Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek ‘implementatiekoffer’ bevat alle informatie en handreikingen die in het kader van de Kwaliteitsagenda Primair Onderwijs worden ontwikkeld om het onderwijs in de basisvaardigheden te verbeteren.
KENMERKEN - Leeshuis Wolters Noordhoff, 2004 Uitgaande van de criteria voor een goede methode voor voortgezet technisch lezen, geeft Leeshuis het volgende beeld:
Belang
Criteria voor goede methoden voor voortgezet technisch lezen
+++++ +++++ +++ ++++ ++++ +++ +++ +++ +++ +++ +++ ++ ++ ++ ++ + +
per week minimaal 2 uur leesonderwijs in groep 4 t/m 6 differentiatie mogelijk eenvoudige organisatie mogelijk doelen en tussendoelen (eind groep 4 AVI-5, eind groep 5 AVI-9) instapniveau van teksten op AVI-2 directe instructiemodel niet te veel lesdoelen/leesmoeilijkheden per les geleidelijke opbouw in moeilijkheidsgraad van de teksten aandacht voor onderhouden van de leesvaardigheid in groep 7 en 8 aandacht voor leestempo aandacht voor lezen met de juiste intonatie volgt de leesontwikkeling van nauwkeurig aandacht voor leesmotivatie luister CD’s om teksten mee te lezen ondersteunende software compleet leverbaar niet ouder dan 10 jaar
Leeshuis – Kwaliteitskaart VTL -Joop Stoeldraijer en Mariët Förrer
Zwak punt in Lees maar door
KWALITEITSKAART
VOORTGEZET TECHNISCH LEZEN Leeshuis
KW kaart
AANBEVELINGEN – voor het werken met
Leeshuis Aan de hand van de onderstaande aanbevelingen en adviezen kunnen minder sterke punten in de methode gecompenseerd worden. Organisatie Het is een sterk punt wanneer een methode veel differentiatiemogelijkheden biedt. Keerzijde daarvan is dat de organisatie ingewikkeld kan worden omdat verschillende groepen leerlingen een verschillende aanpak volgen. Het aantal groepjes dat een leerkracht tijdens een leesles kan begeleiden is beperkt. Vaak is het nodig groepsoverstijgend te denken bij het organiseren van het voortgezet technisch lezen. Standaardoplossingen hiervoor zijn niet te geven, omdat de situatie per school, per schooljaar of zelfs per gedeelte van het jaar weer verschillend kan zijn. Een aantal mogelijkheden:
Parallel inroosteren van het lezen. Als in alle groepen op dezelfde tijd lezen op het rooster staat, biedt dit mogelijkheden te differentiëren. Dit is bijvoorbeeld een oplossing bij het voortgezet technisch lezen in groep 4, 5 en 6. Leerlingen kunnen per leesniveau worden ingedeeld. Zelfstandige lezers hebben minder intensieve begeleiding nodig.
Extra handen in de groep Extra hulp in de groep van een stagiaire, onderwijsassistent of klassenassistent biedt mogelijkheden tot differentiëren. De leerkracht neemt de risicoleerlingen onder haar hoede en geeft extra instructie en begeleiding in een kleine groep. De rest van de groep werkt onder begeleiding van de extra persoon.
Inzet van de remedial teacher bij het leesonderwijs Bezien kan worden hoe de tijd die op school beschikbaar is voor remedial teaching zo efficiënt en effectief mogelijk gebruikt kan worden. Het is niet altijd nodig te werken met individuele leerlingen. Werken in een groepje is vaak net zo effectief. Ook is het van belang de remedial teaching naadloos te laten aansluiten bij de leeslessen in de groep. De remedial teacher kan tijdens de leeslessen een groepje onder haar hoede nemen in of in de buurt van het lokaal.
Leerlingen die 1 of meer AVI-niveau beheersen dan het streefdoel op een moment in het schooljaar zelfstandig laten lezen Deze leerlingen hebben geen instructie van en begeleide oefening met de leerkracht nodig. Ze ontwikkelen hun leesvaardigheid verder door vooral veel zelfstandig te lezen. Wel is er bij deze leerlingen aandacht voor het onderhouden van het lezen van woorden met specifieke leesmoeilijkheden te onderhouden. Dit kan door hen regelmatig woordrijen hardop op tempo te laten lezen.
Leerlingen die AVI-9 beheersen ’loslaten’ Leerlingen die AVI-9 hebben gehaald en het technisch lezen voldoende onder de knie hebben, ontwikkelen het lezen vooral verder door veel te lezen naar eigen keuze. Deze leerlingen kunnen we wat meer loslaten door hen vrij te laten lezen. Dit zou ook buiten de klas kunnen. Wel is het belangrijk dat er door hen daadwerkelijk gelezen wordt. Het bewaken van een rustige leesomgeving is nodig. Voor deze leerlingen is het onderhouden van het vloeiend lezen (hardop, vlot, nauwkeurig en met de goede intonatie) wel belangrijk. Leerlingen kunnen dit oefenen in betekenisvolle situaties, bijvoorbeeld door voor te lezen aan jongere kinderen.
2
KW kaart
Inzetten van bovenbouw leerlingen als tutor in groep 4 en 5 Ook oudere leerlingen uit de bovenbouw kunnen jongere leerlingen begeleiden bij het lezen. Dit is voor beide partijen vaak motiverend en blijkt goed te werken. Aandachtspunten om het werken met leerlingen als tutor succesvol te organiseren en te laten verlopen zijn beschreven in ‘Samen beter Lezen’.
Inzet van ouders bij het leesonderwijs Niveaulezen in groepjes met leesmoeders is op de meeste scholen niet meer aan de orde. Toch kunnen ouders, wanneer beschikbaar, een bijdrage leveren aan het leesonderwijs door met een groepje of een individuele leerling te lezen. Lang niet op alle scholen zijn ouders bereid en/of in staat dit te doen. Soms zijn er alternatieven, zoals op een school waar senioren van Het Gilde wekelijks op school komen om te lezen met kinderen. Belangrijk hierbij is dat de volwassenen die bij het leesonderwijs komen helpen weten hoe ze het lezen kunnen begeleiden en hoe ze om moeten gaan met leesfouten. Een eenvoudige methodiek hiervoor is “Samen beter lezen” (Klaassen, H. & Stienstra-Sondij, A. (1999). Samen beter lezen. Een oefenmethode voor op school en thuis. Amersfoort: CPS Onderwijsontwikkeling en advies).
DOELEN en tussendoelen Formuleer heldere doelen en tussendoelen Doelen en tussendoelen in dit geval is het van belang op schoolniveau heldere doelen en tussen doelen te formuleren. Bij gebruik van de AVI-toets
95 % van de leerlingen beheerst
groep 4
groep 5
start schooljaar
AVI-2 beheerst
AVI-5 beheerst
na 3 maanden
AVI-3 beheerst
AVI-6 beheerst
na 6 maanden
AVI-4 beheerst
AVI-7 beheerst
einde schooljaar
AVI-5 beheerst
AVI-9 beheerst
95 % van de leerlingen
groep 4
groep 5
groep 6
start schooljaar
AVI-2 beheerst
AVI-5 beheerst
AVI-8 beheerst
na 3 maanden
AVI-3 beheerst
AVI-6 beheerst
AVI-9 beheerst
na 6 maanden
AVI-4 beheerst
AVI-7 beheerst
einde schooljaar
AVI-5 beheerst
AVI-8 beheerst
3
KW kaart
Bij gebruik van de leestempo en leestechniektoets 95 % van de leerlingen beheerst
groep 4
groep 5
groep 6
groep 7
groep 8
medio
CILT 59-60-61 AVI M4
CILT 64-65 AVI M5
CILT 68-69 AVI M6
CILT 72-73 AVI M7
CILT 75 > AVI Plus
eind
CILT 62-63 AVI E4
CILT 66-67 AVI E5
CILT 70-71 AVI E6
CILT 74 AVI E7
Ook voor leerlingen is resultaatgerichtheid belangrijk. De leerkracht zorgt ervoor dat leerlingen zich bewust zijn of worden van hun eigen vorderingen en ervaren dat door het oefenen van het lezen het steeds beter gaat. Instapniveau Als de teksten in de methode beginnen op hoger niveau dan waar men in groep 3 is geëindigd, kan het volgende gedaan worden: • Bespreek in het team wat eraan gedaan kan worden om eind groep 3 AVI-2 beheerst te halen. • Verzamel aanvullende teksten om te oefenen op AVI-2 niveau. Het is van belang zowel te oefenen op woordniveau als op tekstniveau, volgens het didactisch principe lezen - oefenen – lezen (zie ook de kwaliteitskaart ’meetlat voor goed voortgezet technisch lezen’. Bij een geschikte leestekst kan de leerkracht zelf woordrijtjes maken om te oefenen op woordniveau • Koop materiaal van een andere methode dat geschikt is voor het oefenen op AVI-2 niveau. Estafette, Leeslijn/leesweg Plus en Lekker lezen bevatten materialen op AVI-2. Leessnelheid Het verhogen van de leessnelheid is een zeer belangrijk aspect van het voortgezet technisch lezen. Veel problemen met voortgezet technisch lezen zijn tempoproblemen. Daarom is leessnelheid in alle lessen voortgezet technisch lezen een aandachtspunt. Als de methode hier geen nadruk op legt moet de leerkracht hier zelf aandacht aan besteden. Aandachtspunten hierbij: • Geef leerlingen ondersteuning bij het lezen aan de hand van het principe voor –koor – zelf • Zeg lastige woorden aanvankelijk voor, om stagnatie te voorkomen en het lezen vlotter te laten verlopen. • Laat teksten herhaald lezen, leerlingen merken dat het lezen dan steeds vlotter gaat. • Stimuleer dat leerlingen zich ervan bewust worden dat door oefening hun leessnelheid toeneemt, bijvoorbeeld door een zandloper of stopwatch te gebruiken. Lezen met de juiste intonatie Vloeiend hardop lezen is een belangrijk aspect van het voortgezet technisch lezen. Als correct en vlot lezen goed gaan, is het ook nodig aandacht te besteden aan lezen met de juiste intonatie, onder andere door te letten op leestekens, accenten, verbindingswoorden en groepen woorden in de zin die bij elkaar horen. Vloeiend lezen heeft een positieve invloed op het begrijpen van de tekst. Aandacht voor vloeiend lezen is belangrijk. Praat met leerlingen over aspecten van vloeiend lezen en lezen op een natuurlijke manier. Demonstreer, laat de leerlingen oefenen en geef feedback. Verschillende vormen van voordrachtslezen, zoals radiolezen en theaterlezen, oefenen het lezen met een goede intonatie (zie Braams en Smit, 2006). Ook door voor te lezen aan jongere kinderen kan het lezen met een goede intonatie geoefend worden. Deze leesvormen kunnen het beste toegepast worden met teksten die leerlingen zelf uitzoeken. 4
KW kaart
Het vloeiend lezen kan ook geoefend worden tijdens het lezen van teksten uit Nieuwsbegrip, Kidsweek of de zaakvakkenmethoden. Volgen van de leesontwikkeling Als de methode geen methodeonafhankelijke toetsen bevat, kunnen in ieder geval de methodeonafhankelijke toetsen gebruikt worden om de leesontwikkeling van leerlingen te volgen.
Colofon De Kwaliteitskaart VTL Leeshuis is een uitgave van Projectbureau Kwaliteit. Het Projectbureau Kwaliteit draagt zorg voor de uitvoering van spoor 3 en 4 van de Kwaliteitsagenda PO Scholen voor morgen. Dit gebeurt onder verantwoordelijkheid van de PO Raad en samen met het Ministerie van OCW.
Varrolaan 60 3584 BW Utrecht e-mail
[email protected] www.schoolaanzet.nl 5
