormgeving bezig om bij alle stakeholders hetzelfde gevoel, dezelfde look&feel, dezelfde waarden zo optimaal mogelijk door te geven. ‘Onze design moet verfrissend en consequent zijn: het moet ervoor zorgen dat in een veranderend medialandschap we steeds hetzelfde kunnen blijven betekenen.’ (VTM) ‘Niemand bij ons mag een brief uitsturen zonder dat dat op ons officieel vormgegeven briefpapier gebeurd. Dat is een voorbeeld van hoe je een consequent imago kan uitstralen’ (JimTV) ‘Je design is de uiting van je waarden. Het is de samenvatting van waar je als merk voor staat’ (VRT)


Design als ONDERSCHEID tov concurrenten

In een digitale wereld waar elke dag nieuwe zenders ontstaan en waar dezelfde of gelijkaardige programma’s op verschillende zenders geprogrammeerd worden is de look&feel van een station dé manier om zich van de concurrentie te onderscheiden. ‘Design is een herkenningspunt naar de consument toe’ (VTM)

Design als motor voor VERANDERING

Regelmatig van logo en look&feel veranderen, betekent dynamisch bevonden worden door de kijker of luisteraar. (Grafische) vormgeving wordt aangewend om aan de doelgroep te ‘bewijzen’ dat er ge-evolueerd wordt. ‘Mensen moeten voelen, zien en ondervinden dat er een dynamiek is, dat hun zender aan het evolueren is. En dat maakt een vernieuwde vormgeving mogelijk’ (Kanaal Z) ‘Regelmatig vormgeving aanwenden voor je huisstijl is een bewijs van je modernisering, het zorgt ervoor dat je niet als ouderwets beschouwd wordt’ (Klara)


Design als COMMUNICATOR in PROGRAMMA’S

Design wordt ook actief in fictie- en nonfictie producties gebruikt om naar de kijker toe extra ongesproken informatie te communiceren. In fictieprogramma’s zullen bijvoorbeeld design- en vormgevingsbureaus actief werken aan de look van acteurs om allerlei onuitgesproken cues aan de kijker mee te geven. ‘Design is een parameter die mede verantwoordelijk is van het welslagen van een bepaald programma. Uiteraard primeren het concept, de presentatie en andere inhoudelijke elementen, maar vormgeving kan voor die extra sfeer en afwerking zorgen dat het verschil maakt’ (één)

Vormgeving in Cijfers

Recommend Documents