VOORWOORD. Aan de gebruikers van de PAK & GO-docentenmap, veel werkgenot

VOORWOORD Keuzes maken doe je niet zomaar. Zeker bij studie- en beroepskeuze ga je niet over het ijs van één nacht. Op basis van beschikbare informatie zal je afwegen, wat het best bij je interesses en vaardigheden past. Hoe ruimer de informatie, hoe bewuster de keuze. Het is lang niet altijd even eenvoudig en bovendien is het een proces dat jaren in beslag neemt. De droom van de brandweerman, de dokter of de hostess in de kleuterklas maakt plaats voor zeefdrukker of boekenrestaurateur. Voorliggende docentenmap is een poging om jongen mensen - meisjes én jongens - informatie over zichzelf, hun kennis, hun kunde, hun zijn én de wereld van de beroepen te laten ontdekken. In de eerste plaats zijn dit de beroepen en functies die aansluiten bij de grafische sector en de papieren kartonverwerkende nijverheid. Voor meisjes zijn dit tot nu toe nog niet zulke voor de hand liggende keuzes. Wat bij de indiening van het Project Anders Kiezen & Grafische Opleidingen vervat werd in - een docentenmap ontwikkelen ter voorbereiding van een bedrijfsbezoek - is uitgegroeid tot een circa 60 bladzijden tellende inspiratiebron voor leraars die de studie- en beroepskeuze van jongeren begeleiden. Samen met de vertegenwoordigers van de werkgeversorganisaties Febelgra en Fetra, GRAFOC, CLB-medewerkers, leraars van basis- en secundaire scholen, docenten van hogescholen, hebben DBO-medewerkers materiaal verzameld, gediscussieerd, overlegd, bijgespijkerd,... Tijdens de bijeenkomsten met promotoren van de Vlaamse genderprojecten in de themagroepen werden de evoluties vol belangstelling mee gevolgd. Dank aan allen die bijgedragen hebben d.m.v. materiaal, ideeën, het spreekwoordelijke schouderklopje, ... Aan de gebruikers van de PAK & GO-docentenmap, veel werkgenot.

© 2003 Update mei 2009, bewerkt door GRAFOC.be m.m.v. de leerlingen van het VTI Brugge

PAK & GO · Project anders kiezen & Grafische Opleidingen

1

INLEIDING PAK & GO luidt voluit: Project Anders Kiezen en Grafische Opleidingen. Het is een initiatief van de Dienst Beroepsopleiding van het departement Onderwijs. Het is een project dat ressorteerde onder het Europees Sociaal Fonds doelstelling 3 zwaartepunt 5, maatregel 1: het mogelijk maken van een genderneutrale initiële beroepskeuze. De code is 01/EPD3/5.1/003. N.a.v. de actie “groot gelijk” ontvangt het project financiële ondersteuning van het Vlaams Economisch Sociaal Overleg Comité. PAK & GO heeft als hoofddoelstelling jongeren, en in de eerste plaats meisjes, te informeren over en te sensibiliseren voor opleidingen en tewerkstellingsmogelijkheden in de grafische sector en de papieren kartonverwerkende nijverheid. Om de doelstellingen van dit genderproject te realiseren, werd een samenwerking opgezet tussen Febelgra, Fetra en de Dienst Beroepsopleiding van het departement Onderwijs. Een onderzoek tijdens de voorbereiding van dit project bracht o.m. aan het licht dat de sector vrijwel onbekend is. Dit zowel bij jongeren als bij volwassenen. Jongeren die reeds gekozen hebben voor een grafische opleiding, bevestigden dit. De sector kampt met een zogenaamd non-imago. Als gevolg daarvan werden een reeks van initiatieven t.a.v. het werkveld en het onderwijs genomen. Beide projectpartners deden bij hun leden een oproep om hun kandidatuur als “Printmedia Ambassadeur” te stellen. Printmedia Ambassadeurs geven voordrachten in een school of ontvangen leerlingen in hun bedrijf. Op die manier dragen zij ertoe bij dat de tewerkstellingsmogelijkheden in de grafische sector en de papieren kartonverwerkende nijverheid duidelijk worden. De voorliggende docentenmap tenslotte, richt zich op de eerste plaats tot leerkrachten van het 6de leerjaar basisonderwijs en leraren uit de 1ste graad secundair onderwijs. Zij begeleiden jongeren tussen 12 en 14 jaar in hun studiekeuzeproces. Deze map biedt daartoe lesmateriaal en ideeën die aansluiten bij de bovengenoemde doelstellingen en producten. Om met deze map te werken, is geen specifieke voorkennis of infrastructuur op het vlak van grafische technieken vereist. Wij hopen dat u met dit materiaal aan de slag kan gaan, en jongeren zo de wondere wereld van papier en drukwerk beter leren kennen.


2

GEBRUIKSAANWIJZING Inspiratiebron Deze docentenmap is opgevat als een inspiratiebron voor leerkrachten van 12 tot 14-jarigen, van het 6de leerjaar basisonderwijs tot het 2de jaar van de middelbare school. Ze bevat bijgevolg geen volledig uitgewerkte lessen met doelstellingen, timing en evaluatieopdrachten. Om met deze map te werken, is ook geen specifieke voorkennis of infrastructuur op het vlak van grafische technieken, vereist. Ze biedt wel een waaier aan opdrachten die leerlingen spelenderwijs kennis laten maken met de grafische sector of printmedia industrie en de papieren kartonverwerkende nijverheid. De voorgestelde activiteiten zijn niet aan bepaalde vakken gebonden. Zowel losse oefeningen als een projectmatige aanpak zijn mogelijk. Manuele opdrachten kunnen met communicatieve oefeningen verbonden worden. Snelle werkers kunnen individueel een extra opdrachtje krijgen. In de middelbare school kunnen ook afspraken gemaakt worden tussen een leraar Nederlands, en een leraar plastische opvoeding of technologische opvoeding,.... Opbouw We beginnen met communicatieve opdrachten, met eventueel een schriftelijke verwerking, waarin gedrukte teksten, papier en karton de hoofdrol spelen. De opdrachten geven de leerkrachten de kans met de leerlingen in gesprek te gaan. Waar komen we papier en drukwerk tegen? Hoe ziet het eruit? Welke rol spelen ze in ons dagelijks leven? Hebben kleuren belang - of de materialen? Dan bieden we enkele ideeën voor manuele opdrachten die het materiaal en enkele eenvoudige gereedschappen onder de aandacht brengen. Zowel traditionele als hedendaagse technieken werden opgenomen. Doel van deze opdrachten is de leerlingen één of meerdere opdrachten te laten uitvoeren waarbij ze een algemeen zicht krijgen op activiteiten uit de grafische industrie, van prepress (ontwerp, montage) tot drukwerk en afwerking, en op activiteiten in de papieren kartonverwerkende nijverheid. Kleine groepjes kunnen complementair werken, of elke leerling kan een eigen opdracht maken: alle varianten zijn mogelijk. Tenslotte richten we ons op een bedrijfsbezoek dat letterlijk helpt zien wat er gebeurt in het productieproces! Ook een museumbezoek hoort tot de mogelijkheden. De PAK & GO-krant en enkele websites bieden verwerkingsmogelijkheden. De volgorde suggereert geen lesopbouw: men kan net zo goed met het bedrijfsbezoek beginnen en van daaruit verder gaan, als andersom. De beschikbare tijd zal hier een grote rol in spelen. Soms overlappen oefeningen ook elkaar. Bij elke opdracht staan doelstellingen geformuleerd. Het hoeft echter geen betoog dat de eerste doelstelling op het vlak van de attitudes ligt: geboeid worden door deze wereld. Tot slot Vanzelfsprekend is niet alles nieuw. Bestaande ideeën werden samengebracht, of verwerkt tot nieuwe oefeningen. De meerwaarde ligt ook in de kadering: het gaat niet alleen om een linosnede maken, maar ook om het verband zien met de grafische sector en de papieren kartonverwerkende nijverheid. Papier vouwen kan iedereen, maar professioneel drukwerk vouwen is nog wat anders en vraagt heel wat vaardigheden!


3

INHOUD · Inleiding · Gebruiksaanwijzing

2 3

Papier en drukwerk in het leven van elke dag

5

1 Communicatieve opdrachten · Ooit had elk dorp, elke stad een belleman · Een dag vanaf het ogenblik dat je wakker wordt tot je weer in slaap valt · Op school is papier en drukwerk belangrijk - dat beseffen we maar al te goed · Al eeuwen lang groeit het belang van papier en drukwerk · Over wat belangrijk is of vaak voorkomt, ontstaan uitdrukkingen of spreekwoorden · In je portefeuille vind je kaarten allerhande · Kiezen maar! · Schoolagenda’s en leerlingen zijn onherroepelijk verbonden! · Van kamer tot kamer, van de kelder tot de zolder · Ra, ra, ra · Zeg nooit: ‘t is maar papier

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

2 De pak & go-krant · Een wondere wereld van papier · Het drukwerkenkabinet · Voormalig tv-maker is grafisch ondernemer

17 19 20

3 Manuele opdrachten · Maak je eigen ontwerp · Een variatie aan vorm, kleur en materiaal, maar … alles bedrukt! · Maak je eigen dominospel · Hoe ver kun je gaan met vouwen? · Vorm zelf een doosje en verpak het feestelijk · Maak je eigen persoonlijke cadeautje: een mini-boekje in een doosje, feestelijk verpakt · Maak zelf papier · Maak zelf een schoolkrant over boeiende beroepen · Maak zelf een voorbeeld van hoogdruk … een aardappeldruk · Maak zelf een voorbeeld van hoogdruk … een linosnede · Maak zelf een voorbeeld van diepdruk · Maak zelf een voorbeeld van vlakdruk · Maak zelf een voorbeeld van zeefdruk · Maak zelf een kleuropdracht CMYK · Letters - Bang, boos of blij? · Tekstverwerking: voor mij is dit de meest … letter · Een pocketboekje opknappen

22 23 24 25 26 27 29 31 32 33 35 36 37 38 39 40 41

Een bedrijfsbezoek in de grafische industrie of de papieren Kartonverwerende nijverheid

45

1 Een bezoek voorbereiden en nabespreken · Een bedrijfsbezoek · Mogelijke museumbestemmingen · Een wandelopdracht · Afsluiting

46 46 47 48 49

2 Enkele interessante websites

50

3 Woordverklaringen

51


4

Papier en drukwerk in het leven van elke dag 1. Communicatieve opdrachten Deze opdrachten zijn uitgeschreven in de vorm van vragen aan een individuele leerling. In de meeste gevallen gaat het om oriënterende vragen met het oog op een kennismaking met de grafische sector en de papieren kartonverwerkende nijverheid. Het vertrekpunt is het dagelijkse leven van de leerlingen, maar uiteindelijk gaat het doel verder. In een klasgesprek worden de antwoorden opengetrokken naar de grote bedrijven en KMO’s, beroepsbeoefenaars, materialen en technieken. Het is daarom aangewezen dat een leerkracht zich eerst zelf informeert en oriënteert: de opgenomen websites, de gegevens op het beroepenspel, de PAK & GO-krant kunnen daartoe een hulp zijn. Didactisch gezien is alles nog mogelijk. In functie van de doelgroep en de beschikbare tijd, of naargelang de eigen doelstellingen van de school op het vlak van studiekeuzebegeleiding, of ook de eigen deskundigheid maakt de leerkracht een keuze al of niet in combinatie met manuele opdrachten. De oefeningen kunnen als individuele opdrachten aan de leerlingen aangeboden worden, of onmiddellijk klassikaal verwerkt worden zoals ze in deze docentenmap opgenomen zijn. Maar een leerkracht kan er veel meer mee doen: ze kunnen deel uitmaken van (complementair) groepswerk, ze kunnen in een carrousseldiscussie besproken worden of leerlingen kunnen zelf een keuze maken.


5

OPDRACHT 1 Ooit had elk dorp, elke stad een belleman Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen met voorbeelden het belang van drukwerk en papier als middel tot bekendmaking van iets, aangeven. 2. De leerlingen kunnen de keuze voor een verspreidingsvorm van een boodschap motiveren.

OPDRACHT 1. 2. 3. 4. 5.

Hoe wordt het nieuws in deze tijd bekend gemaakt? Noem enkele manieren waarop de volgende boodschappen nu verspreid worden. Waar hangt de keuze mee samen? Kun je ook een nieuwe mogelijkheid bedenken? Onderlijn de papieren boodschappendragers.

Boodschappen Je organiseert een optreden van je favoriete groep. Je hebt een zusje of broertje gekregen. Je wil overbodige spullen verkopen. Je doet een sociale actie met je klas. Je wil met de klas je mening over een actueel probleem te kennen geven. De gemeente gaat werken uitvoeren in je straat. De opendeurdag van je school komt eraan. Het buurtcomité van de wijk waarin je woont, organiseert een straatfeest. De jeugddienst van je gemeente organ iseert voor het eerst een jongerendag.

Suggesties voor de leerkracht In Nederland worden geboortes ook in de krant aangekondigd. Alternatieven: een info-zuil met affiches, omroepinstallatie, huis-aan-huisblad, mond-tot-mond reclame, bedrijfsbladen, oudleerlingenblad, lichtreclame, lokale radio, regionale televisie, luchtballon met wapperende banier, stickers, strooibriefjes of flyers,.... Alternatieven: een brievenbusanalyse. Verzamel de post die je in je brievenbus krijgt gedurende twee weken. Leg de post open op een tafel en bespreek/sorteer de post in persoonlijke en anonieme boodschappen. Ga telkens na wat het doel is: aanzetten tot aankoop, lidmaatschap, boodschap van algemeen nut, reclame- en advertentiebladen, een mening of visie uitdragen,... Andere verspreidingsmogelijkheden kunnen ook aan bod komen. Deze oefeningen kunnen de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant VOORWOORD, Printed in Belgium, Printed by you!


6

OPDRACHT 2 Een dag vanaf het ogenblik dat je wakker wordt tot je weer in slaap valt Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen met voorbeelden het belang van papier, karton en drukwerk in hun leven van elke dag aantonen.

OPDRACHT 1. Bij welke activiteiten gebruik je papier of karton - of kom je er tegen? Omschrijf wat voor papier of karton het is, en duid aan of het bedrukt is of niet. 2. Doe hetzelfde voor een weekenddag, een vakantiedag,.... 3. Doe je nog activiteiten waar je papier bij nodig hebt? 4. Bij welke activiteit zou je het papier of karton echt missen? Kun je een alternatief bedenken?

Suggesties voor de leerkracht In een fastfoodrestaurant wordt het eten geserveerd in een kartonnen bakje, in een frietkraam in een papieren zakje. Geld. Wegaanduidingen op de snelweg. Hobby’s. Gezelschapsspelen. Bij de slager, de broodzak, bijsluiters van medicijnen.... Alternatieven: luister-CD’s met verhalen, gebruiksaanwijzing voor een toestel op CD-rom, e-mail, elektronisch stemmen,.... Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant VOORWOORD, Printed in Belgium, Printed by you!


7

OPDRACHT 3 Op school zijn papier en drukwerk belangrijk - dat beseffen we maar al te goed Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen met voorbeelden aangeven dat papier, karton en drukwerk met onze maatschappij verweven zijn.

OPDRACHT 1. Toon aan dat papier, karton en drukwerk belangrijk zijn in jouw leven en in het leven van je leerkrachten. 2. Noem enkele andere situaties waarin of mensen voor wie papier en/of karton en/of drukwerk belangrijk is. 3. Wat voor gevolgen zou papierloosheid in die situaties, voor die mensen hebben? 4. Zou het ook voordelen hebben?

Suggesties voor de leerkracht Andere situaties: een ziekenhuis, gemeentelijke administratie, een fotozaak,... Bespreek de invloed van de computer, ook e-mail, virtuele kaartjes, … Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant VOORWOORD, Printed in Belgium, Printed by you!


8

OPDRACHT 4 Al eeuwen lang groeit het belang van papier en drukwerk Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen de noodzaak van papier en drukwerk in onze maatschappij met enkele voorbeelden aantonen. 2. De leerlingen hebben enig historisch besef van de evolutie op het vlak van papier en drukwerk.

OPDRACHT 1. Kleitabletten, rotsschilderingen, inkervingen in hout en steen, perkament,... werden al in de oudheid gebruikt. Drukken op papier kwam later: weet jij wanneer de eerste boeken gedrukt werden? 2. Zouden er nog plaatsen op de aarde zijn waar mensen zonder papier of karton leven? 3. Zouden er nog plaatsen op de aarde zijn waar mensen zonder drukwerk leven? 4. Som 3 gevolgen op van een leven zonder papier die jij moeilijk zou vinden.

Suggesties voor de leerkracht Geen etiket met versheidsdatum, geen samenstelling van het product, geen bijsluiter bij een medicijn,.. Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Printed in Belgium, Printed by you! Een wondere wereld van papier


9

OPDRACHT 5 Over wat belangrijk is of vaak voorkomt, ontstaan uitdrukkingen of spreekwoorden Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen enkele uitdrukkingen in verband met papier en drukken uitleggen. 2. De leerlingen kunnen met een voorbeeld aangeven waarom ze het met een spreekwoord wel of niet eens zijn.

OPDRACHT 1. Oost west, thuis best. Zo koppig als een ezel. Opgestaan is plaats vergaan. Geef zelf nog enkele voorbeelden van uitdrukkingen of spreekwoorden. Kun je ze ook uitleggen? 2. Wat zou men bedoelen met de volgende uitspraken? 3. Ga je ermee akkoord? 4. Ken jij voor deze Duitse, Franse of Engelse uitdrukkingen een Nederlandse variant? 5. Ken je zelf nog andere uitdrukkingen of spreekwoorden die hierbij aansluiten? 6. Ken je nog aansluitende uitdrukkingen of spreekwoorden in een andere taal? Papier is het geheugen van de mens. Niet alle lompen geven papier. Wie schrijft, die blijft. Neen, dank u. Ik heb al een boek. De verpakking verkoopt. In slechte papieren zitten. Ein Buch mit sieben Siegeln. Schwarz auf weiß. Er lügt, wie gedruckt. Papier ist geduldig. You can’t judge the book by its cover. A picture is worth a 1000 words. The best of goods are made up in small parcels. He is my friend, but he is in some ways a closed book. She stuck to the letter of the law. To close a chapter. Il est dans les petits papiers de son professeur. Tourner la page. Sage comme une image.

Suggesties voor de leerkracht Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


10

OPDRACHT 6 In je portefeuille vind je kaarten allerhande Doelstellingen 1 De leerlingen kunnen hun mening geven over kaarten allerhande met enerzijds ontwerp, materiaal, kleur en formaat als invalshoek, en anderzijds doel en doelpubliek.

OPDRACHT 1. 2. 3. 4. 5.

Maak een lijstje van alle bedrukte kaarten die je hebt. Welke andere bedrukte kaarten ken je ? Hebben volwassenen andere kaarten? Welke kaarten vind je handig? Beoordeel ze op ontwerp, materiaal, kleur, formaat.

Suggesties voor de leerkracht Naargelang het doel van een kaart, is een gesprek mogelijk over de zin ervan: klantenkaarten, lidkaarten, bankkaarten, telefoonkaarten, identiteitskaarten, gsm-kaarten, SIS-kaarten, kopieerkaarten, buskaarten, sleutelkaarten, prikkaarten, … Leerlingen kunnen ook zelf nieuwe gebruiksmogelijkheden voorstellen. Zo zou een toegangskaart voor de school ook de aanwezigheid van een leerling kunnen registreren. Dat gebeurt in vele bedrijven al met een prikkaart. Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Drukwerkenkabinet


11

OPDRACHT 7 Kiezen maar! Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen hun mening geven over publicaties met ontwerp, papier, kleur en formaat, prijs-kwaliteitverhouding, … als invalshoek. 2. De leerlingen kunnen hun mening geven over publicaties in functie van het doel ervan en het doelpubliek.

OPDRACHT 1. Beschrijf je eigen favoriete tijdschrift: het formaat, het papier, de boekbindtechniek, de kaft, de lay-out, de typografie, de kleuren, de illustraties, de afwerking, … 2. Hoeveel kost het? Is het zijn prijs waard? 3. Vergelijk enkele publicaties van dezelfde soort met elkaar. Welke verkies jij en waarom? 4. Met welk doel werden ze gemaakt? Voor welk publiek werden ze gemaakt? Hebben doel en publiek een invloed op prijs-kwaliteitverhouding?

Suggesties voor de leerkracht De soorten publicaties kunnen schoolboeken, stripverhalen, tijdschriften, jeugdboeken, advertentiebladen, catalogi, kalenders, kranten, … zijn. Afhankelijk van de soort publicaties, kan een invulblad gemaakt worden en verschillende categorieën bevatten. De leerlingen kunnen ook zelf de elementen voor de beoordeling ontdekken, en dan zelf een invulblad maken. Uiteindelijk tot een persoonlijke keuze komen is belangrijk: als klant zullen de leerlingen ook hun keuze duidelijk maken aan de drukker! De leerlingen kunnen ook een leerlingenblad of een schooltijdschrift bespreken, en/of zelf een voorstel doen. Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton. Onder afwerking verstaat men alle bewerkingen die het reeds gedrukte werk nog moet ondergaan om zijn uiteindelijke en definitieve vorm en uitzicht te krijgen. Afwerking houdt dus o.m. bindtechnieken in. Drukwerk wordt gevouwen (voor of na het snijden) en vergaard (samen gebracht), ingebonden, … Voorbeelden van verschillende bindtechnieken zijn: · Genaaid: een hechting met draad “in” de rug, wanneer de katernen in elkaar steken. Of via een hechting “door” de rug, wanneer de katernen op elkaar liggen · Geniet: een hechting in de rug met nietjes · Gelijmd: een hechting met een rekbare veerkrachtige lijm · Spiraalbinding: hechting van geperforeerde bundels via een plastic of metalen spiraal Verschillende veredelingstechnieken zijn: · Reliëfdruk: b.v. geld, briefpapier, verpakkingen, … · Vernissen: b.v. glanzende laag op de cover van duurdere magazines · Plastificeren: b.v. landkaarten · Een gomlaag: b.v. postzegels, … · Perforeren: b.v. afscheurcoupons, formulieren, … · Onzichtbare inkt: b.v. geld, identiteitskaart, …. De inkt wordt zichtbaar onder UV-licht. · Krablaag: b.v. loterijkaarten, … · Geurinkt: b.v. reclame voor parfum, … · Foliedruk: b.v. gouden bedrukking op klantengeschenken, balpennen …


12

OPDRACHT 8 Schoolagenda’s en leerlingen zijn onherroepelijk verbonden! Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen een verband leggen tussen de schoolagenda als drukwerk en het doel ervan. 2. De leerlingen kunnen hun wensen in verband met een functionele schoolagenda duidelijk maken. 3. De leerlingen kunnen hun eigen schoolagenda met andere schoolagenda ‘s drukmatig vergelijken.

OPDRACHT 1. Schrijf op wat volgens jou het doel is van een schoolagenda. Vraag ook aan de leraar wat volgens hem het doel is. Wat is volgens je ouders het doel? 2. Bekijk je schoolagenda drukmatig: Beantwoordt de opmaak van je schoolagenda aan die doelen? Wat vind je er prettig aan? Wat zou je veranderen? 3. Schrijf de aspecten waarover je wat gezegd hebt op in drie kolommen: positief, negatief en eigen voorkeur. 4. Hoeveel kost je schoolagenda? Wat vind je van de prijs-kwaliteitverhouding? 5. Bezorg de lijst met je bedenkingen aan de schoolverantwoordelijke met het oog op de agenda voor het volgende schooljaar.

Suggesties voor de leerkracht Een aantal voorbeelden van schoolagenda ‘s ter inzage leggen, verlevendigt het gesprek. In Nederland bijvoorbeeld zijn er heel ‘coole’ agenda’s te koop. Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


13

OPDRACHT 9 Van kamer tot kamer, van de kelder tot de zolder Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen aantonen dat bedrukte voorwerpen allerhande deel uitmaken van ons dagelijks leven. 2. De leerlingen kunnen een aantal voorwerpen opnoemen die uit verschillende materialen gemaakt worden en waarop drukken mogelijk is.

OPDRACHT 1. Loop in je gedachten door je huis van kamer tot kamer, van de kelder tot de zolder: welke bedrukte voorwerpen zijn er? 2. Welke gebruik jij? 3. Uit welke materialen zijn ze gemaakt? Komt er papier aan te pas? 4. In welke kamer vind je er de meeste? Waarom is dat zo?

Suggesties voor de leerkracht Laminaatvloer, keukenkast, gedrukte elektronische schakelingen (printplaat), voeding b.v. smarties, behangpapier, bedrukt textiel,.... De meeste voorwerpen bevinden zich waarschijnlijk in de keuken: er staan vele kleinere voorwerpen én producten met gebruiksaanwijzingen. Dezelfde oefening is ook mogelijk met een ander vertrekpunt, bijvoorbeeld de hobby’s van de leerlingen. Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Drukwerkenkabinet


14

OPDRACHT 10 Ra, ra, ra

Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen van elk woord zeggen of het met papier en drukwerk te maken heeft of niet.

OPDRACHT 1. Welke woorden hebben iets met drukwerk te maken en welke niet? Luchtdruk - drukspiegel - zeefdruk - drukkerd - drukte - drukproef – drukpak bloeddruk – drukwals - drukkingsgroep - drukgang - wiegedruk 2. Welke dieren bestaan echt? Boekenluis - boekenvlieg - boekenworm - boekenschorpioen - boekenspin

Suggesties voor de leerkracht Luchtdruk, drukkerd=zoen, drukte in één betekenis, drukpak=ruimtevaart, bloeddruk, drukkingsgroep hebben er niets mee te maken. Drukgang: het eenmaal door de drukpers voeren van het papier op een éénkleurenpers zijn voor een werk in vier kleuren vier drukgangen nodig. Om een foto te drukken heb je 4 kleuren nodig: geel (yellow), cyaan (cyan), magenta en zwart (Black). We spreken over een quadri of CMYK-beeld. Een boekenvlieg en boekenspin bestaan niet. Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


15

OPDRACHT 11 Zeg nooit: ‘t is maar papier Doelstellingen 1. De leerlingen zijn zich bewust van de grote verscheidenheid aan papier en karton. 2. De leerlingen kunnen een aantal papiersoorten met hun gebruiksmogelijkheden benoemen.

OPDRACHT 1. Betast de stroken die de leerkracht je aanreikt met gesloten ogen of met de handen op de rug. 2. Omschrijf hoe het papier aanvoelt, en waarvoor het volgens jou dient.

Suggesties voor de leerkracht Verzamel papier en karton dat een duidelijk doel heeft zoals een eierdoosje, een drankverpakking, verpakking voor bloemen, krantenpapier, wc-papier, inpakpapier, vetpapier, inpakkarton, crêpepapier, een blaadje uit een bijbel of een missaal, fotoalbum, chocoladewikkel, vloeipapier,... Knip telkens even grote stroken uit. Gebruik eventueel de tabel in de bijlage om verschillende eigenschappen van het papier te noteren. Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton. Bijlage: Tabel voor papieronderzoek Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Papier, vandaag en morgen (een uitgave van PAPER CHAIN FORUM) te bestellen via www.paperchainforum.org


16

2. De pak & go-krant Artikel 1 Een wondere wereld van papier Doelstellingen

1. De leerlingen kunnen de geschiedenis van het papier in de tekst op blz. 4 en 5 van de PAK & GOkrant terugvinden. 2. De leerlingen kunnen de sleutelzin toelichten.

OPDRACHT 12 1. Zoek de juiste woorden in de tekst: “Een wondere wereld van papier” 2. Vul het rooster op blz. 18 zo in dat de gevraagde letters in de vetgedrukte kolom komen:

1. De geschiedenis van het papier begint bij de Egyptenaren met de (8ste letter) 2. Bij de tweede stap in de geschiedenis ging men over van planten op dierenhuiden, men noemde dat..................................................................................... (5de letter) 3. Het papier zelf is echter afkomstig uit China. Aan het mengsel kwam weer een plant te pas, namelijk..................................................................................................... (6de letter) 4. De Chinezen gaven deze kunst door aan de ................................................................ (5de letter) 5. De Arabieren leerden het op hun beurt aan de . ........................................................ (10de letter) 6. Zo werd het verspreid over heel ........................................................................................(3de letter) 7. Toen was het de beurt aan een Fransman, .................................................................. (2de letter) 8. Hij ging uit van houtvezels, net zoals hij dat zag bij de ............................................... (6de letter) 9. Wil je zelf papier maken, kun je bij het PAPER CHAIN FORUM terecht voor de aankoop van een ......................................................................................(7de letter) 10. Het grote voordeel is dat deze grondstof .............................................................. is. (10de letter) 11. Daarvoor zijn strenge wetten nodig op het .................................................................. (9de letter) 12. Papier wordt gemaakt van hout dat toch gekapt wordt, omdat de bomen anders te dicht bij elkaar staan. Men noemt dat de ................................................................................... (3de letter) 13. Er worden op de eerste plaats dennen en sparren voor gebruikt; dat zijn............................................................................................................................. (7de letter) 14. Men denkt er nu zelfs aan papier te maken van fruit, nl. van .......................................(5de letter)


17

ROOSTER OPDRACHT 12

3. Je hebt nu de 3 laatste woorden van een rijmende sleutelzin. Vul ze in op de juiste plaats: We hebben steeds langer plezier van........................................................................................... ! 4. Waarop slaat deze zin? Ben je het ermee eens?

Suggesties voor de leerkracht Papyrusplant, perkament, hennep, Arabieren, Spanjaarden, Europa, Reaumur, wespen, papierkit, herbruikbaar, bosbeheer, uitdunning, naaldbomen, bananen. We hebben steeds langer plezier van karton en papier. Recycleerbaarheid. Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


18

Artikel 2 Het drukwerkenkabinet Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen uit een tekst informatie halen. 2. De leerlingen krijgen inzicht in de sectoren.

OPDRACHT 13 1. Lees alleen de titels van alle tekstjes op blz. 6 en 7 van de PAK & GO-krant en kies er 2 uit. 2. Beantwoord de volgende vragen: 1. Welke machines worden vermeld? 2. Op welke materialen en voorwerpen wordt er gedrukt? 3. Wat staat er over vouwen? Staat er ook iets over ‘een vel’? 4. Krijgt dit drukwerk een speciale naam? 5. Wat staat er over ‘personaliseren’? 6. Waar wordt er gelijmd? 7. Welke woorden verwijzen naar computers? 3. Geef het tekstje een (andere) titel.

Suggesties voor de leerkracht De leerlingen kunnen aan elkaar de inhoud van hun eigen tekstje vertellen. Ze kunnen dat eerst in paren doen, daarna met zijn vieren. Dan maken ze een keuze: welke toepassing vinden ze het meest interessant? Waar willen ze aan meewerken? Ook andere criteria zijn mogelijk. Deze oefening kan de opstap zijn naar een introducerend gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


19

Artikel 3 Voormalig TV-maker is grafisch ondernemer Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen voorspellend lezen. 2. De leerlingen zijn zich bewust van genderaspecten bij beroepskeuze. 3. De leerlingen zien in dat keuzes maken niet vanzelfsprekend is, dat het consequenties met zich meebrengt.

OPDRACHT 14 1. Lees alleen de titels van alle tekstjes op blz. 3 van de PAK & GO-krant en kies er 2 uit. 2. Beantwoord de volgende vragen: 1. Welke machines worden vermeld? 2. Op welke materialen en voorwerpen wordt er gedrukt? 3. Wat staat er over vouwen? Staat er ook iets over ‘een vel’? 4. Krijgt dit drukwerk een speciale naam? 5. Wat staat er over ‘personaliseren’? 6. Waar wordt er gelijmd? 7. Welke woorden verwijzen naar computers? 3. Geef het tekstje een (andere) titel.

Suggesties voor de leerkracht Hier wordt eventueel een gesprek mee opgebouwd dat ruimer kan gaan: Prinses Mathilde, gevechtspiloot, vroeger zwaar werk- nu niet meer bij een aantal beroepen, verkiezingen, geen vrouwelijke term zoals ‘drukster’ - ook omgekeerd ‘naaister’, mannen in de kinderopvang, vrouwen in de bokstent,.... Een klasgesprek voeren over een familiebedrijf, is ook mogelijk: Ken je nog familiebedrijven? Zou jij in een familiebedrijf willen werken? Zou je zelfstandig willen zijn? Zou je je werk in je huis/ aan je huis willen hebben? Zou jij een familiebedrijf overnemen en er een baan bij de televisie voor laten staan, … ? De leerlingen krijgen de tekst pas na vraag 2. Ze kunnen de antwoorden ook per vraag verknipt krijgen en elk één stukje lezen. Ze vertellen elkaar dan wat hij echt geantwoord heeft. Ze kunnen het interview ook naspelen per vraag, met hun eigen antwoord en/of het echte antwoord.


20

3. Manuele opdrachten Deze manuele opdrachten werden geformuleerd als een stappenplan voor een individuele leerling. Het gaat om opdrachten die, in vergelijking met de communicatieve opdrachten, veel dichter bij de beroepswereld aanleunen. Zij brengen aspecten zoals vakterminologie, of technieken zoals drukken, vouwen en snijden onder de aandacht. Over deze beroepsgerichte aspecten praten, het verband van de opdracht met een beroep aanbrengen, behoort tot de opzet van deze map. Bij de uitvoering van de manuele opdrachten is, naast het resultaat, ook aandacht voor ordelijk, net, en nauwkeurig werken belangrijk. Leerlingen ervaren en zien in dat het resultaat erdoor beïnvloed wordt: een drukker kan geen drukwerk met vegen afleveren! Bij elk technisch beroep is organisatie een absolute voorwaarde. Leerlingen merken dat ze best eerst alles klaar leggen, dat, als ze het stappenplan volgen, ze tot een beter resultaat komen. Het doel van deze opdrachten is ook in een gesprek met de leerlingen het belang van deze sleutelvaardigheden aan bod te laten komen. Daarbij staat de mogelijkheid om ze via oefening aan te leren, of het stimuleren ertoe centraal.


21

OPDRACHT 15 Maak je eigen ontwerp Doelstellingen 1. De leerlingen ontdekken de rijkdom van papier, kleur ed. als middel tot ‘personalisering’. 2. De leerlingen genieten van de creatieve activiteit.

OPDRACHT 1. Een geboortekaartje, een strooifolder, een postzegel, een postkaart, de hoes/booklet van een cd, een cover voor een tijdschrift, een bierviltje, een logo, een boekenlegger, een affiche, een ex libris, een place mat of onderzetter, een voordeelkaartje voor de schoolcafetaria, een menu, bankbiljetten voor een monopolyspel,...

Suggesties voor de leerkracht Belangrijke items die vooraf bekend moeten zijn: · Voor wie (wie is het doelpubliek? Leeftijd, geslacht, verenigingen,... ) is het bedoeld? · Wanneer vindt het plaats? · Waar vindt het plaats? De boodschap moet éénduidig zijn. Hou eventueel rekening met bepaalde opgelegde richtlijnen zoals afmetingen van affiches, postkaarten, briefhoofden, het gewicht van een geboortekaartje, de invloed op posttarieven,... De informatica biedt veel mogelijkheden, ook voor de minder creatieve leerling. Kleurenprinters en kleurenkopies ook. Omwille van de grote verscheidenheid aan mogelijkheden, zijn de benodigdheden en instructies hier niet opgenomen. Deze opdracht kan de aanzet geven tot een diepgaander gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton. Aansluitend: www.mijnzegel.be www.boomerang.be Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Drukwerkenkabinet


22

OPDRACHT 16 Een variatie aan vorm, kleur, en materiaal, maar... alles bedrukt! Doelstellingen 1. De leerlingen ontdekken de rijkdom van papier, kleur ed. als middel tot creativiteit. 2. De leerlingen ontdekken de verscheidenheid aan bedrukte voorwerpen voor huishoudelijk en/of persoonlijk gebruik. 3. De leerlingen genieten van de creatieve activiteit.

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een vel stevig karton of een houten plaat · lijm (allesklevend) · een verscheidenheid aan bedrukt papier/karton/plastic/voorwerpen Je werkt op de volgende manier: 1. Maak er een collage mee.

Suggesties voor de leerkracht De leerlingen weten dat het om een collage gaat. De voorwerpen worden best met dat doel voor ogen gekozen. De leerlingen kunnen de verschillende meegebrachte materialen eerst sorteren op kleur, contrast (kleur tegen kleur, licht-donker, koud-warm, complementariteit,...), de gebruikte lettersoorten,.... Deze opdracht kan de aanzet geven tot een diepgaander gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


23

OPDRACHT 17 Maak je eigen dominospel Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen met de snijmachine van de school onder begeleiding karton snijden.

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een vel stevig karton · een blad met een aaneensluitende rij dominostenen waar samengestelde woorden opstaan · lijm · de snijmachine van de school Je werkt op de volgende manier: 1. Lijm het blad op het karton. 2. Snijd met de leerkracht het dominospel uit.

Bijlage Een blad met de volgende woordparen: -drukletter-letterproef-proefdruk-drukkleurkleurcorrectie-correctieteken-tekenpapier-papierzeef-zeefdruk-drukwerk-werkvlak-vlakdrukdrukpers-persbureau-bureaublad-bladspiegel-spiegelbeeld-beeldscherm-schermkleurenkleurendruk-drukzijde-zijdepapier-papierformaat-formaat A3- 420 mm x 297 mm blad-bladgoudgoudfolie-foliedruk-druklijn-lijnraster-rasterstand-standvel-velindeling Suggesties voor de leerkracht Na een bedrijfsbezoek kunnen met deze opdracht verschillende vaktermen toegelicht worden. Deze opdracht kan de aanzet geven tot een diepgaander gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


24

OPDRACHT 18 Hoe ver kun je gaan met vouwen? Doelstellingen 1. De leerlingen ontdekken dat de vouwmogelijkheden grosso modo beperkt zijn tot een katern. 2. De leerlingen zien het verband tussen de opmaak van een vel in functie van het drukken, en het vouwen ervan tot een katern.

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een A4 of een A3-blad Je werkt op de volgende manier: 1. Vouw het blad telkens opnieuw in tweeën. 2. Na tweemaal vouwen nummer je de bladzijden recto verso van 1 tot en met 8. 3. Vouw alles weer open en bekijk waar de bladzijdennummering staat. Kan je nog verder gaan met vouwen?

Bijlage Vouwschema Suggesties voor de leerkracht Verzamel enkele boeken of tijdschriften (meestal de duurdere), waarbij de katernen in de rug zichtbaar zijn. Er zijn ook schriften die zo samengesteld zijn. Laat de leerlingen tellen hoeveel bladzijden er per katern zijn. Werk ook met dikkere papiersoorten. Deze opdracht kan gecombineerd worden met het papieronderzoek (zie p. 16). Deze opdracht kan de aanzet geven tot een diepgaander gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


25

OPDRACHT 19 Vorm zelf een doosje en verpak het feestelijk Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen aan de hand van een model zelf een doosje vormen. 2. De leerlingen kunnen naar eigen smaak een doosje versieren.

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een stevig A4- of A3-blad of karton -/+ 220g gr/m2 · een klein doosje zoals een medicijnendoosje, een bouillonblokkendoosje, een minigranendoosje, of een ander klein doosje dat je mag openvouwen. Het opengevouwen formaat mag niet groter zijn dan een A4- of A3-blad · een potlood · een meetlat · een schaar · een stanleymes · materiaal om het doosje mee te versieren, zoals waterverf, papier, ….. · lijm · inpakpapier en plakband Je werkt op de volgende manier: 1. Teken met je potlood de contouren van het doosje over op de achterzijde van het karton. 2. Duid met behulp van een meetlat de vouwlijnen aan met een stippellijn. 3. Kleur of versier de voorkant van het karton naar je eigen smaak. 4. Snijd met een stanleymes en je meetlat de contouren uit. 5. Druk met de zijkant van een gesloten schaar en met behulp van een meetlat de vouwlijnen in het karton. Druk goed genoeg door maar zorg ervoor dat je het karton niet beschadigt aan de buitenzijde. 6. Vouw het doosje. 7. Kleef de lippen op elkaar. 8. Laat het drogen. 9. Pak het netjes in.

Suggesties voor de leerkracht De leerlingen kunnen iets maken om in het doosje te doen, zoals een klein glazen flesje met gekleurd zand. Het kan dan een cadeautje worden. Deze opdracht kan de aanzet geven tot een diepgaander gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


26

OPDRACHT 20 Maak je eigen persoonlijke cadeautje: een mini-boekje in een doosje, feestelijk verpakt Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen een katern vouwen. 2. De leerlingen zien het verband tussen de opmaak van een vel in functie van het drukken en het vouwen ervan tot een katern. 3. De leerlingen kunnen aan de hand van een model zelf een doosje vormen. 4. De leerlingen kunnen een doosje feestelijk verpakken. 5. De leerlingen genieten van de creatieve activiteit.

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een A4-blad · een potlood · een modelblad met vouwschema van het boekje · een model met de contouren van een bijpassend doosje · een nietjesmachine · een schaar · een stanleymes · materiaal om het boekje een inhoud mee te geven. Dat kunnen gedichtjes zijn, rijmpjes, tekeningen, grappen, cartoons, één zin of één woord per blad, …. · een stuk karton A4-formaat (+/- 220g/cm2) · lijm · materiaal om het doosje mee te versieren, zoals waterverf, papier, ….. · inpakpapier en plakband Je werkt op de volgende manier: Het boekje 1. Teken op beide zijden van het A4-blad het opmaakschema over. 2. Breng volgens het schema de inhoud die je je boekje wil geven aan met behoud van een marge van 10 mm aan elke kant. 3. Vouw het blad volgens het vouwschema 2. 4. Snijd met het stanleymes de bladen open en snijd de zijkanten schoon. 5. Vouw het katern in het midden open. 6. Niet aan de buitenkant van je boekje de bladen aan elkaar in de rug. 7. Teken met een potlood de contouren voor het doosje over van het model op de achterzijde van het karton. Het doosje 8. Duid met behulp van een meetlat de vouwlijnen aan met een stippellijn. 9. Kleur of versier de voorkant van het karton naar je eigen smaak. 10. Snijd met een stanleymes en meetlat de contouren uit. 11. Druk met de zijkant van een gesloten schaar en met behulp van een meetlat de vouwlijnen in het karton. Druk goed genoeg door maar zorg dat je het karton niet beschadigt aan de buitenzijde. 12. Vouw het doosje. 13. Kleef de lippen op elkaar. 14. Laat het drogen. 15. Verpak het feestelijk.


27

Bijlagen · modelblad met vouwschema van het boekje · modelblad met de contouren van een bijpassend doosje Suggesties voor de leerkracht Deze opdracht zou voorafgegaan kunnen worden door de opdracht 19 op pagina 26. Het is van belang dat de leerlingen de werkmarge van 10 mm respecteren: bij het opensnijden (en nadien eventueel bijsnijden) kan anders de inhoud weggesneden worden. Deze opdracht kan de aanzet geven tot een diepgaander gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


28

OPDRACHT 21 Maak zelf papier Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen onder begeleiding papier maken. 2. De leerlingen genieten van de handvaardigheid.

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: 1. een zeef van fijn ijzerdraad of een schepraam 2. 2 à 3 vellen vloeipapier of vilt met dezelfde grootte als de zeef 3. een kommetje 4. een plastieken teil (iets groter dan de zeef) voor minimaal 10 liter water 5. een emmer met 10 liter water 6. stijfsel 7. 30 papieren zakdoekjes of +/- 8 vellen oud papier 8. een mixer 9. een deegrol of glazen fles 10. een strijkijzer 11. een schaar Je werkt op de volgende manier: De papierbrij 1. Scheur de papieren zakdoekjes in stukjes of versnipper het oud papier. 2. Leg de snippers in de plastieken teil. 3. Meng in het kommetje 1 eetlepel stijfsel met 2 kopjes water. 4. Voeg dit bij de snippers in de teil. 5. Voeg 10 liter water toe en laat liefst een nacht rusten. 6. Mix met de mixer alles goed tot een papierbrij zonder stukjes of klonters. Door het toevoegen van water kan je de brij verdunnen en zo het gewicht en de dikte van het papier bepalen. Hoe dunner de brij, hoe dunner en hoe lichter het blad papier zal zijn. Het scheppen 7. Dompel de zeef even onder in de papierbrij. 8. Haal de zeef horizontaal uit de brij naar boven. 9. Schud de zeef zachtjes heen en weer (van voor naar achter en van links naar rechts om de papiervezels gelijkmatig over de zeef te verdelen). 10. Laat het water uit de zeef druppen. Hoe dunner de brij hoe makkelijker het water door de zeef druipt. De papiervezels hechten zich aan elkaar en vormen nu een vezelmat. 11. Druk de zeef met de vezelmat droog tussen 2 vellen vloeipapier. 12. Draai de zeef met vezelmat en vloeipapier voorzichtig om zodat de vezelmat aan de onderkant van de zeef hangt. 13. Verwijder het bovenste vloeipapier en haal de zeef schuin weg (Verwijder de zeef niet horizontaal!! Anders kan je scheuren krijgen in je vel papier). 14. Leg opnieuw een vloeipapier op de vezelmat. 15. Druk het resterende water er zachtjes uit met behulp van een fles of deegrol. 16. Laat het geheel uitdrogen of strijk het droog met het strijkijzer (! De vezelmat zit nog steeds tussen het vloeipapier!). 17. Verwijder het vloei papier. 18. Knip eventueel de hoeken en randjes van je zelf gemaakte vel papier bij.


29

Suggesties voor de leerkracht Deze opdracht kan de aanzet geven tot een diepgaander gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton. Eigenschappen van papier die in het gesprek aan bod kunnen komen Houtvrij papier: om wit papier te bekomen wordt de structuur van de mechanische pulp (houtslijp) gewijzigd in chemische pulp (celstof). Het bevat vooral chemische pulp. Houthoudend papier: dit papier bevat meer mechanische pulp en is minder wit, alsook minder sterk. Toepassing: b.v. krantenpapier. Opaciteit: dit is de lichtdoorlaatbaarheid van het papier en is vooral belangrijk bij bedrukking langs beide kanten. Zeef- en viltzijde: bij de eerste fase van papierpulp in de papiermachine ligt de pulp op de zeef. De kant van het papier dat op de zeef lag, is ruwer (zeefzijde) dan de andere kant (viltzijde). Looprichting: is de richting waarin de meeste vezels liggen en is vooral van belang voor het vouwen. De vouwlijn valt samen met de looprichting, zoniet kan het drukwerk ‘breken’. Gestreken papier: dit papier is bedekt met een dunne strijklaag, die een effen oppervlak geeft en zeer goed bedrukbaar is voor quadri-drukwerk. Ongestreken papier daarentegen is sterker en goedkoper. Glans: als papier tussen walsrollen wordt gevoerd, krijgt het meer glans en wordt dan gesatineerd papier genoemd. Bovendien is het gladder en droogt het sneller na het drukken. Het verliest wel aan dikte, opaciteit en stijfheid. Watermerk: een watermerk wordt aangebracht in de natpartij van de papiermachine en wordt vaak toegepast bij luxepapieren. Op de plaats waar het merk is aangebracht, is het papier altijd dunner. Gramgewicht: de zwaarte van papier wordt uitgedrukt in aantal gram per cm2. Opdikking: hiermee wordt de dikte van het papier aangeduid. De dikte wordt bepaald door de vezelsamenstelling. De mate van opdikking is uitgedrukt als een verhouding tussen dikte en gram gewicht. Oppervlaktestructuur: papier krijgt een bepaalde structuur door het papier in de perspartij te persen met gestructureerde viltrollen. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Een wondere wereld van papier Papier, vandaag en morgen (een uitgave van PAPER CHAIN FORUM) te bestellen via www.paperchainforum.org Aansluitend De Papiermolen Herisem te Alsemberg www.herisem.be


30

OPDRACHT 22 Maak zelf een schoolkrantje over boeiende beroepen Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen via een tekstverwerkingsprogramma een tekst intikken op de computer. 2. De leerlingen kunnen via een tekstverwerkingsprogramma een beeld plaatsen op een pagina. 3. De leerlingen zien het verband tussen de computer en de opmaak van een krantje in functie van het afdrukken, en eventueel het vouwen ervan tot een katern. 4. De leerlingen kunnen internet gebruiken. 5. De leerlingen zien het vereenvoudigd proces van ontwerp tot afgewerkt product. 6. De leerlingen genieten van de creatieve activiteit. Suggesties voor de leerkracht

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een computer met Word of een ander tekstverwerkingsprogramma en internetaansluiting Je werkt op de volgende manier: 1. Stel een lijstje op met tenminste 5 vragen die je aan een volwassene met een boeiend beroep wil stellen. 2. Neem een interview af van die volwassene. 3. Tik de antwoorden in op een computer. 4. Zoek op internet naar afbeeldingen die je kunt overnemen. 5. Breng alles samen tot een krantje.

De opdracht ‘Vouw zelf een katern waarin het drukproces beschreven staat’ kan een hulp zijn bij het vouwen van het krantje. Het krantje kan op een opendeurdag of een ouderavond deel uitmaken van de voorstelling van de studies beroepskeuzebegeleiding. Deze opdracht kan de aanzet geven tot een diepgaander gesprek over de grafische sector en de wereld van papier en karton.


31

OPDRACHT 23 Maak zelf een voorbeeld van hoogdruk … een aardappeldruk Doelstellingen 1. De leerlingen ontdekken wat hoogdruk is. 2. De leerlingen ontdekken de basiselementen van het drukken (drukvorm, drukdrager, drukmiddel en druk als overdracht). 3. De leerlingen leggen het verband tussen spiegelbeeld, onleesbare negatiefvormen en leesbaar drukwerk.

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een tekenblad of een blad aquarelpapier (naargelang je inkt of verf gebruikt) · een modelletter · een keukenrol · een schaar · een grote frietaardappel · een keukenmesje · een potlood of vette stift · waterverf (gouache) · een verfborstel/-rol · water · een groot plat bord Je werkt op de volgende manier: 1. Kies een modelletter en knip ze uit. 2. Snijd de aardappel zo in tweeën dat je de grootste drukvorm krijgt. 3. Droog de aardappel af. 4. Leg je letter in spiegelbeeld op je drukvorm. 5. Breng de contouren van de spiegelbeeldletter over op je drukvorm met een potlood of vette stift. 6. Snijd de aardappel rond de spiegelbeeldletter met een diepte van ongeveer 1 cm weg. 7. Droog de aardappel goed af. 8. Meng je verf met wat water op het bord, en strijk die goed uit tot een dunne laag. 9. Druk de aardappel in de verf. 10. !!Let op voor druppen!! 11. Druk de spiegelbeeldletter op het papier. Laat drogen.

Bijlage Een blad met modelletters Suggesties voor de leerkracht Vestig ook de aandacht van de leerlingen op de noodzaak van ‘herinkten’ om te kunnen drukken. Schoenzolen en stempels zijn andere voorbeelden van hoogdruk waarmee ook de functie van het spiegelbeeld kan verduidelijkt worden. De leerlingen kunnen ook oude schoenen meebrengen als drukvorm. De leerkracht kan het er ook zelf exemplarisch mee voordoen.


32

OPDRACHT 24 Maak zelf een voorbeeld van hoogdruk … een linosnede Doelstellingen 1. De leerlingen ontdekken wat hoogdruk is op een eenvoudige manier. 2. De leerlingen ontdekken de basiselementen van het drukken (drukvorm, drukdrager, drukmiddel en druk als overdracht, druk als kracht). 3. De leerlingen leggen het verband tussen spiegelbeeld, onleesbare negatiefvormen en leesbaar drukwerk. 4. De leerlingen zien het verband tussen diepte, kleur en textuur (de innerlijke structuur van een uit vezels bestaande stof, de wijze waarop iets uit vezels is samengesteld).

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een tekenblad of een blad aquarelpapier (naargelang je inkt of verf gebruikt) · een modelletter · een stuk linoleum · een guts · linoleuminkt · een werkoppervlak zoals stevig, glad karton, een glazen plaat, marmer, · een deegrol of glazen fles · een rol keukenpapier · een schaar · een potlood of vette stift · een verfrolletje Je werkt op de volgende manier: 1. Kies een modelletter en knip ze uit. 2. Leg je letter in spiegelbeeld op je linoleum. 3. Breng de contouren van de spiegelbeeldletter over op je drukvorm met een potlood of vette stift. 4. Guts het oppervlak rond en binnen de spiegelbeeldletter uit tot 2 à 3 mm diepte. 5. Rol de linoleuminkt dun uit op het werkoppervlak. 6. Neem je rol met verdunde inkt en strijk die uit over je linoleumsnede tot heel je spiegelbeeldletter goed vol inkt zit. 7. Leg de linoleumsnede met de inktzijde op het papier. 8. Rol de deegrol of fles met kracht over de linoleum. 9. Haal de linoleum voorzichtig weg. 10. Laat drogen.

Bijlage Een blad met modelletters Suggesties voor de leerkracht In de handel worden twee soorten linoleum verkocht. Echte linoleum is moeilijk bewerkbaar en wordt daarom best eerst op de verwarming gelegd tot hij zacht wordt. De namaaklinoleum is goedkoper en zo bewerkbaar.


33

Het is goed de aandacht van de leerlingen te vestigen op de noodzaak van ‘herinkten’ om te kunnen drukken. De leerlingen kunnen eventueel een tweede linosnede maken door nu de letter uit te gutsen. Ze kunnen daarvoor kleine putjes of krasjes maken in de delen die gedrukt zullen worden. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Van “zwarte kunst” naar “hi-tech” (Blz. 12 - 13)


34

OPDRACHT 25 Maak zelf een voorbeeld van diepdruk Doelstellingen 1. De leerlingen ontdekken wat diepdruk is. 2. De leerlingen ontdekken de basiselementen van het drukken (drukvorm, drukdrager, drukmiddel en druk als overdracht, druk als kracht). 3. De leerlingen leggen het verband tussen spiegelbeeld, onleesbare negatiefvormen en leesbaar drukwerk. 4. De leerlingen ontdekken het principe van aantrekken en afstoten van inkt. 5. De leerlingen ontdekken de zuigkracht van papier. 6. De leerlingen zien het verband tussen diepte, kleur en textuur (de innerlijke structuur van een uit vezels bestaande stof, de wijze waarop iets uit vezels is samengesteld).

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een plexiplaatje van +/- 10 cm op 15 cm · een burijn of een scherpe naald · een blad papier dat groter is dan je plexiplaat · een modelletter · een plantensproeiertje · etsinkt · een lepel · een doek Je werkt op de volgende manier: 1. Kies een modelletter en knip ze uit. 2. Leg je letter in spiegelbeeld ONDER de plexiplaat. 3. Kras de contouren van de spiegelbeeldletter in de plexiplaat met de burijn of de scherpe naald. 4. Kras binnen de lijnen van de letter tot het oppervlak ruw is. 5. Rol de inkt uit tot hij dun is. 6. Breng met het rolletje uitgedunde inkt aan op het gekraste oppervlak. 7. Verwijder de verf die ernaast terecht komt met een doekje of sla ze weg met de zijkant van je hand. 8. Bevochtig het papier lichtjes met een plantensproeiertje. 9. Leg het papier met de vochtige kant op de plexiplaat. 10. Druk met de rug van de lepel het blad op de ingekleurde plaat. 11. Neem het blad weg. 12. Laat het drogen.

Bijlage Een blad met modelletters Suggesties voor de leerkracht Laat sommige leerlingen ook eens een gladder papier en/of andere soorten papier bedrukken. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Van “zwarte kunst” naar “hi-tech”.


35

OPDRACHT 26 Maak zelf een voorbeeld van vlakdruk Doelstellingen 1. De leerlingen ontdekken wat vlakdruk is op een eenvoudige manier. 2. De leerlingen ontdekken de basiselementen van het drukken (drukvorm, drukdrager, drukmiddel en druk als overdracht, druk als kracht). 3. De leerlingen leggen het verband tussen spiegelbeeld, onleesbare negatiefvormen en leesbaar drukwerk. 4. De leerlingen ontdekken het principe van aantrekken en afstoten van inkt. 5. De leerlingen ontdekken de zuigkracht van papier. 6. De leerlingen zien het verband tussen diepte, kleur en textuur (de innerlijke structuur van een uit vezels bestaande stof, de wijze waarop iets uit vezels is samengesteld).

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een plexiplaatje van +/- 10 cm op 15 cm · een blad aquarelpapier dat groter is dan je plexiplaatje · een modelletter · een plantensproeiertje · etsinkt · een lepel · een vetkrijtje of wasco · een doek Je werkt op de volgende manier: 1. Kies een modelletter en knip ze uit. 2. Leg je letter in spiegelbeeld ONDER de plexiplaat. 3. Teken de contouren van de spiegelbeeldletter op de plexiplaat met het krijtje. 4. Kleur binnen de lijnen van de letter tot het oppervlak gevuld is. 5. Rol de inkt uit tot hij dun is. 6. Breng met het rolletje uitgedunde inkt aan op het ingekleurde oppervlak. 7. Verwijder de verf die ernaast terecht komt met een doekje of veeg ze van jou weg, met de zijkant van je hand. 8. Bevochtig het papier lichtjes met een plantensproeiertje. Leg het papier met de vochtige kant op de plexiplaat. 9. Druk met de rug van de lepel het blad op de ingekleurde plaat. Neem het blad weg. 10. Laat het drogen.

Bijlage Een blad met modelletters Suggesties voor de leerkracht Laat sommige leerlingen ook eens een gladder papier en/of andere soorten papier bedrukken. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Van “zwarte kunst” naar “hi-tech”.


36

OPDRACHT 27 Maak zelf een voorbeeld van zeefdruk Doelstellingen 1. De leerlingen ontdekken wat zeefdruk is. 2. De leerlingen ontdekken de basiselementen van het drukken (drukvorm, drukdrager, drukmiddel en druk als overdracht). 3. De leerlingen ontdekken het verschil tussen drukkende en niet drukkende delen. 4. De leerlingen ontdekken dat niet voor alle drukwerk een negatieve vorm nodig is. 5. De leerlingen ontdekken dat in tegenstelling tot de voorgaande technieken zeefdruk geen overdracht van druk is maar een vorm van doordruk. 6. De leerlingen ontdekken de zuigkracht van papier. 7. De leerlingen zien het verband tussen de grootte van de mazen en de doorlaatbaarheid van de inkt.

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · muggengaas opgespannen op een raam met onder het raam op de vier hoeken een kartonnen steuntje (het gaas mag niet op het werkblad komen) · zelfklevende folie om boeken mee te kaften · een blad teken papier · een balpen of stift · een schaar of een mes · een verfrolletje · waterverf · een modelletter Je werkt op de volgende manier: 1. Kies een modelletter en knip ze uit. 2. Leg de modelletter op de folie. 3. Breng de contouren van de letter over op de folie. 4. Snijd de letter uit op de contouren zonder verder in de folie te snijden of te knippen. 5. Kleef de folie op het gaas. 6. Leg het tekenpapier onder het gaas. 7. Breng met een rolletje verf aan op het gaas: druk tot het gaas het blad papier raakt. 8. Neem het raam weg. 9. Laat het blad drogen.

Bijlage Een blad met modelletters Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Drukwerkenkabinet Van “zwarte kunst” naar “hi-tech”.


37

OPDRACHT 28 Maak zelf een kleuropdracht cmyk Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen het verband aangeven tussen pointillisme en vierkleurendruk. 2. De leerlingen kunnen het principe van vierkleurendruk met hun eigen werkblad uitleggen.

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een blad tekenpapier · waterverf/plakaatverf: Cyaan (blauwachtige kleur), Magenta (roodachtige kleur), primary Yellow (geel) en Key-color (zwart). · een penseel · een modelletter Je werkt op de volgende manier: 1. Je werkt op de volgende manier: 2. Kies een modelletter en knip ze uit. 3. Breng de modelletter vier maal aan op het blad. 4. Breng puntjes geel en rood aan binnen de eerste letter tot de letter vol puntjes staat. 5. Doe hetzelfde met geel en blauw voor de tweede letter. 6. Doe hetzelfde met rood en blauw voor de derde letter 7. Doe hetzelfde voor de vierde letter met zwart. 8. Laat alles drogen. 9. Bekijk het resultaat van ver: als het goed is zie je een zwarte, oranje, groene en paarse letter, maar je ziet geen puntjes meer.

Bijlage Een blad met modelletters Suggesties voor de leerkracht Het doel van deze oefening is dat de leerlingen een veel voorkomend kenmerk van offset drukken leren kennen, nl. vierkleurendruk. Offset zelf is te ingewikkeld, maar dit kan wel. Net als bij de pointillisten (bijvoorbeeld Theo Van Rysselberghe) – waar ook naar verwezen kan worden – worden gekleurde puntjes bij het kleuren naast elkaar gezet, waardoor een bepaald optisch effect verkregen wordt: de kleuren schijnen te versmelten. Ook bij het werk van pop-art kunstenaar Roy Liechtenstein die bekend is via posters, zien we een duidelijk gebruik van punten en rasters. Inkt bestaat uit fijn verdeelde pigmenten die opgelost of gesuspendeerd zijn in water, lijnolie of synthetische stoffen. CMYK staat voor (cyaan, magenta, yellow of geel en key-color zwart) de 3 primaire kleurpigmenten en het steunpigment zwart waarmee drukwerk wordt gedrukt. Iedere drukkleur (behalve zwart en wit) kan worden opgebouwd uit de menging van deze drie primaire kleurpigmenten. De leerlingen kunnen voor deze opdracht een kleurenpigmentcirkel maken om dit te illustreren. Aansluitende tekst in de PAK & GO-krant Van “zwarte kunst” naar “hi-tech”


38

OPDRACHT 29 Letters - Bang, boos of blij? Doelstellingen 1. De leerlingen ervaren de impact van de keuze van kleuren, lettergrootte, vorm, …. 2. De leerlingen kunnen een persoonlijke keuze maken. 3. De leerlingen beleven plezier aan het creatieve werk.

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een tekenblaadje van 10 op 10 cm · een verzameling stiften van allerlei kleuren en dikte Je werkt op de volgende manier: 1. Kies het gevoel dat voor jou het meest oproept: bang, blij of boos. 2. Kies een letter(combinatie) die voor jou dat gevoel uitdrukt. Heb je zelf geen inspiratie? Denk dan aan de stripverhalen die je las! 3. Kies een kleur die voor jou dat gevoel uitdrukt. 4. Teken die letter(combinatie) in die kleur op je blad in een vorm en een formaat die dat gevoel uitdrukt. 5. Teken deze lettercombinatie zo (vaak) op je blad dat het een ‘bang, blij of boos blad’ wordt. Maak geen te kleine letters!

Suggesties voor de leerkracht Als de leerlingen geen inspiratie hebben, kunnen ze een keuze maken uit de lettertypes en lettergroottes van een tekstverwerker, die uitprinten, kopiëren, uitsnijden en opplakken. Tekstballonnen in stripverhalen bieden inspiratie voor de lettercombinaties, zoals eeek, joehoe, mmm, oeps, …. Een gemakkelijke variant is, werken met woorden als groot, klein, langzaam, snel, dik, dun, …. Deze woordjes kunnen visueel weergegeven worden via afstand, dikte, grootte, … van de letters. Zoals in punt 5 aangegeven wordt, kan deze oefening ook via een computerprogramma gebeuren. Alle werkbladen kunnen opgehangen worden en er kan een keuze uit gemaakt worden. Er kunnen ook voorbeelden uit de reclamewereld aangereikt worden of uit uitspraken waarin kleuren een belangrijke rol spelen (b.v. rood van woede, wit van schrik, groen van nijd, blauw van de kou, …). Deze oefening kan ook gedaan worden via modelbladen waar de leerlingen een keuze uit maken: de nadruk ligt dan op het gesprek.


39

OPDRACHT 30 Tekstverwerking - Voor mij is dit de meest … letter Doelstellingen 1. De leerlingen ervaren de impact van de keuze van kleuren, lettergrootte, vorm, ….

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een computer met Word of een ander tekstverwerkingsprogramma Je werkt op de volgende manier: 1. Tik de zin ‘Voor mij is dit de meest ……………………………… letter’, in tenminste 10 verschillende lettertypes, waarbij je zelf een bijvoeglijk naamwoord uit de onderstaande lijst invult: trieste, vrolijke, ouderwetse, grappige, sarcastische, moderne, hippe, ‘studeerbare’, neutrale, feestelijke, sportieve, lelijke, mooie, duidelijk leesbare, meisjesachtige, jongensachtige, kinderachtige, originele, degelijke, dansende, zwevende, rollende, dure, goedkope, agressieve, …. 2. Kies voor elke zin de best bijpassende kleur. 3. Kies voor elke zin de best bijpassende grootte. 4. Druk je blad af.

Suggesties voor de leerkracht Veel logo’s zijn opgebouwd rond de initialen van een persoon of rond één of meerdere letters. Bijv. de M van McDdonalds, m&m ’s, …. Laat de leerlingen verschillende letterlogo ‘s verzamelen en bespreek/vergelijk ze op gebied van kleur, vorm, sfeer, ….


40

OPDRACHT 31 Een pocketboekje opknappen Doelstellingen 1. De leerlingen kunnen een pocketboekje van een nieuwe kaft voorzien. 2. De leerlingen begrijpen enkele vaktermen zoals een vouwbeen, een boekblok, boekbinderslijm, …

OPDRACHT Het volgende heb je nodig: · een potlood · een oud pocketboekje · boekbinderslinnen met papieren achterkant · schutbladpapier (2 vellen A3-formaat zijn ook goed) · min. 8 vellen kladpapier A4-formaat · een pot boekbinderslijm · een kwast · een beker water · passe-partout karton ca. 250 g/m2 · dun karton ca. 200 g/m2 · een tekendriehoek · een stanleymes · een snijmat · een ijzeren meetlat met snijrand · een vouwbeen of een haakpen · een bankschroef of boekenpers of enige lijmklemmen · twee stevige, dunne plankjes om het boekblok tussen te klemmen als het in de bankschroef of lijmklemmen gaat · vettig bakpapier of glad papier waarop zelfklevende etiketten hebben gezeten · boekbindersgaas of verbandgaas · stijfsellijm Je werkt op de volgende manier: Het boekblok 1. Snijd met het stanleymes de voorflap, achterflap en rug van het pocketboekje af zodat je enkel het boekblok over houdt. 2. Verwijder eventuele verdroogde lijmresten en papier van de rug van het boekblok. (Afb. 1, p. 44) 3. Meet nauwkeurig de hoogte en breedte van het boekblok en de breedte van de rug en schrijf deze maten op. 4. Neem een vel A3 papier en teken evenwijdig met de rand van het papier een rechthoek die tweemaal de breedte van het boekblok heeft en eenmaal de hoogte. Zorg ervoor dat de hoeken haaks zijn. Snijd de rechthoek uit het papier. 5. Vouw de rechthoek dubbel. Het schutblad (voor de voorkant) heeft nu exact de maat van het boekblok. (Afb. 2, p. 44) 6. Maak een tweede schutblad voor de achterkant. 7. Lijm een randje van 3 mm aan de vouwkant van het voorste schutblad. Druk het schutblad langs de rug van het boekblok vast. Laat even drogen. 8. Lijm het andere schutblad aan de achterzijde van het boekblok vast. Laat het ook drogen.


41

OPDRACHT (vervolg) Het gaas 9. Zet het boekblok tussen de twee plankjes in de bankschroef tot alleen de rug er nog een eindje bovenuit steekt. Lijm met een dunne schilderskwast de rug in. Let op dat je de schutbladen niet vuil maakt. 10. Neem het gaas en knip een stuk af dat ongeveer 1 cm korter is dan de hoogte van het boekblok. Het gaas moet zo breed zijn dat er aan weerszijden van de rug ongeveer 2 cm oversteekt. 11. Druk de reep gaas evenwijdig met het boekblok zo in de boekbinderslijm, dat aan onder- en bovenkant van het boekblok een paar millimeter vrij blijven. Doe nog wat boekbinderslijm over het gaas om het goed te doordrenken, maar zorg dat de vrijhangende delen nog niet met boekbinderslijm worden ingesmeerd. (Afb. 3, p. 44) 12. Neem het met gaas bekleefde boekblok voorzichtig uit de bankschroef, vouw bakpapier rond de ingelijmde rug zodat je de lijm niet aanraakt terwijl je de loshangende stukken gaas tegen het boekblok aandrukt, klem de rug tussen de twee plankjes en zet het blok terug in de bankschroef. De rug moet stevig aangeklemd worden. 13. Laat een nacht drogen 14. Kleef de vrij hangende stukken gaas één voor één aan beide kanten me boekbinderslijm vast op de schutbladen. Als je zou knoeien met de lijm dan kun je de overtollige lijm weghalen met een vochtige doek. Doe dit wel meteen, want als de lijm droogt dan lukt dit niet meer. Zet kwasten altijd onmiddellijk in het water, dan blijven ze zacht.

Suggesties voor de leerkracht De opdracht kan na deze stappen uitgebreid worden met een leeslintje en een kapitaalband. Een kapitaalband is een reepje katoen dat aan één zijde met een geborduurd randje is afgezoomd. Het voorkomt dat er stof tussen de rug en de boekband komt.

OPDRACHT (vervolg) Een zijden leeslintje als bladwijzer Het volgende heb je nodig: · een stukje zijden leeslint even lang als de hoogte van het boek plus 5 cm (te vinden in iedere speciaalzaak voor tekenbenodigdheden) · boekbinderslijm · een lijmkwast Je werkt op de volgende manier: 1. Maak aan de onderzijde van het lint een knoopje tegen het uitrafelen. 2. Lijm de bovenzijde over een lengte van twee centimeter vast aan de bovenkant van de rug van het boek. 3. Laat het drogen.


42

OPDRACHT (vervolg) Een kapitaalband Het volgende heb je nodig: · een stukje zijden leeslint even lang als de hoogte van het boek plus 5 cm (te vinden in iedere speciaalzaak voor tekenbenodigdheden) · boekbinderslijm · een lijmkwast Je werkt op de volgende manier: 1. Knip een stukje kapitaalband dat even breed is als de rug van je pocketboek. 2. Lijm de kapitaalband aan de bovenkant van de rug vast zodat alleen het geborduurde randje boven het boekblok uitsteekt. De omslag 1. Meet nauwkeurig de hoogte en breedte van het boekblok en de breedte van de rug en schrijf deze maten op. 2. Teken op het dunste karton (200 g/m2) een rechthoek met de exacte maat van de rug van het boekblok. 3. Snijd deze strook (het rugkarton) uit. 4. Teken op het passe-partout karton (240 g/m2) een rechthoek met de exacte maat van de hoogte en de breedte van het boekblok. Snij er een tweede voor de achterzijde. Deze 2 delen worden de platten genoemd. (Afb. 4, p. 44) 5. Leg het boekbinderslinnen met de achterzijde naar boven. Leg hierop, evenwijdig met de draad van het boekbinderslinnen, de twee platten met het rugkarton middenin. Laat een ruimte van ongeveer 3 mm tussen de platten en het rugkarton. Zie onderstaande tekening. Deze ruimte vormt de kneep van de kaft. 6. Teken op de achterkant van het boekbinderslinnen een rechthoek die rondom 1,5 cm breder is dan de opgenomen oppervlakte van de 2 platten + het rugkarton. Snijd de rechthoek uit. (Afb. 5, p. 44)

7. Knip de vier hoeken van de rechthoek boekbinderslinnen zo af dat je 2 mm over houdt aan de punten van de platten. (Afb. 6, p. 44) 8. Lijm alle linnen randen met boekbinderslijm vast op het karton en druk goed op de hoeken. Ga met het vouwbeen of de haakpen door de kepen die langs de rug lopen. Het resultaat ziet er uit als de tekening hieronder. De omslag wordt nadien bevestigd aan het boekblok. (Afb. 7, p. 45)

De omslag 1. Leg minimum 8 vellen kladpapier binnen handbereik. 2. Vouw de omslag om het boekblok heen. Laat een beetje ruimte tussen het boekblok en de rug van de omslag. 3. Klap de omslag open zonder het boekblok van zijn plaats te verschuiven. Steek een vel kladpapier tussen het dubbelgevouwen schutblad. 4. Strijk de bovenkant van het schutblad met stijfsellijm in. (Het papier gaat krullen.) Zet de toppen van je vingers op het papier. Strijk de lijm vanuit het midden naar buiten en zorg er voor dat ook de randen van het schutblad goed zijn ingelijmd. 5. Voorkom met je ene hand dat het papier weg krult, en duw met je andere hand de omslag op het ingelijmde schutblad. 6. Haal het kladpapier, waar ook lijm is op terecht gekomen, tussen de schutbladen uit en gooi het weg. 7. Draai het boek om zodat het vastgelijmde deel op de tafel ligt, zonder dat het boekblok en de omslag ten opzichte van elkaar verschuiven. 8. Til de bovenste flap van de omslag en het boekblok voorzichtig naar je toe en leg een vel kladpapier op het ingelijmde schutblad. Druk met je handen het ingelijmde schutblad goed aan en strijk eventuele luchtblazen weg. (Het met stijfsel ingesmeerde schutblad is nog los te maken en/of te verschuiven.)


43

OPDRACHT (vervolg) 9. Als alles netjes op zijn plaats zit, leg je een schoon vel kladpapier tussen de schutbladen om te voorkomen dat de vellen aan elkaar gaan plakken. Laat goed drogen. 10. Lijm op dezelfde wijze het andere schutblad vast aan de omslag. Geef genoeg ruimte aan beide kanten zodat het boek goed open blijft liggen. 11. Ga met het vouwbeen nog even langs de “kneepjes”.

3 mm

1,5 cm

rugkarton

plat 2

1,5 cm

1,5 cm

2.

plat 1

1,5 cm

5.

Het boekblok

1,5 cm

1,5 cm 1,5 cm

1.

1,5 cm oversteek

1,5 cm

3 mm

6.

2 mm

Het schutblad

+2 cm

3.

+2 cm

Het boekblok met gaas

7.

Een kneep

4.

De 2 platten


44

Een bedrijfsbezoek in de Printmedia industrie of de papieren kartonverwerkende industrie Via de communicatieve en manuele opdrachten krijgen de leerlingen een introductie in de wereld van de Printmedia sector en de papieren kartonverwerkende nijverheid. Om er echt kennis mee te maken, is een bedrijfsbezoek echter onontbeerlijk. Pas dan komen de verschillende beroepen tot leven, worden de machines reëel en rollen de drukwerken van de persen. Ook hier zijn verschillende formules mogelijk: een daguitstap kan helemaal in het teken staan van deze wereld! Daarom werd naast een bedrijfsbezoek, ook een wandelopdracht en een museumbezoek opgenomen.


45

1. Een bezoek voorbereiden en nabespreken OPDRACHT 32 Een bedrijfsbezoek Doelstellingen 1. De leerlingen zijn nieuwsgierig naar wat ze in het bedrijf zullen zien. 2. De leerlingen zoeken de reisweg op met een routeplanner. 3. De leerlingen situeren het bedrijf ten opzichte van andere bedrijven in de regio aan de hand van de regionale gouden gids. 4. De leerlingen gaan na of het bedrijf een website heeft en wat die te bieden heeft. 5. De leerlingen gaan na waar je op let als je een bedrijf bezoekt met als doel een opleiding kiezen. 6. De leerlingen gedragen zich correct tegenover het personeel (geen kauwgom, niet roepen, geen dialect,...) 7. De leerlingen nemen geïnteresseerd deel aan het bedrijfsbezoek. 8. De leerlingen vragen gepast om restanten en stalen. 9. De leerlingen formuleren voor zichzelf twee vragen waarop ze graag een antwoord zouden willen krijgen. 10. De leerlingen zeggen op een gepaste wijze een dankwoordje. 11. De leerlingen reflecteren individueel én in groep over het bedrijfsbezoek in functie van de algemene doelstelling: opleidingskeuze. Suggesties voor de leerkracht In een klasgesprek kadert de leerkracht het bedrijfsbezoek in de opleidingskeuze. Dat is de algemene invalshoek. Met de leerlingen wordt in het gesprek nagegaan waar je op let als je een bedrijf bezoekt vanuit die optiek. De volgende aspecten kunnen daarbij een rol spelen: · het product dat gemaakt wordt · het productieproces ‘van grondstof tot product’ · het machinepark en de infrastructuur · de aard van het arbeidsproces, de verschillende taken · de gevraagde opleiding · veiligheid en milieu · leeftijd en geslacht van de werknemers · organisatie van het werk: ploegenwerk of niet De leerlingen kiezen zelf een aandachtspunt en formuleren daarover 2 vragen. Zo ontstaat een vragenlijst voor de nabespreking. Aangezien groepsdruk een grote rol speelt tussen 12 en 14 jaar, is bij de nabespreking een individueel moment aangewezen. Pas nadien volgt de klasbespreking. Suggesties voor de vragenlijst voor de nabespreking · Naam, adres, telefoonnummer, e-mailadres en website van het bedrijf? · Waarover was je verbaasd? · Welke apparatuur, welke machines worden er gebruikt? · Welke activiteiten voeren de werknemers uit? · Hoeveel vrouwen werken er? Hoeveel mannen? · Wat is hun afgewerkt product? · Wat heb je gezien/gehoord dat je al wist? · Zou je wel/niet in dit bedrijf willen werken? · Is er ploegenwerk, nachtwerk? · Welke taken zie je wel zitten? Welke niet? Waarom? · Welke veiligheids- en milieumaatregelen heb je opgemerkt? · Welk advies zou je de directeur van dit bedrijf willen geven? · Welke producten kom je in je dagelijks leven tegen?


46

OPDRACHT 33 Een museumbezoek Mogelijke museumbestemmingen Nationaal Museum van het Papier, Malmedy groepsbezoeken tel. 080 337 058 (De Heer Thierry Lambert) www.malmedy.be/nl/Tourisme/A-visiter/musees/musee-du-papier.html Museum Plantin-Moretus, Antwerpen educatief programma: museJA!, mail: [email protected] www.plantin-moretus.be Bedrijfsmuseum Drukkerij Strobbe Kasteelstraat 1 8870 Izegem tel. 051 33 32 11 fax 051 31 33 42 Rijke verzameling drukkerijmachines en werktuigen, vooral i.v.m. administratief drukwerk en de toepassing daarvan - te bezichtigen na aanvraag Dagbladmuseum Abraham Verhoevenhuis Kapelstraat 61-63 2660 Hoboken tel. 03 887 01 78 mail: [email protected] www.dagbladmuseum.be Geschiedenis van het schrijven, het drukken en de dagbladpers, in het huis waar Abraham Verhoeven in 1605 de eerste krant drukte Nationaal Museum van de Speelkaart Druivenstraat 18 2300 Turnhout tel. 014 41 56 21 fax 014 41 43 24 mail: [email protected] www.turnhout.be/speelkaartmuseum Speelkaarten: gebruik, vervaardiging, geschiedenis, drukpersen, stoommachine Economuseum voor papier, karton en aandrijftechnieken Papiermolen van Herisem, Kartonfabriek Winderickx, Alsemberg Fabriekstraat 20, 1652 Beersel (Alsemberg) tel. 02 381 07 70 fax 02 381 08 08 mail: [email protected] of [email protected] www.herisem.be Geschiedenis van de papieren kartonproductie, werkende stoommachine, gevestigd in 16de eeuwse papiermolen en 19de eeuwse kartonfabriek, zelf papierscheppen, papierrecyclage, … Ook nog… www.historischedrukkerij.be (Turnhout) www.drukmuseum.nl (Maastricht)


47

OPDRACHT 34 Een wandelopdracht Doelstellingen 1. De leerlingen ontdekken het grote aanbod en de variatie aan bedrukt materiaal in het straatbeeld.

OPDRACHT 1. Loop een straat af met een plan van de straat (aan de hand van de huisnummers, de namen van de winkels ....). Duid aan welk drukwerk je tegenkomt, op welk materiaal. 2. Onderlijn die voorwerpen waarvan vorm en/of kleur vastligt. Waarom is dat zo?

Suggesties voor de leerkracht Verkeersborden, pictogrammen,...


48

OPDRACHT 35 Afsluiting Doelstellingen 1 De leerlingen kunnen op een gepaste wijze hun dank uiten. 2 De leerlingen kunnen een keuze maken.

SUGGESTIES Aangezien de printmedia sector en papieren kartonverwerkende industrie een creatief aspect in zich houden, kan de verwerking ook ‘creatief’ gebeuren, aan de hand van een klassikale collage, een paneel voor een ouderavond of een opendeurdag, … een opdracht uit de docentenmap … Een collage (waarin de verkregen stalen en restanten van een bedrijf verwerkt werden) kan ook als bedanking naar het bedrijf gestuurd worden. Met een computerprogramma een bedanking maken, kan ook.


49

2. Enkele interessante websites http://www.aalst.be/?siteid=13&artikelid=2641 Een voorstelling van Dirk Martens uit Aalst www.papierinfo.nl www.procartonbelgium.com PRO CARTON is de Europese Vereniging voor vouwkarton- en vouwdoosproducenten. De organisatie werd opgericht in 1988 teneinde informatie te verstrekken over vouwkarton als verpakkingsmateriaal. Op de website van PRO CARTON België vindt u algemene informatie over het productieproces van vouwkarton, het duurzaam grondstoffenbeheer en -gebruik, de functionele eigenschappen van een vouwdoosverpakking en de recyclage na gebruik. www.febelgra.be Informatie over de grafische sector www.grafoc.be Informatie over de printmedia sector en het grafisch onderwijs www.paperchainforum.org www.fetra.be Informatie over de papieren kartonverwerkende nijverheid www.beroepenhuis.be Jongeren van 11 tot 14 jaar ontdekken beroepen en info over studierichtingen www.durvers.be Interactief kennis maken met soms onbekende beroepen


50

3. Woordverklaringen De letterproef: een drukwerk, meestal een boek, waarin alle letters in verschillende grootten zijn afgedrukt waarover een zetterij beschikt, een catalogus van letters Proefdruk: een drukwerk dat de definitieve oplagedruk vooraf gaat, gebruikt als controle voor kleur en kwaliteit Drukkleur: een specifieke (soms uitgedrukt in waarden), opgegeven kleur volgens ontwerp. Kleurcorrectie: kleuraanpassingen na de proefdruk Correctieteken: teken gebruikt ter aanduiding van typfouten op een kopij Vlakdruk: druktechniek waarbij de drukkende en niet-drukkende delen van de drukvorm op dezelfde hoogte liggen, b.v. offset Schermkleuren: kleuren die weergegeven worden op een scherm (opgebouwd in RGB). Deze kleuren komen niet altijd overeen met de kleuren die gedrukt worden. Druklijn: punt waar de drukvorm/cylinder het te bedrukken papier raakt Lijnraster: een rasterstructuur gebruikt om kleurvlakken om te zetten naar drukwerk (veredelde vorm van arceren) Lijnraster

Puntraster

Rasterstand: de hoek/richting waaronder een raster gedrukt wordt

Standvel: montageschema dat de plaatsing van de pagina ‘s aanduidt Velindeling: geeft aan hoe de verschillende montageonderdelen (pagina ‘s) moeten gemonteerd worden op één groot vel zowel voor gevouwen alsook ongevouwen werk. Het is het bouwplan voor de drukvormmontage en bepaalt hoe het gedrukte vel er zal uitzien.


51

Docentenmap De grafische industrie. Indrukwekkend.

VOUWSCHEMA

PAK & GO Project Anders Kiezen & Grafische Opleidingen

Bijlagen

KLEUR

KREUKVASTHEID

SCHEURVASTHEID IN LENGTE EN BREEDTE MAT/BLINKEND

Project Anders Kiezen & Grafische Opleidingen

PAK & GO

GEUR

PAPIERONDERZOEK

De grafische industrie. Indrukwekkend.

REKBAARHEID

VERFPROEF

SCHRIJFPROEF

WATERMERK

DOEL

Bijlagen

Docentenmap

Opmaak schema achterzijde A4-blad

EEN MINI-BOEKJE IN EEN DOOSJE, FEESTELIJK VERPAKT


10 mm

3 mm

Docentenmap

Docentenmap De grafische industrie. Indrukwekkend.

VOUWSCHEMA 2 1. Leg de zijde van je A4-blad die het paginanummer 2 bevat leesbaar naar je toe.

2. Vouw het blad doormidden zodat de linker helft van je blad op de rechter helft komt te liggen.

4. Vouw nogmaals van links naar rechts en plaats twee nietjes in het midden van je verkregen katern.

PAK & GO Project Anders Kiezen & Grafische Opleidingen

3. Vouw je blad nog eens doormidden zodat de bovenste helft op de onderste helft komt te liggen.

CONTOUREN VAN HET DOOSJE

kleur

papier

werk

druk

teken

druk

werk

papier

kleur

letter


PAK & GO

letter

druk

MAAK JE EIGEN DOMINOSPEL


vlak

zeef

correctie

proef

vlak

zeef

correctie

proef

druk

druk

teken

druk

Bijlagen

Docentenmap

spiegel

kleuren

papier

blad

scherm

zijde

papier

kleuren

spiegel

pers


PAK & GO

pers

druk


formaat

druk

beeld

bureau

formaat

druk

beeld

bureau

A3

zijde

scherm

blad

Bijlagen

Docentenmap

druk

stand

folie

raster

stand

druk

blad


PAK & GO

blad

420 x 297 mm


vel

lijn

goud

vel

lijn

goud

indeling

raster

folie

Bijlagen

Docentenmap

VOORWOORD. Aan de gebruikers van de PAK & GO-docentenmap, veel werkgenot

Recommend Documents