JAARBERICHT 2014
VOORWOORD 2014 Start landelijk 13 JAN. bevolkingsonderzoek darmkanker Bijscholing opleidingscentrum JAN. Zuid-West geaccrediteerd De bijscholingsactiviteiten van Bevolkingsonderzoek Zuid-West voor de MBB’ers in de screening zijn geaccrediteerd door kwaliteitskeurmerk ADAP.
Op maandag 13 januari was de officiële landelijke start van het bevolkingsonderzoek darmkanker. Vorig jaar oktober was Bevolkingsonderzoek Zuid-West al begonnen met een pilot, maar vandaag is het bij alle screeningsorgansiaties een feit. Er wordt getoost op een succesvol bevolkingsonderzoek darmkanker.
FEB. Vervolg pilot ‘screeningsassistenten MB’er’ Op koers na beleidsdag 2014 18 MRT. Dinsdag 18 maart werden alle zeilen bijgezet voor de beleidsdag van 2014. Op het voormalig stoomschip de Rotterdam gingen alle trossen los voor een gezellige en leerzame dag met alle collega’s.
Op de opleidingsunit SE52 beginnen vier MBO’ers met de opleiding ‘Screeningsassistent MB’er’. Deze opleiding is onderdeel van fase 2 van het project ‘Functiedifferentiatie’. In fase 1 is gebleken dat een MBO’er na een speciale opleiding in staat is om een mammografie uit te voeren die voldoet aan de LRCB-criteria. Fase 2, die ook wordt uitgevoerd binnen Bevolkingsonderzoek Oost en Midden-West, moet het representatieve bewijs leveren voor een succesvolle inzet van MBO’ers in de screening.
APR. Start project Sarah Projectgroep maakt risicoinventarisatie MEI Door de steeds strenge(re) eisen die gesteld worden aan de bescherming van persoonsgegevens, gaat een nieuw geformeerde projectgroep Informatiebeveiliging een landelijke beveiligingsnorm vaststellen. Hiertoe wordt eerst een risicoinventarisatie gemaakt.
Bevolkingsonderzoek Zuid-West begint met het Academisch Borstkankercentrum (ABC), een samenwerkingsverband tussen het Erasmus MC en het Havenziekenhuis, aan een project in Rotterdam genaamd Project Sarah. Doel: kennis van borstkanker(screening) bij allochtone vrouwen en vrouwen met een lage SES verbeteren. Mw. Aboutaleb is ambassadrice van het project.
JULI TOPdesk Projectgroep vernieuwing BMHK aan de slag SEPT. In 2016 wordt het vernieuwde bevolkingsonderzoek BMHK met HPV screening geïntroduceerd. Om de organisatorische veranderingen in de regio tijdig en goed door te voeren, is een interne projectgroep opgezet, met Karin Robbemont als intern projectleider.
In juli start Bevolkingsonderzoek Zuid-West met TOPdesk, een systeem waarin alle incidentmeldingen binnen de organisatie worden geregistreerd.
1 SEPT. Start voorzitter RvB: Pauline van den Broek Pauline van den Broek start op 1 september als nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur.
Audit voor de NEN 15224 succesvol 29 OKT. Na een intensief visitatieprogramma van drie dagen waren de auditoren van DNV heel positief over hetgeen zij gezien hebben. Bevolkingsonderzoek Zuid-West kan rekenen op het ISO-certificaat voor de NEN 15224 norm voor zowel de borstkankerscreening als de darmkanker- en baarmoederhalskankerscreening.
Borstkankerscreening BOZW in top drie DEC. Eind december word bekend dat de visitatie van de BE Den Haag door het LRCB uitermate positief is verlopen. “We staan hiermee in de top drie van het land”, zegt de trotse bestuursvoorzitter Pauline van den Broek.
2
NOV. Actieworkshops: 'Aan de slag' In juni heeft Effectory een medewerkerstevredenheidonderzoek uitgevoerd. Conclusie: een 7. Betrokkenheid, bevlogenheid en efficiëntie scoren goed. De communicatie kan overall beter. Effectory geeft op basis van de resultaten aanbevelingen voor verbeteracties en organiseert daarom op verzoek van de Raad van Bestuur in november en december actieworkshops. In deze workshops worden alle medewerkers gevraagd mee te denken en verbeterpunten aan te dragen. De resultaten uit de workshops worden in concrete actieplannen omgezet die organisatiebreed en op de eigen afdeling tot de gewenste verbeteringen moeten leiden.
BEVOLKINGSONDERZOEK BORSTKANKER LOONT!
Bevolkingsonderzoek Zuid-West kan terugkijken op een uniek jaar. Een jaar dat in het teken stond van de invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker. Samen met andere screeningsorganisaties en ketenpartners is hard gewerkt aan een landelijke, eenduidige aanpak en uitvoering van de screening naar darmkanker. De cijfers van het eerste half jaar darmkankerscreening laten uitstekende resultaten zien wat betreft de opkomst die boven verwachting hoog is (meer dan 60 procent) en de hoge opbrengsten in termen van opgespoorde hooggradige adenomen en darmkanker.
zoeken borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker. Het afgelopen jaar heeft in het teken van innovatie gestaan. In de gesprekken met onze ketenpartners staat dit thema centraal. Verder maken wij u deelgenoot van onze plannen voor de komende jaren, die wij hebben vastgesteld in ons strategisch beleidsplan 2016-2020 genaamd 'Koers 2020'. Namens Bevolkingsonderzoek Zuid-West willen wij alle medewerkers en ketenpartners hartelijk bedanken voor hun inspanningen in 2014. We kunnen trots zijn op de resultaten! Hopelijk leest u ons jaarbericht met veel belangstelling. Het uitgebreide jaarverslag 2014 vindt u op www.bevolkingsonderzoekzuid-west.nl.
Pauline van den Broek voorzitter Raad van Bestuur
Wolfert Spijker bestuurder
In gevolg op het besluit van de Minister van VWS eind 2013 om het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker te vernieuwen, is in 2014 de voorbereiding op de implementatie hiervan onder leiding van het RIVM voortvarend ter hand genomen. De feitelijke invoering van het vernieuwde baarmoederhalskankerscreening zal in 2016 plaatsvinden. Begin 2014 werd het langverwachte evaluatierapport ‘Bevolkingsonderzoek naar borstkanker: verwachtingen en ontwikkelingen’ van de Gezondheidsraad gepubliceerd. Dit rapport bevestigde op basis van tal van wetenschappelijke studies de toegevoegde waarde van bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Het belangrijkste advies van de Gezondheidsraad was het continueren van het landelijke programma borstkankerscreening. Tevens bevat dit rapport een aantal adviezen om dit screeningsprogramma verder te optimaliseren. Een kroon op ons werk vormt de positieve uitkomst van de audit eind 2014. Als eerste screeningsorganisatie mag Bevolkingsonderzoek Zuid-West het kwaliteitscertificaat (ISO-certificaat voor de NEN 15224 norm) voor alle drie bevolkingsonderzoeken, inclusief het nieuwe bevolkingsonderzoek darmkanker dragen. Dit en meer leest u terug in dit jaarbericht. Wij presenteren u hier de belangrijkste resultaten van de bevolkingsonder3
“STEL, DOKTER, ALS IK MEEDOE EN IK HEB EEN POSITIEVE TEST, WAT DAN?”
Darmkanker
KERNCIJFERS
In januari 2014 is het landelijk bevolkingsonderzoek darmkanker gestart. Alle mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar krijgen iedere twee jaar een uitnodiging. Het bevol-
DARMKANKER
kingsonderzoek wordt geleidelijk ingevoerd. In 2014 zijn de leeftijdscohorten 1938, 1939, 1947, 1949, 1951
Darmkanker
Begin 2014 is het bevolkingsonderzoek darmkanker landelijk van start gegaan. Als de test positief is, maakt - in tegenstelling tot de andere bevolkingsonderzoeken - niet de huisarts, maar de screeningsorganisatie een afspraak voor vervolgonderzoek. We vroegen de heer N. A. Neshat, huisarts in Rotterdam, wat hij in zijn praktijk merkt van het nieuwe bevolkingsonderzoek.
en een gedeelte van 1954 uitgenodigd voor deelname. De cijfers van de pilot, die in september 2013 van start ging, zijn meegenomen in de jaarcijfers van 2014.
1.
2.
Uitnodigingen en opkomst • 190.253 cliënten hebben een uitnodiging ontvangen.
Resultaten • 119.293 (92,4 procent) cliënten hadden een gunstige uitslag.
100 %
• 129.041 cliënten (67,8 procent) hebben deelgenomen aan
• 9.748 cliënten hadden een ongunstige uitslag (7,6 procent).
80 %
het bevolkingsonderzoek; zij stuurden een beoordeelbare
60 %
iFOBT-buis met het bijbehorende formulier terug.
40 % 20 % 0%
3.
richt van de screeningsorganisatie. Dan
nogal eens mensen meedoen die al in
derzoek werd ingevoerd, was ik al van de
bel ik mijn patiënt op en probeer hem,
het ‘circuit’ zitten. “Die brieven zijn ook
waarde van darmkankerscreening over-
door het goed uit te leggen, toch te
wel erg lang; mensen lezen dat allemaal
tuigd. Onze praktijk heeft een paar jaar
overtuigen van het belang van het ver-
niet. Of ze lezen over belangrijke infor-
geleden meegedaan aan een lokaal
volgonderzoek. Daar hebben ze tot nu
matie heen. De contra-indicaties staan
screeningsprogramma,
toe allemaal gehoor aan gegeven."
wel in de folder, maar zet ze ook met
aangeboden
door een organisatie die huisartsen on-
steekwoorden in de brief.”
Geboortejaar
12
4.
Uitgenodigd
Opkomst beoordeelbare iFOBT
26.577 27.028 45.751 39.196 35.074 16.624 190.253
16.262 = 17.340 = 32.485 = 27.642 = 24.430 = 10.882 = 129.041=
61,2% 64,2% 71,0% 70,5% 69,7% 65,5% 67,8%
0
7,2
1938
1939
1947
1949
1951
4,9
1954
Opbrengst coloscopie, 2014
Overige bevindingen • Van de 9.748 cliënten met een ongunstige uitslag kwamen 8.511 (87,3 procent) cliënten voor de intake-afspraak. • In totaal is 90,6 procent van de cliënten met een intakeafspraak
Neshat is erg benieuwd naar de resul-
uitgesteld en 0,6 procent kreeg een afspraak voor een CT-colografie.
al regelmatig occult bloed in de ontlas-
dokter Neshat is ouder dan 65 jaar.
taten van een jaar darmkankerscreening.
2,1 procent kwam niet naar de coloscopie en 0,5 procent wilde naar
ting, waarna bij deze patiënten ook
Neshat: “Mensen komen met de vraag:
“Hoeveel mensen zijn gescreend, hoe-
daadwerkelijk poliepen zijn verwijderd. "
Stel, dokter, als ik meedoe en het is foute
veel hebben een positieve ontlastings-
boel, wat dan? Het liefst hebben ze klep-
test en hoeveel blijken er uiteindelijk
doorverwezen voor een coloscopie. Bij 2,4 procent werd de coloscopie
een andere intakelokatie. In totaal is 3,8 procent geëxcludeerd. • In totaal hebben 7.147 cliënten een coloscopie ondergaan hetgeen 73,3 procent is van de oorspronkelijk verwezen cliënten. • Van de 7.147 cliënten is bij 7,4 procent darmkanker geconstateerd en bij
Als deelnemers aan het bevolkings-
pen voor hun ogen. Dan ben ik heel dui-
echt darmkanker te hebben. En druk dat
33,5 procent gevorderde adenomen. Bij 33,5 procent zijn kleine poliepen
onderzoek darmkanker een positieve
delijk, want het is heel simpel: we gaan
uit in geld. Wat heeft het ons gekost,
gevonden en bij 15,7 procent helemaal geen afwijkingen.
ontlastingstest hebben, brengt de scree-
allemaal dood, maar waaraan, dat weten
maar vooral, wat had het ons gekost als
ningsorganisatie de huisarts daarvan op
we niet. Het enige dat je zelf kunt doen,
we het niet hadden gedaan. Daar zou ik
de hoogte. Neshat: ”Eens in de twee à
is preventief met je gezondheid bezig
een radio- of tv-spotje van maken. Dat is
drie weken heb ik wel een patiënt met
zijn. Door mee te doen met het bevol-
nodig om ook de politiek en de criticas-
bloed in de ontlasting. Deze patiënten
kingsonderzoek ben je er tenminste
ters ervan te kunnen overtuigen dat het
zie ik niet op mijn spreekuur; ik verwerk
vroeg bij.”
vroegtijdig ontdekken en behandelen van darmkanker loont.”
we ‘iedereen’ uitnodigen, waardoor er
6,8
5,3
Zestig procent van de patiënten van
op hun intakegesprek, krijg ik ook be-
10,0
3
voorkomende ziekten. We vonden toen
Het is dokter Neshat opgevallen dat
12,2
6
Tenminste vroeg bij
steem. Als mensen niet komen opdagen
Ongunstige iFOBT, 2014
9
dersteunt met screening op allerlei veel-
alleen hun testresultaten in mijn sy-
4
15
1938 1939 1947 1949 1951 1954 Totaal
drs. N. A. Neshat Neshat: “Voordat dit bevolkingson-
Opkomst en uitslag iFOBT naar geboortejaar, 2014
Conclusie en aandachtspunten • Het is niet gelukt om de hele voor 2014 geplande doelgroep uit te nodigen. Aan het einde van 2014 bleek echter ook dat voor bepaalde gebieden de gehele doelgroep wél al was uitgenodigd. Om leegstand van de coloscopiecentra in die gebieden te voorkomen, heeft het RIVM besloten één geboortejaar (1954) dat in 2015 uitgenodigd zou worden, al in 2014 uit te nodigen. Van de
Advanced Adenoom (AAD) (33,5 %)
Serrated poliepen (4,4 %)
Colorectaal adenoom (CRC) (7,4 %)
Overige (4,8%)
Geen afwijkingen (15,7 %)
Geen eindconclusies (0,7 %)
Non-advanced Adenoom (33,5 %)
doelgroep die in 2014 gepland was om uit te nodigen, is uiteindelijk 87 procent uitgenodigd. 13 procent is dus doorgeschoven naar 2015. • Het percentage verwezen cliënten dat een coloscopie heeft ondergaan, is relatief laag ten opzichte van de resultaten die bekend waren uit de proef-bevolkingsonderzoeken (73,3 vs. 85 procent).
Resultaten 4e ronde proef-bevolkingsonderzoek: In totaal zijn 10.000 mensen uitgenodigd voor een vierde ronde FIT-screening. De totale opkomst was 62 procent, waarbij opvallend was dat de opkomst in de regio Groot-Rijnmond hoger was (64 procent) dan in de regio Amsterdam (58 procent). De OC-sensor resulteerde in een significant hoger positiviteitspercentage dan de FOB-Gold en de positief voorspellende waarde voor advanced neoplasie was statistisch gezien vergelijkbaar, respectievelijk 31 procent en 32 procent, maar geen significant verschil.
5
COACHEN VAN EEN SCREENINGSASSISTENT MB’ER: EEN VAK APART!
Borstkanker
KERNCIJFERS
Elke twee jaar worden vrouwen van 50 tot en met het jaar dat zij 75 jaar worden, uitgenodigd om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. In een van elf
BORSTKANKER
mobiele of drie vaste onderzoekscentra worden standaard vier röntgenfoto’s gemaakt van de borsten. Twee
Borstkanker
Begin 2014 is fase 2 van het project ‘Functiedifferentiatie’ gestart. Uit fase 1 was gebleken dat een MBO’er na een speciale opleiding in staat is om een mammografie uit te voeren die voldoet aan de LRCB-criteria. Tot dan toe waren alle MBB’ers in de screening daartoe opgeleid op HBO-niveau. Met het oog op een mogelijk arbeidsmarkttekort moet fase 2 het het representatieve bewijs leveren voor een succesvolle inzet van MBO’ers als screeningsassistent. Renée van der Meijden, MBB’er in de screening, heeft Ingrid gecoacht in het maken van de foto’s. Hoe is het Renée bevallen?
radiologen beoordelen de foto’s onafhankelijk van elkaar alvorens de uitslag wordt verstuurd aan de cliënt.
1.
Uitnodigingen en opkomst mee te doen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. • Onze MBB’ers in de screening hebben in 2014 in totaal 225.214 onderzoeken uitgevoerd. • Het opkomstpercentage is 75,3 procent. • Het opkomstpercentage in de leeftijd 50-54 jaar is 71,4 procent – 3,9 procent onder de gemiddelde opkomst.
Renée van der Meijden, MBB’er op de SE65
2.
Aantal verwijzingen per leeftijd • In 2014 werden 5.325 vrouwen verwezen naar het ziekenhuis voor verder onderzoek (2,4 procent).
Renée: “Louri de Nooijer, manager
gen is, moet hij opnieuw gemaakt wor-
foto’s van de screeningsassistent MB’er
Screening, kwam een presentatie geven
den. Dat doet de MBO’er. Als er additio-
te beoordelen en eventueel de aanvul-
over het belang van deze pilot. Toen is ge-
nele beelden nodig zijn, dan doet de
lende foto’s te maken.
vraagd wie er coach wilde zijn voor een
coach dat.
Op de vraag hoe de organisatie haar
MBO’er. Net als Joyce en Marianne heb ik
6
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
• In 2014 hebben 299.086 cliënten een uitnodiging ontvangen om
In 2012 was dat 2,5 procent. • Vrouwen die voor de eerste keer meedoen, worden het vaakst verwezen: 5,4 procent.
Opkomstpercentage per leeftijdscategorie *peildatum 1 mei 2014
69,1
<50-51
52-54
55-59
1500
77,9
77,6
76,4
73,7
60-64
65-69
74,3
70-74
71,4
>74
Aantal verwijsadviezen 1.452
1200 900
947 817
600
830 662
621
300
heeft ondersteund in het ‘coach-schap’,
26
me aangemeld. Ik kon mezelf wel vinden
Leuke feedback
antwoordt ze: “We hebben met z’n drieën
in die rol. Vroeger heb ik als praktijkbege-
Renée: “Het coachen is me prima be-
een training van Judith Treurniet gehad
leidster in het ziekenhuis gewerkt en in-
vallen. Ingrid is een prettige collega om
en dat was bijzonder leerzaam. We heb-
middels heb ik al weer 18 jaar ervaring als
mee samen te werken. Zij is verpleegkun-
ben veel praktijkvoorbeelden gekregen.
MBB’er in de screening bij Bevolkings-
dige en heeft jaren zelf als praktijkbege-
Het is niet de bedoeling de screenings-
• Bij 1.482 vrouwen wordt na verwijzing de diagnose borstkanker vastgesteld.
onderzoek Zuid-West.”
leidster gewerkt. Zij gaf ons op het coa-
assistent MB’er insteltechnisch te beoor-
• Het detectiecijfer is 6,6. Dat is 0,4 promille hoger dan in 2013.
chen leuke feedback. Zo van: dat hebben
delen. Ze hebben immers een diploma,
Het coachen bestaat uit kijken of iemand
jullie goed aangepakt! Ook de cliënten
dus op die vaardigheden moet je kunnen
meekan in de flow (in een tijdsbestek van
reageerden, enigszins tegen de verwach-
vertrouwen. Dat was heel verhelderend.”
vijf minuten een borstonderzoek uitvoe-
ting in, positief. Ze vonden de aanwezig-
ren), de benodigde sociale vaardigheden
heid van de coach geen probleem. We
Renée is blij haar bijdrage als coach ge-
heeft voor de omgang met de cliënt en de
hebben het steeds aan de cliënt uitgelegd
leverd te hebben. “Vanuit de gedachte dat
juiste kwaliteit foto’s levert. De MBO’er
en eigenlijk vindt men het heel normaal.
de inzet van MBO’ers een echte noodzaak
maakt de standaardfoto’s en de coach
wordt, hoop ik dat de pilot slaagt. Maar
kijkt mee op een ander station. De HBO-
De coach hoeft in plaats van 22 onder-
kijk je in mijn hart, dan hoop ik toch dat
geschoolde coach kan direct de onder-
zoeken per dag, zo’n 15 onderzoeken te
het plan in de toekomst niet van de plank
zoeksruimte binnenkomen als iets extra’s
doen. Renée: “Dat is ook wel nodig, want
hoeft te komen en er zich uiteindelijk vol-
moet worden gedaan. Als een foto bewo-
we moeten wel in gelegenheid zijn om de
doende HBO’ers blijven aandienen.”
0
3.
<50
50-54
Gevonden borstkankers
55-59
60-64
65-69
70-74
>74
Gevonden borstkankers na verwijzing
Gegevens gebaseerd op 98,6 procent van de follow-up.
Conclusie en aandachtspunten • De opkomst is in vergelijking met 2012 met 0,8 procent gedaald. Vergeleken met 2013 is de opkomst met 1,3 procent gedaald. Voor een goede vergelijking wordt voor de opkomst de vergelijking gemaakt met het cijfer van de vorige onderzoeksronde (twee jaar geleden) aangezien dit grotendeels dezelfde groep vrouwen betreft. • In de stedelijke gebieden zien we nog steeds een achterblijvend opkomstpercentage in vergelijking met de periferie. Het opkomstpercentage van Rotterdam en Den Haag ligt gemiddeld tussen 65-70 procent; echter stadsdelen met een lage sociaaleconomische status laten een opkomst tussen 55-65 procent zien. • In vergelijking met 2012 zijn in 2014 minder vrouwen verwezen en juist meer borstcarcinomen gevonden – een verbetering van
de detectie. Dit is een gunstige ontwikkeling. Hierdoor stijgt de positief voorspellende waarde en daalt dus het aantal fout-positieven (cliënten die na onderzoek in het ziekenhuis geen borstkanker bleken te hebben). • Het overgrote deel van de vrouwen die voor het eerst meedoen, zit in de leeftijdsgroep 50-54 jarigen. Het verwijspercentage van deze groep is 5,4 procent, terwijl het gemiddelde verwijspercentage 2,4 procent is. Bij de opkomst zien we dat juist deze leeftijdscategorie een laag opkomstpercentage heeft. Dit wordt grotendeels verklaard door het zogeheten ‘eerste ronde-effect’ dat bij alle screeningsprogramma’s zichtbaar is omdat deze groep nog niet eerder is onderzocht. Hier is dus nog meer gezondheidswinst te behalen.
7
HPV ROEPT VRAGEN OP; TIMING VAN BOODSCHAP HEEL BELANGRIJK!
300000
Baarmoederhalskanker
240000
KERNCIJFERS
Om de vijf jaar ontvangen vrouwen van 30 t/m 60 jaar een uitnodiging voor deelname aan het bevolkingsonder180000 zoek baarmoederhalskanker. Het onderzoek bestaat uit
Totaal BAARMOEDERHALSKANKER
120000
het laten maken van een uitstrijkje door de huisarts of doktersassistente. De uitnodigingen worden 60000deels door
Baarmoederhalskanker
In Nederland is het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker goed, maar het kan nog beter. De vernieuwing vraagt om een zorgvuldige voorbereiding. Margot Carpay is vanuit RIVM CvB (Centrum voor Bevolkingsonderzoek) als coördinator verantwoordelijk voor de aandachtsgebieden communicatie en deskundigheidsbevordering. We vragen haar naar haar ervaringen nu het voorbereidingstraject ruim een jaar loopt.
de
huisarts
en
deels
door
Bevolkingsonderzoek
Zuid-West verstuurd.
1.
0
66
Uitnodigingen en opkomst • In 2014 hebben 183.411 vrouwen een uitnodiging ontvangen om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. • 109.663 vrouwen gaven gehoor aan de oproep (59,8 procent). De opkomst loopt nog ver door na het uitnodigingsjaar waardoor de uiteindelijke opkomst naar verwachting ongeveer 65 procent zal zijn.
65 Opkomst uitnodigingsjaar + 3 maanden
64 63
Opkomst uitnodigingsjaar + 15 maanden
62 61 60
Verwachte opkomst t/m maart 2016
59 58 57 56
2014
Margot Carpay, RIVM
Margot: “Door de inzet van de hoog
positief of negatief is. In de uitslagbrief
We hopen hiermee vrouwen te bereiken
risico humaan papillomavirus test (hrHPV
van een vrouw die het virus heeft, is het
die nu geen uitstrijkje laten maken, om
test) kunnen we eerder ontdekken of een
echter noodzakelijk om ongerustheid naar de juiste proporties terug te brengen. Je
wen dan niet massaal gaan wachten op de
moederhalskanker of een voorstadium
moet in de informatie die je dan krijgt, op
thuistest, zegt ze stellig: “Nee, dat ver-
al je vragen een goed antwoord krijgen.”
vrouwen voorkomen dat baarmoederhals-
8
grote gezondheidswinst dus.”
Het voorlichtingsmateriaal zal ook
kan niet gezien worden als de vervanging
Voor de vrouw is de inzet van de HPV-test
voorgelegd worden aan een cliëntenpanel.
van het uitstrijkje. Het uitstrijkje blijft
de grootste verandering, aldus Margot.
“We gaan deze dames uit de doelgroep
nodig, omdat je alleen daarmee kunt zien
“HPV roept echter veel en andersoortige
vooral bevragen en onze folders in ver-
of er afwijkende cellen aanwezig zijn.”
vragen op. Omdat het HPV een seksueel
schillende versies voorleggen, om er zeker
overdraagbaar virus is, is het logisch dat
van te zijn dat we de juiste informatie op
Follow-up onbekend
cellen werden gezien. 3.799 vrouwen ontvingen in 2013* een Pap 2-uitslag. • 3.342 vrouwen hebben gehoor gegeven aan dit advies. Bij
actief toe, maar bieden vrouwen de gele Cliëntenpanel
Totaal Pap 2
te laten maken na zes maanden omdat er licht afwijkende 492
wacht ik niet. We sturen de thuistest niet
kanker ook daadwerkelijk ontstaat. Een
Follow-up bij Pap 2 • Bij een Pap 2-uitslag wordt geadviseerd een herhalingsuitstrijkje
welke reden dan ook. Op de vraag of vrou-
vrouw risico loopt op het krijgen van baardaarvan. Hierdoor kunnen we bij nog meer
2.
5 vrouwen werd in het natraject een carcinoom gevonden. ‘follow-up onbekend’ (12 procent vs. 19,4 procent).
3.
2012
3.799
3.245
457
630
Percentage follow up onbekend
12,0%
19,4 %
Follow-up bekend
3.342
2.615
CIN lll
41
26
Carcinoom gevonden
5
8
* Vanwege de doorlooptijd van het verkrijgen van de follow-up gegevens en de doorlooptijd van het behandel-/surveillancetraject, zijn de follow-up gegevens van het jaar 2014 nog niet volledig. Daarom richten we ons voor het natraject op het voorgaande jaar 2013.
• In 2013 zien we een daling ten opzichte van 2012 in de groep
genheid hem op te vragen. De thuistest
2013*
Resultaten • Bij 103.741 vrouwen (94,6 procent) werden geen
In haar rol als coördinator is Margot
ook mannen en relaties een onderwerp
het juiste moment brengen. Ook vindt een
nauw betrokken bij het ‘team communica-
van gesprek worden.”
uitgebreide pre-test van alle communicatie-
tie’ en de subwerkgroep deskundigheids-
middelen plaats."
bevordering. In deze kleine teams trekken
TNS-NIPO heeft op verzoek van het
Een andere wezenlijke verandering ten
deskundigen vanuit het CvB en de scree-
RIVM onderzoek gedaan naar de juiste
opzichte van het huidige bevolkingsonder-
ningsorganisaties gezamenlijk op. Margot:
communicatiestrategie nu HPV meegeno-
zoek is de inzet van de zelfafnameset die in
”Het is heel prettig om samen te werken
men moet worden in de communicatie-
de volksmond de thuistest wordt ge-
met mensen die zoveel ervaring hebben
boodschap. Link het niet gelijk teveel aan
noemd. Hiermee kan de vrouw zelf materi-
met de uitvoering van het bevolkings-
seks, was het advies. Margot: “De timing
aal afnemen uit de vagina en per post op-
onderzoek. Door de continue afstemming
van de HPV-boodschap is belangrijk. In de
sturen, waarna het materiaal in een
kunnen we snel schakelen”, waaraan ze
uitnodiging is het niet nodig al uitgebreid
laboratorium getest wordt op de aanwe-
nog lachend toevoegt: “en dat is hard
op (de gevolgen van) HPV in te gaan, want
zigheid van HPV. Margot: “We bieden
nodig, want er moet nog veel werk verzet
je weet immers nog niet of iemand HPV
deze thuistest aan in de herinneringsbrief.
worden in korte tijd.”
afwijkingen gevonden. • 871 vrouwen (0,7 procent) werden doorverwezen
2011*
naar de gynaecoloog (Pap 3A matig en Pap 3B en hoger). • 1.228 vrouwen (11,2‰) moesten het uitstrijkje opnieuw laten maken vanwege onvoldoende kwaliteit van het uitstrijkje (Pap 0).
300000 Herhaling na 5 jaar (94,6 %)
240000Herhaling na 6 maanden (3,6 %)
Herhaling na 6 weken (1,1 %) Consult gynaecoloog (0,7 %)
180000 Conclusie en aandachtspunten • De groep 'follow-up onbekend' is bijna gehalveerd (12 procent120000 in • We zien wel een grote toename in het aantal CIN I, CIN II en CIN III, waarbij de CIN I de grootste stijging laat zien, 1,17‰ in 2013 t.o.v. 2013 vs. 19,4 procent in 2012). Hieruit is af te leiden dat bij een 0,69‰ in 2012. Pap 2-uitslag de compliance om gehoor te geven aan het vervolg60000 onderzoek duidelijk hoger is. • Het aantal gevonden carcinomen is gedaald; in 2013 zijn er 5 gevonden. In 2012 is dit aantal 8. Vanwege de kleine aantallen valt 0 hier niet direct een conclusie aan te verbinden.
9
Toekomst
ONZE CONCRETE PLANNEN
Voor de screeningsorganisaties is de totstandkoming van het voormalige ColonIS in 2013 een belangrijke aanleiding geweest om één overkoepelend, landelijk uniform systeem te ontwikkelen voor alle drie de bevolkingsonderzoeken: ScreenIT. ScreenIT zal de bestaande ICT-systemen gaan vervangen. Daarbij wordt landelijke uniformiteit in systemen en werkprocessen nagestreefd, die voor elke screeningsorganisatie gaat gelden.
Open data Het ministerie van VWS hecht veel waarde aan zoge-
Vooruitblikkend op de komende jaren zien we diverse ontwikkelingen die in grote mate de doelstellingen van de organisatie bepalen. Te midden van alle veranderingen en vernieuwingen die in de bevolkingsonderzoeken plaatsvinden, is het van belang om de cliënt goed in beeld te houden. Bevolkingsonderzoek Zuid-West heeft de cliënt dan ook als belangrijkste speerpunt geformuleerd.
noemde Open Data. Het streven is om cliënten in de komende jaren inzicht te geven in hun medische gegevens, bijvoorbeeld door middel van een beveiligd cliëntenportaal. De mogelijkheden voor veilige uitwisseling van de medische gegevens, zoals de beelden van de borstkankerscreening, met medisch specialisten worden momenteel onderzocht. Inzage in deze gegevens bevordert de kwaliteit, wat ten goede komt aan de cliënten.
Cliënt centraal
baarmoederhalskanker te vernieuwen. Deze verande-
Cliënten van bevolkingsonderzoek Zuid-West kennen
ring vraagt om een zorgvuldige voorbereiding.
Zelforganisatie van teams Harmonisatie van de werkprocessen heeft in de periode direct na de fusie veel aandacht gevergd. Tevens werd in
een diversiteit aan kenmerken. Zo zal een cliënt uit een kleine gemeente in Zeeland wellicht andere verwach-
Het uitstrijkje wordt in de toekomst onderzocht op de
tingen hebben van bevolkingsonderzoek dan een cliënt
aanwezigheid van het hoog risico humaan papilloma-
uit Rotterdam of Den Haag. Door actief naar de mening
virus (hrHPV) hetgeen de primaire oorzaak is van baar-
of ervaring van cliënten te vragen, bijvoorbeeld in spie-
moederhalskanker. De verwachting is dat hiermee jaar-
gelgesprekken of met cliëntentevredenheidsmetingen,
lijks meer vrouwen opgespoord worden met (een
vergaren we concrete informatie voor verbetering. De
voorstadium van) baarmoederhalskanker, meer geval-
aanpak van mogelijke verbeteringen krijgt prioriteit
len van baarmoederhalskanker voorkomen worden (la-
binnen de organisatie. Daarbij denken we bijvoorbeeld
gere incidentie) en tevens het aantal sterfgevallen ver-
aan het verruimen van openingstijden en het optimali-
mindert (lagere mortaliteit).
diezelfde periode het nieuwe bevolkingsonderzoek darmkanker voorbereid en ingevoerd. Inmiddels is de fase aangebroken waarin ruimte is om op een hoger plan te komen, de organisatie verder te ontwikkelen en Managementteam, v.l.n.r.: Louri de Nooijer, Kirsten Izelaar, Erwin Mossel, Marja Hurxkens, Wolfert Spijker en Pauline van den Broek.
eigen verantwoordelijkheid zijn hierbij de leidende principes. Deze vormen de basis voor de invoering van ‘zelforganisatie’. In het medewerkersonderzoek uit 2014 scoort tevredenheid een ruime voldoende (7,0). Daarnaast maakte
seren van de locaties van de (mobiele) borstonder-
10
daarin een nieuwe balans te vinden. Leiderschap en
zoekscentra. Voor het bevolkingsonderzoek darmkan-
Deze vernieuwing heeft voor de organisatie én de ke-
Innovatie als speerpunt
ker heeft voldoende beschikbare capaciteit in de
tenpartners aanzienlijke gevolgen. Zo zal de impact
BOZW wil een bijdrage blijven leveren aan innovatie en
coloscopiecentra de hoogste prioriteit. Cliënten dienen
voor de pathologielaboratoria groot zijn, omdat min-
wetenschappelijk onderzoek waarmee mogelijkheden
immers bij een eventueel nader onderzoek binnen rede-
der dan 10 procent van het huidige aantal uitstrijkjes
voor vernieuwing van screeningsprogramma’s worden
lijke termijn voor een coloscopie bij een locatie niet al te
zal worden aangeboden aan nog maar vijf laboratoria.
verkend. Met ‘innovatie’ als speerpunt spreken wij de
ver van huis terecht te kunnen. Een goede samenwer-
Een projectgroep Vernieuwing baarmoederhalskanker
ambitie uit om mee te werken aan trials en pilotstudies
king met ketenpartners (huisartsen, ziekenhuizen, labo-
bereidt de inbedding in de organisatie én bij onze
en zich te willen verdiepen in relevante, innovatieve
ratoria) is daarbij essentieel.
ketenpartners voor. Als alles volgens planning blijft
onderzoeksmethoden. De aanbevelingen van de
verlopen zal de vernieuwing in 2018 volledig zijn inge-
Gezondheidsraad gelden daarbij als uitgangspunt. In de
Vernieuwing baarmoederhalskanker
bed in alle werkprocessen. Op dit moment is gepland
komende jaren zullen wetenschappelijke onderzoeks-
Eind 2013 heeft de minister van Volksgezondheid,
dat de start voor het vernieuwde bevolkingsonderzoek
resultaten verschijnen waarin nieuwe screenings-
Welzijn en Sport besloten het bevolkingsonderzoek
in de loop van 2016 zal plaats vinden.
programma’s worden aanbevolen.
het duidelijk dat de medewerkers enorm trots zijn op hun werk. Het contact met de cliënten en het belang van het werk geeft hen energie. Deze betrokkenheid en bevlogenheid willen we koesteren en verder tot zijn recht laten komen door meer ruimte te geven voor en appèl te doen op eigen verantwoordelijkheid. De organisatie zal zich dan ook meer gaan richten op zelforganisatie van teams, waarbij de teams zelf verantwoordelijkheid nemen voor het realiseren van resultaten.
11
Bevolkingsonderzoek Zuid-West Maasstadweg 124 | 3079 DZ Rotterdam Postbus 91163 | 3007 MD Rotterdam t 088 248 21 00
[email protected] www.bevolkingsonderzoekzuid-west.nl
Colofon Dit jaarbericht is een verkorte versie met de belangrijkste punten van het complete jaarverslag. De integrale versie kunt u nalezen op www.bevolkingsonderzoekzuid-west.nl. Met medewerking van o.a.: Pauline van den Broek, Margot Carpay, Eric Deegenaars, Arnout van der Elst, Marja Hurxkens, Kirsten Izelaar, Renée van der Meijden, drs. N. A. Neshat, Erwin Mossel, Louri de Nooijer, Marije Post, Wolfert Spijker, Harry Verschuur Eindredactie: Wolfert Spijker, Hanneke van Trirum, Elma van der Vlis Fotografie: o.a. Robert Aarts DTP, druk & productie: DRD Support BV.
