Voorwoord. Peter Bellens Gedeputeerde KAMP C JAARVERSLAG

Voorwoord Sinds november 2011 ben ik gedeputeerde van de Provincie Antwerpen. Mijn meest in het oog springende bevoegdheden zijn Cultuur en Landbouw. Maar er is meer. Ook Innovatie behoort tot mijn takenpakket en dat doet mij veel plezier. Mijn wortels liggen immers in het onderwijs, waar ik gedurende jaren het vak Economie aan jongeren doceerde. Ik heb die job altijd met veel voldoening en toewijding uitgeoefend, want de jeugd is onze toekomst. Zeker in een land dat niet beschikt over grondstoffen zijn kennis en kunde van zijn inwoners de belangrijkste economische troeven. Op dat vlak hebben we in Vlaanderen altijd zeer goed gescoord. Niets is echter voor de eeuwigheid. Als we willen blijven uitblinken, moeten we ons aanpassen aan de snel veranderende wereld. Innoveren is dus de boodschap! Vanuit de provincie Antwerpen leveren we met overtuiging onze bijdrage. Niet in het minst via Kamp C, het Provinciaal Centrum voor Duurzaam Bouwen en Wonen. Het centrum kadert volledig in het verhaal dat ik hierboven heb geschetst. Enerzijds bieden we consumenten de kans om kennis te maken met duurzaam wonen. Anderzijds proberen we bedrijven uit de bouwsector te clusteren op de bedrijvenzone van Kamp C en in het bedrijvencentrum De Basis. Het verhaal rond Kamp C werkt. Dat blijkt ook uit het feit dat steeds meer mensen op zoek naar informatie over duurzaam wonen en bouwen de weg vinden naar het centrum. Maar er zijn ook nog veel uitdagingen. Door de uiterst snelle ontwikkeling in de ecologische sector, bestaat het gevaar snel achter de feiten aan te lopen. Het is dus zeker een opdracht voor de toekomst om na te gaan op welke wijze we de werking van Kamp C verder kunnen laten aansluiten bij deze economische realiteit. Peter Bellens Gedeputeerde

KAMP C | JAARVERSLAG 2011 | 3

Inhoud Voorwoord

3

Inleiding

5

DEEL 1. Kamp C, da’s duurzaam bouwen!

7

DEEL 2. Informeren en sensibiliseren

9

DEEL 3. Publieksevenementen26 DEEL 4. Kamp C, netwerk van stakeholders

28

DEEL 5. Europa investeert in Kamp C

19

DEEL 6. De Basis, bedrijven- en conferentiecentrum

22

DEEL7. Communicatie25 DEEL 8. Het personeelsbestand

4 | KAMP C | JAARVERSLAG 2011

36

Inleiding 2011 was voor Kamp C het jaar van de voorbereiding van een nieuw ‘mission statement’ en een nieuw vijfjarenplan. In 2012 kunnen we de vruchten beginnen oogsten. Om een tip van de sluier op te lichten, hier de speerpunten van de vernieuwde missie en visie van kamp C:

Dit zijn grote woorden om in essentie het volgende te zeggen: Alle werkzaamheden van Kamp C worden in toekomst gekaderd in deze missie en visie. Uit het vijfjarenplan komen ook onze drie doelgroepen duidelijk naar voor: 1. de burger (algemeen, de potentiële bouwheren en de scholen) 2. de bouwprofessionelen (algemeen, architecten, bouwbedrijven, bouwgerelateerde opleidingen) 3. de lokale besturen (gemeenten, provincie). De primaire werking van Kamp C is hiermee gekaderd en deze driehoek (missie, visie en doelgroepen) levert meteen het instrument waaraan onze huidige en toekomstige werkzaamheden worden getoetst. Het vijfjarenplan kadert eveneens in de opdracht die vanuit de Vlaamse overheid aan Kamp C is gegeven. Als Provinciaal Centrum voor Duurzaam Bouwen en Wonen staat Kamp C model voor de Vlaamse steunpuntenwerking. Kamp C is als enig steunpunt volledig onderdeel van de provincie en werkt in lijn met de visie van Europa en Vlaanderen. Daarom heeft Vlaanderen besloten de ondersteuning van de overgang naar een duurzame samenleving op het gebied van wonen en bouwen over te dragen aan de provincies. De opdracht is duidelijk: 1. Het opzetten van een breed netwerk van alle actoren die in de provincie actief zijn rond duurzaam bouwen en wonen. 2. Het geven van (plan)advies op maat van particuliere (ver)bouwers. 3. Het verstrekken van informatie en advies aan een zo breed mogelijke doelgroep, waaronder particulieren, overheden, tussenpersonen die adviseren in eerste lijn, professionelen, onderwijsinstellingen en ngo’s. 4. Het ondersteunen, adviseren en begeleiden van grote projecten zowel voor bestaande gebouwen als voor nieuwbouw, zoals kantoorgebouwen, sport-, recreatie-, en jeugdinfrastructuur, bibliotheken, scholen, ziekenhuizen en duurzame wijken. 5. Het oprichten van een overlegplatform voor gemeenten dat : 1) de nodige informatie, opleiding en hulpmiddelen verstrekt aan alle gemeentelijke ambtenaren die duurzaam wonen en bouwen mee in de praktijk omzetten. 2) gestructureerd intergemeentelijke ervaringsuitwisseling organiseert.


6. Het opzetten van actieve sensibiliseringsacties voor duurzaam wonen en bouwen: het steunpunt initieert campagnes, organiseert informatiesessies en workshops, promoot inspirerende projecten met een duidelijk aantoonbare meerwaarde op vlak van duurzaam wonen en bouwen, enz. 7. Het voorzien van vormingsmogelijkheden over duurzaam wonen en bouwen voor particulieren en bouwprofessionelen. Deze opdracht geeft richting aan de opdracht van Kamp C voor de komende jaren en werd in 2011 al geïntegreerd in de werking . De agenda en programma’s voor 2012 werden ook al aangepast aan de taak als steunpunt.

Peter-Paul van den Berg


DEEL 1: Kamp C bouwt binnen een duurzaam kader De Europese Commissie nam een aantal wetgevende initiatieven die in belangrijke mate mee het klimaatbeleid in Vlaanderen en van de provincie Antwerpen bepalen.

1.1 Europa roept 20/20/20 uit Het plan van de Europese Commissie dat voorziet dat tegen 2020 in 20 procent hernieuwbare energie, 20 procent energiebesparing en 20 procent minder broeikasgassen moet worden geïnvesteerd, zal de Europese energievoorziening op termijn minder afhankelijk maken van de internationale markten. Bovendien streeft de EU ernaar om voorloper te worden in groene technologie, wat onze economie op termijn een niet te onderschatten concurrentievoordeel kan opleveren.

1.2 Energieprestatie van Europese gebouwen Het voornaamste doel van richtlijn 2002/91/EG is de energieprestaties van gebouwen in de EU te bevorderen en er zoveel mogelijk voor te zorgen dat alleen de meest kosteneffectieve maatregelen worden genomen. Gezien het lage vernieuwingspercentage van gebouwen is het duidelijk dat vooral het bestaande gebouwenbestand kan bijdragen tot een verbetering van de energieprestaties op korte en middellange termijn.

1.3 Het Vlaams klimaatbeleidsplan 2006-2012 Enkele punten uit het Vlaams klimaatbeleidsplan tot 2012: 1. Een klimaatvriendelijke en duurzame mobiliteit in Vlaanderen 2. Het REG in gebouwen Het energieverbruik in gebouwen steeg sinds 1990 met 36%. Dit komt door een stijging van het aantal gebouwen en individuele wooneenheden, maar vooral ook door de groeiende vraag naar comfort. Volgende maatregelen worden o.a. genomen: »» Energieprestatieregelgeving »» Natuurlijke en hernieuwbare koeling stimuleren »» Onderhoud verwarmingsketels uitbreiden »» Erkennen energiedeskundigen »» Invoeren energieprestatiecertificaat 3. Het Energierenovatieprogramma 2020 van de Vlaamse overheid De Vlaamse overheid heeft een urgentieprogramma opgesteld om alle daken tegen 2020 geïsoleerd te krijgen, al het enkel glas te vervangen door isolerend glas en verouderde verwarmingsketels uit de Vlaamse woningen te bannen. Met dit Energierenovatieprogramma 2020 heeft de Vlaamse overheid als ambitieuze doelstelling dat iedere Vlaming in het jaar 2020 een energiezuinige woning heeft. Het Energierenovatieprogramma 2020 wil de Vlaming via verschillende kanalen motiveren om de nodige inspanningen te doen.


4 Sensibilisering De sociale aanvaarding van beperkende of dure maatregelen hangt in belangrijke mate af van de bewustwording van het klimaatprobleem. Sensibiliseren van bedrijven, bevolking en andere actoren is nodig. 5. De overheid speelt een voorbeeldrol Op een aantal domeinen kan ze model staan om deze rol te vervullen: overheidsaankopen, typebestekken, voertuigenpark, energieprestatie-eisen eigen gebouwen, …

1.4 Het milieubeleid van de Provincie Antwerpen: ISO14001 De krachtlijnen zijn: 1. wetgeving naleven 2. rationeel gebruik van water, energie en grondstoffen 3. afval voorkomen, sorteren en correct afvoeren 4. lucht- en waterverontreiniging vermijden 5. milieu-incidenten voorkomen 6. ecologisch en sociaal aankopen 7. milieubewust handelen 8. communicatie met belanghebbenden Kamp C heeft de vereisten van het ISO14001-beleid in 2011 behaald.

1.5 Het gewestelijk klimaatbeleid door lokale overheden Veel lokale besturen ondersteunen en versterken het gewestelijke klimaatbeleid. Gemeenten nemen immers veel beslissingen die een invloed kunnen hebben op het klimaat. Een waaier aan kleinschalige projecten in steden en gemeenten kan garant staan om een belangrijk deel van het Vlaamse objectief te halen. Zo kunnen initiatieven rond duurzaam bouwen of toepassingen van hernieuwbare energie en ontwikkeling van duurzame bedrijventerreinen een belangrijke impuls vormen. Gemeenten zullen vaak met extra subsidies uitpakken om hun inwoners tot REG aan te zetten.

1.6 Het beleid van Kamp C Aangezien de bouwsector een zeer groot aandeel heeft in de CO2-huishouding op onze planeet, is “duurzaam handelen” binnen deze sector van groot belang voor de toekomst van het leven op aarde… . Het is dan ook de langetermijnvisie- én missie van Kamp C om alle (potentiële) bouwheren en –professionelen te beïnvloeden de principes van duurzaam bouwen te integreren in hun (ver)bouwen infrastructuurprojecten.


DEEL 2: informeren en sensibiliseren Het inhoudelijke luik van deze doelstelling vult Kamp C reeds jaren in door het geven van alle soorten advies omtrent duurzaam bouwen en wonen onder de vorm van infoloket, bouwadvies en projectadvies. Deze gratis dienstverlening wordt gegeven door gespecialiseerde bouwadviseurs en is gericht op een zo breed mogelijk publiek: van de particuliere (ver)bouwer over bouwprofessionelen tot overheidsinstellingen. Dit jaar was er bij onze bouwadviseurs een duidelijke stijging van de vraag naar duurzaam bouwadvies. 2011 was voor Kamp C een zeer vruchtbaar jaar op het gebied van deze adviesverlening (informeren én sensibiliseren). Dit zorgde uiteindelijk zelfs voor een feestelijke afsluiter van het jaar met het vieren van het 1000ste advies van 2011!

2.1 Info en advies binnen en buiten het domein van Kamp C Het besef dat duurzaam omspringen met ruimte, materialen, energie en water van cruciaal belang is in deze tijd lijkt dus een hoopvolle groei te kennen in onze huidige samenleving. Binnen het kader van het Klimaatplan van de Provincie Antwerpen - klimaatneutrale provincie tegen 2020 - is er echter nog heel wat werk aan de winkel. Het provinciebestuur geeft het goede voorbeeld, motiveert gemeenten zelf stappen te ondernemen in het klimaatbeleid en ondersteunt projecten voor burgers. Kamp C verzorgt binnen dit Klimaatplan 2020 vooral de inhoudelijke en adviserende ondersteuning van deze gemeenten. Voor de komende jaren hopen onze bouwadviseurs dat de huidige stijging zich alleen maar zal voortzetten en dat ook grotere projecten -met dus ook een grotere impact op de CO2-huishouding- meer en meer hun weg naar Kamp C vinden.

2.1.1 Infoloket

Van bij de start van Kamp C in 2003 is het infoloket een vaste waarde. Bezoekers kunnen hier terecht met vragen over dakisolatie, premies, regenwatergebruik, en alle andere aspecten die gerelateerd zijn aan het onderwerp bouwen en wonen. Ook in 2011 was dat niet anders. Het infoloket is elke dag van dinsdag tot vrijdag bemand. Elke bezoeker kan er zonder afspraak terecht. Maar een heel deel vragen komt ook binnen per telefoon en vooral per mail. In dat opzicht zijn we een ideale eerstelijns hulp. In 2011 zijn er 717 vragen behandeld. De meeste vragen gaan over energie in en om de woning. Een begrijpelijke evolutie naar aanleiding van de verstrekte subsidies die tot eind november 2011 aan energiezuinig wonen werd besteed. Op die manier groeide het bewustzijn rond de milieuproblematiek bij de burgers op een positieve manier.


2.1.2 Bouwadvies

Ook het bouwadvies is een vaste waarde. Tijdens een sessie van minimaal één uur worden de bouwplannen gescreend op duurzaamheid. We bekijken energieverbruik, mogelijkheden van regenwatergebruik en waterbesparing, materiaal, toegankelijkheid, … De communicatie over het bouwadvies vermeldt uitdrukkelijk wat we niet doen: • Het ontwerp wijzigen. Dit blijft het uiteindelijk alleenrecht van de architect. • Berekeningen maken (EPB, kosten-baten-analyse, warmteverliesberekening, sterkteberekening, …). • Tussenbeide komen in geschillen tussen de bouwpartijen. • Werfbezoeken, controles, plaatsbezoeken verrichten. In 2010 werd het planadvies gratis gemaakt in navolging van de collega’s van het EcoHuis Antwerpen. Deze service werd op korte tijd zeer populair. In de communicatie en promotie rond Kamp C wordt hier veel nadruk op gelegd. Het planadvies is sinds korte tijd omgedoopt naar bouwadvies op vraag van de Vlaamse Gemeenschap die de werking van Kamp C op dit punt mee ondersteunt. Het bouwadvies wordt bij onze grote evenementen aan onze bezoekers aangeboden samen met subsidieadvies en energieadvies in vorm van een quick scan. Dit is een korte en snelle variant van het bouwadvies. Vaak komen de bezoekers van zo’n quick scan later nog terug voor een rustiger en meer uitgebreid bouwadvies. In 2011 zijn er op Kamp C 147 bouwadviezen gegeven.

2.1.3 extern planadvies

In samenwerking met Bouwunie verzorgden we bouwadvies op de beursstand van Bouw en Reno 2011. De beurs gaat elk jaar door in het Bouwcentrum in Antwerpen. Tijdens de editie 2011 (21 – 23 januari) zijn er 31 quick scans uitgevoerd. Vanaf 2 juni 2010 werd het bouwadvies ook gedecentraliseerd in samenwerking met de Intercommunale Voor Ontwikkeling Van Het Gewest Mechelen en Omgeving, beter gekend onder de wat kortere naam Igemo, aangeboden. Igemo neemt het logistieke luik voor zijn rekening, Kamp C zorgt voor het inhoudelijke deel. De promotie voor het bouwadvies wordt voornamelijk gevoerd in het huis-aan-huisblad van Igemo en via de website. Igemo is eveneens de verkavelaar van het project Papenhof in Mechelen. De verkavelingvoorschriften Papenhof bevatten de uitdrukkelijke vereiste om laagenergetisch te bouwen. In 2011 is Igemo ook gestart met de actie “Ik Leef Verstandig” waarin het bouwadvies is ondergebracht. De huis-aan-huis publicatie is gelinkt aan deze actie en als dusdanig ook ‘omgedoopt’. De bijbehorende website en nieuwsbrief werden ook gebruikt om het bouwadvies te promoten.


In 2011 zijn er voor bouwadvies bij Igemo 32 afspraken gemaakt. Igemo heeft intussen een aantal dagen bouwadvies aan de participerende gemeenten doorgegeven, met name gemeente Puurs en de stad Lier. Inmiddels komen ook vanuit de gemeenten zelf aanvragen binnen om een “zitdag” te organiseren voor het bouwadvies. Aanvragen zijn er gekomen via een gezamenlijk initiatief van de gemeenten Brasschaat, Stabroek en Kapellen (waarbij Stabroek en Kapellen samengevoegd zijn) en de gemeente Hoogstraten. Brasschaat 24-11-2011 (4 bouwadviezen) Schoten 28-11-2011 (5 bouwadviezen) Hoogstraten 10-12-2011 (7 bouwadviezen) Ook hier nemen de gemeenten de logistieke taak op zich en verzorgt Kamp C het inhoudelijke deel van het bouwadvies. Voor 2012 bekijken we de mogelijkheid om ook met de andere intercommunales IOK (Turnhout) en Igean (Antwerpen) samen te werken.

2.1.4 projectadvies en kwaliteitskamer

In de loop van 2011 lanceerde Kamp C de oproep naar de gemeenten om ook voor gemeentelijke projecten de assistentie van Kamp C in te roepen. Dit gebeurde via de dienst Duurzaam Milieu en Natuur (DMN). Enkel de gemeenten Turnhout (projectontwikkeling Turnhout Noord), Balen (REG gemeente Balen) en Westerlo (offerteaanvraag gemeentelijk zwembad) zijn tot nu toe op dit voorstel ingegaan. De jeugddienst van de provincie Antwerpen heeft beroep gedaan op de expertise van Kamp C om de jeugdlokalen te laten screenen. Hiervoor is een team van experten samengesteld. Het PVI (provinciaal veiligheidsinstituut) en het toegankelijkheidsbureau nemen deel met elk hun specifieke kennis. Kamp C let vooral op duurzaamheid, energie en waterverbruik. Na een eerste try-out in juli zijn er nog twee bijkomende locaties bezocht door het team van experten. Deze werking wordt in 2012 verder gezet. 29-07-2011 Gooreind Wuustwezel 15-12-2011 Kasterlee 16-12-2011 Zwijndrecht - Burcht Sinds 2007 maakt Kamp C deel uit van de kwaliteitskamer van de Provincie Antwerpen. In het kader van het Vlaamse Programma voor Plattelandsontwikkeling heeft elke Vlaamse provincie een Provinciaal Steunpunt Platteland, kortweg PSP, opgericht. Het is het eerstelijns informatiepunt van de pijler platteland van de dienst Landbouw- en Plattelandsbeleid.


Het PSP is het aanspreekpunt bij uitstek voor promotoren van plattelandsontwikkelingsprojecten (PDPO). Het zorgt voor de nodige promotie en publiciteit ervan. Verder vertegenwoordigt het PSP onze provinciale projectwerking bij de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en de andere Vlaamse provincies, en het ondersteunt samen met vzw RURANT de Leadercoördinatoren. De kwaliteitskamer screent de voorgelegde projecten en doet zo nodig suggesties om de kwaliteit op een hoger peil te brengen. De voorgestelde projecten zijn ook allemaal kandidaat voor een projectsubsidie. De leden van de kwaliteitskamer: DE GRAEF Rudy, Agentschap Onroerend Erfgoed DIERCKX Leen, landschapsarchitecte, Hooibeekhoeve HANJOUL Fille, architect bij Planners BVBA HENNEBERT Mechtilde, diensthoofd landbouw- en Plattelandsbeleid HOEFKENS Lisbeth, Landbouw- en Plattelandsbeleid KEYSERS Frank, adviseur Centrum Toegankelijkheid Provincie Antwerpen MIGOM Serge, adviseur Erfgoed, Provincie Antwerpen MOEREELS Jan, beleidscoördinator Grondgebiedzaken, gemeente Brasschaat PELEMAN Ilse, architect, AG Vespa RAMMELOO Abraham, directeur Arboretum Kalmthout (pv) TEUGHELS Philippe, Ir. architect Stedenbouwkundig Stad Antwerpen TRUYTS Hedwig, stedenbouwkundige gemeente Borsbeek VAN HULLE Frank, Ir. stedenbouwkundig architect VAN LOOY Tinne, plattelandscoördinator VERBEECK Dirk, adviseur, Gewoon Provinciebedrijf Kamp C De kwaliteitskamer komt 4 maal per jaar bijeen. De voorgelegde projecten kunnen ook in een tweede of derde sessie terugkomen. Dat hangt grotendeels van de timing en planning af. Sommige projecten worden in een heel vroeg stadium voorgesteld zodat ze in een latere fase, met uitgewerkte plannen, nogmaals kunnen worden gescreend. Een snelle opsomming van de voorgestelde projecten: Gemeente Niel, dorpskernvernieuwing Zwartgoor, wandelweg/fietspad domein ’t Zwart Goor Olen, vernieuwing dorpskern Turnhout, stadboerderij Veldekenshoeve Oud Turnhout, Kunstout Mechelen, ontmoetingscentrum Heffen Kalmthout, Chiro Meyn Rijkevorsel, dorpskernvernieuwing Essen, zorgboerderij Rouwmoershoeve

Arendonk, jeugdhuis Onkrooid Rijkevorsel, Biebond Sint Ambrosius Niel, vernieuwing dorpskern TPA, antitankgracht Meerhout, uitbreiding parochiezaal Laakdal, Chirolokaal Balen, Pastorij Olmen Ravels, inrichting zaal Weelde – Statie Lichtaart, rustplaats Wanmolen

2.2 Workshops en infosessies Kamp C stelt elk jaar een aanbod van infosessies en workshops voor de doelgroep van particuliere bouwers en verbouwers samen. Ze worden aangeboden op elke derde zaterdag van de maand of op de eerste donderdagavond van de maand. Bij een infosessie komt een specialist over een specifiek onderwerp spreken. Soms wordt er enkel op één thema dieper ingegaan. De sessies zijn eerder theoretisch en duren ongeveer twee uur. Op het einde wordt er steeds ruimte voorzien voor vragen.


Het aanbod van workshops heeft als doel om doe-het-zelvers een bepaalde techniek aan te leren. Een ervaren vakman geeft uitleg over een specifieke bouwtechniek die in een woning kan toegepast worden. Op deze manier wordt de doe-het-zelver al doende begeleid in het uitproberen. De grootte van de groep deelnemers wordt bewust niet te ruim genomen zodat individuele begeleiding zo optimaal mogelijk kan verlopen.

2.2.1 Overzicht van georganiseerde workshops

Tadelakt: 19 februari 2011 (in samenwerking met Biohome) In de workshop maakten 7 deelnemers kennis met het materiaal, de kleurpigmenten, de geschikte achtergronden en de mogelijkheden van deze techniek. Natuurverf: 19 maart 2011 (in samenwerking met Biohome) De zes deelnemers maakten kennis met de verschillende types verf én de technieken om deze verfsoorten aan te brengen. Bovendien kreeg men de kans om, onder begeleiding, de verschillende schildertechnieken uit te proberen. Tadelakt: 16 april 2011 (in samenwerking met Biohome) Tijdens de tweede editie van deze workshop mochten we 15 deelnemers verwelkomen. Leembepleistering: 21 mei 2011 (in samenwerking met Leemniscaat) In deze workshop kregen 13 deelnemers de kans om hun talent om muren te bezetten te ontwikkelen. Parket en houten vloeren: 21 mei 2011 (in samenwerking met Frans Raeymaeckers) In deze workshop maakten de deelnemers (10) kennis met verschillende technieken voor de plaatsing en afwerking van houten vloeren en massief parket. Leembepleistering: 18 juni 2011 (in samenwerking met Leemniscaat) In deze workshop leerden 13 deelnemers om muren te bezetten.

2.2.2 Overzicht van de georganiseerde infosessies

Help, ik ga bouwen! Je staat er niet alleen voor: 3 februari 2011 (in samenwerking met Stijn Van Thienen) Tijdens het bouwproces kan de bouwer/verbouwer in contact komen met verschillende procedures en bouwpartijen waar hij geen kaas van gegeten heeft. In deze infosessie werden begrippen zoals veiligheidscoördinatie, EPC, EPB, RUP, BPA, K-waarde, E-peil en Uwaarde aangeraakt en verduidelijkt. Er waren 10 deelnemers ingeschreven. Hoe bouw ik passief?: 19 februari 2011 (in samenwerking met Passiefhuis Platform) In deze infosessie kwamen 11 enthousiastelingen alles te weten over deze constructiemethode. Isoleren van een bestaande woning: 7 april 2011 (in samenwerking met Dialoog) In deze sessie leerden 22 deelnemers waar de prioriteiten liggen en wat de mogelijkheden en specifieke aandachtspunten zijn bij het isoleren van een bestaande woning. Isoleren van hellende en platte daken: 5 mei 2011 (in samenwerking met Dialoog) Tijdens deze sessie leerden 21 deelnemers verschillende mogelijkheden kennen. De bouwheer kreeg afhankelijk van het soort dak de juiste informatie mee. Dakisolatie voor doe-het-zelvers: 1 september 2011 (in samenwerking met Dialoog) Tijdens deze interactieve infosessie werd aan 24 doe-het-zelvers uitgelegd hoe je een dak of zolder volgens de regels van de kunst kan isoleren.


Isoleren van hellende en platte daken: 19 november 2011 (in samenwerking met Dialoog) 14 deelnemers Energiezuinig verwarmen: 1 december 2011 (in samenwerking met Dialoog) De 16 deelnemers leerden wat je zelf kan doen en wat je best aan de installateur overlaat.

2.3 Educatie Na de opening van onze nieuwe tentoonstelling Expo C begin januari was het belangrijk om het uitgebreide aanbod voor secundaire scholen zo goed mogelijk opnieuw in kaart te brengen en te promoten. De nieuwe tentoonstelling is een belangrijk onderdeel van het scholenaanbod van Kamp C. Expo C biedt een heleboel nieuwe invalshoeken voor verschillende richtingen van het secundair onderwijs.

2.3.1 Bekendmaking van ons aanbod voor secundaire scholen.

Allereerst probeerden we de scholen te bereiken via onze brochure waarin het aanbod voor scholen is samengebracht. We verspreidden dit naar alle scholen in de provincie Antwerpen. Dit jaar probeerden we door een nauwer contact met het bekende blad ‘Klasse’ ook scholen buiten de provincie Antwerpen te bereiken. Klasse is het onderwijsblad van Vlaanderen waarmee je alle leraren, directies, CLB’s én studenten aan de lerarenopleiding bereikt. Kamp C biedt al langer gratis toegang aan leerkrachten met een lerarenkaart. Vanaf dit jaar maakten we ook meer gebruik van de nieuwsbrief die de leerkrachten ontvangen. Door een intensiever gebruik van deze twee kanalen, maakten steeds meer leerkrachten gebruik van deze lerarendagen. Op die manier maakten ze kennis met ons aanbod voor secundaire scholen. Op 16 november 2011 stonden we ook met een stand op de leermiddelenbeurs tijdens de TOP-dag in Technopolis te Mechelen. Leerkrachten Techniek van de 1ste graad secundair onderwijs konden tijdens deze dag ervaringen uitwisselen met collega’s, een bezoek brengen aan de leermiddelenbeurs, doe- en infosessies volgen, ... Tijdens deze leermiddelenbeurs stonden vooral de DOE-koffers van Kamp C in de kijker. Ook de rondleidingen en ‘Da’s Cinema’ werden voorgesteld. Er was veel interesse voor dit aanbod en hier vloeiden dan ook een aantal reservaties voor rondleidingen en DOE-koffers voort.

2.3.2 Da’s cinema

Sinds 2011 kan je met je klas ook naar de cinema bij Kamp C. Er zijn heel wat films die op een duidelijke en leerrijke manier tonen wat duurzaamheid juist betekent en die laten zien welke schade wij de aarde door onze huidige levenswijze al hebben toegebracht. Voor of na een rondleiding kan de klas dan één van de twee geselecteerde films kiezen, zodat de leerlingen wat meer duiding krijgen bij het algemener begrip duurzaamheid. Bij elke film werden verwerkingsvragen opgesteld zodat de leerlingen na de film nog even moeten nadenken bij wat ze gezien hebben. Scholen betalen hiervoor €1 extra per leerling bij een rondleiding. De twee geselecteerde films zijn ‘ De aarde vanuit de hemel’ en ‘The age of stupid’. In 2011 werd er van deze mogelijkheid nog niet veel gebruikt gebruik gemaakt. Voor volgend schooljaar zullen we het filmaanbod herbekijken en mogelijk wat kortere films of fragmenten selecteren.


2.3.3 Lerarendagen

Tijdens deze woensdagnamiddagen kunnen leerkrachten kennis maken met het aanbod van Kamp C voor secundaire scholen. Na de kennismaking krijgen de leerkrachten informatie over hoe ze dit aanbod in hun school of voor hun vakken kunnen gebruiken. De DOE-koffers staan uitgestald en kunnen bekeken worden. Zo kunnen de leerkrachten de opdrachten en materialen van dichtbij bekijken en beoordelen of zij dit in hun lessen kunnen gebruiken. Als afsluiter krijgen ze een rondleiding doorheen de tentoonstelling waar natuurlijk over duurzaam bouwen en wonen wordt gepraat, maar waar ook bij de verschillende elementen in de tentoonstelling wordt uitgelegd wat dit voor de leerlingen kan betekenen. Tijdens deze rondleiding wordt er ook verwezen naar de zelfgids brochure die leerkrachten kunnen gebruiken als zij zelf de groep willen begeleiden. In een andere rubriek werd al verwezen naar onze artikeltjes in ‘Klasse’ en de nieuwsbrief via de lerarenkaart. Hierdoor bereikt Kamp C beduidend meer leerkrachten op een lerarendag dan vorige jaren. De lerarendagen gingen door op: 12 januari 2011 : 16 deelnemers 2 maart 2011 : 12 deelnemers 24 maart 2011 : 24 deelnemers 21 september 2011 : 8 deelnemers

2.3.4 De doe-koffers

Sinds oktober 2010 kunnen scholen bij Kamp C ook doe-koffers ontlenen. Aan de hand van experimentjes, filmen educatief materiaal, kant-en-klare opdrachten, werkbundels voor leerkrachten enz. wordt er concrete info meegegeven over deze thema’s. In 2011 werden de koffers in totaal 15 weken uitgeleend. Als de interesse en dus het aantal verhuringen hiervoor stijgen, kunnen de koffers gedupliceerd worden. We zagen dit jaar regelmatig dat verschillende scholen de koffers in eenzelfde periode willen ontlenen. 2.3.4.1 De hout-doe-koffer Wat is FSC-gelabeld hout? Welke houtsoorten zijn geschikt voor bepaalde toepassingen? Hoe determineer je een houtstaal? Deze en meer vragen krijgen een antwoord in de hout-doe-koffer. 2.3.4.2 De isolatie-doe-koffer De isolatie-doe-koffer toont leerlingen de verschillende soorten isolatiemateriaal met hun speciﬁeke kenmerken. Aan de hand van een aantal experimenten komen ze te weten welke materialen het best warmte en geluid isoleren en welke bijvoorbeeld waterbestendig zijn. 2.3.4.3 De water-doe-koffer Met deze doe-koffer willen we de leerlingen bewust maken van hun dagelijkse omgang met water. Aan de hand van leuke en educatieve opdrachten komt de klas te weten hoe het water op aarde is verdeeld, wat de prijs van water is, hoe water gezuiverd wordt en nog veel meer.


2.3.4.4 De energie-doe-koffer Met het materiaal in de energie-doe-koffer kunnen de leerlingen zelf een zonnecel in elkaar knutselen en uittesten. Zo ontdekken ze hoe elektrische energie uit zonlicht wordt opgewekt. 2.3.4.5 De Veldkoffers Kamp C heeft al enkele jaren een samenwerkingsovereenkomst met het Provinciaal Instituut voor Milieu Educatie – PIME vzw te Lier. Kamp C is één van de vijf uitleenposten van de veldkoffers van het PIME. Sinds dit jaar hebben zij een aantal koffers uit hun aanbod gehaald wegens te weinig ontleningen. De veelvuldig verhuurde en ook meest gekende koffers zijn nog steeds te ontlenen bij Kamp C. De thema’s variëren van bodem- en wateronderzoek, speurtochten in het bos tot insecten en planten leren kennen. Op elke thema bestaat er een variant voor lager en secundair onderwijs. In totaal werd er in 2011 in Kamp C gedurende 13 weken een veldkoffer of - tas ontleend.

2.3.5 Educatief aanbod voor scholen

Een belangrijke doelgroep voor Kamp C zijn de scholen, meer bepaald de leerlingen uit de technische en beroepsrichtingen. Zij zijn namelijk de toekomstige bouwers en bouwprofessionelen die met steeds strengere eisen en normen geconfronteerd zullen worden. Ook hogescholen die de studierichtingen architectuur en ingenieur aanbieden, vormen een belangrijk publiek voor ons aanbod over duurzaam bouwen en wonen. In 2011 kregen we 1.692 leerlingen over de vloer die al dan niet met één van onze gidsen van Kamp C een rondleiding deden. Dit verspreid over 51 rondleidingen. 2.3.5.1 Aanbod voor het secundair onderwijs Kamp C wil leerlingen uit het secundair onderwijs nu al warm maken voor duurzame bouwtechnieken. Dit deden we door rondleidingen op maat aan te bieden voor de klassen uit de 2e en 3e graad TSO en BSO. Klassen uit de eerste graad of het ASO werden rondgeleid door hun vertrouwde leerkracht aan de hand van een handige zelfgids brochure. 2.3.5.2 Zelfgids brochure voor de eerste graad Secundair Onderwijs en voor ASO Onze gratis zelfgids brochure voor de leerkracht is ondertussen welgekend. Aan de hand van deze praktische gids kunnen leerkrachten hun klas op een interactieve manier rondleiden door de tentoonstelling en langs de verschillende duurzame gebouwen op het domein. De leerlingen maken zo kennis met de belangrijkste principes van duurzaam bouwen en wonen en kunnen ervaren wat dat in de praktijk betekent. Na de rondleiding worden de leerlingen uitgedaagd met een quiz: een vragenlijst waarin de belangrijkste kennis nog eens wordt aangehaald. Dit programma sloot tot voor kort nauw aan bij het de eindtermen voor het vak Technologische Opvoeding in het tweede middelbaar. Sinds 2010 zijn de eindtermen voor dit vak sterk gewijzigd waardoor we dit jaar merkten dat er opvallend minder groepen via deze invalshoek naar Kamp C kwamen voor rondleidingen. Er wordt nu meer in thema’s/projecten gewerkt in dit vak, waarbij de leerkracht zeer sterk zelf kan bepalen hoe deze projecten worden ingevuld. 2.3.5.3 Rondleidingen voor Technische en Beroeps Secundair Onderwijs Voor technisch- en beroepsonderwijs uit de tweede en derde graad bestaat er naast de zelfgids brochure ook de mogelijkheid om met een gids van Kamp C de rondleiding te doen.


Naargelang de studierichting van de leerlingen kan de gids meer nadruk leggen op een bepaald thema zoals alternatieve energiebronnen, het gebruik van regenwater, hout en houtbouwtechnieken,… Deze leerlingen konden ook een algemene rondleiding duurzaam bouwen en wonen. 2.3.5.4 Bezoek hogescholen De thema’s ‘duurzaam bouwen en wonen’ en ‘hernieuwbare energie’ komen steeds vaker in verschillende hogeschoolopleidingen aan bod. De aanwezigheid van een tentoonstelling over duurzaam bouwen en wonen en hernieuwbare energie, een ervaringswoning, een goed gedocumenteerde bibliotheek en diverse duurzame gebouwen, maken Kamp C tot een inspirerende omgeving om studenten van hogescholen of architectuuropleidingen in contact te brengen met dit thema. In 2011 bezochten 639 studenten op deze manier onze tentoonstelling. Op aanvraag van de hogescholen werkten wij ook dagprogramma’s uit op maat van de studierichting die de studenten volgen. Dit in samenwerking met de school zelf en externe partners. Zo werkten wij een programma uit voor een afdeling van de KHK Geel. Zij kregen een lezing van Luc Stijnen ( Zonnige Kempen) aangeboden. Dit werd afgewisseld met een bezoek aan een realisatie van Zonnige Kempen in Zoerle-Parwijs. Verder werd hun dag gevuld met een rondleiding doorheen onze tentoonstelling Expo C en een onderzoek in Casana met de blowerdoor en warmtecamera’s waaraan de studenten actief konden deelnemen. Ook een afdeling van de Sint-Lucas Hogeschool uit Gent volgde een dagvullend programma op Kamp C. Zij volgden lezingen van onze partners eco2eco en VIBE. Zij bezochten eveneens onze tentoonstelling en sloten hun dag af met een werfbezoek.

2.4 EXPO C Het symbool voor 2011 en de ruggengraat van onze toekomstige werking: onze nieuwe EXPO C.

2.4.1 De inhoud van de tentoonstelling

In verhouding met onze vorige expo is de tentoonstellingsruimte verviervoudigd. De extra ruimte vinden we terug in onze tuin, de blokhut en de Kempische schuur met een totale oppervlakte van 744m². De milieuproblematiek wordt in beeld gebracht en het bouwproces van A tot Z toegelicht. Ook de nieuwste technieken en trends op de bouwmarkt worden getoond en verduidelijkt. Het is een allesomvattende expo met stralende grafics en veel interactieve exhibits. 2.4.1.1 Het Infocentrum Het infocentrum blijft de het startpunt van de tentoonstelling. De eerste opstelling is een inleiding over de milieuproblematiek. Verder zijn hier alle tentoonstellingsobjecten rond het thema ‘RUIMTE’ verzameld.


2.4.1.2 De tuin De tuin is een deel van de uitbreiding. Hier wordt het thema ‘RUIMTE’ toegelicht Wat meteen opvalt is het kunstwerk dat ons leert hoe we met afval moeten omgaan. Verder leer je hier hoe je een duurzame materiaalkeuze kan maken. 2.4.1.3 De Blokhut Dit gebouw is heringericht en up-to-date gemaakt. In de blokhut leer je alles over isoleren. Welke materialen te gebruiken, hoe dik je je huis best isoleert,... 2.4.1.4 De Kempische Schuur Dit unieke gebouw is enkele honderden jaren oud en heeft dit jaar de functie gekregen van tentoonstellingsruimte. Om het authentieke van de schuur te behouden zijn de wanden niet geïsoleerd maar is er een geïsoleerde box in de schuur gebouwd. Dit noemt men het box-in-box principe. In de box vind je alle informatie over water en energie in en rond de woning volgens de nieuwste technologieën uit de bouwwereld. Een huwelijk tussen oud en nieuw.

2.4.2 Bezoekers aan de Expo

Belangrijk om te vermelden is dat de toegang tot de EXPO C gratis is voor iedereen. Hiermee wil Kamp C de drempel zo laag mogelijk houden. Er zijn verschillende formules om EXPO C te bezoeken. De meest voor de hand liggende formule is een bezoek op eigen houtje. Een gemarkeerd en genummerd traject toont je de weg langs alle informatie, kunstwerken en gebouwen. Gemiddeld neemt een individueel bezoek aan de EXPO C anderhalf uur in beslag. Uiteraard is het ganse traject toegankelijk voor rolstoelgebruikers. 2862 personen hebben vorige jaar via deze formule EXPO C bezocht.

2.4.3 Rondleidingen algemeen

Met 4966 deelnemers aan een rondleiding worden tot nu toe alle records gebroken. Daarvan tellen we 1692 scholieren middelbaar onderwijs, 639 hogeschoolstudenten en 2635 geïnteresseerde bezoekers uit bedrijven, overheid, verenigingen, etc.


De rondleidingen blijven, naast info en advies, de ‘core business’ van Kamp C. Daarom worden ook alle rondleidingen door eigen inhoudelijke medewerkers gegeven. Dit brengt de expertise van Kamp C nog dichter bij de bezoekers. Tijdens een rondleiding bezoeken we naast onze Expo ook de gebouwen op het domein die elk een voorbeeld zijn van duurzaam bouwen. Er is keuze uit zes rondleidingen: • Rondleiding ruimte, toegankelijkheid • Rondleiding materialen • Rondleiding energie • Rondleiding water • Rondleiding duurzaam bouwen algemeen • Rondleiding van Kaki naar groen (over de geschiedenis van Kamp C)

2.4.4 Rondleidingen op afspraak

Groepen met meer dan tien deelnemers kunnen een afspraak maken voor een rondleiding op weekdagen en op de derde zaterdag van de maand. Ook in 2011 mochten we een gevarieerd publiek rondleiden op Kamp C: Cevora vzw Dinamo FVB Constructive FSC De Profiterollekes Libiost Horito volwassenonderwijs Innovant VDAB Centrum Basiseducatie Zuiderkempen Mobilehomeclub de Zwervers Gids- bergsportvereniging provincie Antwerpen Belgisch leger afdeling Berlaar CCV vzw Zonnige Kempen Volwassenonderwijs Heusden Zolder 2.4.4.1 Bouwprofessionelen Woningbouw AVL Confederatie Bouw Bouworde vzw Architecten Gebruers-Jannes 2.4.4.2 Lokale overheden Duurzaamheidsambtenaren provincie Antwerpen Dienst landbouw en plattelandsbeleid CD&V Zwijndrecht Gemeentebestuur Westerlo Gemeente Maastricht Gemeentebestuur Mol Gemeente Essen


2.4.4.3 Hoge scholen KHK Geel Plantijn hogeschool Boom Hogeschool Gent Artesis hogeschool Antwerpen CVO Mol Hogeschool Limburg

2.4.5 Audio gids

Een rondleiding met gids is mogelijk voor groepen vanaf 10 personen. Voor kleinere groepen en individuele bezoekers is er dit jaar een audio gids ontwikkeld.

2.5 Beurzen Na het groeiend succes op de beurzen in 2010, hebben we in 2011 extra inspanningen geleverd om Kamp C een zichtbare plaats te geven op een aantal interessante beurzen.

2.5.1 Bouw en Reno- beurs in Antwerp Expo

In samenwerking met Bouwunie was Kamp C vertegenwoordigd op de beurs Bouw en Reno in Antwerp Expo in Antwerpen. Van 15 tot 23 januari 2011 konden particuliere bouwers/ verbouwers op de stand van Bouwunie hun plannen laten screenen door de Kamp C-adviseurs. Via een link op de website www.bouwenreno.be konden geïnteresseerde (ver)bouwers bouwadvies aanvragen. Dit aanbod kende een groot succes en zorgde ervoor dat deelnemers achteraf de tentoonstelling Expo C bezochten en ook langskwamen aan het infoloket of intekenden op een infosessie. De deelname aan deze beurs had ook als doel de naambekendheid van Kamp C te vergroten en bouwers/verbouwers attent te maken dat ze op Kamp C ondersteuning kunnen krijgen bij al hun bouwgerelateerde vragen die in het af te leggen bouwproces opduiken. Doordat Kamp C een onafhankelijk en neutraal antwoord kan bieden, heeft het centrum een belangrijke meerwaarde voor deze doelgroep. Er werden 77 bouwadviezen gegeven door het team adviseurs van Kamp C. De stand van Bouwunie is als het ware een soort adviesplein, waar bouwers/ verbouwers met al hun vragen terecht kunnen. Kamp C staat in voor de bouwadviezen, installateurs of aannemers werden door de Bouwunie ingeschakeld en gaven bezoekers toelichting over bepaalde onderwerpen.

2.5.2 Deelname Mano Mundo

Op zaterdag 7 en zondag 8 mei 2011 ging in De Schorre in Boom het evenement Mano Mundo door. Aangezien dit jaar het thema voor Mano Mundo ‘Klimaat’ was, nam Kamp C een standplaats op de wereldmarkt.


Om op te vallen tussen de honderden andere standhouders tijdens Mano Mundo, werd een indrukwekkende eyecatcher uitgewerkt, een ‘kop van jut’ met bijhorende slogan ‘kom uw energieverbruik de kop inslaan!’. Mensen die er in slaagden om de bel te raken, wonnen een energiespaarbox. Met deze link probeerden we de bezoekers naar onze tent te lokken en hen kennis te laten maken met de werking van Kamp C. Een deelname in 2012 wordt niet overwogen omdat dit festival zich vooral om muziek en sfeer richt.

2.5.3 Deelname Kasteelfeesten Westerlo

Op zaterdag 2 en zondag 3 juli 2011 nam Kamp C deel aan de Kasteelfeesten in Westerlo. Deze feesten gaan door in een historisch domein in het park van de Prins De Merode. Het was de 43e editie onder leiding van de Prins de Merode. De organisatoren boden de mogelijkheid aan lokale organisaties om hun werking bekend te maken aan de hand van een standplaats in het tentendorp. Het jaarthema was ‘duurzaamheid’. De allerbelangrijkste pijler aan deze deelname voor Kamp C was opnieuw onze naambekendheid lokaal te vergroten en promotie te voeren voor het aanbod infosessies en workshops, de tentoonstelling Expo C, het infoloket waar bouwers/ verbouwers met bouwgerelateerde vragen bij onze adviseurs terecht kunnen en het bouwadvies waarin bouwplannen worden doorgelicht. Los van de fijne samenwerking met de organisatie was het voor Kamp C goed om hierop als lokale organisatie aanwezig te zijn en ons aan de regionale bezoekers voor te stellen. In toekomst is een deelname aan deze feesten echter minder interessant voor de promotie van de werking van Kamp C.

2.5.4 Deelname beurs Hout & Habitat in Antwerp Expo

Van 17 tem 20 november 2011 ging in Antwerp Expo de beurs Hout & Habitat door. Deze beurs werd voor de eerste maal in Vlaanderen georganiseerd. Organisator Artexis is ook eigenaar van de beurs Bouw & Reno in het voorjaar. In samenwerking met Bouwunie gaf Kamp C opnieuw bouwadvies. Net als bij de beurs Bouw & Reno konden bouwers/ verbouwers via de website www.houtenhabitat.be online reservaties maken om een bouwadvies aan te vragen bij de adviseurs van Kamp C. Binnen de context van deze beurs werd extra aandacht gegeven bij de adviezen naar het houtgebruik in een woning. In totaal bezochten 10 268 personen deze beurs.

2.5.5 Deelname beurs Hout & Groen Wonen in Waagnatie

Op zaterdag 19 en zondag 20 november 2011 werd in de Waagnatie van Antwerpen voor de 8e maal de beurs Hout & Groen Wonen georganiseerd. Kamp C nam in 2010 voor de allereerste maal deel aan deze beurs en kon achteraf rekenen op een goede respons. Aanvragen voor bouwadvies op afspraak kenden een piekmoment na de beurs, net als inschrijvingen voor infosessies en workshops. Op deze tweede deelname werd de werking van Kamp C toegelicht aan de beursbezoekers en werd er promotie gemaakt voor de infosessies, workshops, het infoloket en bouwadvies.


2.6 Samenwerkingen Eén van de belangrijkste uitgangspunten voor Kamp C was het creëren van duurzame samenwerkingsverbanden met sector gerelateerde organisaties. Zo was Kamp C aanwezig op 16 maart tijdens het evenement “Innovatie in bouw, energie en milieu, ook in de Kempen!”, een organisatie van de KHK en de Vlaamse Confederatie Bouw. Op dit netwerkevenement van de Kempense bouwsector gaf Kamp C informatiesessies over duurzame toepassingen en bemande een beursstand die vooral bedoeld was om de werking van Kamp C te promoten. Daarnaast was Kamp C aanwezig als steunpunt voor de Provincie Antwerpen tijdens de “VVSG dag, Meer met minder: energiedag voor lokale besturen” op 26 oktober 2011. Naast een aantal eenmalige acties heeft Kamp C de structurele samenwerking met o.a. Infrax Bouwteams en de provinciale Energie Infotoer ook verder gezet.

2.6.1 Infrax Bouwteams hier ben ik

Sinds een aantal jaren organiseert Kamp C Bouwteams in samenwerking met de vormingsorganisatie Dialoog vzw. Dialoog zorgde voor de uitwerking van het geven van de Bouwteams financieel gesteund door Infrax en Kamp C. Tijdens twee volle zaterdagen kwamen alle aspecten van duurzaam bouwen aan bod. De groepen werden bewust klein gehouden, omdat de meeste deelnemers zelf concrete bouwplannen hadden. Op die manier werd het ook mogelijk dat er een interactie tussen lesgever en cursisten ontstond. In 2011 werd voor de vierde keer Infrax Bouwteams in de Provincie Antwerpen georganiseerd. Kamp C fungeerde als organisator. De dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid binnen de Provincie zorgde voor de verspreiding van de informatie en bood mogelijkheid aan de verschillende gemeenten om hierop in te tekenen. Op de website van de regiowerking werd een link voorzien over de Bouwteams. Kamp C promootte de Bouwteams ook via haar eigen website en via het programmaboekje met aanbod van workshops en infosessies. Infrax verzorgde de druk van folders en affiches. Omdat de deelnemers potentiële bouwers of verbouwers zijn, startte elke Infrax Bouwteam met een korte powerpoint die een beeld schetste van Kamp C. In de loop van 2011 werden er 7 Bouwteams georganiseerd, 2 hiervan gingen door op Kamp C. De andere hadden plaats in de gemeenten Turnhout, Kapellen, Rumst, Antwerpen en Putte. In totaal namen 132 beginnende bouwers of verbouwers deel aan deze 2-daagse opleiding.

2.6.2 Energie Infotoer

In 2011 organiseerde de Provincie Antwerpen de Energie Infotoer. Dit al voor de derde maal. In samenwerking met de dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbehoud (DMN) startte Kamp C met dit project om lezingen aan te bieden naar de gemeenten van de provincie (de niet-IOK gemeenten). De naam ‘ Energie Infotoer’ klinkt ondertussen vertrouwd binnen de gemeenten, daarom werd de naam ook voor dit project behouden. In 2009- 2010 en 2010 - 2011 waren de lezingen van de provinciale Energie Infotoer vooral toegespitst op het thema isoleren. Voor 2011 - 2012 willen we het accent wat verleggen en ook meer lezingen aanbieden rond het thema ‘energiezuinig (ver)bouwen’. Budget voor deze infoavonden in het niet-IOK gebied is voorzien via het EFRO-project (looptijd 1 september 2011 tot 1 september 2012). De regiowerking van de dienst Milieu- en Natuurbehoud organiseerde op 21 juni 2011 de Provinciale Milieudag (21 juni 2011). Hier werd het aanbod van de Energie Infotoer wereldkundig gemaakt. De gemeenten kregen een syllabus met algemene afspraken en de inschrijvingsmodaliteiten en een infofiche per lezing.


Een overzicht van de verschillende lezingen die aangeboden werden aan de gemeenten.

- 30/01/2011 - 02/02/2011 - 10/02/2011 - 16/02/2011 - 16/03/2011 - 24/03/2011 - 24/03/2011 - 05/04/2011 - 06/04/2011 - 28/04/2011 - 28/04/2011 - 28/04/2011 - 17/05/2011 - 04/10/2011 - 12/10/2011 - 20/10/2011 - 24/10/2011 - 27/10/2011 - 27/10/2011 - 10/11/2011 - 15/11/2011 - 07/12/2011 - 08/12/2011

Zoersel Schilde Boechout Wijnegem Bonheiden Mortsel Lier Putte Olen Antwerpen Hemiksem Stabroek Olen Turnhout Turnhout Antwerpen EHA Wijnegem Stabroek Zoersel Schoten Stabroek Kontich Kalmthout

Energie besparen in drie stappen Isolatie van bestaande woningen Energie besparen in drie stappen Isolatie van bestaande woningen Energie besparen in drie stappen Energie besparen in drie stappen Isoleren van bestaande woningen Dakisolatie voor doe-het-zelvers Isoleren van hellende en platte daken Isoleren van hellende en platte daken Isoleren van hellende en platte daken Dakisolatie voor doe-het-zelvers Isoleren van hellende en platte daken Warmtepompen voor woningverwarming Lage energie/ passiefwoningen Warmtepompen voor woningverwarming Help, ik ga (ver)bouwen! Help, ik ga (ver)bouwen! Warmtepompen voor woningverwarming Warmtepompen voor woningverwarming Muurisolatie Lage energie/passiefwoningen Muurisolatie

Green Vzw Dialoog vzw Green vzw Dialoog vzw Green vzw Green vzw Dialoog vzw Dialoog vzw Dialoog vzw Dialoog vzw Dialoog vzw Dialoog vzw Dialoog vzw Dialoog vzw Passiefhuis-Platform Dialoog vzw Stijn Van Thienen Stijn Van Thienen Dialoog vzw Dialoog vzw Dialoog vzw Passiefhuis- Platform Dialoog vzw

In totaal noteerden we voor de Energie Infotoer 521 deelnemers. Lezingen werden verzorgd door: - Green vzw Edinburgstraat 26, 1050 Brussel - Vormingscentrum Dialoog vzw Remylaan 13, 3018 Wijgmaal - Passiefhuis- Platform vzw Gitschotellei 138, 2600 Berchem - Stijn Van Thienen Molenstraat 21, 2540 Hove


DEEL 3: Publieksevenementen Om de naambekendheid van Kamp C te vergroten werd in 2011 ingezet op o.a. bouwgerelateerde beurzen en een aantal evenementen. Langs deze weg groeide alvast de samenwerking met partners als Bouwunie, FSC, Woodforum en verschillende beursorganisaties.

3.1 Opening Expo C Pas in december 2010 werd de laatste hand gelegd aan de permanente tentoonstelling Expo C, het EFRO dossier 52. In overleg met gedeputeerde Ludo Helsen en met gouverneur Cathy Berx werd als openingsdatum 14 januari om 16 uur voorgesteld. Daarnaast was er op zaterdag 15 januari een openingsfeest voor het grote publiek. Op het officiële openingsmoment (14 januari) werden de gouverneur, de leden van de deputatie, de leden van de provincieraad, alle diensthoofden, de branchegenoten, schepenen en burgemeesters van omliggende gemeenten, betrokken bedrijven, hoofden van netwerkorganisaties en de pers uitgenodigd. Iedereen kreeg een begeleide rondleiding. Een imposante vuurshow zorgde buiten voor de finishing touch. Het openingsfeest op 15 januari was er één voor het grote publiek. De genodigden konden voor het eerst de nieuwe permanente tentoonstelling bekijken. Drank en eetstandjes zorgden voor winterse gezelligheid. De aanwezigheid van de Time Cruisers (reuzegrote voertuigen vervaardigd uit afvalmateriaal) gaven een indrukwekkende impressie bij vele bezoekers, maar ook de ludieke vuurspuwende pannekoekenbakker, ballonblazer, grimeur, en een muzikaal trio wekten het feestgevoel op. Het programma was uitgebreid: er waren begeleide rondleidingen, demonstraties van verschillende technieken, infosessies, het infoloket,… Ook de wedstrijd waarmee de gelukkige winnaar 500 euro aan isolatiemateriaal kon winnen, was erg in trek. Meer dan 1.000 bezoekers brachten die dag een bezoek aan Kamp C.


3.2 Fietshappening Green Valley Kempen Green Valley Kempen heeft samen met De Natuurvrienden op 18 juni 2011 twee Ecocyclotoers gelanceerd tijdens de fietshappening “Duurzaam fietsen in de Green Valley”. Alle projecten uit Ecocyclo zijn duurzaam, maar een aantal van hen hebben zo’n uniek en innovatief karakter dat ze nog eens extra gepromoot zullen worden door Green Valley Kempen. Kamp C was het startpunt van twee fietsroutes langs duurzame projecten in de regio.

De projecten zijn goede voorbeelden van ondernemen, energie, regio-ontwikkeling, bouwen en wonen, recreëren en beleven op het gebied van duurzaamheid. De projecten die vermeld zijn in de fietsbrochures Ecocyclo Westerlo en Ecocyclo Herentals komen ook op de website www.greenvalleykempen.be te staan, waar de specifieke maatregelen op vlak van ruimte, energie, water, materiaal en sociaal economische initiatieven worden toegelicht. Er was een mogelijkheid om een elektrische fiets te huren en wie de route had gefietst maakte kans op een fietsweekend voor twee personen.

3.3 Terra Nova Provinciale diensten kunnen binnen het kader van Terra Nova van hun reguliere werking afwijken om iets tijdelijks aan te bieden voor een niet voor de handliggende doelgroep. Binnen deze context organiseerden we op Kamp C ‘Gezinsvertellingen’ voor kinderen op donderdagavond 7 juli en 4 augustus 2011. Binnen de scholenwerking van Kamp C hebben we eigenlijk geen aanbod naar kinderen voor het lager onderwijs. Via de werking van Terra Nova probeerden we deze doelgroep naar Westerlo te halen, in het bijzijn van hun ouders. Zo hoopten we dat bij de volwassenen ook potentiële bouwers of verbouwers behoorden die via deze weg met Kamp C in aanraking kwamen.


Voor de inschrijvingen kon men via de website www.terranova.provant.be online tickets reserveren. De look&feel van de Terra Nova-activiteit stond compleet los van ons eigen promotiemateriaal waardoor het doelpubliek de link met Kamp C nauwelijks kon leggen. Wellicht was de opkomst daarom eerder gering, we konden een 15-tal kinderen uit de nabije omgeving verwelkomen. Volgend jaar willen we zeker terug participeren aan Terra Nova, maar enkel met een onderwerp binnen het thema duurzaamheid.

3.4 Open Bedrijvendag op zondag 2 oktober 2011 Kamp C heeft in het verleden al enkele malen deelgenomen aan Open Bedrijvendag. Na de opening van Expo C grepen we de kans om weer van de partij te zijn als deelnemer. Met deze editie werd heel erg de nadruk gelegd op het bereiken van bouwers en verbouwers om de nieuwe tentoonstelling te bezoeken, het aanreiken van advies rond premies en energie en het aanbieden van infosessies rond bepaalde onderwerpen. Het bedrijf eco2eco verzorgde 2 infosessies over ‘Isoleren van vloer, wand en dak’ en ‘Energie (scan, EPC, EPB en EAP)’. De bezoekers kregen de gelegenheid om op vastgelegde tijdstippen een rondleiding met gids bij te wonen doorheen de tentoonstelling en de verschillende gebouwen. De gebruikte technieken en toepassingen in het Infocentrum, de bio-ecologische ervaringswoning Casana en in bedrijven- en conferentiecentrum de Basis werden op die manier toegelicht. Bouwers en verbouwers met concrete bouwplannen konden bij onze adviseurs terecht voor een quick scan en kregen de nodige verbetertips mee voor hun woning. Voor de allereerste maal werd ook een Ervaringsmarkt georganiseerd. We ondervinden steeds meer dat beginnende (ver)bouwers naast het onafhankelijke en neutrale advies dat we met Kamp C aanbieden, ook behoefte hebben aan het uitwisselen van ervaringen. Op die manier kunnen ze aftoetsen hoe bepaalde gebruikte technieken en/ of toepassingen functioneren in een woning en eventuele vooroordelen bijstellen. Vanuit die gedachte hebben we bouwers die hun bouwtraject reeds achter de rug hebben en die gebruik maakten van een bepaalde duurzame toepassing gecontacteerd. Op die manier konden we een gevarieerde ervaringsmarkt voorstellen met volgende onderwerpen: bio-ecologische materialen in een woning, een speksteenkachel, een rietveld, natuurverven, regenwaterrecuperatie, een luchtwarmtepomp, een blowerdoortest, een laagenergiewoning, pv-panelen, zonneboiler en co-housing. Op Open Bedrijvendag konden de deelnemers ook intekenen voor de Samenaankoop van Groene Stroom georganiseerd door de Provincie Antwerpen. Geïnteresseerde particulieren hadden op zondag 2 oktober de allerlaatste kans om in te schrijven voor deze groepsaankoop. Het departement Milieu met gedeputeerde Inga Verhaert, die deze campagne op poten heeft gezet en coördineert, ontving aan 2 loketten energiebewuste bezoekers met hun energiefactuur. Na hun aanwezigheid op Kamp C werd de campagne afgesloten en werd de top behaald van meer dan 40 000 ingeschreven gezinnen. Bijna 57% daarvan ging ook effectief in op het aanbod van de winnende energieleverancier.


DEEL 4: Kamp C, netwerk van stakeholders De eerste opdracht vanuit de Vlaamse steunpuntwerking is het opzetten van een breed netwerk van actoren die in de provincie actief zijn rond duurzaam bouwen en wonen. Dit is niet nieuw voor Kamp C, al werd de opdracht sterk uitgebreid in 2011. Ze zal in de komende 5 jaren zeker worden verdergezet. Binnen de provincie zijn er diverse losse netwerken van verschillende actoren die met duurzaamheid bezig zijn. Sommige van die netwerken waren gesubsidieerde projecten, waarbij het gevaar bestaat dat na beëindiging van de subsidie ook het netwerk weer in elkaar stort. De Cluster Bouw Kempen was zo’n voorbeeld. In 2010 gestart door SPK, echter eind 2011 aan het einde van zijn looptijd. Vanwege de positieve ervaringen met dit netwerk heeft Kamp C de functie van SPK in dit project overgenomen en het netwerk tot een vast samenwerkingsverband van Kamp C omgevormd. Binnen het netwerk zitten actoren uit de professionele sector, uit het bedrijfsleven en bouwprofessionelen. Cluster Bouw Kempen werd herboren als “Duurzaam Bouwnetwerk Provincie Antwerpen”. Binnen dit Bouwnetwerk staan centraal: het verbinden of delen van informatie, middelen, activiteiten en competenties om samen een resultaat te bereiken dat geen van de organisaties afzonderlijk tot stand kan brengen. Andere relevante netwerken waarin Kamp C een spil is, zijn het Kamp C-netwerk (alle duurzame bedrijven gevestigd in de Zone Kamp C), het provinciale netwerk (Dienst Duurzaam Milieu en Natuurbeleid, Dienst Infrastructuur, Provinciaal instituut Milieueducatie, het Centrum Toegankelijkheid, Mobiliteit, enz.), het Europese projecten netwerk (EFRO, INTERREG, alle partners die in deze projecten actief zijn), het regionale netwerk (alle actoren die in contact komen met de lokale gemeenten, de duurzaamheidsambtenaren, de regiowerking, VVSG, enz) en het Vlaams netwerk (alle steunpunten, DAR, CeDuBo, Vibe, Passiefhuis platform, OVAM, enz.). Daarnaast zijn er nog de losse spelers waarmee Kamp C samenwerkt zonder er een vast overlegplatform voor te hebben. In 2011 ging de aandacht naar het in kaart brengen van het netwerk om met name de meerwaarde van de verschillende netwerken te vergroten. De eerste samenwerking tussen de afzonderlijke netwerken is reeds een feit. Het beste voorbeeld is de inspanning van de laatste weken van 2011, die resulteerde in een fantastische bijlage van 16 pagina’s in De Standaard en Het Nieuwsblad (enkel provincie Antwerpen). De titel van deze bijlage is “Duurzaam duurt het langst, het netwerk van Kamp C aan het woord” en deze vlag dekt de lading. Door samenwerken de meerwaarde verhogen. Binnen dit zeer uitgebreide netwerk zijn er natuurlijk bedrijven waarmee Kamp C een intensievere samenwerking heeft, zoals VITO, Confederatie Bouw, Bouwunie en de Katholieke Hogeschool Kempen, waar Kamp C mee aan de grondslag heeft gelegen van de professionele bachelor bouw opleiding en nu samen met de KHK inhoud geeft aan de post graduaat duurzaam innoveren in de bouw. Een deel van de lessen zullen op Kamp C en door Kamp C gegeven worden.


DEEL 5: Europa investeert in Kamp C Duurzaamheid en innovatie zijn kritische factoren om een succesvol economisch verhaal te schrijven. In het Europees cohesiebeleid wordt deze kaart volop getrokken. In de provincie Antwerpen zijn er de afgelopen jaren dan ook verschillende projecten in de diverse programma’s goedgekeurd die mee deze doelstellingen realiseren .

5.1 Green Valley Kempen (EFRO 429 | 2009 – 2012 verlenging) De Antwerpse Kempen profileert zich als duurzame regio. De tijd van de pioniers is echter al ruim voorbij en er zijn genoeg duurzame voorbeelden in en buiten de provincie Antwerpen. Het is zaak om deze goede voorbeelden bekend te maken en breed te communiceren. Green Valley Kempen, een samenwerkingsverband tussen Kamp C, sociale woningbouwmaatschappij Zonnige Kempen en Kempens Landschap, verzamelt dergelijke voorbeelden. Het aanbod staat gegroepeerd op de website van Green Valley Kempen. Daar vindt de bezoeker in eerste instantie duurzame projecten zoals woningen, scholen, nieuwe innovatieve technieken, vernieuwende duurzame mobiliteitsplannen, enzovoort. Alle bestaande projecten zijn inspirerend voor aanpassingen aan een eigen project. In tweede instantie vergaart de site menselijke ervaringen. Waar zijn deze particuliere (ver)bouwers tegenaan gelopen? Waar hebben ze zich geïnformeerd? Wat waren hun ervaringen met architecten of met aannemers en uitvoerders? Zijn de besparingen achteraf dezelfde als vooraf gecalculeerd? Hoe zit het met premies? Ten slotte is er ervaringsuitwisseling tussen de verschillende stakeholders of betrokken partijen in het bouwproces. Wanneer er bijvoorbeeld in Turnhout geothermie gebruikt wordt voor temperatuursregelingen in een woonwijk, dan zijn de ervaringen in hoge mate van belang voor belanghebbenden in andere gemeenten en voor projectontwikkelaars of woningbouwverenigingen. Via een specifiek deel van de website kunnen de ervaringen uitgewisseld worden. Verder zullen er in de komende jaren congressen worden georganiseerd om deze ervaringen meer ten gronde uit te wisselen en te bespreken. In 2011 zijn er verschillende activiteiten georganiseerd: April 2011 | Studiebezoek aan Oostenrijk - HOLZ INNOVATION CENTRE in Steiermark; bezoek aan het Wood Innovation Centre, Engineering Centre Wood en de Biomass power plant (SWH). Bezoek aan de fabrieken voor de productie van pellets en van gelamineerde liggers. meer info: www.hiz.at www.neurovation.net - ENERGIESCHAUSTRASSE in Weiz www.oeko-cluster.at - TECHNOLOGY CENTRE in Güssing www.eee-info.net


Juni 2011 | Lancering van green Valley Kempen en de fietshappening “Duurzaam fietsen in de Green Valley” Op zaterdag 18 juni werd Green Valley Kempen gelanceerd, een Europees project, met als doelstelling de Kempen te promoten als duurzame regio in samenwerking met onze partners Zonnige Kempen en Kempens Landschap. September 2011 | Fietstocht met duurzaamheidsambtenaren Samen met de gemeenten uit de regio fietsten we een tocht langs duurzame voorbeelden: een passief huis, een verbouwde hoeve met rietveld, biobrouwerij en energiezuinige sociale woningen. Kamp C steunt hierdoor de duurzaamheidsambtenaren en het geeft Kamp C de mogelijkheid om de gemeenten te sensibiliseren. Oktober 2011 | Ervaringsmarkt op de Open Bedrijvendag Op de ervaringsmarkt waren er tien mensen die vertelden over hun ervaring met warmtepomp, na-isoleren, rietveld, passief huis. Deze formule is goed ontvangen en zal tijdens het Ecofeest 2012 in het programma worden opgenomen. Ontwikkelen van de website De voorbereiding van de website: lay-out en inhoud. Vanaf 9 februari 2012 is de eerste fase van de website www.greenvalleykempen.be online.

5.2 SISCo (Interreg 2009 - 2011)

De Sisco website www.environmentcentre.com/sustainableplanningcentre bestaat uit een Nederlandstalig deel “Het Kenniscentrum Duurzaam Bouwen en Planvorming”, die een aanvulling is op de Engelstalige site. Ze kan worden gebruikt door iedereen die geïnteresseerd is in duurzame planvorming, duurzaam bouwen en duurzame gebiedsontwikkeling. De site is een resultaat van het SISCo project: ‘Solutions to Implementing Sustainable Construction’. Hier zijn gegevens en links te vinden van bedrijven met duurzame producten voor de bouw,


trainingsprogramma’s om als overheid duurzame plannen uit te voeren en beelden van activiteiten die tijdens het project zijn gemaakt tijdens seminars. Het SISCo project wordt mee gefinancierd door INTERREG het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de IVA 2 Mers Seas Zeeën programma “Investeren in je toekomst”. Kamp C heeft verschillende activiteiten georganiseerd. Deze zijn gefilmd en verwerkt op de website, in de trainingsmodules en de case studies. Daarnaast heeft kamp C de input geleverd voor het Belgische luik.

5.2.1. Cadixwijk | Herontwikkeling van een oud havengebied

Case studie Nieuw Mathenesse Dhr. Rob Christiaanse, projectleider van gemeente Schiedam, vertelt over de duurzame herontwikkeling van oud havengebied Nieuw Mathenesse. Hoe krijg je de eigenaars mee in een duurzame gebiedsontwikkeling? http://www.environmentcentre.com/rte.asp?id=413 Case studie Spoor Noord – Cadix Dhr. Filip Smits, projectleider van AG Stadsplanning Antwerpen, vertelt over de ontwikkeling en heropwaarderen van ’t Eilandje tot een woonwijk met kantoren en het proces dat hieraan is vooraf gegaan. Hoe kreeg de stad de mensen mee in deze duurzame herontwikkeling van een oud havengebied? Dhr. Luc Eeckhout van EVR architecten ligt het afwegingsinstrument voor duurzame stadsontwikkeling toe aan de hand van de toepassing in de Cadixwijk. Dit duurzaamheidsmodel ligt ten grondslag van de Vlaamse maatstaf duurzaam wonen en bouwen. http://www.environmentcentre.com/rte.asp?id=414

5.2.2 Europe 2020 | hoe vertaald naar beleid

De sprekers, Ludo Helsen, gedeputeerde , Els van Praet, energieadviseur van de Provincie Antwerpen, Greet Nulens, energieadviseur van de stad Antwerpen, Shady Attia, onderzoeker bij de KUL en Katrien Van Uytsel, ingenieur bij Zonnige Kempen vertellen hoe de ambities van Europa 2020 worden opgenomen in hun beleid. http://www.environmentcentre.com/rte.asp?id=506

5.2.3 Studiedagen België

Kamp C heeft samen met SPK twee studiedagen in België georganiseerd voor de Engelse en Nederlandse partners. Kamp C organiseerde hiervoor het seminarie Europa 2020 en een fietstocht langs duurzame voorbeeldprojecten. Tevens volgde er een netwerkavond voor de KMO in de regio.

5.2.4. Uitwisseling met DCMR en een bezoek aan Innovatie Centrum Duurzaam Bouwen ICDBO in Rotterdam. Uitgaven: € 51.781 waarvan € 25.890 (50%) werd betaald door Interreg.


5.3 DAR Kamp C heeft een vijfjaren overeenkomst met de Vlaamse Overheid, diensten algemeen Regeringsbeleid die rechtstreeks ressorteren onder de Vlaamse Minister-president Kris Peeters. De contacten lopen via de cel Duurzame ontwikkeling, team duurzaam wonen en bouwen. In het ondertekende besluit (getekend in 2010) staan de taken en verwachtingen die de Vlaamse overheid heeft voor Kamp C in haar functie als provinciaal steunpunt Duurzaam Bouwen en Wonen. Inmiddels heeft elke Vlaamse provincie een gelijkaardig steunpunt, zij het dat elk steunpunt zijn eigen specifieke werking heeft.

5.4 Efro 52 EFRO staat voor Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. Dat ook de bestuursorganen op Europees niveau veel belang hechten aan duurzaam (en vooral energiebewust) bouwen blijkt uit de subsidies die van Europa tot hiertoe aan Kamp C zijn toebedeeld. Zo is het infocentrum en het bedrijvencentrum De Basis ruim betoelaagd voor de bouwwerken. De ontwikkeling van EXPO C is ook gekend onder de Europese codenaam EFRO 52 of de werktitel die we in 2010 snel moesten bedenken: “Een passende toekomst” . Dat leek toen een goed antwoord op “An Inconvenient Truth” maar intussen zijn we wel overgestapt op de wat gemakkelijkere titel EXPO C. In een twee jaar durend programma is de ontwikkeling van de tentoonstelling, het ontwerp en de effectieve realisatie ervan voor 40 % door Europa betaald. Ook Vlaanderen participeert in het project Kamp C.

5.5 Verlening Expo C (622) aanzet naar 2012 Wat de financiering van Expo C betreft, werd er in december 2010 een aanvraag tot verlenging goedgekeurd. Dit ‘nieuwe’ EFRO project is een verlenging van het EFRO 52 dossier. Daar de bouw van een Kempische schuur, onderdeel van de tentoonstelling, vertraging had opgelopen, werd het dossier EFRO 52 verlengd tot 30 juni 2011. Hierdoor lag de startdatum van EFRO 622 op 01 juli 2011 (einddatum: 30.06.2013). Kamp C is de hoofdpromotor met als copromotor de Intercommunale Ontwikkelingsmaatschappij voor de Kempen (IOK). Het project wordt gedeeltelijk gefinancierd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO)de Provincie Antwerpen (Kamp C) en door de copromotor (IOK): Totaal budget € 480.000,00 Maximale EFRO-steun € 192.000,00 (40%) Ter vervulling van de projectvoorwaarden van EFRO 622 ‘Een passende toekomst verlenging werking’ zijn in het dossier de volgende zaken aangevoerd: 1. De opvolging van de EXPO 2. Infosessies voor professionelen 3. Energie Infotoer (IOK en dienst DMN) 4. Dossierbeheer/administratie


Eind 2011 zijn alle vier van deze doelstellingen reeds gedeeltelijk uitgevoerd en kennen zij een verdere ontwikkeling naar 2012-2013: Actie 1: Opvolging Expo C - gedeeltelijk uitgevoerd Onderhoud infrastructuur Expo C: terrein, gebouwen & toebehoren - Updaten inhoud computers - Audioguides: Nederlandstalige en Engelstalige versie - Aanpassing van traject Expo C aan de ‘audio guided tour’ - Nieuw infozone buiten: materialen > houtsoorten - Promotie via beurzen ‘Hout en Habitat’ + ‘Hout en Groen Wonen’ (18, 19 & 20/11/2011 te Antwerpen): Verdeling najaarsbrochure 2011 - Promotiematerialen / aankleding beursstand - Uitbreiding en updaten doe-koffers voor scholen - Open Bedrijvendag: infosessies - rondleidingen - adviesverlening - Externe adviesverlening op beurzen en stad/gemeentehuizen (Schoten - Kapellen - Hoogstraten - Stabroek) Actie 2: Infosessies voor professionelen - gedeeltelijk uitgevoerd - Promotie via beurzen ‘Hout en Habitat’ + ‘Hout en Groen Wonen’ (18, 19 & 20/11/2011 te Antwerpen): Verdeling najaarsbrochure 2011 - Promotiematerialen / aankleding beursstand. - Jaarprogramma Kamp C anno 2012 = opgesteld & vastgelegd in programmaboekje 2012 > ‘Klimaatcafé’ Ecofeest - Infosessies - Architectuurlezingen - Open bedrijvendag... Data evenementen en infomomenten liggen reeds vast; inhoud ligt vast of is in ontwikkeling. - Promotie Jaarprogramma 2012: verdeling via Kamp C’s contactenbestand, beurs ‘Bouw & Reno’ ,... Actie 3: Output Energie Infotoer - gedeeltelijk uitgevoerd - Info-avonden 2011 - 2012 in uitvoering. - Sensibilisering jongeren in uitvoering: actie schooljaar 2011-2012 opgestart in samenwerking met 19 gemeenten. - Klimaatscholen 2011 - 2012 is in uitvoering: Samenwerking opgestart met 7 gemeenten, die hun basisscholen oproepen tot deelname aan het project Klimaatscholen. 13 scholen uit 6 gemeenten werden ingeschreven. - Promotie via intergemeentelijke duurzaamheidkrant is in uitvoering: voorbereidende activiteiten (inhoud, vormgeving, aanbesteding drukwerk en bedeling)werden afgerond. De eerste van 4 geplande uitgaven werd opgemaakt, gedrukt en bedeeld onder de inwoners van 27 Kempense gemeenten. De tweede uitgave wordt voorbereid. - Infodag gemeentebesturen is nog niet uitgevoerd en komt later in het project aan bod. Actie 4: Dossierbeheer - gedeeltelijk uitgevoerd - Administratie algemeen - Financiële Rapportage - Inhoudelijk Rapportage


DEEL 6: De Basis, bedrijven- en conferentiecentrum

Na de crisis in 2009 kregen de bedrijven in de Kempen in 2011 opnieuw te kampen met een financiële crisis. Er waren in de loop van 2011 meer faillissementen dan starters in de regio Antwerpen. Met name de sector duurzaam bouwen kreeg door de besparingsmaatregelen van de nieuwe regering, waaronder afschaffing van een heel aantal subsidies, te maken met bijkomende financiële problemen. De verwachting naar 2012 voor verhuur en verkoop in de sector en voor het succes van de bedrijven van Kamp C is dan ook te kaderen in deze recente evolutie. Als deel van de provinciale overheid zullen we in het aanbod van Kamp C verder streven naar maximale ondersteuning van de aanwezige bedrijven om het begrip duurzaamheid te steunen in deze moeilijke economische tijd.

6.1 Bedrijvencentrum De Basis Na de verdubbeling van de verhuurbare kantooroppervlakte eind 2009, is in de loop van 2011 vooral verder gewerkt aan oplossingen voor de technische problemen van De Basis. Sedert eind augustus 2011 is er gsm-ontvangst in het centrum. Er waren 7 aanvragen voor huur van een duurzaam kantoor in de loop van het jaar. Het merendeel van de bedrijven haakte uiteindelijk af omwille van minder goed uitvallende kwartaalresultaten. Een huurder vernieuwde zijn overeenkomst en verhuisde naar een grotere oppervlakte van 50 m². Drie kantoren van 50 m² werden als extra vergaderzalen in gebruik genomen.


In 2011 verhuurden we oppervlakte aan volgende huurders in ons bedrijvencentrum : 50 m² voor ThyssenKrupp – regionaal kantoor van deze fabrikant van duurzame liften ThyssenKrupp Liften heeft als doelstelling het milieu zo min mogelijk te belasten. Meer en meer aandacht gaat uit naar energievriendelijke producten. Geert Van Vlerken, directeur Service Vlaanderen motiveert waarom het bedrijf zich wilde vestigen op Kamp C: “Met onze aanwezigheid in de infrastructuur van Kamp C promoten wij ook in de toekomst ons duurzaam karakter van al onze afdelingen met name nieuwbouw, modernisering, herstelling, depannage en onderhoud in gebouwen.” 25 m² voor Amnisol Deze huurder handelt in zonnepanelen. Hij heeft een tweede bedrijf LC Engineering dat actief is in HVAC. LC engineering werkt samen met grote multinationals als Inbev Leuven voor aanleg en vernieuwing van bestaande leidingen in de productie. 50 m² voor De Bosgroep Zuiderkempen De Bosgroep Zuiderkempen vzw is als provinciale vzw actief in duurzaam bosonderhoud bij particuliere boseigenaars. Dit is een vrijwillig samenwerkingsverband tussen zowel openbare als privé boseigenaars. Bosgroepen bieden een uitgebreide dienstverlening aan die de vele boseigenaars helpt bij het beheren van hun bossen. Deze dienstverlening bestaat uit het verzorgen van de doorstroming van informatie naar de boseigenaars, de creatie van een economisch rendabel en ecologisch efficiënt bosbeheer door een gezamenlijke aanpak, en het sturen van afspraken en overleg tussen verschillende partijen. 25 m² voor JWS energiebesparende systemen Deze huurder ondervindt al geruime tijd financiële moeilijkheden en werd in de loop van 2010 failliet verklaard. Het dossier is overgedragen aan de juridische dienst van de Provincie Antwerpen. 25 m² voor beheer De Basis Het kantoor is ingericht voor 2 medewerkers van Kamp C om de dagelijkse activiteiten van het conferentiecentrum te ondersteunen. 50 m² voor OASIS – verkoop en plaatsing van warmtepompen, condensatieketels en fotovoltaïsche panelen. Dit startende bedrijf heeft in 2011 een extra medewerker aangeworven om de toename aan opdrachten te kunnen opvangen. 25 m² voor eco2eco – adviseur in energievriendelijke oplossingen voor particulieren, overheid en bedrijven. eco2eco biedt een ruime waaier aan van dienstverlening tot uitvoering: Energie-audits (EPC, EAP, EPB, …), stappenplan voor energiebesparing, isolatieadvies en –uitvoering, onderzoek naar warmteverlies of vochtproblemen via een infraroodcamera, hernieuwbare energie: zonnepanelen, zonneboilers, windenergie, berekenen van de CO²-voetafdruk van een gebouw. 25 m² voor Landmax, actief in bosbeheer Dit bedrijf is een dynamisch adviesbureau voor bos- en natuurbeheer. Landmax adviseert private landeigenaars, organiseert beheerwerken in bos- en natuurgebieden en werkt projectmatig met verschillende overheden samen. Eind 2011 was 42% van de totale kantooroppervlakte verhuurd. Verrassend genoeg werd het bedrijvencentrum ook twee maal als locatie voor een fotoshooting uitgekozen. Mobistar en KBC kozen van de moderne uitstraling van het duurzame gebouw onder de zonnecellen. De locatie werd aan de publiciteitsfirma’s verhuurd. Op vraag van de coördinator van het bedrijvencentrum van Kamp C werd vermeld waar het gebouw zich bevindt om het duurzame centrum indirect mee in de kijker te plaatsen. Het atrium onder de zonnepanelen in De Basis verscheen zo op de cover van het jaarverslag van KBC 2010.


6.2 Conferentiecentrum De Basis In de loop van 2011 werd er geïnvesteerd in de verdere uitbouw van de klanten van het conferentiecentrum. Door de kruisbestuiving tussen de bezoekers aan het infocentrum van Kamp C en het conferentiecentrum werd er indirect een bijkomende bron van potentiële huurders voor het bedrijvencentrum gecreëerd. Voor de ondersteuning van de dagelijkse werking werden 2 extra medewerkers ingezet om de groei van de verhuur in het conferentiecentrum op te vangen. De cafetariaverantwoordelijke werd langdurig ziek en heeft het team in de loop van 2011 verlaten. Ook de coördinator van het bedrijven- en conferentiecentrum werd in de loop van het jaar langere tijd door ziekte geveld.

6.2.1 Stijgende vraag

Drie kantoren werden in gebruik genomen als bijkomende vergaderruimte om de stijgende vraag te kunnen opvangen. De planning en voorbereiding voor de aanleg van draadloos internet werden ook ingeleid. Dit was één van de vereisten om aan het standaardaanbod van een modern conferentiecentrum te voldoen. In 2011 waren er 83 zaalverhuringen méér dan in het startjaar. Aantal zaalverhuringen in 2010 en 2011

Het zwaartepunt voor de verhuur aan bedrijven lag op woensdag en donderdag. Het zalenverhuur in combinatie met catering kende een groot succes.


6.2.2 Klantenbestand

Bedrijven als Scheldebouw NV, Confocus bvba en Umicore Olen boekten meerdere data tegelijk. Ook trouwe klanten met o.a. Inovant, Estée Lauder Compagnies, Mars Belgium SA, Remmincom, Rurant vzw, CAW De Kempen, Katholiek Hogeschool Kempen, e.a. laten nog steeds hun vergaderingen in het conferentiecentrum De Basis doorgaan. Het partnerschap met Meeting Kempen wierp duidelijk vruchten af. MeetingKempen is een publiek privaat samenwerkingsverband tussen Toerisme Provincie Antwerpen en zevenendertig Kempense MICE bedrijven (Meetings, Incentives, Congressen en Evenementen), waaronder ook het conferentiecentrum De Basis van Kamp C. Samen met deze provinciale organisatie staat Kamp C met het conferentiecentrum ten dienste van alle bedrijven en organisaties die in de Antwerpse Kempen duurzame zakelijke bijeenkomsten wensen te organiseren. Langs de website www.meetingkempen.be vonden vele bedrijven hun weg naar het conferentiecentrum De Basis.

6.3 Bedrijvenzone Kamp C De volgende bedrijven uit de sector duurzaam bouwen en wonen vonden reeds een vaste stek op de KMO-zone van Kamp C.

6.3.1 Bio Home

Bio Home is reeds sinds 1980 actief in de bio-ecologische sector. Hun uitgebreid aanbod natuurlijke materialen voor een gezonde woning omvat onder meer eigen productie designkeukens en -meubelen in massief FSC hout, isolatie, parket, verven en pleisters. Samen met Kamp C wil dit bedrijf bijdragen aan een productieve wisselwerking tussen informatieve en commerciële organisaties om zo een meerwaarde te bieden aan de bezoeker.

6.3.2 Eco-home

Eco-home bouwt woningen in houtskelet op een bio-ecologische wijze met milieuvriendelijke materialen volgens een gepatenteerd systeem. Muren, vloeren en dakpanelen worden in eigen werkplaats gemaakt en zijn reeds voorzien van binnenafwerking. Technieken zoals elektriciteit worden in de werkplaats reeds ingebouwd in de muren. Er waren 2 nieuwe aanvragen voor industriegrond die uiteindelijk niet in een vraag voor aankoop aan Deputatie resulteerden. Dit had te maken met de wederverkoopvoorwaarden die in de verkoopsovereenkomst werden voorzien.


DEEL 7: communicatie De bekendheid van Kamp C was begin 2011 niet erg groot. Men kwam van een jaar waarin Kamp C omgetoverd werd om het meest actuele adviescentrum van Vlaanderen te zijn omtrent duurzaam Bouwen en Wonen. Enkele mediacampagnes waren daarom aan de orde om het brede publiek terug wakker te schudden en het centrum opnieuw op de agenda te krijgen. De opening van de nieuwe tentoonstelling was daarom een niet te missen kans waar zo ruim mogelijk gebruik van werd gemaakt.

7.1 Kamp C in de media Het jaar startte met de opening van Expo C in 2011 met een unieke gelegenheid om ruim in de pers aanwezig te zijn. De opgedane contacten met de pers en de grote ruchtbaarheid die zo aan het openingsevenement werden gegeven, boden een ideale bron van contacten om gedurende de rest van het jaar verder uit te blijven putten.

7.1.1 Opening Expo C

Naast het aankopen van mediaruimte in gedrukte media (Streekkrant, De Zondag en Kempenklok) en een vermelding in de dagkrant van RTV, maakte Kamp C maximaal gebruik van het kanaalplan dat de communicatiedienst van de Provincie aanbiedt. Op die manier werd de aanwezigheid op de website van de provincie, in de nieuwsbrief Pacaan (25/1), een publireportage op Provant.be (27/1), een artikel in Rondje Provincie (27/1) en een aankondiging in De Zondag (23/1) een feit. Ook de collega’s van andere provinciale diensten werden op de hoogte gebracht via het personeelsblad Proviant en het intranet (in de kijker).


Op 14 januari organiseerde Kamp C een persconferentie rond de opening van Expo C. Ook al waren enkel de Gazet van Antwerpen, het Nieuwsblad en RTV aanwezig, het leverde enkele spraakmakende artikels op. “Duurzaam Bouwen in een trendy jasje” in Het Nieuwsblad (13/01) “Europa’s meest actuele en peperdure expo over duurzaam bouwen staat in Kamp C” in GVA (13/1) Na het uitsturen van een persbericht was de opening van onze Expo een goed opgevolgd item in de pers: - GVA (groot artikel) - GVA (kleine aankondiging) - Het Nieuwsblad - Het Laatste Nieuws - De Streekkrant - Passe-Partout - MVOV Vlaanderen - De site van Bond van Vlaamse Architecten - Fotopagina van GVA - Nieuws op RTV - Radio 2 (ochtendpost) - Website MO* - Livios.be - Immoweb - Provant.be - De Morgen.be - DVO (portaalsite voor de ondernemer) - De Zondag In de week na het openingsevenement kwam het VTM-programma ‘De Stip’ toevallig op bezoek in het gemeentehuis van Westerlo. Een groot deel van de werknemers woonde de opnames bij met een zelfgemaakt Kamp C lied op de tekst van ‘laat ons een bloem’ (Louis Neefs). Enkele dagen nadien werd de opname in primetime uitgezonden.

7.1.2 Green Valley Kempen

Op 18 juni was er een persconferentie omtrent Green Valley Kempen. Deze bijeenkomst was tevens het startschot voor de onthulling van het project (Efro 249), dit in het bijzijn van de partners en enkele perslui. De pers schreef over de nieuwe duurzame fietsroute in: - Gazet Van Antwerpen - De Streekkrant - Het Nieuwsblad - De Zondag - Gazet van Antwerpen - Provant.be - Rondje Provincie

7.1.3 Audiogids

De perstekst over de audiogids verscheen in: - Het Nieuwsblad - Livios.be - GVA - Rondje Provincie


7.1.4 Open Bedrijvendag

Volgende media namen het item op: - ‘Kamp C populair’ uit: De Streekkrant (5/10) - RTV en ATV - GVA - Go 4 It magazine - Open Bedrijvendag magazine in Het Nieuwsblad - website provant - site Open Bedrijvendag - De Zondag

7.1.5 Andere free publicity

Andere onderwerpen werden ook met een persbericht verspreid en opgepikt door enkele journalisten: - nocturne op Kamp C (7/4) op GVA.be. - Nieuwe drinkwaterfonteintjes op Kamp C, aangehaald in het RTV-journaal - Gezinsvertellingen (Terra Nova) in Het Nieuwsblad - Infosessie rond Passief Bouwen in De Streekkrant (31/8), Het Laatste Nieuws, De Zondag, De Streekkrant en een interview in Ochtendpost op Radio 2 - Interview rond verwarming in Jet Magazine - ‘Kamp C geeft advies’ in Rondje Provincie

7.1.6 Advertenties

Kamp C kocht ook een paar keer mediaruimte om een aantal activiteiten te promoten: - in de bijlage van de Standaard “Green Lifestyle” (door Media Planet) plaatste Kamp C een advertentie over de algemene werking. In december deden we hetzelfde in de bijlage “Stad van de Toekomst” waarbij we in ruil voor een advertentie door Media Planet geïnterviewd werden over de voordelen van duurzaam bouwen. - in Het Reklameklokje adverteerden we meermaals om specifieke infosessies of workshops aan te kondigen (o.a. editie 17/3, editie 7/4, editie 19/5). Omwille van de te hoge prijs hebben we deze strategie niet verder gezet. - de contactgegevens van Kamp C in de lokale telefoongids Helloo - een algemene Kamp C advertentie in Bouwnieuws – themanummer rond ‘Duurzaam Bouwen’ - een algemene Kamp C advertentie in Ecobouwers Opendeur - de contactgegevens van Kamp C en De Basis in de Gouden Gids (Truvo) - advertentie over Open Bedrijvendag in Passe-Partout

7.1.7 Inhoudelijk artikel

De Koevoet, het ecologisch magazine van Dialoog, interviewde Kamp C omtrent de opening van de Expo en verwees naar Kamp C in een artikel rond Provinciale steunpunten Duurzaam Bouwen. Dit artikel werd zeker gezien als een meerwaarde voor Kamp C. In eerste instantie omdat onze expertise gepromoot wordt door een andere ‘opinion maker’ in het veld. Ten tweede omdat het kosteloos goede reclame opleverde.

7.1.8 Eigen krantje

Naar aanleiding van de opening van onze tentoonstelling zag Kamp C een meerwaarde in de verspreiding van een Kamp C-krantje in een groot deel van de gemeenten van onze provincie. Via de intermediagroep Adrem kwamen we tot een akkoord om dit kosteloos op te maken en te verspreiden. Nadeel is enkel dat de krant bekostigd wordt door commerciële advertenties. Na overleg werd beslist enkel advertenties toe te laten van (duurzame) bouwbedrijven. Eind 2011 werd gedacht aan een inhoudelijke Kamp C krant als bijlage bij De Standaard / Het Nieuwsblad. Het idee werd verder uitgewerkt in februari 2012 verscheen een uitgebreide bijlage met vele duurzame partners.


7.2 Kamp C voert gerichte communicatie Dat Kamp C nog aan de naambekendheid moest werken, was een conditio sine qua non. Daarvoor werden alle beschikbare communicatiemiddelen ingezet om dit te bekomen.

7.2.1 Website

De website van Kamp C onderging een inhoudelijke wijziging. Een aantal buttons kregen een nieuwe naam, de indeling werd logischer gemaakt voor de surfer. De inhoud wordt regelmatig up-to-date gehouden.

7.2.2 Brochures

In 2011 werd zowel in het voor- als het najaar een aanbodbrochure uitgegeven. Hierin vond de lezer een overzicht van alle infosessies en workshops die georganiseerd worden. De brochures werden breed verspreid via partners, bibliotheken, branchegenoten, gemeentehuizen, mensen die Kamp C reeds bezochten of al eerder een workshop of infosessie bijwoonden. Ook de algemene voorstellingsfolder van Kamp C blijft een onmisbaar tool in onze communicatie. Het is de perfecte weergave van wat Kamp C te bieden heeft en daarom dermate interessant voor alle nieuwe contacten.

7.2.3 Nieuwsbrieven

Iedere maand verschijnt er een digitale nieuwsbrief van Kamp C naar 2325 abonnees. Hierin melden we het belangrijkste Kamp C nieuws, de nabije workshops of infosessies, algemeen nieuws over de wereld van duurzaam bouwen en wonen.

7.2.4 Flyers en affiches

Om ook in de brede omgeving van Kamp C in het straatbeeld te verschijnen, besloten we om tijdens grote evenementen (opening Expo C en Green Valley Kempen) flyers en affiches te verspreiden. De herkenbaarheid in combinatie met advertenties in de krant, promotiefilm op RTV, het beeld op de website, nieuwsbrief, facebook etc. is daardoor veel groter en heeft daardoor meer effect. Kamp C was, vooral tijdens de twee voornoemde evenementen, alom tegenwoordig voor de burger.

7.2.5 Facebook

In het najaar van 2011 werd Kamp C ook actief op de bekende social netwerksite Facebook. Hierop worden de meeste activiteiten op Kamp C gepost en vriendschapsverzoeken vanuit verschillende hoeken (branchegenoten, politiek, buurtbewoners, …) aanvaard. Eind 2011 hadden we reeds 135 vrienden.

7.2.6 Gemeentes

In overleg met de gemeente Westerlo kwam Kamp C tot de overeenkomst dat ze in elke editie van het gemeentelijk infomagazine Westel Info een halve pagina mag vullen. Dit nemen we maandelijks ter harte met alle positieve gevolgen van dien. Het aantal inschrijvingen voor workshops en infosessies komen voor 70% van lezers van Westel Info en van onze eigen nieuwsbrief. In de toekomst zullen we ook andere gemeentelijke infobladen aanspreken om info van Kamp C op te nemen. In 2011 lukte dit al in ‘Den Balder’ (Berlaar) en in de Gemeentekrant van Hulshout. Ook een bredere samenwerking met de verschillende gemeenten van onze provincie staan in de pipeline.


DEEL 8: Het personeelsbestand Gedurende 2011 zijn er nog een aantal personeelswisselingen geweest, wat uiteindelijk resulteert in een ambitieus en enthousiast team van 19 personen.


8.1 Een nieuw team vol ambitie De organisatie ziet er als volgt uit: Directeur Peter-Paul van den Berg

Publiekswerking

De Basis

Logistiek

Ondersteunende Diensten

Coördinator Inge van Loon

Bedrijvencentrum Angela Hardt

Coördinator Yves Prinsen

Administratie Rudy Wilms

Adviseur Dirk Verbeeck

Conferentiecentrum Annemie Stuyck

Stielman Victor Steenackers

Communicatie Sofie Vervloet

Adviseur Jet Groen

Administratie Greet Willemsen

Stielman Guido Peeters

Boekhouding Katrien Dillen

Adviseur An de Vriendt

Catering Kelly Thijssen

Stielman Hugo Van De Water

Consulent Yves Prinsen

Poetsdame Vicky Coenen

Educatie Dorien de Wit

Poetsdame Martine Beyns

Poetsdame Simonne Thys

Voor de komende periode staan er geen nieuwe aanwervingen op het schema, maar zal geprobeerd worden het huidige team te borgen om daarmee de huidige werking te kunnen verderzetten.

8.2 samenwerking met KHK en Informatec Samen werken aan een duurzame samenleving, dat wil toch iedereen. Daarom vinden we elk jaar ook meerdere stagiairs die ons willen helpen in onze missie. In 2011 hebben we samengewerkt met twee laatstejaarsstudenten bachelor bouw van de KHK te Geel. Beiden hebben meegedraaid met de dagelijkse werking van onze architecten. Via Informatec hebben we met enkele stagairs samengewerkt. Zo kregen we hulp van vier stagiairs. Zij hebben op hun beurt het logistieke en administratieve team ondersteund.


Voorwoord. Peter Bellens Gedeputeerde KAMP C JAARVERSLAG

Recommend Documents