Stichting RIONED is kenniscentrum voor de rioleringszorg en stimuleert de uitvoering van de gemeentelijke watertaken.
Riool in Cijfers 2009 - 2010
bezoekadres postadres telefoon fax email internet
isbn issn
Galvanistraat 1, Ede Postbus 133, 6710 BC, Ede 0318 631111 0318 633337
[email protected] www.riool.net (vakinformatie) www.riool.info (publieksinformatie) 978 90 73645 23 3 1571 - 7070
Stichting
RIONED
Voorwoord
Inhoud Basisgegevens per provincie Lengte en waarde riolering - Diameterverdeling vrijvervalriolering Ouderdom - Lengte - Aansluiting - Ouderdom - Gebruikt materiaal Aantal aangesloten inwoners - Pompen en overstorten Kosten aanleg en vervanging - Prijsindexcijfers aanleg riolering Aansluitingen op gemengd stelsel Aansluitingen op drukriolering Formatie gemeentelijk rioleringsbeheer - Formatieplaatsen Inspectie en reiniging - Berging in randvoorzieningen Afkoppelen per gemeentegrootteklasse - Spreiding in meerkosten Belasting oppervlaktewater Afvoerend oppervlak per woning Verdeling grondslagen in Nederland Rioolheffing per gemeentegrootteklasse Rioollasten en -baten - Variatie in rioolheffing Kosten per huishouden Rioolheffing tariefsystemen - Spreiding rioolheffing eenpersoonsh. Spreiding rioolheffing - Mutatie rioolheffing meerpersoonshuish. Classificatie IBA's, emissie-eisen - Samenstelling afvalwater Kosten IBA’s Percentages bevolking Europese landen aangesloten op riolering/zuivering Basisgegevens waterschappen Waterschapslasten en kostentoedeling Zuiveringskentallen per waterschap Niet-aangesloten percelen, IBA's zorgplicht Optimalisatiestudies, waterplannen en afvalwaterakkoorden Afkoppelen, oppervlakten en subsidies Stedelijke wateropgave, wateroverlast Waterschappen en hun werkgebied Overzicht gebruikte bronnen 2
4 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 20 21 22 23 24 25
Riool in Cijfers 2009 – 2010 biedt u, in handzaam formaat, een cijfermatig overzicht van de riolering en het stedelijk waterbeheer in Nederland, zoals de aanwezige riolering, voorgenomen maatregelen, planvorming, kosten en financiering. Deze zevende editie van Riool in Cijfers is grotendeels gebaseerd op gegevens verstrekt door de gemeenten en waterschappen. Daarnaast zijn cijfers ontleend aan COELO, CBS en VEWIN. Stichting RIONED dankt allen die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van de Riool in Cijfers 2009 – 2010, in het bijzonder de gemeenten en waterschappen. De verantwoordelijkheid voor de samenstelling van Riool in Cijfers berust uiteraard bij Stichting RIONED. Ik hoop dat u in uw werk Riool in Cijfers 2009 – 2010 veelvuldig en met plezier zult gebruiken. Uw reacties en opmerkingen zijn uiteraard welkom. Hugo Gastkemper, directeur Stichting RIONED, januari 2009
26 28 30 32 34 36 38 40 42 43 3
Basisgegevens per provincie Peildatum Aantal inwonersa (x 1.000) 01-01-08 a Aantal woningen (x 1.000) 01-01-08 Aantal gemeentenc 01-01-09 % gemeenten begunstigerc 01-01-09 Oppervlakte (totaal)a (km2) 01-01-08 a 2) Oppervlakte (land) (km 01-01-08 Oppervlakte (binnenwater)a (km2) 01-01-08 Oppervlakte (buitenwater)a (km2) 01-01-08 Aantal rwzi'sa 01-01-08 a Zuiveringscapaciteit (x 1.000 i.e.) 01-01-07 Gezuiverd afvalwatera (x 1.000 m3/dg) 2006 Gezuiverd afvalwatera (x 1.000 m3/jr) 2006 Afgeleverd drinkwaterb (x 106 m3/jr) 2007 Verhouding afvalwater/drinkwater Omgevingsadressendichtheid 01-01-08 Bevolkingsdichtheida (inw./km2) 2007 Aantal huishoudensa (x 1.000) 2007 a Aantal eenpersoonshuishoudens (x 1.000)2007 Personen per huishoudena 2007
NL 16.405 7.030 441 97 41.528 33.756 3.598 4.174 361 26.213 5.079 1.854 1.088 1,70 1.877 485 7.191 2.537 2,25
Gr. 573 250 25 92 2.960 2.333 70 557 25 711 181 66 43 1,53 1.455 246 271 110 2,09
Fr. 643 277 31 90 5.749 3.342 653 1.754 29 1.036 222 81 41 1,98 867 192 275 89 2,30
Dr. 488 205 12 100 2.680 2.641 39 0 15 824 142 52 28 1,86 702 184 204 59 2,34
Ov. 1.120 456 25 100 3.421 3.326 95 0 35 1.807 304 111 70 1,59 1.214 336 465 148 2,38
Fl. 379 146 6 100 2.412 1.417 995 0 5 466 74 27 16 1,69 1.266 264 149 42 2,49
Gld. 1.984 797 56 100 5.137 4.972 165 0 48 2.930 614 224 134 1,67 1.132 398 833 269 2,34
Utr. 1.201 493 29 97 1.449 1.385 64 0 24 1.696 329 120 71 1,69 1.827 860 526 197 2,24
N-H 2.626 1.193 60 92 4.092 2.671 735 686 38 4.826 745 272 165 1,65 3.087 978 1.224 503 2,11
Z-H 3.461 1.540 76 100 3.403 2.815 417 172 70 5.587 1.088 397 248 1,60 2.681 1.228 1.555 586 2,20
Z. 381 172 13 100 2.934 1.787 142 1.005 18 671 134 49 34 1,44 817 213 165 53 2,28
N-Br. 2.425 1.005 68 97 5.082 4.916 165 0 36 3.951 849 310 165 1,88 1.336 492 1.028 322 2,32
L. 1.124 496 40 98 2.209 2.151 58 0 18 1.710 397 145 73 1,99 1.127 524 496 160 2,24
Bronnen: a) Statline b) Waterleidingstatistiek c) Begunstigersadministratie
4
5
Lengte en waarde riolering (2008) Stelseltype Gemengd rioolstelsel Gescheiden stelsel - dwaa Gescheiden stelsel - rwaa Verbeterd gescheiden stelsel - dwaa Verbeterd gescheiden stelsel - rwaa Totaal vrijvervalriolering Drukrioleringb Persleiding beheer gemeenten Totaal gemeentelijke riolering Vrijvervalriolering beheer waterschappen Persleiding beheer waterschappen
km buis 48.500 12.000 15.500 5.000 5.600 86.600 19.000 5.400 111.000 600 8.000
Ouderdom van de aanwezige riolering
miljard € 38 6,9 8,9 2,9 3,3 60 1,5 0,7 62
km buis 4.100 6.000 12.500 18.500 16.000 15.000 14.500
Lengte riolering
Diameterverdeling vrijvervalriolering Buisdiameter (mm)
km buis
Aandeel (%)
t/m 250 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 en groter Totaal
19.500 28.000 13.500 8.000 4.000 1.700 2.000 900 1.200 1.300 80.100
24 35 17 10 5 2 3 1 2 2 100
Aandeel % 5 7 14 21 18 17 17
a) Extrapolatie van gegevens uit 2005 o.b.v. toename woningvoorraad, afkoppelen en vervanging oude riolering.
o.b.v. km buis
Bronnen: Gemeentelijke enquête 2005 (bewerkt); Waterschapsenquête 2008; Leidraad Riolering a) Berekend o.b.v. peiljaar 2005 met toename door nieuwbouw: (50% gescheiden, 50% vgs) en afkoppelen (100% gescheiden rwa). b) Extrapolatie o.b.v. aantal aansluitingen. Vermoedelijk is dit een onderschatting door toenemend aantal meters per woning.
6
Jaar van aanleg Voor 1950 1950-1959 1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999 2000-2008a
Aansluiting op riool Drukriolering 3,6% IBA’s, septic tanks Verbeterd 0,4% gescheiden 8,2%
Gescheiden stelsel 16%
Verbeterd gescheiden 6% Drukriolering 22%
Gemengd stelsel 56%
Ouderdom
Gescheiden stelsel 18%
Gemengd stelsel 69%
Gebruikt materiaal Voor 1950 19501959
Keramiek en overige materialen 3%
20002008 19901999 19801989
19601969
19701979
Kunststof 25% Beton 72%
7
Aantal aangesloten inwoners (2008) Type riolering Aantal inwonersa Aandeel % Gemengd gerioleerd 11.400.000 69 Gescheiden gerioleerd 3.000.000 18 Verbeterd gescheiden gerioleerd 1.350.000 8,2 Drukriolering 590.000 3,6 Niet aangesloten (zuivering ter plaatse) 65.000 0,4 waarvan: IBA 3a en 3b 12.000 IBA 2 13.000 overig, o.a. IBA 1 (= septic tank) 40.000 Totaal Nederland 16.405.000 100 a) O.b.v. lengtes riolering en sanering buitengebied.
Pompen en overstorten Aantal pompunits mechanische riolering Aantal rioolgemalen onder beheer gemeenten Aantal rioolgemalen onder beheer waterschappen Totaal aantal gemalen waarvan eindgemalen Totale pompcapaciteit eindgemalen in m3/u Aantal overstorten (afvalwater) Aantal nooduitlaten (regenwater) Bron: Gemeentelijke enquête 2005 en Waterschapsenquête 2008
115.000 13.300 2.000 15.300 1.400 950.000 13.000 4.400
Kosten aanleg en vervanging in € Aanlegkosten per woning Gemengde stelsels Verbeterd gemengde stelsels Gescheiden stelsels Verbeterd gescheiden stelsels Drukriolering Aanlegkosten per meter (2007) Gemengde stelsels Verbeterd gemengde stelsels Gescheiden stelsels Verbeterd gescheiden stelsels Drukriolering Vervangingskosten per woning Gemengde stelsels Verbeterd gemengde stelsels Gescheiden stelsels Verbeterd gescheiden stelsels Drukriolering
1997 2.800 3.200 3.500 4.200 6.700
2002 3.500 3.900 4.400 5.200 7.800
per m. buis 340 410 240 250 25 1997 5.500 6.000 7.700 9.000 8.500
2007 3.800 4.500 5.400 5.600 9.300
per m. stelsel 340 410 480 500 25
2002 6.700 7.400 9.500 11.100 10.100
2007 7.400 8.300 11.500 12.000 12.000
Bron: Leidraad Riolering, steeds per januari en incl. btw.
Prijsindexcijfers aanleg riolering en GWW jaar 1996 1998 2000 (= 100) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
peilmaand feb jan jan jan jan jan jan jan jan jan jan
rioleringa 94 97 100 103 107 109 111 116 119 122 127
GWW
100 105 107 109 110 113 121 129 137
a) Betreft aanleg riolering in de bebouwde kom. Bron: Statline
8
9
Aansluitingen op gemengd stelsel (2005) Percentage gemengd van totale vrijverval stelsel Lager dan 40 40 tot 65 65 tot 80 80 tot 90
Aansluitingen op drukriolering (2008) Percentage Lager dan 2,5 2,5 tot 5,0 5,0 tot 10,0 10,0 tot 15,0 15,0 tot 20,0 20,0 en hoger Onbekend
90 tot 95 95 tot 100 Onbekend
10
11
Formatie gemeentelijk rioleringsbeheera Detachering en uitbesteding 250 fte
Inspectie en reiniginga Gemeentegrootte (aantal inwoners)
Binnendienst 1100 fte
Geïnspecteerd km buis (% vrijvervalstelsel)
Gereinigd km buis (% vrijvervalstelsel)
230 (8,0) 990 (8,2) 1.900 (6,4) 990 (7,0) 1.500 (6,8) 5.600 (6,9)
340 (12) 1.400 (11) 3.100 (11) 1.600 (12) 2.500 (12) 9.000 (11)
0-10.000 10.000-20.000 20.000-50.000 50.000-100.000 >100.000 Nederland
Buitendienst 1250 fte
a) Gemiddelde jaarlijkse hoeveelheid geïnspecteerde en gereinigde vrijvervalriolering per gemeentegrootteklasse.
a) Peildatum 1 januari 2004.
Formatieplaatsen naar gemeentegroottea
Berging in randvoorzieningena
Gemeentegrootte (aantal inwoners)
Fte per 10.000 inwoners
Fte per kilometer buisb
Gemeentegrootte (aantal inwoners)
0-10.000 10.000-20.000 20.000-50.000 50.000-100.000 >100.000 Nederland
1,49 1,01 0,80 0,73 0,71 0,79
1,6 1,3 1,0 1,3 1,6 1,2
Berging gerealiseerd Berging per Berging per (m3) (m3) woning gem. woning gem. tot 2004 2005-2008 stelsel (l)b stelsel (mm)c
0-10.000 10.000-20.000 20.000-50.000 50.000-100.000 > 100.000 Nederland
39.000 190.000 430.000 130.000 190.000 970.000
a) Aanwezige formatieplaatsen binnendienst. Peildatum 1 januari 2004. b) O.b.v. km buis (totaal).
12
25.000 110.000 230.000 150.000 100.000 620.000
450 440 400 360 190 320
2,3 2,2 2,0 1,8 1,0 1,6
a) Extrapolatie per gemeentegrootteklasse naar aantal woningen. Uitkomsten afgerond op twee significante cijfers. b) Aantal woningen op gemengd stelsel, peildatum 2008. c) Berekend o.b.v. 200 m2 afvoerend oppervlak per woning.
13
Afkoppelen per gemeentegrootteklassea Gemeentegrootte (aantal inwoners)
% reeds afgekoppeld (tot 1 januari 2005)
0-10.000 10.000-20.000 20.000-50.000 50.000-100.000 > 100.000 Nederland
% gepland af te koppelen (2005-2010)
3,7 3,9 4,3 4,7 3,6 4,3
6,9 5,5 7,8 5,1 4,2 5,7
Herkomst belasting oppervlaktewater Overig 17%
Afvalwater ongezuiverd 2%
rwzi 25%
Af- en uitspoeling bodem (landbouw + natuur) 56% Afvalwater Overig ongezuiverd 2% 6%
Stikstof (totaal-N)
a) Hoeveelheden al afgekoppeld en nog gepland af te koppelen oppervlak aangesloten op gemengd stelsel als percentage van het totaal op gemengd stelsel aangesloten oppervlak. Peildatum 1 januari 2004, waarbij zowel stelselverdeling als afvoerend oppervlak van de betreffende gemeenten gebruikt zijn.
Koper Cu)
rwzi 41%
Af- en uitspoeling bodem (landbouw + natuur) 51%
Spreiding in meerkosten afkoppelen Overig 20% Scheepvaart 32%
Euro per m
2
Afvalwater 5%
60
Corrosie waterleidingen 8%
50
15% Uitspoeling bodem Uitspoeling (landbouw) Verkeer (weg+rail) 6% bodem (natuur) 4%
Fosfaat (totaal-P)
Zink (Zn)
Vuurwerk 10%
40 30 20 10
Overig 13% Uitspoeling bodem (landbouw) 28% Afvalwater Scheepvaart 34% 18%
0 0
20
40
60
80
100 120 Aantal gemeenten Bron: Verkenning Milieutechnologie Diffuse Bronnen
14
Corrosie bouwmateriaal (o.a. dakgoten) 5%
Uitspoeling bodem (natuur) Wegverkeer 5% 9%
15
Afvoerend oppervlak per woning
Verdeling grondslagen in Nederland Duin- en strandzanden (Holoceen) Mariene afzettingen (zand; Holoceen) Veen, en klei op veen (Holoceen) Rivierafzettingen (zand; Holoceen en Pleistoceen) Gestuwde en glaciale afzettingen (zand; Pleistoceen) Oudere afzettingen (Tertiair,Krijt en Carboon) Dekzand Breuk
Lager dan 150 150 tot 175 175 tot 200 200 tot 250 250 tot 300 300 of hoger Onbekend
0
50 km
Afvoerend oppervlak per woning op 2 vrijvervalstelsel (in m )
Bron: TNO-NITG
16
17
Rioolheffing, kosten en opbrengsten per gemeentegrootteklasse Gemeentegrootte (x 1.000 inw.) Aantal gemeenten
Aantal inwoners (x 1.000) Aantal gemeenten met rioolrecht/-heffing
Totale kosten riolering (miljoenen €)
Totale opbrengsten rioolheffing (€)
Totale kosten riolering per inwoner (€)
Rioolheffing per inwoner (€)
Afvalstoffenheffing (miljoenen €) Afvalstoffenheffing per inwoner (€)
jaar 1997 2002 2008 2000 2008 1997 2002 2008 2000 2003 2006 2000 2003 2006 1995 2000 2004 2006 1995 2000 2004 2008 2008 2008
> 250 150-250 3 6 3 8 4 8 1.765 1.268 2.100 1.420 3 6 4 7 4 8 102 74 130 94 134 77 83 58 113 60 133 75 73 56 58 58 63 68 64 54 43 43 47 46 57 46 79 60 261 159 124 112
100-150 15 13 13 1.863 1.658 14 11 13 89 91 96 55 53 81 34 48 57 58 26 29 34 58 168 101
50-100 33 37 42 2.368 3.023 29 34 41 122 172 193 100 135 179 37 52 64 64 31 42 55 70 335 111
20-50 155 174 188 4.958 5.821 152 165 188 261 349 364 192 254 345 36 53 65 63 24 39 52 70 565 97
10-20 199 174 135 2.780 1.987 190 168 135 175 182 174 118 133 154 45 63 74 88 25 42 59 80 184 93
5-10 129 73 46 787 375 126 71 46 57 49 41 36 33 36 53 73 90 109 25 46 69 91 35 93
<5 32 13 7 72 20 31 12 7 5 4 3 4 3 3 54 72 84 150 26 49 69 106 4 178
Nederland 572 496 443 15.862 16.405 551 472 442 885 1.071 1.081 645 785 1.006 45 56 66 66 29 41 53 71 1.711 104
120
Miljoenen euro
Euro per inwoner
Bronnen: Statline; Riool in Cijfers 2005-2006 1995 2000 2004 2008
100 80
1.200 1.000
Totale kosten riolering Opbrengsten rioolrecht
800
60
600
40
400
20
200 0
0 > 250
150-250 100-150
50-100
20-50
10-20
5-10
<5
Nederland
2000
2003
2006
Gemeentegrootteklasse (x 1.000 inwoners)
18
19
Rioollasten en -baten in periode 1985-2008 (in mln euro's) Inkomsten uit rioolheffing Totale baten Totale lasten Saldo baten en lasten
1985 142 230 375 145
1990 246 307 435 128
1995 443 534 690 156
2000 645 732 885 153
2001 672 783 948 165
2002 723 848 1.007 158
2003 785 920 1.071 151
2004a 854 916 1.019 103
2005 923 993 1.056 63
2006 1.006 1.032 1.094 62
2007 1.093 1.071 1.138 67
2008 1.163 1.120 1.191 71
a) Per 1-1-2004 is de CBS-systematiek veranderd waardoor de cijfers slechts beperkt vergelijkbaar zijn. Zie de Rioleringsatlas van Nederland. Bronnen: StatLine; Riool in Cijfers 2005-2006
Variatie in rioolheffing (in €) Peiljaar 2008 Laag Gemiddeld Jaarlijks stijgingspercentage Mediaan Jaarlijks stijgingspercentage Hoog
Eenpersoons 25 141 5,3 147 3,5 341
Kosten per huishouden (in €) Meerpersoons 30 153 6,0 166 3,8 385
Miljoenen euro
Laag: het rekenkundig gemiddelde van de drie laagste heffingen. Gemiddelde: het gewogen gemiddelde. Mediaan: punt waarop evenveel gemeenten een hoger als een lager heffing hanteren. Hoog: het rekenkundig gemiddelde van de drie hoogste heffingen. Bron: Atlas van de lokale lasten 2008 1.400
Drinkwatera Verwarming en gasb Electriciteita Afvalverwijdering Verontreinigingsheffing Ingezetenenomslag Rioolheffing Gemeentelijke woonlastenc Netto woonlastenc
Peiljaar 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008
Eenpersoons 1165 210 55 42 141 562
Meerpersoons 220 1165 620 265 a 166 a 42 a 153 a 629 631
a) Gemiddelde is inclusief eenpersoonshuishoudens. b) Geen onderscheid tussen een- en meerpersoonshuishoudens mogelijk. c) Gemeentelijke woonlasten, gecorrigeerd voor effect woningwaarde op gemeentefonds. Bronnen: StatLine; Atlas van de lokale lasten 2008; Woonlastenmonitor 2008; NIBUD
1.200
Totale baten Totale lasten 1.000
800
600
400
200
0
1985 1990 1995
20
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
2007 2008
21
Rioolheffing tariefsystemen gebruikers Water verbruik 12% 9% Omvang huishouden 4% WOZ-waarde
Rioolheffing (€/huish.)
Bron: Atlas Lokale Lasten 2008
Geen gebruikers heffing 35%
Spreiding rioolheffing meerpersoonshuish. Bron: Atlas Lokale Lasten 2008
40% Vastrecht
400
300
200
100
0 0
Geen rioolheffing 0%
40 60 80 100 Percentage van aantal gemeenten (cumulatief)
Bron: Atlas Lokale Lasten 2008
Percentage daling of stijging
Mutatie rioolheffing meerpersoonshuish.
Bron: Atlas Lokale Lasten 2008
Rioolheffing (€/huish.)
Spreiding rioolheffing eenpersoonshuish.
20
400
300
200
100
200 150 100 50 0 20
40
60
80
100
-50
0 0
22
20
40 60 80 100 Percentage van aantal gemeenten (cumulatief)
-100 Percentage van aantal gemeenten (cumulatief) 23
Classificatie IBA's, emissie-eisen IBA klasse 1 (septic tank)
BZV CZV Zwevende stof N-totaal Ammonium P-totaal
monster a < 250 < 750 < 70 -
IBA klasse 2 (biologische zuivering)
24 uur > 30 > 30 > 75 -
b
monster a < 60 < 300 < 60 -
24 uur < 30 < 150 < 30 -
c
IBA klasse 3a (verbeterde biologische zuivering) monster a 24 uur c < 40 < 20 < 200 < 100 < 60 < 30 < 60 < 30 < 4 < 2 -
IBA klasse 3b (fysisch chemische en verbeterde biologische zuivering) monster a 24 uur c < 40 < 20 < 200 < 100 < 60 < 30 < 60 < 30 < 4 < 2 < 6 < 3
Toelichting: de emissie-eisen dienen voor attestering. De eisen zijn afhankelijk van de wijze van bemonstering. a) in enig steekmonster, in mg/l. b) % verwijdering. c) 24 uur volumeproportioneel monster, mg/l. Bron: Leidraad Riolering
Samenstelling huishoudelijk afvalwater Concentratie mg/l Vuilvrachta zwart grijs totaal (g/inw/dag) 440-570 290-370 330-420 50-65
Parameter Biochemisch zuurstofverbruik (BZV) Chemisch zuurstofverbruik (CZV) Kjeldahl-stikstof (N-Kj) 250-320 Totaal fosfaat (P-totaal) 20-30 Zwevende stof -
a) O.b.v. waterverbruik van 150 liter/inw./dag. Bron: Leidraad Riolering
24
- 600-1.000 25-35 15-20 -
90-120 15-25 350-450
90-150 14-18 2-4 45-68
Kosten IBA's (in €) IBA-systeem
Aanschaf Aanlega Onderhoud per jaar 2.500-3.000 1.500 80-150b 800-1.500 1.000 -
Septic tank Infiltratiesysteem bij bodemlozing Compactsysteem 3.900-5.100 met stikstofverwijdering Compactsysteem zon- 4.200-6.100 der stikstofverwijdering Helofytenfilter 5.100-6.400
Energieper jaar 0 0
1.900
240
80
1.900
290
70
2.900
250
30
a) Exclusief kosten voor huisaansluiting op IBA-systeem. b) Inclusief tweejaarlijkse slibafvoer. Bron: Leidraad Riolering
25
Percentages bevolking Europese landen aangesloten op riolering/zuivering Bron: Eurostat
1970 RIO
Nederland 44 België Bulgarije Denemarken 88 Duitsland Estland Finland 53 Frankrijk Griekenland Hongarije 28 Ierland IJsland Italië Litouwen Malta Noorwegen 85 Oostenrijk Polen Portugal Roemenië Slovenie Spanje Tsjechië 56 Ver. Koninkrijk Zweden 100 Zwitserland -
ZUI
1980 IND
100
55
51
21
14
25 17
15
RIO
ZUI
86 88 -
100 23
69 -
94
40 -
1 48 11
80 35
1990 IND
17
RIO
ZUI
96 67 86 -
100
76 -
100
43 66
47 67
99
1998 IND
13
11 19
-
43 38 6
100 77 72 55
74 100 38
23
RIO
ZUI
98 81 67 89 93 70 79 79
100 46 55 100 98
48 90 -
54
100 80 82 55 65
2001 IND
33 11
99 97 18
75
91
20 19
89 5
53 59 63 35
65 100 -
18 69 82 73
73 -
40 71 94 90
82 97 93 96
RIO
98 81 68 95 72 81 82 54 93 90 100 80 86 56 73
ZUI
2005 IND
100 56
32
100 96 93
91 100
20 14
53 100 74 100 100
86
75 97 85 96
100 100
RIO
99 86 69 92 96 95 62 95 90 84 70 100 82 89 60 74 40 63 100
91 98 86 97
ZUI
IND
100 64 59 95 98
1 12 31
100
0,88 0,63 100 100 13 94 100 100 88 70 92 79 100 100
0
26 5 3
95 1,9 14 3
RIO = Percentage van de bevolking aangesloten op riolering, ongeacht of daarna zuivering plaatsvindt. ZUI = Percentage van de bevolking aangesloten op riolering waarvan afvalwater gezuiverd wordt. IND = Percentage van de bevolking aangesloten op kleinschalige (individuele) afvalwaterverzameling en -zuivering.
26
27
Basisgegevens waterschappen (peildatum 1-1-2008) Waterschap (zie flap) A&M AGV HBD DOM DSR DLF WFR WGS HNK HD H&A NZV P&M R&W R&D R&O R&IJ HRL RIV S&K V&E V&V VEL WZE WZV ZZL Nederlandb
Inwoners 698.000 1.200.000 798.500 850.000 750.000 1.400.000 650.000 360.000 1.100.000 867.000 420.000 375.000 459.298 210.000 600.000 750.880 650.157 1.300.000 950.000 700.000 626.000 210.000 431.400 273.255 107.366 378.688 16.417.544
Gemeenten 29 27 21 35 22 14 34 12 44 22 23 20 19 13 17 23 22 42 39 15 19 9 19 10 3 6 558
Fte totaal 391 490 362 275 521 515 328 812 511 364 262 148 208 329 120 313 629 675 270 216 160 206 361 162 248 8.485
Fte GWTa 0 7,4 4,5 4 5 1,7 1 0 5 2 1 2 7 12 2 0,2 2 0 2,4 59,2
Oppervlakte (km2) totaal % land % water 1.640 98 2 702 86 14 1.707 95 5 1.501 97 3 830 97 3 410 93 7 3.550 94 6 1.180 98 2 1.800 94 6 1.440 98 2 2.070 97 3 1.440 87 13 1.287 97 3 1.375 95 5 1.346 98 2 915 98 2 1.950 99 1 1.113 1.757 93 7 351 89 11 1.070 98 2 914 98 2 1.379 98 2 1.040 95 5 753 99 1 1.475 33.355
Grondsoort (% opp.) klei veen zand/löss 15 2 74 22 32 10 25 4 58 4 1 79 32 19 16 50 20 30 36 21 31 15 16 61 57 14 20 1 28 61 0 6 94 2 0 78 24 2 66 51 9 24 30 39 0 5 8 76 0 50 43 10 4 77 95 0 5 -
a) GWT = Gemeentelijke watertaken. b) Gemeenten vallen soms onder meerdere waterschappen, vandaar dat het aantal gemeenten groter is dan 441. Bron: Waterschapsenquête 2008
28
29
Waterschapslasten en kostentoedeling (Peiljaar 2008)
A&M AGV HBD DOM DSR DLF WFR WGS HNK HD H&A NVZ P&M R&W R&D R&IJ HRL RIV R&O S&K V&E V&V VEL WZE WZV ZZL
Waterschapslasten gezin, € a huurhuis koophuis 159 204 227 252 181 225 164 191 232 294 255 304 228 340 206 262 227 302 220 289 238 276 214 270 173 236 231 271 183 248 150 185 203 238 216 286 171 222 217 261 159 188 229 276 176 210 214 299 236 339 262 354
Kosten zuivering € / i.e.b € / inw. 34 77 37 60 34 56 36 63 40 65 36 44 39 63 38 57 40 55 42 71 53 80 44 79 38 60 47 98 41 78 36 60 35 39 44 66 37 32 37 60 47 89 40 93 43 77 39 68 43 45 39 62
ingezetenen 29,0 60,0 30,0 35,0 38,0 60,0 27,0 27,2 34,0 40,0 25,0 25,0 30,0 35,0 30,0 27,0 50,0 35,0 40 50,0 42,0 28,0 32,0 27,0 23,0 25,0
Kostentoedeling watersysteem, % gebouwd ongebouwd 59,2 11,7 36,351 3,641 59,1 10,8 56,7 8,2 53,1 8,8 35,1 4,94 51,3 21,4 57,2 15,5 54,6 11,3 48,15 11,82 54,5 20,3 56,6 18,2 55,5 14,3 46,7 18,0 57,3 12,6 59,3 13,6 42,6 7,3 52,13 12,832 51,6 8,34 42,37 7,62 50,5 7,3 50,5 21,4 56,7 10,9 56,97 15,83 53,45 23,39 51,0 23,6
natuurterreinen 0,1 0,008 0,1 0,1 0,1 0,01 0,3 0,1 0,1 0,03 0,2 0,2 0,2 0,3 0,1 0,1 0,1 0,038 0,06 0,01 0,2 0,1 0,4 0,2 0,16 0,4
Bron: Waterschapsenquête 2008; Unie van Waterschappen a) Gemiddelde waterschapslasten in 2008 voor een gezin van 4 personen in huurwoning resp. koopwoning (WOZ €250.000). b) Totale kosten zuiveringsbeheer per i.e. Bron: Zuiver Afvalwater 2006
30
31
Zuiveringskentallen per waterschap (peildatum 1-1-2008) Aantal rwzi’s
A&M AGV HBD DOM DSR DLF WFR WGS HNK HD H&A NZV WBLa R&W R&D R&IJ HRL RIV S&K V&E V&V VEL WZE WZV ZZL Nederland
7 12 18 8 17 6 29 9 20 23 17 15 18 8 19 14 33 39 9 8 7 8 10 7 5 361
Ontwerpcapaciteit 1000 i.e.
Hydraulische capaciteit totaal w.v.DWA 1000 m3/u 1000 m3/u
Belasting in 2007 1000 i.e.
Gezuiverd totaal droog- hemel- riool106m3/j weerafv. water vreemd
1.558 2.361 1.530 1.628 1.527 2.165 1.558 698 1.671 2.011 838 790 2.326 572 1.501 1.383 1.650 1.788 655 1.261 466 964 613 259 474 31.773
47,3 61,2 54,5 68,2 41,7 60,1 49,0 22,4 51,4 64,7 21,8 29,3 110,2 13,6 56,0 44,8 58,9 24,7 33,0 14,1 27,4 19,5 7,4 1067,1
1.573 1.956 1.305 1.494 1.221 1.721 1.048 539 1.517 1.473 631 677 1.921 438 1.144 1.090 1.423 596 1.010 396 1.007 487 187 24.854
109 127 109 118 83 125 104 38 99 146 52 64 167 32 78 73 123 60 71 26 63 38 16 27 1.921
8,2 20,0 15,6 16,2 12,8 21,4 15,0 7,0 20,6 23,8 5,9 7,3 58,6 4,7 13,0 14,3 17,4 7,0 12,2 4,3 6,5 5,0 2,1 -
61% 85% 75% 63% 70% 67% 67% 63% 89% 52% 40% 94% 57% 73% 76% 83% 72% 59% 57% -
39% 15% 25% 37% 30% 33% 33% 37% 11% 48% 60% 6% 43% 27% 24% 17% 28% 41% 43% -
37% 14% 17% 10% 25% 12% 2% 5% 14% 25% 10% 3% 15% 1% -
BZV
CZV
97 98 98 96 98 97 98 98 99 98 96 94 98 98 99 99 98 97 98 98 98 97 97 -
91 94 90 93 93 91 88 93 92 91 86 84 92 92 93 93 89 93 90 90 93 90 -
Zuiveringsrendement % P-tot N-Kjel N-tot
80 91 78 87 84 82 80 77 82 82 81 79 76 79 78 79 80 78 86 82 82 81 84 -
88 96 91 91 92 75 91 90 91 90 86 83 91 85 91 92 93 92 90 91 89 89 -
Voldaan Wvo onop- Lozingseisenb gelost
80 96 83 97 78 95 79 97 81 96 66 94 82 77 96 82 98 78 96 77 95 70 88 76 87 84 82 97 82 77 100 82 95 80 89 83 98 80 94 79 90 -
18% 20% 56% 21% 41% 50% 76% 94% 71% 84% 71% 58% 69% 100% 69% 67% 75% 100% 74% 72% 9% 67% 53% -
a) Waterschapsbedrijf Limburg vervult deze taak namens Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas. b) Percentage i.e.'s in 2007 waarvoor is voldaan aan de lozingseisen m.b.t. CZV, BZV, N, P en onopgeloste stof, zoals gesteld in de Wvo-vergunning.
32
33
Niet-aangesloten percelen, IBA's, lengtes riolering en aantal gemalen (peildatum 1-1-2008)
A&M AGV HBD DOM DSR DLF WFR WGS HNK HD H&A NZV WBLb R&W R&D R&IJ HRL RIV S&K V&E V&V VEL WZE WZV ZZL Nederland
Niet-aangesloten percelen na sanering buitengebieda 279 289 3.032 160 100 240 12.500 2.100 8.078 1.750 1.800 3.182 750 745 3.000 1.500 1.750 250 100 75 922 1.800 2.400 1.974 3.115 51.891
bestaande oplossing (o.a. septic tank) 0 759 0 6.718 0 50 40 120 0 0 1.560 1.738 300 50 0 300 1.000 180 0 0 300 0 2.300 1.840 3.115 20.370
Sanering door IBA's, beheer gemeenten 7 300 0 16 0 165 0 0 102 0 20 0 300 817 5 75 40 0 0 1.847
IBA's, beheer waterschap 237 100 800 130 27 215 374 0 683 940 1.209 580 400 70 308 2 0 31 0 22 134 6.262
persleiding (km buis) beheer waterschap 362 88 317 193 150 149 800 168 183 358 600 388 283 132 350 211 538 79 135 237 223 383 165 340 6.804
vrijverval (km buis) aantal beheer waterschap rioolgemalen 61 102 49 4 19 80 66 65 1 52 1 33 3 275 0 44 135 63 0 95 0 109 113 135 7 103 0 40 5 108 69 1 178 0 23 23 32 5 72 58 50 44 96 22 60 59 478 1980
a) Peildatum 1 januari 2004. b) Waterschapsbedrijf Limburg vervult deze taak namens Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas. Bron: Waterschapsenquête 2008
34
35
Optimalisatiestudies, waterplannen en afvalwaterakkoorden (peildatum 1-1-2008)a A&M AGV HBD DOM DSR DLF WFR WGS HNK HD H&A NZV WBLc R&W R&D R&IJ HRL RIV S&K V&E V&V VEL WZE WZV ZZL Nederlandd
aantal gemeenten totaal 29 27 21 35 22 14 34 12 44 22 23 20 42 13 17 22 42 38 15 19 9 19 10 3 6 558
Optimalisatiestudies aantal gemeenten geschatte plan uitvoering opbrengst (106 €)b 12 0 0 0 0 100 10 0 0 15 6 30 2 8 14,5 7 5 10 6 6 7 1 7 7,5 0 36 15 1 11 4,2 0 0 0 20 10 17,3 0 6 3 4 0,5 8 8 2,3 18 4 3,6 4 6 2 6 3 10 1 4 0 3 20 0 10 9 1 2 8,4 103 139 261,3
% ten gunste ws 25 50 65 50 65 50 0 27 50 50 22 33 50 50 50 25 30 73 -
Afvalwaterakkoord # gemeenten 0 2 21 22 5 7 2 8 11 4 0 40 8 2 11 6 3 4 3 3 2 3 167
plan 29 9 17 20 17 14 12 14 24 0 12 15 14 36 14 17 3 10 9 3 260
Waterplan # gemeenten uitvoering 16 6 2 14 11 6 4 8 24 0 8 13 11 25 9 16 1 9 8 0 175
a) Oplopende reeksen; indien uitvoering van maatregelen gestart is, wordt verondersteld dat de planvorming afgerond is. Een gemeente kan dus slechts eenmaal per studie voorkomen. b) De tot 31-12-2007 behaalde financiële voordelen die op basis van optimalisatiestudies zijn gerealiseerd. c) Waterschapsbedrijf Limburg vervult deze taak namens Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas. d) Gemeenten vallen soms onder meerdere waterschappen, daarom is het totaal groter dan 441. Legenda: plan = studie in ontwikkeling of afgerond, uitvoering nog niet gestart; uitvoering = uitvoering van maatregelen gestart. Bron: Waterschapsenquête 2008
36
37
Afkoppelen, oppervlakten en subsidies (peildatum 1-1-2008)
A&M AGV HBD DOM DSR DLF WFR WGS HNK HD H&A NZV WBLa R&W R&D R&IJ HRL RIV S&K V&E V&V VEL WZE WZV ZZL
Subsidie direct voor burgers? nee nee nee nee ja ja nee nee nee nee ja nee nee nee nee nee nee nee nee
Subsidiebudget (€) afkoppelen 2008 1.000.000 750.000 500.000 400.000 835.000 1.070.000 300.000 1.800.000 1.971 864.000 800.000 1.500.000 0 0 125.000
Waarvan benut (€) 950.000 720.000 438.000 400.000 594.000 1.450.000 140.000 1.800.000 1.000 488.000 210.000 1.300.000 50.000
Betreft m2 dakoppervlak 250.000 200.000 100.000 300.000 145.000 70.000 330.000 500.000 80.000 555.000 62.500
Aantal m2 dakoppervlak bestaande bouw, afgekoppeld met subsidie waterschap t/m 2005 255.000 720.000 11.000 65.000 790.000 50.000 120.000 600.000 315.000 30.000 0 500.000 73.000 0 0
in 2006 365.000 400.000 13.500 13.500 480.000 95.000 102.000 310.000 380.000 65.000 0 750.000 25.000 0 0
in 2007 400.000 470.000 11.000 0 330.000 17.500 93.000 380.000 235.000 168.000 0 535.000 12.000 0 2.300
a) Waterschapsbedrijf Limburg vervult deze taak namens Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas. Bron: Waterschapsenquête 2008
38
39
Stedelijke wateropgave, wateroverlast (peildatum 1-1-2008) Tekort waterberging beheersgebied ha 1.000 m3 A&M AGV HBD DOM DSR DLF WFR WGS HNK HD H&A NZV WBLa R&W R&D R&IJ HRL RIV S&K V&E V&V VEL WZE WZV ZZL
100 4.850 875 750 1.000 783 133 600 71 28 6.300 10.500 250 0 150 200 71 -
200 97.000 1.250 2.400 5.000 800 3.000 500 275 2.200 25.700 1.000 0 10.000 2.000 531 -
opp. retentiegebieden (ha) totaal stad 1.750 0 1.285 1.045 166 700 0 0 0 3.650 0 0 800 750 50 675 450 40 2.220 336 -
0 70 0 0 3 0 0 0 0 40 0 0 0 0 0 2 5 0 -
% steden voldoet aan NBW-normen
Stedelijke wateropgave bekend?
Knelpunten stedelijk gebied opp. water grondwater (inundatie) (afvoer)
99 100 8 57 100 100 100 99 83 95 24 -
nee ja ja ja ja ja nee nee ja ja ja nee ja nee ja nee ja ja ja ja nee ja -
ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja -
ja ja ja ja nee ja ja nee nee nee nee ja ja nee ja nee nee ja ja nee ja -
riolering ja ja ja ja nee ja ja nee nee nee ja ja ja nee nee nee nee ja ja nee ja -
Aantal gemeenten met wateroverlast 2007 2008 0 1 6 0 2 0 8 1 1 0 6 0 0 2 1 1 1 0 2 3 -
0 0 4 0 1 0 8 1 4 0 5 0 0 2 0 1 0 10 3 -
a) Waterschapsbedrijf Limburg vervult deze taak namens Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas. Bron: Waterschapsenquête 2008
40
40
41
41
Waterschappen en hun werkgebied
Overzicht gebruikte bronnen Tenzij anders vermeld, zijn de gegevens gebaseerd op: Stichting RIONED, Gemeentelijke enquête (2005).
Noorderzijlvest
Hunze en Aa’s
Fryslân
Reest en Wieden Hollands Noorderkwartier
Velt en Vecht
Groot Salland Zuiderzeeland Regge en Dinkel
Rijnland
Veluwe
Amstel, Gooi en Vecht De Stichtse
Vallei en Eem
Delfland Schieland en Rijnlanden de Krimpenerwaard Rivierenland Hollandse Delta
Rijn en IJssel
Daarnaast werd gebruik gemaakt van: CBS, Statline, www.statline.nl (2008) COELO, Atlas van de lokale lasten 2008 (2008) COELO, Woonlastenmonitor 2008 (2008) Eurostat, ec.europa.eu/eurostat (2008) Grontmij, Verkenning Milieutechnologie Diffuse Bronnen (2008) NIBUD, www.nibud.nl (2008) Stichting RIONED, Begunstigersadministratie (2008) Stichting RIONED, Waterschapsenquête (2008), onderdeel van Waterschapspeil 2008 i.s.m. de Unie van Waterschappen Stichting RIONED, Leidraad Riolering (losbladig) Stichting RIONED, Riool in Cijfers 2005-06 (2005) Stichting RIONED, Rioleringsatlas (2005) TNO-NITG (sinds 2006 deel van TNO Bodem en Water), Utrecht, Geologische kaart van Nederland Unie van Waterschappen, Zuiver afvalwater (2006) VEWIN, Waterleidingstatistiek 2007 (2007)
Aa en Maas
Colofon
Brabantse Delta Zeeuwse Eilanden De Dommel Zeeuws Vlaanderen
Peel en Maasvallei
Roer en Overmaas
42
© 2009 Stichting RIONED Overname van gegevens is toegestaan mits met bronvermelding. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Niettemin aanvaardt Stichting RIONED geen enkele aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheden of eventuele gevolgen daarvan. vormgeving Grafisch Atelier Wageningen druk Moderndruk, Bennekom isbn 978 90 73645 23 3 43
A&M .............Waterschap Aa en Maas AGV ..............Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vechtstreek HBD .............Hoogheemraadschap Brabantse Delta DOM ............Waterschap De Dommel DSR..............Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden DLF ...............Hoogheemraadschap Delfland WFR..............Wetterskip Fryslân WGS.............Waterschap Groot Salland HNK .............Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier HD.................Waterschap Hollandse Delta H&A..............Waterschap Hunze en Aa's NZV ..............Waterschap Noorderzijlvest P&M .............Waterschap Peel en Maasvallei* R&W.............Waterschap Reest en Wieden R&D .............Waterschap Regge en Dinkel R&O .............Waterschap Roer en Overmaas* R&IJ .............Waterschap Rijn en IJssel HRL ..............Hoogheemraadschap Rijnland RIV ................Waterschap Rivierenland S&K..............Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard V&E ..............Waterschap Vallei en Eem V&V ..............Waterschap Velt en Vecht VEL ...............Waterschap Veluwe WZE..............Waterschap Zeeuwse Eilanden WZV..............Waterschap Zeeuws-Vlaanderen ZZL ...............Waterschap Zuiderzeeland *)
Uitvoering van taken gecombineerd in: Waterschapsbedrijf Limburg (WBL)
Stichting RIONED stimuleert de zorg voor de riolering en water in de stad in Nederland. Zij is het platform waarin overheden, het bedrijfsleven en onderwijs samenwerken. Door haar werkwijze – voor en door de participanten – hebben de activiteiten van de stichting een groot draagvlak. Als koepelorganisatie is zij zowel het kenniscentrum als de behartiger van het rioleringsbelang. Goede rioleringszorg vereist een voortdurende ontwikkeling en professionaliteit op technisch, bestuurlijk en financieel gebied. Daarom laat Stichting RIONED onderzoek uitvoeren, stelt zij kennis beschikbaar en fungeert zij als vraagbaak. Zij werkt samen met instellingen in binnen- en buitenland en presenteert haar ideeën, adviezen en visies in verschillende commissies en overleggen. Speerpunten in het onderzoek: • Doelmatig beheer • Aanpak gevolgen extreme neerslag • Verbetering waterkwaliteit Deelnemers in Stichting RIONED: • overheden (gemeenten, waterschappen, provincies, ministeries) • leveranciers van buizen • overige toeleverende bedrijven • ingenieursbureaus • aannemers in de grond-, weg- en waterbouw • onderwijsinstellingen Op de website voor professionals over de gemeentelijke watertaken www.riool.net vindt u meer over Stichting RIONED en haar activiteiten. Op de publiekssite www.riool.info vindt u alles over riolering en water.
