VoorZorg: ondersteuning bij zwangerschap, opvoeden en opgroeien
Klaas Kooijman, Nederlands Jeugdinstituut Congres Jeugdzo!, 7 november 2012
(VoorZorg =)Nurse-Family Partnership Goed onderzocht (3 trials), effectief huisbezoekprogramma, aanbevolen door o.a. de WHO en diverse beleidsrapporten Verbetert gezondheid en sociaal functioneren van moeders èn kinderen
Is kosteneffectief (meerdere studies) Gedurende 35 jaar zorgvuldig doorontwikkeld. In USA nu in 41 staten > 200 sites >22.000 gezinnen Nederland eerste land NFP buiten USA
VoorZorg
2
Doelen 1. Betere zwangerschapsuitkomsten Door gezond gedrag en medische zorg
2. Betere gezondheid en ontwikkeling kind Door competente en verantwoorde zorg
3. Betere persoonlijke ontwikkeling en economische zelfredzaamheid Door gezinsplanning, opleiding, werk, relaties
3
Doelgroep (A.s.) moeders van een eerste kind in risicovolle omstandigheden
Eerste selectie Door verwijzer (verloskundige, school, maatschappelijk werk e.a.)
Niet eerder levend geboren kind Maximaal 28 weken zwanger Leeftijd maximaal 25 jaar Opleidingsniveau max. VMBO-K of 2 jaar ander VO Enige beheersing van de Nederlandse taal
Tweede selectie
Door VoorZorgverpleegkundige (kennismaking)
Geen (steunend) sociaal netwerk / partner Alcohol- en/of drugsgebruik Actueel gezins- of partnergeweld Als kind mishandeld / negatieve ervaringen Psychische problematiek: angst, depressie Irreële opvattingen over a.s. moederschap Financiële en/of huisvestingsproblemen, werkloos ‘Niet-pluis’ gevoel verpleegkundige
4
Kenmerken van het programma Huisbezoeken door getrainde en gesuperviseerde verpleegkundigen JGZ 0-4 1x per 2 weken, ± 40 à 60 huisbezoeken vanaf ±16 weken zwangerschap tot kind 2 jaar is Gestandaardiseerd (3 handleidingen) èn flexibel
Zes domeinen: gezondheid; veiligheid omgeving; eigen ontwikkeling; moederrol; relaties; gebruik van (andere) voorzieningen 5
Theoretische onderbouwing • Ecologisch model (Bronfenbrenner) – Belang sociale omgeving, zoeken formele en informele hulpbronnen
• Self-efficacy theorie (Bandura) - Belang zelfbeeld en cognities
• Attachment theorie (Bowlby) – Belang hechting en eigen opvoedingservaringen
6
Werkprincipes • • • • • • • •
Betrekken van sociale netwerk Afgestemd op aanbod van bestaande voorzieningen Gezondheidsvoorlichting Werken aan realistische en haalbare doelen Versterken competenties en doeltreffendheid Ingaan op actuele vragen Gestructureerde gedragsverandering Een goede relatie tussen verpleegkundige en moeder
7
Cliëntgericht werken • • • • • •
Deskundig over eigen leven Volg hartenwens cliënt Richt je op sterke kanten Zoek naar oplossingen Stel haalbare doelen Ook kleine veranderingen kunnen voldoende zijn
8
Ontwikkeling en implementatie VoorZorg Gestart met 2 pilots in 2004/2005 Evaluatie door Trimbos-instituut (2006) Kleinschalige implementatie en RCT vanaf 2007
Culturele aanpassingen (o.a. VHT, principes Instapje) Uitvoering nu bij 9 JGZ-organisaties, 26 gemeenten, 37 verpleegkundigen, ruim 350 cliënten Grootschalige implementatie afhankelijk van resultaten RCT (erkenning in DEJ) èn toestemming NFP 9
Effectonderzoek (VUmc) • • • •
RCT tot eind 2012 460 zwangeren gerandomiseerd in interventie- en controlegroep 6 interviews door getrainde interviewsters tijdens huisbezoeken Resultaten: Multi-problem doelgroep bereikt: 98% ≥ 4 risicofactoren VoorZorgmoeders roken de helft minder dan controlegroep, tijdens zwangerschap en als baby geboren is VoorZorgmoeders geven hun kind op leeftijd van 6 maanden significant vaker borstvoeding (14% - 6%) Significant minder huiselijk geweld: • tijdens zwangerschap en 2 jaar daarna, m.n. psychisch en fysiek geweld • tijdens zwangerschap ook grotere afname seksueel geweld • deelneemsters aan het programma gebruiken zelf ook minder geweld 10
Effectonderzoek VUmc en Monitoring 2011 Uit de effectstudie blijkt: 1. de juiste doelgroep wordt bereikt: jonge zwangeren met veel risicofactoren – 76% alleenstaand – 74% armoede – 68% geweld in het verleden en/of heden – 19% depressie en – 25% middelenmisbruik 2. 98% heeft 4 of meer risicofactoren
Uit monitoring 2011 en evaluatie (Daamen, 2012) blijkt: - 459 aanmeldingen, 396 kennismakingsgesprekken, 208 nw. cliënten - 51%≤ 19 jaar, 53%≤17 weken zwanger - 44% à 70% voltooit hele programma. Uitval door: verhuizing (37%), kindfactoren (6%), gebrek aan motivatie (35%), anders (22%) 11
Stand van zaken: • Programma uitgevoerd zoals bedoeld (Daamen, 2012) • Ontwikkeling CJG’s / transitie Jeugdzorg kansen voor bredere implementatie: – – – –
past binnen kerntaken van het CJG snel, vroegtijdig, laagdrempelig, effectief zonder langdurige indicatiestelling voorkomt duurdere gespecialiseerde zorg
• Kosten-baten balans positief: – Kosten: ca. €12.000,- voor hele programma (2½ jaar) – Baten: op 4-jarige leeftijd terugverdiend + over de gehele levensloop 4- tot 6-voudig terugverdiend (NL onderzoek nodig!)
12
Uitdagingen Op peil houden kwaliteit bij bredere implementatie (handleidingen, training/scholing, website etc.)
Organisaties en financiers/gemeenten enthousiast maken/houden voor dit programma Oorspronkelijke opzet vanuit de V.S. blijven volgen of een (nog meer) aangepaste Nederlandse versie maken? Veel energie blijven steken in onderzoek/monitoring van de (kwaliteit van de) uitvoering Effectonderzoek op langere termijn (incl. kosten-baten)
13
Dank voor uw aandacht!
Meer informatie: www.voorzorg.info 14
Vragen en discussie: 1.
VoorZorg wordt aangeboden aan een specifieke doelgroep. Is het hanteren van strakke selectiecriteria terecht, of zou je VoorZorg aan een ruimere doelgroep willen aanbieden?
2. VoorZorg mag alleen door jeugdverpleegkundigen worden uitgevoerd. Zouden ook andere beroepsgroepen dit programma (moeten) kunnen uitvoeren? 3. Wat vind je van de genoemde kosten en baten (tot nu toe) van VoorZorg? Is de verhouding daartussen voldoende aanleiding om VoorZorg landelijk te implementeren?
15
