Voorwoord 1. Voorwoord

Voorwoord 

1 

Voorwoord  Naar aanleiding van vele PHP gerelateerde vragen en het ontbreken van een duidelijke on‐line  Nederlandse beginnershandleiding, heb ik in december 2007 besloten om zo’n handleiding zelf te  schrijven. Deze handleiding is sinds januari 2008 op mijn website te vinden.  In eerste instantie was het de bedoeling om deze handleiding enkel online te publiceren. Vele  positieve reacties en de vraag of er ook nog een printbare versie van deze handleiding zou komen,  hebben mij doen besluiten om hem ook in boekvorm uit te geven.   Inspiraties voor de inhoud en opbouw van deze handleiding heb ik voornamelijk opgedaan aan de  hand van bestaande handleidingen van onder ander Arjen Kapteijn en Robert Deiman. Met deze  informatie ben ik verder aan de slag gegaan en heb deze verder uitgebreid en dit is het uiteindelijke  resultaat.  Ik wens je veel succes met het lezen van deze handleiding en waarschijnlijk je eerste stappen als PHP  programmeur.    Joren de Wit. 

2   

 

PHP Beginnershandleiding 

Inhoudsopgave 

3 

Inhoudsopgave  VOORWOORD .......................................................................................................................................................... 1  1.  INLEIDING ........................................................................................................................................................ 5  Wat is PHP? ................................................................................................................................................................................. 5  Voorkennis................................................................................................................................................................................... 5  Wat heb ik nodig?..................................................................................................................................................................... 5  2.  MIJN EERSTE PHP SCRIPT ........................................................................................................................... 6  Ons eerste PHP bestand ......................................................................................................................................................... 6  Alternatieve open en sluittags........................................................................................................................................... 7  Echo ................................................................................................................................................................................................ 7  3.  VARIABELEN.................................................................................................................................................... 8  Aanmaken van variabelen.................................................................................................................................................... 8  Verschillende typen variabelen .......................................................................................................................................... 8  Commentaar ............................................................................................................................................................................... 8  Naamgeving................................................................................................................................................................................ 9  Variabelen buiten quotes ...................................................................................................................................................... 9  Rekenen met variabelen ......................................................................................................................................................10  4.  STATEMENTS ................................................................................................................................................ 11  If/else statements ...................................................................................................................................................................11  Switch statement ....................................................................................................................................................................13  5.  LOOPS .............................................................................................................................................................. 15  While ............................................................................................................................................................................................15  For .................................................................................................................................................................................................15  6.  ARRAYS ........................................................................................................................................................... 17  Het aanmaken van een array............................................................................................................................................17  ENKELVOUDIGE ARRAYS ...........................................................................................................................................................17  Uitlezen van waarden uit een array...............................................................................................................................18  Foreach loop .............................................................................................................................................................................18  Het toevoegen van waarden aan een array................................................................................................................20  Associatieve arrays ................................................................................................................................................................20  MULTIDIMENSIONALE ARRAYS ................................................................................................................................................21  Aanmaken ..................................................................................................................................................................................21  Uitlezen .......................................................................................................................................................................................22  Toevoegen..................................................................................................................................................................................23  7.  FUNCTIES ........................................................................................................................................................ 25  Zelf functies schrijven ...........................................................................................................................................................25  Functies zonder parameters..............................................................................................................................................25  Functies met parameters ....................................................................................................................................................26  Meer functies... .........................................................................................................................................................................26  Een controle functie...............................................................................................................................................................27  Optionele parameters: BTW? ............................................................................................................................................28  8.  FORMULIEREN .............................................................................................................................................. 30  DE HTML CODE .........................................................................................................................................................................30  VERWERKING VAN HET FORMULIER: DE CODE .....................................................................................................................30  VERWERKING VAN HET FORMULIER: DE UITLEG ..................................................................................................................32  1. Controleren of een formulier gepost is .....................................................................................................................32  2. Controleren of de vereiste velden ingevuld zijn....................................................................................................32  3. Eventuele andere controles op de velden uitvoeren ...........................................................................................33  4. Geen errors? Gegevens verwerken..............................................................................................................................33  5. Wel errors? Fouten weergeven en terug naar formulier..................................................................................33  UITBREIDEN VAN HET FORMULIER .........................................................................................................................................34 

4   

 

PHP Beginnershandleiding 

VERWERKING VAN HET UITGEBREIDE FORMULIER ............................................................................................................. 35  9.  SUPERGLOBALS ............................................................................................................................................38  $_GET.......................................................................................................................................................................................... 38  $_POST ....................................................................................................................................................................................... 39  $_FILES ...................................................................................................................................................................................... 39  $_SERVER ................................................................................................................................................................................. 40  $_SESSION ................................................................................................................................................................................ 41  $_COOKIE.................................................................................................................................................................................. 41  Cookies aanmaken ................................................................................................................................................................. 42  Uitlezen van de cookie..........................................................................................................................................................42  $_REQUEST .............................................................................................................................................................................. 42  10.  SESSIES NADER BEKEKEN: EEN EERSTE LOGINSCRIPT.................................................................43  DE HTML CODE ......................................................................................................................................................................... 43  HET PHP SCRIPT ....................................................................................................................................................................... 43  DE BEVEILIGDE PAGINA ............................................................................................................................................................ 46  11.  NETJES SCRIPTEN ......................................................................................................................................47  INSPRINGEN ................................................................................................................................................................................ 47  COMMENTAAR ............................................................................................................................................................................ 49  12.  DEBUGGEN: HET OPLOSSEN VAN PHP FOUTEN...............................................................................50  Regels toegevoegd maar geen fouten te zien?...........................................................................................................50  DEBUGGEN .................................................................................................................................................................................. 50  Parse error ................................................................................................................................................................................51  Undefined variable ................................................................................................................................................................51  Undefined index ......................................................................................................................................................................52  Parse errors: unexpected $end .........................................................................................................................................53  Header already sent ..............................................................................................................................................................53  Ik krijg niets te zien? .............................................................................................................................................................54     

1. Inleiding 

5 

1. Inleiding  Welkom bij deze PHP beginners handleiding waarin ik de basis van het programmeren in PHP zal  uitleggen. Met deze handleiding zal ik proberen om je, aan de hand van vele voorbeelden, een  degelijke basiskennis van het gebruik van PHP te geven. Met deze basiskennis kun je daarna zelf aan  de slag en je storten op het programmeren van mooie applicaties en websites.  Wat is PHP?  PHP is een programmeertaal die voornamelijk gebruikt wordt voor het bouwen van dynamische  websites. De eerste versie van deze scripttaal verscheen in 1995 en de afkorting stond toen voor  'Personal Home Page tool'. Tegenwoordig wordt deze afkorting eigenlijk niet meer gebruikt en zien  we enkel nog de omschrijving 'PHP: Hypertext Preprocessor' als we zouden zoeken naar de  betekenis van PHP.  Deze omschrijving is dan ook een stuk toepasselijker aangezien PHP in veel meer toepassingen  gebruikt wordt dan enkel persoonlijke webpagina’s. De term 'hypertext preprocessor' geeft aan waar  PHP in de meeste gevallen voor gebruikt wordt: het verwerken van gegevens tot hypertext (HTML).  PHP is een server‐side scripttaal en wordt door de webserver uitgevoerd, in tegenstelling tot  bijvoorbeeld HTML, CSS en Javascript, talen die door de browser geïnterpreteerd of uitgevoerd  worden. Dit betekent dus ook dat PHP uitgevoerd wordt voordat er iets door de browser gedaan  wordt, hetgeen ons in staat stelt om dynamisch HTML te genereren en naar de browser te sturen.  Voorkennis  Bij het lezen van deze handleiding is het makkelijke als je enige kennis van het bouwen van websites  en het gebruik van HTML hebt. Zoals je merkt zijn er nu al wat termen gevallen, die je wellicht  bekend voorkomen. Om deze handleiding te kunnen volgen is het bezit van deze kennis echter niet  noodzakelijk.  Wat heb ik nodig?  Zoals gezegd is PHP een server‐side scripttaal. Je moet dus beschikking hebben over een webserver  met PHP ondersteuning. Veel gratis webhosts ondersteunen geen PHP en ook op de webruimte die je  van je provider krijgt, is PHP vaak niet beschikbaar.  Ikzelf raad aan om een webserver op je eigen PC te installeren en deze server te gebruiken om je PHP  scripts te testen. Een compleet pakket voor Windows met daarin een webserver, PHP en een  database server is WAMP1. Dit pakket is zeer eenvoudig te installeren en bevat alles wat je in deze  handleiding nodig zult hebben. Alternatieven voor Mac OS X en Linux zijn respectievelijk MAMP en  XAMPP.  Tenslotte heb je een goede editor nodig. Omdat het schrijven van PHP nogal nauw luistert en er dus  eenvoudig foutjes in je scripts kunnen sluipen, is het gebruik van een goede editor noodzakelijk om  deze foutjes snel op te kunnen sporen. Een voorbeeld van een goede gratis editor is Eclipse PDT2.  Zo, nu weten we een klein beetje wat PHP is en doet. Laten we snel beginnen met het eigenlijke  werk...

                                                              1 ‘Windows Apache MySQL PHP’, download: http://www.wampserver.com  2 Download: http://www.eclipse.org/pdt 

6   

 

PHP Beginnershandleiding 

2. Mijn eerste PHP script  Zoals we in de inleiding hebben kunnen lezen, is PHP een server‐side scripttaal. Dit houdt in dat de  PHP code door de server verwerkt (geparsed) moet worden waarna een eventuele uitkomst naar de  browser gestuurd wordt. Standaard is de webserver zo ingesteld dat bestanden, die eindigen op de  extensie .php, door de server als PHP script geparsed worden.  Zo'n .php bestand hoeft niet alleen PHP code te bevatten, er kan net zo goed HTML, CSS en Javascript  in voorkomen. We zullen de server dus duidelijk moeten maken welke delen PHP code bevatten en  welke delen dus door de server verwerkt moeten worden. Dit kunnen we aangeven met behulp van  de php tags:  Code  1. 2. 3.

Alle code die we tussen deze twee tags plaatsen, wordt door de server geparsed en tussen deze twee  tags is het dus mogelijk om op een of andere manier HTML te genereren. Het grote voordeel hiervan  is dat we een mogelijkheid krijgen om op een dynamische manier HTML code uit te spugen. Dat de  code geparsed wordt door de server en deze alleen HTML uitspuugt, is tevens de reden dat je nooit  PHP code in de bron van een pagina tegen zult komen. Deze is immers allemaal door de server  omgezet.  Ons eerste PHP bestand  Laten we eens kijken naar een voorbeeld van een PHP bestand:   Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Mijn eerste php script!

Bovenstaande code is een voorbeeld van hoe een webpagina opgebouwd wordt. Zoals je wellicht al  wist bestaat een HTML pagina altijd uit ,  en  tags. In de  tag hebben we  nu een stukje PHP, dat de tekst 'Hello World!' op het scherm zet, staan.  Kopieer de code naar een leeg document in je editor en sla het op als bijvoorbeeld index.php. Open  de pagina vervolgens in je webbrowser en je zult het volgende resultaat zien:  Output  Hello World! 

In het voorbeeld zien we dat we 'echo' in PHP kunnen gebruiken om HTML naar de browser te  sturen. Alles wat we tussen de  tags in de HTML code echoën, zal dan ook op het scherm  weergegeven worden. De gebruikte HTML code in de pagina zorgt ervoor dat de browser begrijpt  wat hij weer moet geven. Het volgende voorbeeld waarin enkel HTML gebruikt wordt, zal precies  dezelfde output geven: 

2. Mijn eerste PHP script 

7 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Mijn eerste php script! Hello World!

Misschien zul je je nu afvragen wat nou het nut van PHP is, maar dat zal later in deze handleiding  blijken. Even geduld nog.  Dit waren de eerste maar tevens ook de laatste voorbeelden waarin ik zoveel HTML code zal  gebruiken. Om de voorbeelden duidelijk en overzichtelijk te houden, zal ik vanaf nu enkel de PHP  code gebruiken. Vergeet echter niet dat in de uiteindelijke webpagina de HTML wel aanwezig moet  zijn!  Alternatieve open en sluittags  In plaats van de uitgebreide  tags, zouden we ook  kunnen gebruiken. Het gebruik  van deze zogenaamde 'shorttags' is echter niet aan te raden omdat deze instelling lang niet op alle  servers aan staat en deze servers PHP code tussen shorttags niet als dusdanig herkennen. Wij  gebruiken daarom netjes de volledige open‐ en sluittags.  Echo  In het eerste voorbeeld hebben we gebruik gemaakt van een echo om tekst op het scherm te zetten.  We zien dat de echo gevolgd wordt door een stukje tekst tussen twee enkele quotes (') en dat de  regel afgesloten wordt met een punt‐komma (;). Dit is de standaard manier waarop een regel in PHP  afgesloten wordt.

8   

 

PHP Beginnershandleiding 

3. Variabelen  Variabelen kunnen we gebruiken om tijdelijk gegevens in op te slaan. Deze gegevens kunnen  bijvoorbeeld bestaan uit getallen (integers) of stukken tekst (strings), maar kunnen bijvoorbeeld ook  waar/niet waar gegevens (booleans) of een reeks gegevens (array) bevatten. Eigenlijk alles wat we  in PHP kunnen aanmaken, kunnen we in een variabele zetten.  Aanmaken van variabelen  Het aanmaken van een variabele, ook wel declareren genaamd, doe je door een dollarteken ($)  gevolgd door een zelf gekozen naam te tikken. Met het is‐gelijk‐aan (=) teken kunnen we vervolgens  een waarde aan de variabele toekennen. Tenslotte sluiten we de regel weer af met een punt‐komma  zoals dat bij elke PHP regel hoort.  Code  1. 2. 3. 4.

  In dit stukje code declareren we de variabele $tekst en kennen er de waarde 'Hello World!' aan toe.  Vervolgens gebruiken we een echo om de inhoud van $tekst op het scherm te zetten. De output is als  volgt:  Output  Hello World! 

Verschillende typen variabelen  Zoals ik al eerder vermelde, kunnen we werkelijk alles binnen PHP opslaan in een variabele.  Afhankelijk van de inhoud hoort een variabele tot een bepaald type. Enkele voorbeelden:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

Dit zijn enkele voorbeelden van verschillende typen variabelen. De eerste variabele $tekst hebben  we al eerder gezien en bevat een string. Als je getallen in een variabele opslaat, zijn het integers als  het gehele getallen betreft en floats als je het over decimale getallen hebt. Een variabele die aangeeft  of iets waar of niet waar is, noem je een boolean. Een type variabele die nog niet in dit voorbeeld  staat, is de array. Over deze variabele komen we later in deze handleiding nog te spreken.  Zoals we zien wordt een string in PHP altijd tussen enkele quotes geplaatst. Bij een integer, float of  boolean gebruiken we geen quotes.  Commentaar  Iets anders dat we in bovenstaand voorbeeld zien zijn de stukjes die vooraf gegaan worden door een  dubbele slash (//). Dit is de manier waarop we commentaar bij de code kunnen zetten. Er zijn drie  mogelijke manieren: 

3. Variabelen 

9 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Het aanbrengen van commentaar in je code heeft een aantal doelen. Allereerst gebruik je het zodat  anderen, die je code lezen, begrijpen wat bepaalde delen uit je code doen. Daarnaast is het ook voor  jezelf handig als je na een paar maanden je code weer wilt aanpassen en je niet precies meer weet  wat je nu gedaan had. Het commentaar kan dan een hoop verduidelijken.  Tenslotte kun je commentaar gebruiken om tijdens het debuggen van je script een bepaald deel van  de code niet uit te voeren. Commentaar wordt namelijk niet geparsed door de webserver.  Naamgeving  Naamgeving van variabelen is belangrijk. Probeer altijd een naam te kiezen die iets over de inhoud  van een variabele zegt. Een variabele als $tekst zegt natuurlijk weinig over de inhoud, dus je hebt  geen idee wat erin staat. Geldige variabele namen beginnen met een letter (a‐z) of underscore (_) en  bevatten verder enkel letters, cijfers of underscores.   Een goede manier van naamgeven is bijvoorbeeld $sWelkomstTekst. Hierin geeft de eerste 's' aan dat  het een string betreft en de rest van de naam geeft informatie over de inhoud.   Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

Dit is de manier die ik in de rest van de handleiding zal hanteren.  Variabelen buiten quotes  Bovenstaand voorbeeld laat zien hoe we een enkele variabele kunnen echoën. Maar het zal vaak  genoeg voorkomen dat je een variabele in een deel van een string wilt echoën of dat je meerdere  variabelen achter elkaar wilt echoën.  Nu weten we dat strings altijd tussen enkele quotes moeten staan, maar als we de variabele ook  tussen de quotes zetten, gaat het niet helemaal goed. Een variabele tussen enkele quotes wordt  namelijk niet geparsed, de naam van de variabele wordt in dat geval weergegeven. Dat is de reden  dat we variabelen altijd 'buiten quotes halen'.  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

'; // FOUT echo 'Dit is de welkomsttekst: '.$sWelkomstTekst.'
'; // GOED ?>

Output  Dit is de welkomsttekst: $sWelkomstTekst  Dit is de welkomsttekst: Hello World! 

Het blijkt dat de eerste echo niet helemaal goed gegaan is. In plaats van de inhoud van de variabele  wordt nu de naam weergegeven. De oplossing wordt zoals gezegd ook wel het 'variabele buiten 

10    

 

PHP Beginnershandleiding 

quotes halen' genoemd. Dit doen we door de string tijdelijk af te sluiten met een enkele quote.  Vervolgens kunnen we de variabele er aan vast plakken met het concatenatieteken (.) om daarna  wederom een concatenatieteken te gebruiken en verder te gaan met de string die we echoën.  Ditzelfde principe kun je gebruiken om meerdere variabelen achter elkaar weer te geven:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

'; echo $x.$y.$z; ?>

Output  Joren de Wit  123 

Eerst hebben we $sVoornaam en $sAchternaam met een spatie ertussen samengevoegd tot $sNaam.  Daarna hebben we de verschillende variabelen $x, $y en $z geëchoed.  Rekenen met variabelen  We hebben al gezien dat we variabelen kunnen echoën, maar dat is niet het enige. Het rekenen met  variabelen in PHP is iets dat we veelvuldig zullen gebruiken. Enkele voorbeelden:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

'; $fBtw = $fSubtotaal * 0.19; $fTotaal = $fSubtotaal + $fBtw; echo 'Totaal: '.$fTotaal; ?>

Output  Subtotaal: 99.5  Totaal: 118.405 

Andere operators die je kunt gebruiken om berekeningen uit te voeren zijn de ‐ voor het aftrekken  van twee waarden en de / om twee waarden op elkaar te delen. Een volledig overzicht met alle  rekenkundige operators vind je op php.net1.

                                                              1 Zie http://www.php.net/operators, onder ‘arithmic operators’ 

4. Statements 

11 

4. Statements  Nu we een beetje weten hoe we met variabelen in PHP kunnen werken, is het tijd om iets verder te  kijken. Alles dat we tot nu toe gezien hebben, zouden we in principe ook nog met simpele HTML code  kunnen bereiken. Laten we nu eens wat dieper ingaan op een van de dynamische aspecten van PHP.  If/else statements  Statement is het Engels voor 'voorwaarde' en wordt zeer veel in PHP scripts gebruikt. Met PHP is het  mogelijk om verschillende acties uit te voeren afhankelijk van de uitkomst van een bepaalde  voorwaarde. De meest simpele voorwaarde die we kunnen stellen is de vergelijking van twee  waarden. Zo zou je PHP bijvoorbeeld kunnen laten bepalen of een variabele groter of kleiner is dan 5  en afhankelijk daarvan een reactie geven.  De makkelijkste constructie waarin we zo'n statement op kunnen nemen is een if/else constructie.  De syntax ziet er als volgt uit:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

De constructie begint met een if en vervolgens de voorwaarde tussen haakjes erachter. Tussen  accolades {} volgt vervolgens het gedeelte dat uitgevoerd wordt als aan de vooraarde voldaan wordt.  De else, die overigens niet verplicht is, bevat een alternatieve actie die uitgevoerd wordt als niet aan  de voorwaarde voldaan wordt.  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

5) { echo $x.' is groter dan 5'; } else { echo $x.' is niet groter dan 5'; } ?>

Output  4 is niet groter dan 5 

Allereerst kennen we de waarde 4 aan de variabele $x toe. Vervolgens controleren we in het if‐ statement of de variabele $x groter is dan 5 en voeren afhankelijk van die uitkomst een actie uit. In  dit geval is dat een echo die de betreffende situatie omschrijft.  De if/else constructie uit het vorige voorbeeld kunnen we nog iets verder uitbreiden: 

12    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

5) { echo $x.' is groter dan 5'; } elseif($x == 5) { echo $x.' is precies 5'; } else { echo $x.' is niet groter dan 5'; } ?>

Output  5 is precies 5 

Op deze manier kunnen we een if/elseif/else constructie in theorie oneindig ver uitbreiden. Er zit  namelijk geen beperking op het aantal elseif statements.  Ook is het mogelijk om meerdere vergelijkingen in 1 statement op te nemen. Zo zouden we  bijvoorbeeld kunnen controleren of $x groter is dan 5 en $y kleiner is dan 10:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

5 && $y < 10) { echo '$x is groter dan 5 en $y is kleiner dan 10'; } ?>

Output  $x is groter dan 5 en $y is kleiner dan 10 

Met behulp van de && (AND) operator kunnen we dus controleren of aan beide vergelijkingen  voldaan wordt. De tegenhanger hiervan is de || (OR) operator waarmee je controleert of aan  minimaal 1 van de vergelijkingen voldaan wordt.  In voorgaande voorbeelden hebben we enkel gekeken of een bepaalde vergelijking waar is. We  kunnen ook het omgekeerde doen en kijken of een bepaalde vergelijking niet waar is: 

13 

4. Statements  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

5)) { echo $x.' is niet groter dan 5'; } else { echo $x.' is groter dan 5'; } ?>

Output  4 is niet groter dan 5 

Nu zien we dat het if‐statement een waarheid oplevert en dus uitgevoerd wordt. Het ! in het if‐ statement betekent dus eigenlijk: 'Als de volgende vergelijking niet waar is ...'.  Overigens zul je dit voorbeeldje niet vaak gebruiken om te controleren of iets niet groter is dan 5. Je  zult dan meestal namelijk controleren of iets kleiner dan of gelijk aan 5 is:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

Een overzicht met alle soorten operators is te vinden op php.net1.  Switch statement  Als je een hele lange lijst met elseif statements krijgt, zou je die kunnen vervangen door een  alternatieve constructie. Met een zogenaamd switch statement kun je een hele reeks voorwaarden  loslaten op een bepaalde variabele. Dat ziet er bijvoorbeeld zo uit:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

is gelijk aan 0'; is gelijk aan 1'; is gelijk aan 2'; voldoet niet aan een van de genoemde voorwaarden';

Output  $x is gelijk aan 1 

Met een switch statement kun je dus controleren welke waarde een variabele heeft. Je kunt net  zoveel cases aanmaken als je wilt. Hierin controleer je of de variabele aan een bepaalde waarde  voldoet. Achter de dubbele punt zet je vervolgens de code die je uit wilt voeren als de variabele aan                                                                1 Zie http://www.php.net/operators onder ‘comparison operators’ 

14    

 

PHP Beginnershandleiding 

de waarde in de case voldoet. Tenslotte sluit je de case af met een break. Gebruikelijk is het om ook  een default actie mee te geven aan het switch statement, welke uitgevoerd wordt als de variabele aan  geen van de cases voldoet.  Ingewikkeldere statements zijn echter ook mogelijk in een switch:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

10 : echo '$x is groter dan 10'; break; case $x == 10 : echo '$x is gelijk aan 10'; break; case $x < 10 : echo '$x is kleiner dan 10'; break; default : echo '$x voldoet niet aan een van de genoemde voorwaarden'; } ?>

Output  $x is gelijk aan 10 

Op deze manier kunnen we een switch statement zo ingewikkeld maken als we maar willen. De  keuze voor het gebruik van een switch statement hangt in de meeste gevallen af van de lengte van de  if/else constructie en de hoeveelheid code die per statement uitgevoerd wordt.  Bij veel statements en weinig code per statement, is een switch makkelijk. Maar naarmate de  hoeveelheid code toeneemt, is het waarschijnlijk weer overzichtelijker om toch met een if/else  constructie te werken. Tenslotte ben je met een if/else constructie een stuk flexibeler.

5. Loops 

15 

5. Loops  Een andere constructie waarbij het dynamische aspect van PHP naar voren komt, is de loop. Dit is  een constructie waarbij een bepaald stuk code herhaaldelijk uitgevoerd wordt tot aan een bepaald  statement wordt voldaan. Er zijn verschillende soorten loops die we kunnen gebruiken. Ik zal de  twee die het meest gebruikt worden, de while‐loop en de for‐loop, hier bespreken.  While  De syntax van de while‐loop ziet er als volgt uit:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

Zolang aan statement voldaan wordt, zal de code in de loop, die wederom tussen accolades {} staat,  telkens opnieuw uitgevoerd worden. Vaak wordt een while‐loop in combinatie met een tellertje  gebruikt, bijvoorbeeld om de getallen 1‐10 weer te geven:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Output  1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

De vertaling van dit stukje code is als volgt: 'Zolang $i kleiner dan of gelijk aan 10 is, echo $i en  verhoog de waarde van $i met 1'. De uitdrukking $i++ zorgt er dus voor dat de waarde van $i met 1  opgehoogd wordt. Merk op de variabele $i al aangemaakt moet zijn voordat de while‐loop begint,  anders zal PHP het niet slikken. Later in deze handleiding zullen we uitgebreidere constructies met  while‐loops zien.  For  Een tweede soort loop is de for‐loop. Hoewel deze eigenlijk precies hetzelfde doet, is de syntax iets  anders:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

In de beginconditie stel je de beginwaarden voor de loop in. Dit zou bijvoorbeeld het declareren van  de variabele $i kunnen zijn, zoals we dat ook voor de while loop deden. Het statement is hetzelfde als  bij de while‐loop en het increment gedeelte bepaalt wat er na elke loop met de variabelen uit de  beginconditie gebeurt.  Ook nu is het weer mogelijk om de getallen 1‐10 te genereren: 

16    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

Output  1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Deze constructie zou dezelfde vertaling hebben als het voorbeeld hiervoor, alleen zitten de  verschillende onderdelen op een andere plaats. Zo vormt $i = 1 de beginconditie, is het statement  hetzelfde als in de while‐loop en vormt $i++ het increment gedeelte.

17 

6. Arrays 

6. Arrays  Een type variabele dat we nog niet behandeld hebben zijn de arrays. Een array is een datastructuur  waarin een reeks gegevens opgeslagen is. Je kunt het zien als een variabele die meerdere waarden  bevat.  Een array bestaat uit één of meerdere rijen (entries) die allemaal een eigen sleutel, een indentificatie  middel, en een waarde hebben. Als je bij het declareren van een array geen sleutel meegeeft aan de  waarden, genereert PHP er zelf een. De eerste sleutel is dan 0, de tweede 1, enzovoort.  Het aanmaken van een array  Het declareren van een array gaat bijna hetzelfde als het declareren van een variabele. Alleen geven  we nu de variabele niet een normale waarde zoals een string of integer, maar kennen we een array  als waarde toe.  Code  1. 2. 3.

De array $aFruit (denk weer even aan de naamgeving van variabelen) bevat nu verschillende items.  Om te zien hoe deze array eruit ziet, kunnen we de volgende code gebruiken:  Code  1. 2. 3. 4.

'.print_r($aFruit, true).''; ?>

Output  Array ( [0] [1] [2] [3] )

=> => => =>

appel peer banaan kiwi

Die print_r() is een functie om de inhoud van een array weer te geven. Later in deze handleiding  zullen we dat nog terugzien, voor nu gebruiken we het gewoon.  We zien nu hoe de array $aFruit opgebouwd is. Tussen de blokhaken [] staat de sleutel en achter de  => de waarde. Omdat wij bij het declareren geen sleutels opgegeven hebben, heeft PHP die zelf  aangemaakt. Merk op dat de eerste sleutel van de array 0 is en niet 1 zoals je misschien zou  verwachten. 

Associatieve arrays  Een associatieve array is een array waarbij de sleutels strings zijn. Dit in tegenstelling tot de  numerieke array waarbij de sleutels integers zijn. Als we een associatieve array aan willen maken,  kunnen we dat op de volgende manier doen: 

18    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10, 'peer' => 0, 'banaan' => 4, 'kiwi' => 12 ); echo '<pre>'.print_r($aFruitAantallen, true).''; ?>

Output  Array ( [appel] => 10 [peer] => 0 [banaan] => 4 [kiwi] => 12 )

De array $aFruitAantallen heeft een iets andere indeling. De sleutels zijn nu de fruitsoorten en de  bijbehorende waarden geven de aantal van iedere soort. Hoe we deze array op een nette manier  kunnen uitlezen, zal ik zodadelijk laten zien.  Uitlezen van waarden uit een array  Om een enkele waarde uit een array uit te lezen, nemen we de variabelenaam van de array en  plaatsen we de gewenste sleutel in blokhaken erachter:  Code  1. 2. 3. 4.

Output  Een appel is lekker, een kiwi wat minder. 

De associatieve array kunnen we op precies dezelfde manier uitlezen:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10, 'peer' => 0, 'banaan' => 4, 'kiwi' => 12 ); echo 'Ik heb '.$aFruitAantallen['appel'].' appels en '.$aFruitAantallen['banaan'].' bananen.'; ?>

Output  Ik heb 10 appels en 4 bananen. 

In dit geval moeten we de sleutel wel tussen enkele quotes plaatsen aangezien we met een string te  maken hebben. En zoals we weten moeten we strings altijd tussen enkele quotes plaatsen.  Foreach loop  Een andere manier van het uitlezen van een complete array, is het gebruik van een foreach loop. Met  deze loop lopen we door alle entries in een array en kunnen we ze weergeven. De syntax van een  foreach loop is als volgt: 

6. Arrays 

19 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

$sValue) { // Doe iets met $sKey en/of $sValue } ?>

In deze syntax is $aArray vanzelfsprekend de uit te lezen array. De variabele $sKey is de sleutel van  de huidige entry en $sValue de bijbehorende waarde. Het opvragen van $sKey is overigens optioneel,  als je dit gedeelte weglaat wordt alleen de waarde in $sValue geladen.  Laten we de inhoud van de array $aFruit eens op het scherm zetten:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Fruitsoorten:
'; foreach($aFruit as $sFruit) { echo $sFruit.'
'; } ?>

Output  Fruitsoorten:  appel  peer  banaan  kiwi 

Je ziet dat ik hier de variabele $sKey in de foreach loop niet gebruikt hebben. De sleutels van deze  array zijn niet interessant, dus hoef ik ze ook niet weer te geven. Dat is echter anders bij onze  associatieve array:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

10, 'peer' => 0, 'banaan' => 4, 'kiwi' => 12 ); echo 'Fruit en aantallen:
'; foreach($aFruitAantallen as $sFruit => $iAantal) { echo $sFruit.': '.$iAantal.'
'; } ?>

Output  Fruit en aantallen:  appel: 10  peer: 0  banaan: 4  kiwi: 12 

Met deze foreach loop hebben we de sleutel van elke entry geladen in de variabele $sFruit en het  aantal in $iAantal (what's in the name). Vervolgens kunnen we deze gegevens met een eenvoudige  echo op het scherm zetten. 

20    

 

PHP Beginnershandleiding 

Het toevoegen van waarden aan een array  Nu we gezien hebben hoe we een array aan kunnen maken en de waarden kunnen uitlezen, kunnen  we kijken naar het toevoegen van waarden aan een array. Hiervoor zijn een aantal verschillende  manieren.  De eerste manier is door het gebruik van blokhaken zonder inhoud achter de variabelenaam:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

'.print_r($aFruit, true).''; ?>

Output  Array ( [0] => appel [1] => peer )

We beginnen met het aanmaken van een lege array $aFruit. Vervolgens voegen we daar op  bovenstaande manier twee nieuwe waarden aan toe. Omdat we geen sleutel meegeven zal PHP zelf  sleutels toekennen.  Een andere manier is door het gebruik van de functie array_push(). Over functies komen we later nog  te spreken, dus neem dit voorbeeld gewoon voor lief:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

'.print_r($aFruit, true).''; ?>

Output  Array ( [0] [1] [2] [3] )

=> => => =>

appel peer banaan kiwi

Met deze functie is het dus mogelijk om meerdere variabelen in een keer aan de array toe te voegen.  De keuze tussen deze twee methoden is dan ook puur afhankelijk van de situatie. De eerste methode  krijgt echter de voorkeur bij associatieve arrays zoals we nu zullen zien.  Associatieve arrays  In het geval van een associatieve array, zullen wederom zelf onze sleutels moeten definiëren.  Waarden toevoegen aan een associatieve array lukt dan ook alleen op de manier met blokhaken: 

6. Arrays 

21 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

'.print_r($aFruitAantallen, true).''; ?>

Output  Array ( [appel] => 10 [peer] => 0 [banaan] => 4 [kiwi] => 12 )

Let ook hier wederom op de quotes die we rond de strings moeten plaatsen.  

Multidimensionale arrays  Multidemensionale arrays zijn, zoals het woord al doet vermoeden, arrays met meerdere dimensies.  Dat wil zeggen, het zijn arrays in arrays. Dit soort toepassingen van arrays kom je in vrij veel scripts  tegen en is bovendien heel handig in het gebruik.  Aanmaken  Het declareren van een multidimensionale array gaat als volgt:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

 

array ( 'Westendorf', 'Gerlos', 'Kitzbühl', 'Mayerhofen' ), 'Zonvakantie' => array ( 'Curacao', 'Spanje', 'Italië', 'Brazilië' ) ); echo '<pre>'.print_r($aVakantieBestemmingen, true).''; ?>

22    

 

PHP Beginnershandleiding 

Output  Array ( [Wintersport] => Array ( [0] => Westendorf [1] => Gerlos [2] => Kitzbühl [3] => Mayerhofen ) [Zonvakantie] => Array ( [0] => Curacao [1] => Spanje [2] => Italië [3] => Brazilië ) )

Zoals je ziet gebruiken we hier een multidimensionale array om een onderscheid te maken tussen  het soort vakanties. Natuurlijk hadden we ook twee aparte arrays voor de wintersport en  zonvakanties kunnen gebruiken, maar het is niet nodig.  Uitlezen  Het uitlezen van de multidmensionale array gaat op precies dezelfde manier als elke andere array.  Alleen zullen we nu twee sets blokhaken moeten gebruiken om de juiste entry te selecteren:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

array ( 'Westendorf', 'Gerlos', 'Kitzbühl', 'Mayerhofen' ), 'Zonvakantie' => array ( 'Curacao', 'Spanje', 'Italië', 'Brazilië' ) );

echo 'De wintersport in '.$aVakantieBestemmingen['Wintersport'][3].' was geweldig, maar ik ga volgend jaar toch liever naar '.$aVakantieBestemmingen['Zonvakantie'][1].'.'; 18. ?>

Output  De wintersport in Mayerhofen was geweldig, maar ik ga volgend jaar toch liever naar Spanje. 

Mochten we de array met een foreach loop uit willen lezen, dan zullen we er ook daar twee van  moeten gebruiken: 

6. Arrays 

23 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

array ( 'Westendorf', 'Gerlos', 'Kitzbühl', 'Mayerhofen' ), 'Zonvakantie' => array ( 'Curacao', 'Spanje', 'Italië', 'Brazilië' ) ); foreach($aVakantieBestemmingen as $sSoort => $aLocaties) { echo ''.$sSoort.'
'; foreach($aLocaties as $sLocatie) { echo $sLocatie.'
'; } } ?>

Output  Wintersport  Westendorf  Gerlos  Kitzbühl  Mayerhofen  Zonvakantie  Curacao  Spanje  Italië  Brazilië 

Het zal in het begin misschien even wennen zijn hoe je deze foreach loops toe moet passen maar als  je er eenmaal achter bent, zul je de vele mogelijkheden ervan ontdekken.  Toevoegen  Tenslotte is er nog het toevoegen van nieuwe waarden aan een multidimensionale array. Ook dat kan  op verschillende manieren: 

24    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.

'.print_r($aVakantieBestemmingen , true).''; ?>

Output  Array ( [Wintersport] => Array ( [0] => Westendorf [1] => Gerlos [2] => Kitzbühl [3] => Mayerhofen ) [Zonvakantie] => Array ( [0] => Curacao [1] => Spanje [2] => Italië [3] => Brazilië ) )

7. Functies 

25 

7. Functies  In het vorige hoofdstuk hebben we al gewerkt met een van de vele php functies, array_push(). Deze  functies kunnen we gebruiken om variabelen te manipuleren, gegevens te controleren, arrays te  bewerken en nog veel meer. Het doel van een functie is een bepaalde bewerking die je vaker in een  PHP script gebruikt te vereenvoudigen. Naarmate we verder komen in deze handleiding, zullen we  steeds meer php functies gaan gebruiken. In dit hoofdstuk gaan we het echter hebben over het zelf  schrijven van functies.  Zelf functies schrijven  Naast de vele functies die PHP rijk is, is het ook mogelijk om zelf functies te schrijven en te gebruiken.  Een functie is dus een stukje script dat we aan kunnen roepen, eventueel parameters aan mee  kunnen geven en dat vervolgens een bewerking uitvoert. Uiteindelijk zou het kunnen zijn dat een  functie nog een waarde teruggeeft, maar dat hoeft niet. De syntax van elke functie ziet er als volgt uit:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

Met function geven we aan dat we een eigen functie definiëren. Dan volgt de naam van de functie en  tussen haakjes de eventuele parameters die we aan deze functie mee kunnen geven. Tussen de  accolades volgen dan de bewerkingen die deze functie aan de hand van de eventuele parameters uit  gaat voeren.  Functies zonder parameters  Zoals gezegd kan een functie waarden teruggeven. Allereerst kan dat door simpel gegevens binnen  de functie te echoën, maar een functie kan ook waarden returnen. Hoe dat in zijn werk gaat zullen we  zo zien. We kijken eerst naar een functie die wat tekst op het scherm zet:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Output  Hello World! 

We hebben nu de functie geefWeer() gedefinieerd. Door de functie nu aan te roepen op de manier in  bovenstaand voorbeeld, wordt de functie uitgevoerd. Dat resulteert in een echo van 'Hello World!'.  Zoals gezegd kan een functie ook waarden teruggeven: 

26    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Output  Hello World! 

In de functie geefTerug() zien we dat de echo vervangen is door een return. Dit zorgt ervoor dat de  string 'Hello World!' terug gegeven wordt door de functie. Het lijkt nu net alsof we de functie zelf  echoën, maar in werkelijkheid echoën we het resultaat van de functie. Uiteraard zou je de terug  gegeven waarde ook in een variabele kunnen opslaan:  Code  1. 2. 3.

Als je nu vervolgens $sTekst zou echoën, zou je hetzelfde resultaat krijgen.  Functies met parameters  PHP functies kunnen ook parameters accepteren. Deze zijn dan beschikbaar voor gebruik in de  functie zelf:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

'; } // Functie aanroepen $sTekst = 'Hello World!'; geefWeer($sTekst); geefWeer('Een tweede tekst'); ?>

Output  Hello World!  Een tweede tekst 

Onze geefWeer() functie accepteert nu een parameter $sString. Als we bij het aanroepen van een  functie nu ook een parameter opgeven, zal die parameter gebruikt worden in de bewerking. In het  geval van bovenstaande functie zal de opgegeven tekst op het scherm weergegeven worden.  Meer functies...  Stel dat we bijvoorbeeld regelmatig willen weten hoeveel items een array bevat. Dan zouden we daar  zelf een functie voor kunnen schrijven. 

27 

7. Functies  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.

Output  $aTestArray bevat 4 items. 

Aan onze tel() functie geven we een array als parameter mee. Vervolgens doorlopen we alle items  van de array waarbij we een teller $iAantal bijhouden. Tenslotte retourneren we $iAantal en echoën  we het gevonden aantal.  De oplettende lezer, die al wat meer PHP kennis heeft, zal direct zeggen: 'He, maar daar is toch al een  PHP functie voor?'. Dat klopt! De functie count()1 doet precies hetzelfde, maar het gaat hier om het  voorbeeld.  Een controle functie...  Functies zijn bij uitstek geschikt om te gebruiken voor de controle van variabelen. Stel dat we van  een gebruikersnaam willen weten of deze wel langer dan 3 tekens is en niet begint met een A dan  zouden we het volgende kunnen doen:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

3 && substr($sGebruikersnaam, 0, 1) != 'A') { echo 'Gebruikersnaam is goed'; } else { echo 'Gebruikersnaam ongeldig!'; } ?>

De functie strlen() gebruiken we om de lengte van een string te bepalen en met substr() kunnen we  een bepaald gedeelte van een string selecteren.  Maar als we deze controle vaker in ons script willen uitvoeren, is het wellicht makkelijker om daar  een functie voor te schrijven: 

                                                              1 Zie http://www.php.net/count 

28    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

3 && substr($sGebruikersnaam, 0, 1) != 'A') { return true; } else { return false; } } // Functie aanroepen $sGebruiker = 'Joren'; if(checkGebruikersnaam($sGebruiker)) { echo 'Deze gebruikersnaam is geldig!'; } else { echo 'Ongeldige gebruikersnaam'; } ?>

Output  Deze gebruikersnaam is geldig! 

Nu hebben we de controle overgebracht naar onze functie checkGebruikersnaam(). Deze functie  geeft een boolean terug afhankelijk van het slagen van de controle. Als de controle slaagt zal TRUE  geretourneerd worden, anders FALSE.  Dat de functie een boolean teruggeeft is mooi. We kunnen hem dan namelijk in een if‐statement  opnemen zoals in bovenstaand voorbeeld. Als de controle slaagt, wordt ook aan de voorwaarde in  het if‐statement voldaan en wordt de betreffende echo uitgevoerd.  Optionele parameters  We kunnen ook functies definiëren met optionele parameters. Dus parameters die niet per se  ingevuld hoeven te worden. Stel dat we een functie willen schrijven die het totaalbedrag berekent  aan de hand van een array met prijzen en die optie heeft om daar BTW bij op te tellen. 

29 

7. Functies  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.

'; echo 'Totaal incl. BTW: '.calcTotaal($aBedragen, true).'
'; ?>

Output  Totaal excl. BTW: 50.35  Totaal incl. BTW: 59.92 

Zoals we in bovenstaande functie kunnen zien, definiëren we een optionele parameter door de  parameter een standaardwaarde toe te kennen. Als deze parameter niet opgegeven is, krijgt hij de  standaardwaarde toegewezen. Is hij wel opgegeven, dan behoudt hij zijn opgegeven waarde.  Verder zien we in de calcTotaal() functie het gebruik van de PHP functie array_sum(). Deze functie  telt alle waarden in de array bij elkaar op en geeft het totaal terug.   Daarnaast zien we nog het gebruik van de operator *=. Deze operator doet precies hetzelfde als:  Code  1. 2. 3.

Het is alleen een stuk korter. Want ja, programmeurs zijn lui dus waarom zouden we meer schrijven  dan nodig is.  Tenslotte gebruiken we nog de functie number_format() om de weergave van de bedragen een beetje  op te maken. Aan een bedrag met 4 cijfers achter de komma hebben we natuurlijk niet zo veel.

30    

 

PHP Beginnershandleiding 

8. Formulieren  Een van de eerste toepassingen van PHP die een beginnende programmeur gebruikt, is vaak de  afhandeling van een formulier. Het is dan ook een toepassing waar PHP uitermate geschikt voor is! Ik  zal beginnen met eerst een korte uitleg van de HTML code van een simpel formulier, om daarna snel  verder te gaan met het PHP script dat de verwerking verzorgt. 

De HTML code  Laten we eens kijken naar een simpel formulier waar een gebruiker om te beginnen zijn voor en  achternaam kan invullen. Zonder opmaak (dat is nu niet belangrijk) ziet de HTML code van de pagina  formulier.php er als volgt uit:  Code: formulier.php  1.

<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> Mijn eerste formulier!

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 22. 23.

Als je nog nooit een regel HTML gezien hebt, is een klein beetje uitleg waarschijnlijk wel gewenst. Ik  zal me beperken tot het gedeelte tussen de  tags, aangezien dat het gedeelte is dat op het  scherm weergegeven wordt.  De 

 tag geeft zoals verwacht aan dat we een formulier tonen. Het action attribuut bevat de  naam van de pagina waar het formulier zijn gegevens heen stuurt. Dit is dus de naam van de pagina  die wij straks gaan maken. Het method attribuut heeft twee mogelijke waarden: get en post. In het  geval van GET worden de ingevulde waarden meegezonden in de URL. Bij de POST methode worden  de variabelen onzichtbaar naar de andere pagina verzonden.  Vervolgens zien we twee  velden. Het type attribuut geeft het soort inputveld aan. We  gebruiken nu twee text velden, maar later zullen we ook andere varianten zien. De name is de naam  van het input veld en gebruiken we tijdens de verwerking om de inhoud van dat veld op te halen. Het  id gebruik je voornamelijk met Javascript, maar het is een goede gewoonte om deze dezelfde waarde  als de name te geven.  Via de on‐line handleiding op phphulp.jorendewit.nl1 is een werkend voorbeeld te vinden. 

Verwerking van het formulier: de code  Genoeg over de HTML, laten we eens kijken hoe we het formulier controlen met PHP. Er zijn een  aantal onderdelen die altijd aanwezig moeten zijn in de verwerking van een formulier. Op volgorde  van verschijning in het script: 

                                                              1 Directe url: http://phphulp.jorendewit.nl/files/php_tutorial/formulier.php 

31 

8. Formulieren 

1. 2. 3. 4. 5.

Controleren of er een formulier gepost is  Controleren of de vereiste velden ingevuld zijn  Eventuele andere controles op de velden uitvoeren  Geen errors? Gegevens verwerken.  Wel errors? Fouten weergeven en terug naar formulier 

Ik zal beginnen met de complete code van de verwerking en deze vervolgens stap voor stap  bespreken. Schrik niet als het er moeilijk uitziet of als je dingen tegenkomt die je niet kent, we gaan  er zo uitgebreid naar kijken.  Code: verwerk.php  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61.

Je hebt het formulier succesvol ingevuld! De volgende gegevens zijn bekend:

'; echo '

Voornaam: '.$aData['voornaam'].'
'; echo 'Achternaam: '.$aData['achternaam'].'

'; } else { // Fouten opgetreden: weergeven en terug naar formulier header('Refresh: 3; url=formulier.php'); foreach($aErrors as $sError) { echo '

'.$sError.'

'; } } } else { // Verwerk.php mag nog niet bezocht worden, terug naar het formulier header('Location: formulier.php'); } ?>

Wat een lap onbegrijpbare code denk je wellicht, maar daar gaan we nu verandering in brengen! 

32    

 

PHP Beginnershandleiding 

Verwerking van het formulier: de uitleg  Aan de hand van de verschillende onderdelen die in een verwerkingsscript aanwezig moeten zijn, zal  ik dit formulier met je doorlopen.   1. Controleren of een formulier gepost is  Code  1. 2. 3. 4.

Bij het stukje over de HTML code vertelde ik over het method attribuut. Dat zien we hier nu terug.  Aangezien in het formulier 'post' gebruikten, kunnen we hier op deze manier controleren of een  formulier gepost is. De superglobal $_SERVER['REQUEST_METHOD'] heeft namelijk de waarde  'POST' als dat het geval is. Over superglobals komen we overigens later nog te spreken, voor nu laten  we dat nog even voor wat het is.  2. Controleren of de vereiste velden ingevuld zijn  In dit geval beschouwen we zowel de voornaam als achternaam als een vereist veld. We willen dus  van allebei weten of er een waarde ingevuld is. De ingevulden waarden zijn te vinden in de array  $_POST (weer zo'n superglobal).  Allereerst zetten we de namen van alle velden die in ons formulier voorkomen in een array. Dit geeft  ons de mogelijkheid om daadwerkelijk te controleren of alle velden wel ingevuld zijn:  Code  1. 2. 3. 4.

Vervolgens kunnen we deze array met een foreach loop doorlopen. Voor elk veld controleren we  vervolgens of er een waarde in de $_POST array bestaat, dan weten we zeker dat de eventuele  waarde van het veld in ieder geval gepost is.  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26.

Als het veld niet bestaat voegen we een foutmelding toe aan de array $aErrors. Bestaat het veld wel,  dan gaan we verder met de controle. Met de functie trim() verwijderen we loze spaties aan het begin 

8. Formulieren 

33 

en eind van de de input om vervolgens met empty() te controleren of de waarde wel ingevuld is. Zo  niet, dan voegen we weer een foutmelding toe aan de array $aErrors.  Tenslotte voegen we de ingevulde waarde toe aan de array $aData.  Code  1. 2. 3. 4.

Als sleutel geven we de naam van het veld op. Zo weten we tenminste uit welk veld die waarde  kwam. Dit stukje code wordt dus toegepast op elk veld dat wij gedefinieerd hebben in de array  $aFormulierVelden.  3. Eventuele andere controles op de velden uitvoeren  Wij hebben op dit moment geen andere controles, dus dit slaan we over. Hadden we wel overige  controles, dan hadden we die in de foreach loop toegepast. Wees gerust, dit komt in een later  voorbeeld nog wel...  4. Geen errors? Gegevens verwerken  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Je hebt het formulier succesvol ingevuld! De volgende gegevens zijn bekend:

'; echo '

Voornaam: '.$aData['voornaam'].'
'; echo 'Achternaam: '.$aData['achternaam'].'

'; } ?>

Wederom gebruiken we empty(), maar nu om te controleren of de array met foutmeldingen nog  steeds leeg is. Als dat namelijk het geval is, is de controle geslaagd.  Als die array leeg is kunnen we dus verder met de verwerking van het formulier. Voor nu bestaat dat  enkel uit het weergeven van de ingevulde gegevens. Herinner je dat we in stap 2 de gegevens in de  array $aData hebben gezet. Daar kunnen we de gegevens nu dus ook vandaan halen. De manier van  het echoën van strings en variabelen zal je nu wel bekend zijn.  Natuurlijk zijn er veel meer toepassingen voor de verwerking van deze gegevens. Zo zou je ze  bijvoorbeeld weg kunnen schrijven naar een database of kunnen versturen per e‐mail. Dit soort  toepassingen liggen echter buiten het onderwerp van deze handleiding, dus die zal ik nu niet  bespreken.  5. Wel errors? Fouten weergeven en terug naar formulier  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

'.$sError.'

'; } ?>

De foutmeldingen staan in de array $aErrors. Deze kunnen we dus uitlezen met een foreach loop en  de foutmeldingen op het scherm weergeven. Omdat het foutmeldingen zijn, heb ik ze even een rood  kleurtje gegeven.  Dan zien we hier ook een functie die we nog niet eerder gezien hadden: header(). Deze functie  gebruik je om een HTTP header naar de browser te versturen. Nu hoef je niet precies te begrijpen 

34    

 

PHP Beginnershandleiding 

wat dat is, als je alleen maar onthoudt dat je er onder andere een gebruiker mee naar een andere  pagina kunt sturen. Hier gebruik ik een header('Refresh: ...'), welke ervoor zorgt dat de pagina na een  bepaalde tijd herladen wordt op de gegeven url. Helemaal aan het eind van verwerk.php zien we ook  een header('Location: ...'), deze stuurt de gebruiker direct door naar de opgegeven pagina. Na deze  vorm van header() gebruiken we altijd een exit(), zodat de rest van het script niet meer uitgevoerd  wordt.  De reden dat de header() voor de foreach loop staat, is dat er voordat je deze functie aanroept, geen  enkele output naar de browser plaatsgevonden mag hebben. Dus geen HTML, geen echo en zelfs geen  loze spatie ergens buiten je PHP tags.  De manier waarop we nu een formulier verwerkt hebben, is een goede basis. Er zijn uiteraard andere  manieren, maar dit vind ik persoonlijk de meest veilige, flexibele en fijne manier om de verwerking  van een formulier af te handelen. 

Uitbreiden van het formulier  Nu we de basis van het verwerken van een forumlier gezien hebben, kunnen we het formulier wat  uitbreiden. Laten we een mogelijkheid tot het invullen van een geboorte datum toevoegen. Het  formulier komt er dan zo uit te zien: 

8. Formulieren 

35 

Code: formulier2.php  1.

<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> Mijn eerste formulier!

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11. Voornaam: 12. 13.

14.

15. Achternaam: 16. 17.

18.

19. Geboortedatum: 20. <select name="dag"> 21. '.$i.''; 25. } 26. ?> 27. 28. <select name="maand"> 29. '.$i.''; 33. } 34. ?> 35. 36. <select name="jaar"> 37. = 1950; $i--) 39. { 40. echo ''; 41. } 42. ?> 43. 44.

45.

46. 47.

48.

49. 50.

We zien dat er wat extra velden bijgekomen zijn en dat er nu ook wat PHP code in het formulier  verwerkt zit. Ik wil voor het invoeren van de geboortedatum namelijk drie <select> boxjes gebruiken  voor repectievelijk de dag, de maand en het jaar.  Nu zouden we natuurlijk alle opties handmatig in HTML kunnen gaan invoeren (31 dagen, 12  maanden, 58 jaren) maar dat zou natuurlijk niet echt slim zijn. We hebben immers de beschikking  over PHP die zoiets heel eenvoudig voor ons kan genereren. Met een drietal for‐loopjes is dat  probleem zo opgelost.  De eerste twee loopjes spreken voor zich. In de derde for loop tellen we nu een keer af in plaats van  op. We gaan nu dus vanaf het huidige jaar, dat we bepalen met behulp van de date() functie, aftellen  tot aan het jaar 1950. Vandaar dat we ook $i‐‐ gebruiken om de waarde van $i telkens met 1 te  verlagen.  Een werkend voorbeeld is wederom via phphulp.jorendewit.nl1 te vinden.  Verwerking van het uitgebreide formulier  We hebben nu een nieuw element aan ons formulier toegevoegd, dus de verwerking van het  formulier moeten we ook aanpassen. Deze komt er als volgt uit te zien:                                                                1 Directe url: http://phphulp.jorendewit.nl/files/php_tutorial/formulier2.php 

36    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code: verwerk2.php  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77.

Je hebt het formulier succesvol ingevuld! De volgende gegevens zijn bekend:

'; echo '

Voornaam: '.$aData['voornaam'].'
'; echo 'Achternaam: '.$aData['achternaam'].'

'; echo '

Geboortedatum: '.$sDatum.'

'; } else { // Fouten opgetreden: weergeven en terug naar formulier header('Refresh: 3; url=formulier2.php'); foreach($aErrors as $sError) { echo '

'.$sError.'

'; } } } else { // Verwerk.php mag nog niet bezocht worden, terug naar het formulier header('Location: formulier2.php'); } ?>

8. Formulieren 

37 

We zien dat de verwerking eigenlijk bijna hetzelfde is, op een paar kleine veranderingen na.  Allereerst zijn de verwijzingen naar formulier.php natuurlijk veranderd in formulier2.php.  Daarnaast heb ik nu een controle ingebouwd die controleert of de ingevulde datum wel geldig is.  Code  1. 2.

Allereerst controleren we met isset() of de benodigde variabelen wel voorkomen in de $aData array,  en of ze dus wel in het formulier staan. De functie checkdate() wordt vervolgens gebruikt om de  geldigheid van een ingevoerde datum te controleren. Deze functie accepteert 3 parameters,  respectievelijk een maand, dag en jaar. Vervolgens wordt een boolean terug gegeven of de datum  geldig is of niet. Op deze manier is het dus niet mogelijk om bijvoorbeeld een datum als 31 februari  2008 te selecteren.  Als de controle van de datum slaagt, voegen we de verschillende onderdelen samen in een variabele  $sDatum. Zo niet, dan voegen we een foutmelding toe aan de array $aErrors.  De laatste kleine verandering bevindt zich in de verwerking van de gecontroleerde gegevens. Naast  de voor‐ en achternaam, wordt nu ook de ingevulde geboortedatum op het scherm getoond.  Tot zover het maken en verwerken van formulieren in deze handleiding. Mocht je nog andere  voorbeelden willen bekijken, dan verwijs ik je graag door naar een van de volgende scripts van op  phphulp.jorendewit.nl:  • •

Uitgebreide formuliercontrole1  Contactformulier met Swift Mailer2 

Deze voorbeelden zijn een stuk uitgebreider en laten zien wat er onder andere ook mogelijk is op het  gebied van formulier controle en verwerking.

                                                              1 Directe url: http://phphulp.jorendewit.nl/view/34/  2 Directe url: http://phphulp.jorendewit.nl/view/38/ 

38    

 

PHP Beginnershandleiding 

9. Superglobals  PHP kent enkele vooraf gedefinieerde variabelen, de zogenaamde superglobals. Deze variabelen zijn  arrays die afhankelijk van de situatie allerlei waarden kunnen bevatten. Deze superglobals zijn  overal en in elk script beschikbaar. Dit wil echter niet zeggen dat ze ook altijd gevuld zijn, dat hangt  van de situatie af.  De superglobals waarin ik in deze handleiding aandacht zal besteden zijn:  • • • • • •

$_GET  $_POST  $_FILES  $_SERVER  $_COOKIE  $_REQUEST 

Naast deze lijst zijn er nog twee variabelen: $_ENV en $GLOBALS. Deze gebruik je echter (bijna)  nooit, dus daar zal ik hier verder ook geen aandacht aan besteden.  Als we naar het lijstje kijken zien we dat we twee van deze variabelen al gebruikt hebben. $_SERVER  en $_POST kwamen namelijk al eerder in het verwerkingsscript van ons formulier tegen. Nu zal ik de  uitleg achter de werking van deze variabelen geven. 

$_GET  Iedereen heeft wel eens een url van een website gezien die er bijvoorbeeld zo uit zag:  http://www.eensite.nl/index.php?show=bericht&id=10. Wellicht dat je je ook ooit al eens  afgevraagd hebt wat die ? en & in de url nou precies doen en dat je al een vermoeden had dat dit  variabelen zijn. Dan zat je helemaal op het juiste spoor. Deze zogenaamde GET variabelen zijn  variabelen die aan de url meegegeven kunnen worden en die we later in ons script kunnen  gebruiken. In bovenstaand voorbeeld heb je dus beschikking over de GET variabelen 'show' en 'id'.  In ons script zijn deze variabelen te vinden in de superglobal $_GET. Deze variabele is een array  waarin alle variabelen uit de url opgeslagen zijn. Met het volgende scriptje in onze index.php zal ik  laten zien hoe dit werkt:  Code: index.php  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Als we het script nu aan zouden roepen met de volgende url: index.php?naam=Kees&leeftijd=42, zou  dat de volgende output geven:  Output  Hoi Kees, jij bent 40 jaar. 

Allereerst controleren we met isset() of de twee GET variabelen wel bestaan. Dit moeten we altijd  doen met variabelen die uit de url komen, het wordt namelijk lastig werken met variabelen die niet  bestaan. Vervolgens gebruiken we de variabelen om wat informatie op het scherm te zetten.  Om te laten zien dat de controle of de variabelen bestaan werkt, roepen we de pagina nu als volgt  aan: index.php?naam=Kees. Dit is de output die we nu krijgen: 

9. Superglobals 

39 

Output  Een van de benodigde GET variabelen bestaat niet 

$_POST  De werking van deze variabele hebben we in het vorige hoofdstuk al kunnen aanschouwen. Kort  gezegd bevat deze variabele de waarden die met behulp van een formulier gepost zijn. Een formulier  met als method 'post' is tevens ook de enige manier om deze variabele te vullen.  In het vorige hoofdstuk staat een uitgebreid voorbeeld van de werking van deze superglobal, dus ik  ga hier niet nog eens een voorbeeld geven. Wij gaan snel door met de volgende superglobal. 

$_FILES  Zoals je wellicht wel weet is het met een combinatie van HTML en PHP ook mogelijk om bestanden  naar de webserver te uploaden. Denk bijvoorbeeld aan het toevoegen van een bijlage aan je webmail  of het toevoegen van een filmpje op youtube.   Om bestanden te kunnen uploaden heb je in je formulier een veld van het type 'file' nodig. Bovendien  moet je ervoor zorgen dan je ook het enctype attribuut aan de 

Hier zien we een voorbeeld van een formuliertje om een bestand te uploaden. Als action heb ik dit  keer een # ingevuld, dan worden de waarden uit het formulier naar dezelfde pagina gestuurd. Verder  zien we dat de method weer op 'post' staat en dat we nu een enctype meegegeven hebben.  Omdat het formulier de waarden naar dezelfde pagina verstuurd, zien we ook dat de verwerking van  het formulier in dit scriptje staat. In dit geval bestaat het uit niet meer dan het weergeven de de  inhoud van $_FILES op het scherm.  Een voorbeeld van output na uploaden van een bestand zou de volgende kunnen zijn:  Output  Array ( [userfile] => Array ( [name] => sprinkhaan.jpg [type] => image/jpeg [tmp_name] => C:\wamp\tmp\phpD23E.tmp [error] => 0 [size] => 45194 ) )

We zien dat $_FILES een multidimensionale associatieve array is. De eerste sleutel bevat de naam van  het input veld waarin we de bestandsnaam kozen. De waarde die bij deze sleutel hoort is weer een  array met gegevens over het bestand dat geupload is. Een kort overzichtje: 

40    

 

• • • • •

PHP Beginnershandleiding 

name ‐ De bestandsnaam van het geuploade bestand  type ‐ Het MIME type van het bestand. Dit geeft aan wat voor soort bestand het is  tmp_name ‐ Elk geupload bestand komt in de tmp map onder een tijdelijke naam te staan  error ‐ Normaal gesproken 0, een andere waarde als het uploaden niet lukt  size ‐ De bestandsgrootte in bytes 

Nu heb ik het telkens over het bestand dat geupload is, maar in werkelijkheid is dat nog niet het  geval. Het is door de HTML code van jouw computer naar een tijdelijke locatie verhuist. Nu zul je met  PHP het uploaden van het bestand af moeten ronden.   Dit hoort echter niet tot de onderwerpen die ik in deze handleiding behandel. Wil je hier meer over  lezen, dan vind je op phphulp.jorendewit.nl een duidelijk en veilig voorbeeld1. 

$_SERVER  Ook van deze superglobal hebben we in het vorige hoofdstuk gebruik gemaakt. In deze variabele is  informatie over de server en de manier waarop met de server gecommuniceerd is, opgeslagen. Laten  we eens kijken wat we er allemaal in vinden:  Code  1. 2. 3.

'.print_r($_SERVER, true).''; ?>

Output  Array ( [HTTP_HOST] => localhost [HTTP_USER_AGENT] => Mozilla/5.0 (Windows; U; Windows NT 5.1; en-GB; rv:1.8.1.11) Gecko/20071127 Firefox/2.0.0.11 [HTTP_ACCEPT] => text/xml,application/xml,application/xhtml+xml,text/html;q=0.9,text/plain;q=0.8,image/png,*/ *;q=0.5 [HTTP_ACCEPT_LANGUAGE] => en-gb,en;q=0.5 [HTTP_ACCEPT_ENCODING] => gzip,deflate [HTTP_ACCEPT_CHARSET] => ISO-8859-1,utf-8;q=0.7,*;q=0.7 [HTTP_KEEP_ALIVE] => 300 [HTTP_CONNECTION] => keep-alive [HTTP_COOKIE] => mtrack=119762117M1932826833; PHPSESSID=g5fiq9d9udq9vanpvuosb0dsn4 [PATH] => C:\WINDOWS\system32;C:\WINDOWS;C:\WINDOWS\System32\Wbem;C:\Program Files\ATI Technologies\ATI Control Panel;C:\Program Files\QuickTime\QTSystem\;C:\WINDOWS\Microsoft.NET\Framework\v2.0.50727 [SystemRoot] => C:\WINDOWS [COMSPEC] => C:\WINDOWS\system32\cmd.exe [PATHEXT] => .COM;.EXE;.BAT;.CMD;.VBS;.VBE;.JS;.JSE;.WSF;.WSH [WINDIR] => C:\WINDOWS [SERVER_SIGNATURE] => [SERVER_SOFTWARE] => Apache/2.2.6 (Win32) PHP/5.2.5 [SERVER_NAME] => localhost [SERVER_ADDR] => 127.0.0.1 [SERVER_PORT] => 80 [REMOTE_ADDR] => 127.0.0.1 [DOCUMENT_ROOT] => C:/wamp/www/ [SERVER_ADMIN] => webmaster@localhost [SCRIPT_FILENAME] => C:/wamp/www/index.php [REMOTE_PORT] => 4819 [GATEWAY_INTERFACE] => CGI/1.1 [SERVER_PROTOCOL] => HTTP/1.1 [REQUEST_METHOD] => GET [QUERY_STRING] => [REQUEST_URI] => /index.php [SCRIPT_NAME] => /index.php [PHP_SELF] => /index.php [REQUEST_TIME] => 1199267859 )

Ik zal niet elke waarde uit deze array bespreken, enkel de variabelen die je regelmatig gebruikt zal ik  kort toelichten.                                                                1 Directe url: http://phphulp.jorendewit.nl/view/12/ 

9. Superglobals 

• • • • • •

41 

HTTP_HOST ‐ Geeft de hostnaam weer. Dus bijvoorbeeld 'localhost' of 'phphulp.jorendewit.nl'  REMOTE_ADDR ‐ Het ip adres van de bezoeker van het script  DOCUMENT_ROOT ‐ Geeft het pad waarin het script zich bevind, relatief vanaf de root van de  server  REQUEST_METHOD ‐ Geeft de manier waarop de pagina is aangeroepen. Meestal GET of  POST.  REQUEST_URI ‐ De url waarmee het script aangeroepen is, inclusief GET variabelen  SCRIPT_NAME ‐ De bestandsnaam van het uitgevoerde script 

De variabelen uit deze array gebruik je in de meeste gevallen om bijvoorbeeld te controleren of een  formulier gepost is, te controleren hoe het script aangeroepen is, of om gegevens over de bezoeker te  achterhalen. Meestal kun je variabelen uit deze array wel combineren tot een gewenst resultaat. 

$_SESSION  We hebben nu de werking van onder andere de $_GET en $_POST superglobal gezien, en hoe we  daarmee variabelen van buitenaf in een script kunnen krijgen. Maar wellicht dat je je wel eens  afgevraagd hebt of er niet een manier is om variabelen beschikbaar te maken op een pagina zonder  dat je deze via een formulier verstuurd of in de url zet.  Dat is nou precies waar je binnen PHP een sessievariabele voor kunt gebruiken. Deze kun je  aanmaken op pagina1 en vervolgens op pagina2 weer uitlezen. De voorwaarde is dat je elke pagina  waarop je sessievariabelen wilt gebruiken, begint met session_start(). Sessievariabelen worden  tijdelijk opgeslagen op de server en zijn te gebruiken met de superglobal $_SESSION.  Code: pagina1.php  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Code: pagina2.php  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Output  Hoi Kees jij bent 42 jaar 

Een sessievariabele zal beschikbaar zijn, zolang de sessie nog actief is. Hoe lang dat is, is afhankelijk  van de instellingen van de server. Het zou bijvoorbeeld 1 dag kunnen zijn, maar het is ook mogelijk  dat de sessie bij het afsluiten van de browser al gesloten wordt.  In het volgende hoofdstuk zal ik dieper ingaan op het gebruik van sessievariabelen en zullen we een  eerste loginscriptje schrijven. 

$_COOKIE  Naast het gebruik van sessievariabelen om gegevens op meerdere paginas te kunnen gebruiken, kent  PHP ook het gebruik van cookies voor dit doeleinde. Het verschil met sessievariabelen is dat cookies  op de PC van de bezoeker opgeslagen worden. Ze kunnen dus handmatig verwijderd en gewijzigd  worden en derhalve is het niet veilig om er gevoelige informatie in te zetten. 

42    

 

PHP Beginnershandleiding 

Cookies aanmaken  Het aanmaken van een cookie doen we met de functie setcookie().  Code: pagina1.php  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

De eerste parameter van de setcookie() functie is de naam van de cookie. Daaraan kunnen we hem  straks herkennen. Daarna volgt de inhoud van de cookie, in dit geval een naam, en tenslotte geven we  het tijdstip waarop de cookie moet verlopen, op. Een cookie is net als een sessie namelijk maar een  bepaalde tijd geldig, in dit geval dus een uur.  Uitlezen van de cookie  Voor het uitlezen van de cookie kunnen de de superglobal $_COOKIE gebruiken.  Code: pagina2.php  1. 2. 3.

Output  Welkom terug Kees 

Cookies gebruik je in de meeste gevallen om specifieke instellingen van een gebruiker langere tijd te  bewaren. Bijvoorbeeld het automatisch inloggen als een gebruiker op een website terugkeert, wordt  door middel van cookies gedaan. 

$_REQUEST  De laatste superglobal die ik wil bespreken is $_REQUEST. Deze superglobal bevat een combinatie  van de $_GET. $_POST en $_COOKIE arrays. In plaats van een voorbeeld te geven, wil ik het gebruik  van deze variabele juist afraden.   Deze variabele heeft totaal geen meerwaarde boven de losse superglobals en kan alleen maar voor  verwarring zorgen. Met deze superglobal weet je namelijk niet meer niet meer of een waarde nu uit  de GET, POST of COOKIE array afkomstig is. Naast onduidelijkheid kan dit ook een potentieel  veiligheidslek met zich meebrengen. Gewoon niet gebruiken dus.

10. Sessies nader bekeken: een eerste loginscript 

43 

10. Sessies nader bekeken: een eerste loginscript  In het vorige hoofdstuk hebben we een uitleg van het gebruik van superglobals in PHP gezien. Ook  hebben we daar kennis gemaakt met de $_SESSION superglobal waarmee we variabele op meerdere  paginas beschikbaar konden maken.  We zullen nu kijken naar hoe we deze manier kunnen toepassen in een zeer eenvoudig loginscript.  Het script dat we schrijven is een loginscript voor 1 gebruiker met wachtwoord en zal gebruik maken  van sessies. 

De HTML code  Laten we maar weer beginnen met de HTML code van het loginformulier. We hebben nu twee  inputvelden nodig waarin we een gebruikersnaam en wachtwoord in kunnen vullen. De typen die we  voor deze velden gebruiken zijn respectievelijk 'text' en 'password'.  Code: login_form.php  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24.

<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> Mijn eerste loginscript!

Inloggen

Deze code spreekt redelijk voor zich. De action van het formulier laten we verwijzen naar login.php,  het script waarmee we het login formulier verwerken.  Een werkend voorbeeld van het loginscript is via de handleiding op phphulp.jorendewit.nl1 te  vinden. 

Het PHP script  Ook nu zal ik eerst weer het hele script laten zien, waarna ik het stap voor stap met je zal doornemen. 

                                                              1 Directe url: http://phphulp.jorendewit.nl/files/php_tutorial/login_form.php 

44    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code: login.php  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49.

Zoals je ziet lijkt het redelijk veel op de afhandeling van een formulier die we eerder al toegepast  hebben. In dit script zitten echter wel een aantal andere dingen.  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

We maken bij dit loginscript gebruik van sessievariabelen, dus moeten we de pagina met  session_start() beginnen. Vervolgens declareren we twee variabelen die respectievelijk de  gebruikersnaam en het wachtwoord bevatten, deze zullen we later voor de controle gebruiken.  In geavanceerdere loginscripts haal je de gebruikersnaam en wachtwoord voor controle vaak uit een  database. Maar aangezien database verbindingen geen onderdeel van deze handleiding zijn, zal ik dat  hier niet behandelen. 

10. Sessies nader bekeken: een eerste loginscript 

45 

Code  1. 2. 3. 4.

Ook hier controleren we eerst of er wel een formulier gepost is. We kunnen immers alleen met  $_POST variabelen werken als ze ook daadwerkelijk gevuld en dus verzonden zijn.  Code  1. 2. 3. 4.

De controle of de benodigde velden wel in de $_POST array aanwezig zijn, kan hier natuurlijk ook  niet ontbreken.  Code  1. 2. 3. 4. 5.

Vervolgens gebruiken we trim() om de loze spaties voor of achter een input te verwijderen. Dit  voorkomt dat de gebruikersnaam en wachtwoord niet overeen zouden komen door zo'n spatie.  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Dit is het gedeelte waar het eigenlijk om draait. Allereerst controleren we of de ingevulde  gebruikersnaam en wachtwoord overeenkomen met de ingestelde waarden. Als dat het geval is,  declareren we een tweetal sessievariabelen. $_SESSION['logged_in'] is een boolean die aangeeft of  een gebruiker ingelogd is, $_SESSION['gebruiker'] krijgt de gebruikersnaam van de ingelogde  gebruiker.  Opmerking: wachtwoorden sla je nooit op in een sessievariabele of cookie. Dit is nergens voor nodig  en bovendien onveilig aangezien ook sessies gestolen kunnen worden. Een wachtwoord heb je maar  eenmalig nodig, en dat is bij de controle van het login formulier.  Tenslotte geven we een melding dat de gebruiker ingelogd is en sturen we de gebruiker door naar de  volgende pagina. 

46    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Als de gebruikersnamen en/of het wachtwoord niet overeenkomen, geven we daar een melding van  en sturen we de gebruiker terug naar het login formulier. 

De beveiligde pagina  Tot nu toe hebben we gezien hoe we het login formulier in HTML weergeven en hoe de verwerking  van het login formulier eruit ziet. Dan kunnen we nu kijken naar de beveiligde paginas die alleen  toegankelijk zijn voor ingelogde gebruikers.  Op deze beveiligde paginas controleren we helemaal aan het begin met een if‐statement of de  bezoeker wel ingelogd is. Als dat niet het geval is, sturen we hem direct door naar het login formulier  en stoppen we de rest van de uitvoer van het script.  Code: beveiligd.php  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

Allereerst beginnen we deze pagina ook weer met session_start(), we werken immers weer met  sessievariabelen. Vervolgens controleren we of de variabele $_SESSION['logged_in'] bestaat en of de  waarde van deze variabele niet gelijk is aan FALSE.  Als een van deze voorwaarden wel het geval is, sturen we de gebruiker met een header() direct door  naar het login formulier en gebruiken we exit() om de verdere uitvoer van het script te stoppen.  Mocht de bezoeker wel ingelogd zijn, dan wordt niet voldaan aan het if‐statement en wordt de rest  van het script uitgevoerd. In ons geval houdt dat het geven van een welkomstbericht in. In dat bericht  gebruiken we $_SESSION['gebruiker'] om de ingelogde gebruiker persoonlijk aan te spreken.  Op elke pagina waarop je enkel ingelogde gebruikers toegang wilt geven, plaats je dus regel 1‐10 uit  dit voorbeeld boven aan het script. Op die manier heb je altijd de zekerheid dat de pagina alleen aan  ingelogde gebruikers getoond wordt.  Een werkend voorbeeld van het logiscript is op phphulp.jorendewit.nl 1te vinden. De gebruikersnaam  en wachtwoord zijn, zoals je in het script kunt zien, admin en voorbeeld.

                                                              1 Directe url: http://phphulp.jorendewit.nl/files/php_tutorial/login_form.php 

11. Netjes scripten 

47 

11. Netjes scripten  Het einde van deze handleiding begint in zicht te komen. Er zijn echter nog een paar zaken waaraan  ik aandacht wil besteden. Deze laatste twee hoofdstukken zullen in het teken staan van de manier  waarop je scripts op bouwt en het oplossen van fouten in een script aan de hand van foutmeldingen  (debuggen).  Het netjes opbouwen van je PHP scripts is belangrijk. Allereerst omdat je zo het overzicht over je  code behoudt. Vooral naarmate je code langer wordt, kan hij wel eens heel onoverzichtelijk worden  als je niet op een nette manier script. Daarnaast zullen we zien dat het oplossen van fouten veel  makkelijker wordt als je scripts netjes opgebouwd zijn. 

Inspringen  Een eenvoudige methode om je code overzichtelijk te houden is door op vaste plaatsen en  consequent in te springen. Kijk eens naar het volgende stukje code:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.

$sValue){ $sValue = trim($sValue); if(empty($sValue)){ $aErrors[] = 'Je bent vergeten om '.$sKey.' in te vullen'; } $aData[$sKey] = $sValue; } if(empty($aErrors)){ echo '

Je hebt het formulier succesvol ingevuld! De volgende gegevens zijn bekend:

'; echo '

Voornaam: '.$aData['voornaam'].'
'; echo 'Achternaam: '.$aData['achternaam'].'

'; }else{ header('Refresh: 3; url=formulier.php'); foreach($aErrors as $sError){ echo '

'.$sError.'

'; } } } ?>

Dit is een werkend stukje code en als we goed kijken zien we dat dit een deel uit het  verwerkingsscript van ons eerste formulier is. Alleen heb ik nu alle 'overbodige' tabs en enters uit  het script gehaald. Vergelijk dit nu eens met de originele code: 

48    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code  1. $sValue) 10. { 11. // Spaties aan begin en eind weghalen 12. $sValue = trim($sValue); 13. 14. // Controle of variabele gevuld is 15. if(empty($sValue)) 16. { 17. // Foutmelding toevoegen 18. $aErrors[] = 'Je bent vergeten om '.$sKey.' in te vullen'; 19. } 20. 21. // Ingevulde waarden aan data array toevoegen 22. $aData[$sKey] = $sValue; 23. } 24. 25. // Controleren of er geen fouten opgetreden zijn 26. if(empty($aErrors)) 27. { 28. // Formulier succes! 29. echo '

Je hebt het formulier succesvol ingevuld! De volgende gegevens zijn bekend:

'; 30. echo '

Voornaam: '.$aData['voornaam'].'
'; 31. echo 'Achternaam: '.$aData['achternaam'].'

'; 32. } 33. else 34. { 35. // Fouten opgetreden: weergeven en terug naar formulier 36. header('Refresh: 3; url=formulier.php'); 37. foreach($aErrors as $sError) 38. { 39. echo '

'.$sError.'

'; 40. } 41. } 42. } 43. ?>

Volgens mij kun je niet anders dan het met me eens zijn, dat dit een stuk duidelijker en  overzichtelijker is. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door het op een consequente manier  inspringen. De manier die ik altijd gebruik is de volgende:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

Een andere standaard die ook veel gebruikt wordt is deze: 

11. Netjes scripten 

49 

Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Deze methode is korter maar vind ik persoonlijk minder fijn werken. De keuze van de manier van  inspringen is heel persoonlijk en je hoeft je ook niet per se aan een algemene standaard te houden.  Het belangrijkste is dat je 1 methode kiest en die vervolgens consequent toepast.  Ook als je stukjes code kopieert (wat ik zelf ook regelmatig doe), verander dan de layout ervan naar  je eigen methode, zodat de code netjes in de rest van je script past. 

Commentaar  Ik heb het al eerder in deze handleiding gezegd, maar het toevoegen van commentaar is minstens zo  belangrijk om het overzicht te behouden. Niet alleen voor anderen maar ook voor jezelf. Vooral als je  code langer wordt is het belangrijk om commentaar toe te voegen aan de verschillende elementen in  je code. Op die manier weten anderen en jijzelf later nog wat de functie van een bepaald onderdeel  ook alweer was.   Zorg dat je commentaar op nuttige plaatsen toepast, te veel is namelijk ook niet goed. Ga dus niet aan  elk if en else statementje een regel commentaar toevoegen als de functie ervan ook zonder  commentaar duidelijk is. Dit zal er alleen maar voor zorgen dat je code weer onoverzichtelijker  wordt, en dat moet je zien te voorkomen.

50    

 

PHP Beginnershandleiding 

12. Debuggen: het oplossen van PHP fouten  Een belangrijk aspect van het programmeren waarmee ik deze handleiding wil afsluiten, is het  debuggen van je scripts. Alle programmeurs zijn mensen en mensen maken fouten. We kunnen dus  ook niet voorkomen dat er foutjes in onze scripts sluipen waardoor ze wellicht niet zullen werken.  Dit hoeft echter helemaal geen probleem te zijn, aangezien je fouten kunt oplossen. Het debuggen  van je script bestaat uit 3 stappen:  • • •

Constateren van een fout  De fout lokaliseren in je script  Oplossen van de fout 

Voordat we hier echter mee beginnen, eerst iets anders. We willen immers wel dat PHP ook  daadwerkelijk foutmeldingen geeft als er iets fout gaat. Daarom zetten we van nu af aan altijd deze  twee regels boven aan onze php scripts:  Code  1. 2. 3. 4.

De eerste regel zorgt ervoor dat fouten überhaupt weergegeven worden, terwijl de tweede regel  ervoor zorgt dat alle mogelijke foutmeldingen op het scherm getoond worden.  Regels toegevoegd maar geen fouten te zien?  Het kan zijn dat de display_errors instelling in de php.ini uitgeschakeld staat. Hoewel we hem in ons  script met ini_set() aan zetten, wordt dit pas gedaan als het script uitgevoerd wordt. Eventuele  syntax fouten in het script worden dus nog niet weergegeven.  Om dat voor elkaar te krijgen, plaatsen we een .htaccess bestandje met de volgende regels in de root  (vaak: public_html, www of htdocs) van onze website:  Code: .htaccess  # Display Errors inschakelen php_flag display_errors on

Nu worden alle foutmeldingen netjes op het scherm getoond. 

Debuggen  Ik zal een aantal voorbeelden geven van de meest voorkomende fouten in een PHP script. Bij elk  voorbeeld zullen we vervolgens aan de hand van de drie stappen van het debuggen de fout proberen  te verhelpen.  De eerste stap, het constateren van de fout, is de minst lastige. PHP zal namelijk een foutmelding op  het scherm zetten en al dan niet het script stoppen. De syntax van de standaard PHP foutmelding ziet  er er als volgt uit:  Output  [fout level]: [bericht] in [bestand] on line [regelnummer]

De tweede stap zal in de meeste gevallen de lastigste zijn. In de foutmelding wordt altijd een bestand  en regelnummer gegeven waar de fout optreedt. Dat geeft ons een indicatie van waar iets fout gaat  en gecombineerd met het bericht leidt ons dat meestal wel naar de fout.  De derde stap is weer heel eenvoudig. Immers, als je weet wat er fout gaat, kun je het ook heel  eenvoudig oplossen. 

12. Debuggen: het oplossen van PHP fouten 

51 

Debuggen is een techniek die je jezelf moet aanleren. Goed debuggen zul je niet in een keer onder de  knie hebben, daar komt ook een stukje ervaring bij kijken. Laten we daarom gewoon maar eens  beginnen en naar wat veel voorkomende fouten en oplossingen kijken.  Parse error  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Output  Parse error: syntax error, unexpected T_ECHO in C:\wamp\www\fouten.php on line 6 

Deze foutmelding geeft aan dat we een fout in de syntax van ons script hebben, en wel op regel 6 in  fouten.php. PHP geeft aan dat hij een bepaald element niet verwacht: 'syntax error, unexpected  T_ECHO'. Met andere woorden, de echo op regel 6 komt onverwacht.  Om de fout te lokaliseren zullen we vanaf regel 6 terug moeten gaan kijken, op zoek naar de reden  waarom de echo onverwacht is. In veel gevallen zal het zo zijn dat je ergens een punt‐komma, quote  of haakje vergeten bent.  De fout is hier snel gevonden, we zien namelijk dat we vergeten zijn om regel 5 met een punt‐komma  af te sluiten. De oplossing is dus het plaatsen van de punt‐komma.  PHP zal altijd aangeven welk element niet verwacht wordt. Soms wordt het teken weergegeven,  soms een omschrijving. Enkele omschrijvingen die je regelmatig ziet:  • •

T_VARIABELE ‐ Een variabele  T_IS_EQUAL ‐ Een == teken 

Undefined variable  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

Output  Notice: Undefined variable: sNaam in C:\wamp\www\fouten.php on line 5 

Deze foutmelding vertelt ons dat er op regel 5 in fouten.php iets fout gegaan is. Het bericht  'Undefined variable: sNaam' houdt in dat we een variabele $sNaam gebruikt hebben die niet bestaat.  De oplossing is dus ofwel het eerder declareren van deze variabele, ofwel eerst controleren of deze  variabele bestaat voordat we hem gebruiken: 

52    

 

PHP Beginnershandleiding 

Code: oplossing1  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Code: oplossing2  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Undefined index  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6.

Output  Notice: Undefined index: naam in C:\wamp\www\fouten.php on line 5 

De undefined index is bijna hetzelfde als de undefined variabele. Deze foutmelding wordt namelijk  weergegeven als een bepaalde sleutel in een array niet bestaat. De oplossing is hier wederom het  eerst controleren of de variabele bestaat voordat je hem gebruikt:  Code: oplossing  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

 

12. Debuggen: het oplossen van PHP fouten 

53 

Parse errors: unexpected $end  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Output  Parse error: syntax error, unexpected $end in C:\wamp\www\fouten.php on line 10 

Dit zijn meestal vervelendere fouten om op te moeten lossen. Met name omdat deze fout altijd  plaatsvindt op de laatste regel van je script.  De oorzaak is bijna altijd dat het aantal { niet gelijk is aan het aantal } in je script waardoor er dus  bepaalde constructies niet afgesloten zijn. In het voorbeeld is direct duidelijk dat we de } van het if‐ statement vergeten zijn. Maar naarmate je code langer wordt, kan dit een ware zoektocht opleveren.  En dan blijkt maar weer hoe belangrijk het is om netjes te scripten!  Headers already sent  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Output  Warning: Cannot modify header information ‐ headers already sent by (output started at  C:\wamp\www\fouten.php:5) in C:\wamp\www\fouten.php on line 6 

Dit is een veel voorkomende fout waar veel beginnende programmeurs moeite mee hebben. Hij  wordt veroorzaakt doordat je voor de functies header(), session_start() en setcookie() nog helemaal  geen output naar de browser verzonden mag hebben. Dat betekent geen echo, geen HTML maar ook  geen loze spatie ergens buiten je php tags.  De foutmelding geeft ons ten eerste weer het script en regelnummer waar de fout is opgetreden. De  melding geeft aan dat het een 'headers already sent' fout betreft. Verder geeft de foutmelding ook  nog aan waar er al output naar de browser verzonden is. In ons geval in fouten.php op regel 5. En dat  klopt, want daar staat onze echo.  De oplossing van deze fouten is niet altijd even eenvoudig. Waar je altijd op moet proberen te letten  is dat je altijd eerst alle logica (php) afhandelt voordat je output (HTML) gaat genereren. In ons geval  zullen we de header() dus voor de echo moeten plaatsen:  Code  1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

 

54    

 

PHP Beginnershandleiding 

Ik krijg niets te zien?  Als je een lege pagina terug krijgt terwijl je toch echt output verwacht, zul je nog even goed naar je  script moeten kijken. Controleer even of er wel degelijk output gegeven zou moeten worden.  In het andere geval zou het kunnen dat de display_errors instelling uit staat waardoor fouten  helemaal niet weergegeven worden. Hoewel we dat telkens met die eerste twee regels code  aanzetten, gebeurt dit pas op een moment nadat bijvoorbeeld parse errors opgetreden zijn. Deze  worden dan alsnog niet weergegeven.  Dat kunnen we oplossen door een bestandje met de naam .htaccess (ja een punt als begin en verder  geen extensie) in de root van onze website te zetten. In dit bestandje zetten we dan de volgende  regel:  Code: .htaccess  php_flag display_errors on

Nu staat de display_errors instelling ingeschakeld en worden ook de parse errors weergegeven.  Voor meer informatie over foutafhanding in PHP verwijs ik je graag door naar mijn handleiding over  foutafhandeling in PHP1. Daar ga ik veel dieper in op de verschillende mogelijkheden die je hebt met  betrekking tot het afhandelen van fouten in PHP.

                                                              1 Directe url: http://phphulp.jorendewit.nl/view/35/ 

13. Slotwoord en referenties 

55 

13. Slotwoord en referenties  Nu zijn we dan echt aan het einde van deze handleiding gekomen. Ik hoop dat ik je hiermee de basis  van PHP op een duidelijk manier heb kunnen uitleggen. Als je deze handleiding aandachtig  doorgenomen hebt, heb je genoeg kennis om te beginnen met het schrijven van eigen PHP scripts, het  programmeren van je eigen toepassingen of wellicht het verder lezen van andere, moeilijkere  handleidingen.  Zoals je wellicht snel zult merken, is de kennis die je nu bezit echt nog maar de basis. De wijde wereld  van het programmeren ligt nu voor je open. Andere onderwerpen die eigenlijk altijd hand in hand  gaan met het gebruik van PHP zijn natuurlijk het gebruik van HTML en CSS, maar ook het gebruik  van databases om je scripts nog dynamischer te maken, behoort nu tot de mogelijkheden.  Ik zal nog enkele urls geven naar sites of handleidingen die meer informatie geven over deze  verschillende onderwerpen:  PHP  • PHP.net Handleiding   ⇒ http://www.php.net/  • Foutafhandeling in PHP   ⇒ http://phphulp.jorendewit.nl/view/35/  • PHP Contactformulier met Swift Mailer   ⇒ http://phphulp.jorendewit.nl/view/38/  • Filters in PHP 5   ⇒ http://phphulp.jorendewit.nl/view/24/  HTML  • W3Schools HTML Tutorial   ⇒ http://www.w3schools.com/html/default.asp  • W3Schools XHTML Tutorial   ⇒ http://www.w3schools.com/xhtml/default.asp  CSS  • W3Schools CSS Tutorial  ⇒ http://www.w3schools.com/css/default.asp  • Quirksmode artikelen over CSS  ⇒ http://quirksmode.org/css/contents.html  • Websitemaken.be HTML en CSS Tutorials  ⇒ http://www.websitemaken.be/index.php?page=show_item&type=3&topic=1  Databases & SQL  • SQL Beginners handleiding  ⇒ http://phphulp.jorendewit.nl/view/41/  • W3Schools SQL Tutorial  ⇒ http://www.w3schools.com/sql/default.asp  • PDO ‐ Verbinden met verschillende databases  ⇒ http://phphulp.jorendewit.nl/view/27/  • MySQL Handleiding  ⇒ http://dev.mysql.com/doc/refman/5.1/en/  • PostgreSQL Handleiding  ⇒ http://postgresql.org/docs  Opmerkingen, vragen of suggesties over deze handleiding zijn natuurlijk altijd welkom! Via mijn  website (http://phphulp.jorendewit.nl) kun je je reacties, vragen of opmerkingen kwijt. O

56    

 

PHP Beginnershandleiding 

14. Bronvermelding  Voor het schrijven van deze handleiding heb ik van de volgende bronnen gebruik gemaakt:  Deiman, R. (2007). Beginnen met PHP. Geraadpleegd op 28‐12‐2007,  http://www.phphulp.nl/php/tutorials/8/508/    Kapteijn, A. (z.d.). PHP Programmeren. Geraadpleegd op 27‐12‐2007,  http://04.ipublications.net/php‐programmeren.php    Mirax (2007). Een uitgebreide PHP cursus. Geraadpleegd op 01‐01‐2008,  http://www.websitemaken.be/index.php?page=show_item&id=862    PHP.net (z.d.). PHP.net: Documentation. Geraadpleegd op 27‐12‐2007,   http://www.php.net/docs.php   

Our partners will collect data and use cookies for ad personalization and measurement. Learn how we and our ad partner Google, collect and use data. Agree & close