Voortgangsrapportage Deltaplan Zoetwater. Deltaprogramma Zoetwater

Voortgangsrapportage Deltaplan Zoetwater Deltaprogramma | Zoetwater

1

Voortgangsrapportage Deltaplan Zoetwater

Opgesteld door het Deltaprogramma Zoetwater September 2015

2

Inhoud

1

Managementsamenvatting

5

Inleiding

9

1.1 1.2

2

3



Scope: Voortgang en Programmering Leeswijzer

9 9

Voortgangsrapportage

11

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11

11 11 15 17 21 23 25 27 30 34 35

Inleiding Landelijk overzicht voortgang Deltaplan Zoetwater West Nederland IJsselmeergebied Hoge Zandgronden Zuidwestelijke Delta Rivierengebied Gebruikers Voortgang voorzieningenniveau (landelijk en regionaal niveau) Voortgang Slim Watermanagement Bestedingen tot nu toe

Programmering 2015 – 2021

37

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

37 37 38 39 43

Inleiding Werkwijze programmering Regionale bestuursovereenkomsten Landelijk overzicht fasering en investering zoetwatermaatregelen Geraamde kosten zoetwatermaatregelen totaal en per regio

Bijlage



53

Figuur 0.1 Voortgang Deltaprogramma Zoetwater 2014

Borging van afspraken over realisatie van zoetwatermaatregelen d.m.v. bestuursakkoorden

Uitvoering maatregelen Deltaplan Zoetwater in 2014

Uitwerking programmering 2015 – 2021

Monitoring meekoppelkansen

Aandachtspunten: • wijzigingen in samenstelling van besturen als gevolg van verkiezingen Provinciale Staten en waterschappen vergt aandacht en investering in behoud draagvlak voor het zoetwaterprogramma • Actief commitment krijgen/houden van gebruikers

4

Managementsamenvatting Het Deltaprogramma Zoetwater heeft na het gereed komen

Financieel Arrangement uit het Advies Deltaplan Zoetwater.

van de Deltabeslissing en Voorkeursstrategie Zoetwater een

De voorbereidingen zijn hiermee in volle gang. Enkele

snelle doorstart gemaakt. Figuur 0.1 geeft inzicht in de

projecten zijn zelfs al gestart in 2014. Daarnaast is de landelijke

voortgang in 2014.

coördinatie van het voorzieningenniveau opgestart met als doel het borgen van kennisuitwisseling, het faciliteren van

Borging van afspraken door middel van bestuursakkoorden

afstemming en het bewaken van voortgang. Rijk en regio’s

Het Deltaprogramma Zoetwater bevat een groot aantal

plannen van aanpak. De conclusie is dat de uitvoering tot

initiatieven en maatregelen om de zoetwaterdoelen te

nu toe geheel volgens planning verloopt.

hebben in 2014 een start gemaakt met de startnotities/

bereiken, de zoetwatervoorziening in Nederland robuuster te maken voor toekomstige effecten van klimaatverandering

Uitwerking programmering 2015 – 2021

en om knelpunten die er nu al zijn aan te pakken. Al deze

In de rapportage is bij de uitwerking van projecten de planning

initiatieven en maatregelen zijn samengevat in het Deltaplan

van de werkzaamheden en de benodigde financiën voor de

Zoetwater (september 2014). Het Deltaplan bevat een

jaren 2015 – 2021 weergegeven. Daarbij zijn zowel de totale

programmering voor de periode 2015 – 2021, evenals een

kosten weergegeven als de verdeling tussen de regionale

vooruitblik naar de periode 2022 - 2028.

bijdrage en de bijdrage uit het Deltafonds. Voor de periode 2015 – 2021 is uit het Deltafonds € 150 miljoen beschikbaar.

De bestuurlijke afspraken tussen partijen over de realisatie van de zoetwatermaatregelen worden vastgelegd in regionale

Het programmabureau Zoetwater heeft een ‘Werkwijze

bestuursovereenkomsten. In de Zuidwestelijke Delta heeft

programmering’ opgesteld voor de jaarlijkse programmering

ondertekening van de bestuursovereenkomst begin maart 2015

voor zoetwater. Deze gaan onder andere over planning,

plaatsgevonden. In de andere regio’s worden de bestuurs­­

onderbouwing, verantwoording en omgaan met risico’s en

overeenkomsten ondertekend voor Prinsjesdag 2015 met

met mee- of tegenvallers. Ook wordt een second opinion

mandaat van de nieuwe besturen.

uitgevoerd op de kostenonderbouwing en risico inschatting voor maatregelen die een bijdrage uit het Deltafonds ont­

Uitvoering maatregelen Deltaplan Zoetwater in 2014

vangen. Deze wordt gedaan door het Expertisecentrum

In de periode september – december 2014 hebben alle partijen

Kosten en Baten (ECK-B).

(DGRW, Rijkswaterstaat, provincies, waterschappen en gebruikers) een eerste uitwerking aangeleverd voor de

Uit het programmeringsoverzicht blijkt dat op dit moment

zoetwatermaatregelen, zoals die zijn opgenomen in het

reeds € 146 miljoen aan bestedingen gepland is. Tevens zijn 5

6 Kwal”: inlaat van voorgezuiverd oppervlaktewater in het duingebied van Noord-Holland “De

enkele wijzigings­voorstellen op eerdere ramingen ingediend.

Aandachtspunten

Het totaal van de nu voorgestelde amenderingen overstijgt

Desalniettemin is ook een aantal risico’s geïdentificeerd, die

de nog beschikbare bestedingsruimte voor zoetwater in het

de aandacht van alle partijen behoeven (naast de risico’s die

Deltafonds van circa € 4 miljoen. Conform de voorgestelde

specifiek per regio spelen en die per regio in de rapportage

Werkwijze programmering zal het Bestuurlijk Platform

zijn opgenomen). Eén daarvan is de bestuurlijke impact van

Zoetwater in oktober 2015 de verzoeken voor aanpassing van

de verkiezingen van Provinciale Staten en de waterschappen

de programmering bespreken en een keuze maken hoe door

in maart 2015. Dit brengt veel wijzigingen met zich mee in de

fasering en/of prioritering de programmering binnen de grens

samenstelling van besturen. Investeren in het informeren van

van de investeringsruimte blijft. Tegenover de geplande

de nieuwe bestuurders en zorgen voor bestuurlijk draagvlak

investeringen van het Rijk uit het Deltafonds van € 150 miljoen,

voor de ingeslagen weg van het zoetwaterprogramma is

staat € 219 miljoen aan regionale investeringen. Het totaal aan

daarom van belang.

investeringen voor zoetwater voor de periode 2015 – 2021 komt daarmee op circa € 365 miljoen.

Verder is het actief commitment krijgen/houden van gebruikers een aandachtpunt. Zo blijft het complex om

Monitoring meekoppelkansen

via de koepels de individuele ondernemers te bereiken.

Conform de Werkwijze programmering is meekoppelen een

Dit speelt bijvoorbeeld bij landbouw en industrie. Dit vraagt

verantwoordelijkheid van de initiatiefnemer(s). Gebleken is

een gezamenlijke aanpak en voor wat betreft landbouw

dat de regionale partijen in de voorbereiding van de zoetwater-

uitwerking van zoetwater in het Deltaplan Agrarisch Water­

maatregelen op zoek zijn gegaan naar synergie met andere

beheer (DAW).

trajecten en maatschappelijke opgaven zoals de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water (KRW), uitvoering van maatregelen in kader van Natura2000 / Programmatische Aanpak Stikstof, realisatie Nationaal Natuurnetwerk, klimaatadaptatie in stedelijk gebied en het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer. De initiatiefnemers zullen over het meekoppelen rapporteren aan het programmabureau. Het programmabureau zal een overzicht en evaluatie opstellen over hoe binnen het zoet­ waterprogramma is meegekoppeld met andere dossiers.

7

8 Wateropslag op bedrijfsniveau in de glastuinbouw.

1 Inleiding 1.1 Scope: Voortgang en

Programmering

Het Deltaprogramma Zoetwater bevat een groot aantal

actualisatie van de programmering van zoetwatermaatregelen, zoals is opgenomen in het Advies Deltaplan Zoetwater.

1.2 Leeswijzer

initiatieven en maatregelen om de zoetwaterdoelen te bereiken, de zoetwatervoorziening in Nederland robuuster

Hoofdstuk 2 gaat in op de voortgang van het Deltaplan

te maken voor toekomstige effecten van klimaatverandering

Zoetwater en beschrijft per regio de voortgang die in 2014 is

en om knelpunten die er nu al zijn aan te pakken. Al deze

geboekt met de programma’s en projecten (inclusief klimaat-

initiateven en maatregelen zijn samengevat in het Advies

pilots, voorzieningenniveau, slim watermanagement) uit het

Deltaplan Zoetwater (september 2014) . In het Advies

Deltaplan Zoetwater.

Deltaplan Zoetwater is een overzicht gegeven van alle zoetwater­maatregelen (uitvoeringsprogramma, onderzoeks­

Hoofdstuk 3 gaat in op de programmering van de maat­

agenda, klimaatpilots en voorzieningenniveau) en is tevens

regelen voor de periode 2015 – 2021. Hierbij zijn onder andere

een financieel arrangement opgenomen voor de bekostiging

kasritmes opgenomen voor de regionale middelen en de

van de maatregelen. Hierin staan afspraken over de financiële

middelen uit het Deltafonds. Ook wordt een stand van zaken

bijdragen van rijk en regio aan de verschillende zoetwater­

gegeven van de bestuursakkoorden zoetwater.

maatregelen. Het Advies Deltaplan Zoetwater bevat een concrete programmering voor de periode 2015 – 2021, evenals een vooruitblik naar de periode 2022 - 2028. Afgesproken is om de voortgang van deze programmering jaarlijks te monitoren via een Voortgangsrapportage Zoetwater. Tevens wordt de programmering uit het Advies Deltaplan Zoetwater jaarlijks geactualiseerd en verder geconcretiseerd. Dit document bevat zowel de Voortgangs­ rapportage Zoetwater over het jaar 2014 als de eerste

9

Figuur 2.1 Doelen, doelgroepen en context van de Voortgangsrapportage Zoetwater

Tweede Kamer

Verantwoording aan

Deltaprogramma 2016 (ev)

Input voor

Voortgangsrapportage Zoetwater • Verantwoorden

• Signaleren



* Sturen



* Communiceren

Input zoetwaterregio’s

Input gebruikers Input programmabureau

Input Rijkswaterstaat Input IenM

Doelgroep voortgangsrapportage = ‘zoetwatercommunity’ Bestuurlijk Platform Zoetwater, programmabureau, regio’s, Rijkswaterstaat, gebruikers 10

2 Voortgangsrapportage 2.1 Inleiding

tot het hoofdwatersysteem en ook gebruikers hebben informatie aangeleverd over hun eigen activiteiten (voor zover een programmering is opgenomen in het Advies Deltaplan

Het doel van de voortgangsrapportage is meerledig. Ten eerste

Zoetwater). Het programmabureau heeft de informatie

biedt de rapportage inzicht in de voortgang van de uitvoering

verwerkt tot één gezamenlijke rapportage. Deze rapportage

van zoetwatermaatregelen op programmaniveau aan alle

heeft ook als input gediend voor de rapportage van het

betrokken partijen, zoals de Tweede Kamer, de Delta­

Deltaprogramma 2016.

commissaris, het programmabureau Zoetwater, Rijk (IenM en EZ), Rijkswaterstaat, de zoetwaterregio’s en de gebruikers. De voortgangsrapportage kan tevens een bijdrage leveren aan lerend werken door het delen van successen en leerervaringen. Het biedt ook een basis voor partijen om met elkaar in gesprek te gaan over ieders inzet. Figuur 2.1 illustreert de doelen, doel-

2.2 Landelijk overzicht voort

gang Deltaplan Zoetwater

groepen en context van de Voortgangsrapportage Zoetwater. In de periode september – december 2014 hebben alle Jaarlijks zal worden gerapporteerd over de voortgang van de

uitvoerende partijen (Rijkswaterstaat, provincies, water-

activiteiten zoals opgenomen in het Deltaplan Zoetwater. Het

schappen) een eerste uitwerking aangeleverd voor de

gaat daarbij om maatregelen, voorzieningenniveau, onderzoek

zoetwatermaatregelen zoals die zijn opgenomen in het

en klimaatpilots. Het Financieel Arrangement zoals opgenomen

Financieel Arrangement uit het Advies Deltaplan Zoetwater.

in het Advies Deltaplan Zoetwater vormt daarbij het uitgangs-

De voorbereidingen zijn hiermee in volle gang. Enkele

punt. Deze voortgangsrapportage heeft betrekking op 2014.

projecten zijn zelfs al gestart in 2014. Daarnaast is de

De rapportage is een gezamenlijk product van het programma-

landelijke coördinatie van het voorzieningenniveau opgestart,

bureau zoetwater, IenM (DGRW en Rijkswaterstaat), de

met als doel het borgen van kennisuitwisseling, het faciliteren

zoetwaterregio’s en de gebruikers. De regio-ambassadeurs

van afstemming en het bewaken van voortgang. Rijk en

hebben namens hun zoetwaterregio informatie aangeleverd

regio’s hebben in 2014 een start gemaakt met de startnotities/

over de voortgang binnen hun regio. Het gaat daarbij om het

plannen van aanpak. Onderstaande stoplichttabel (volgende

totaalpakket aan maatregelen, dus zowel om maatregelen

pagina) laat zien dat de uitvoering tot nu toe geheel volgens

met als maatregelen zonder financiering uit het Deltafonds.

planning verloopt en in welke MIRT-fase de maatregelen zich

Rijkswaterstaat heeft informatie aangeleverd met betrekking

bevinden.

11

Tabel 2.1 Overzicht voortgang en planning van zoetwatermaatregelen uit het Financieel Arrangement Deltaplan Zoetwater Maatregel

Project/ programma

MIRT fase** In voorbereiding /Onderzoek

Verkenning

Planuitwerking Planrealisatie

Beheer en onderhoud

Hoge Zandgronden Uitvoeringsprogramma Deltaplan Hoge Zandgronden, Regio Zuid

Programma*

100%

Uitvoeringsprogramma Deltaplan Hoge Zandgronden, Regio Oost

Programma

100%

Klimaatpilots: efficiënt watergebruik

4 Pilots

50%

50%

5%

5%

5%

25%

40%

25%

West Nederland Aanpassen Irenesluis (t.b.v. KWA fase 1)

Project

Maatregelen regionaal watersysteem

Programma

Capaciteitstoename KWA stap 1

Project

Optimalisatie watervoorziening Brielse Meer, stap 1

Project

Klimaatpilot Zoetwaterfabriek ‘De Groote Lucht’ (effluent hergebruik)

Pilot

85%

Zuidwestelijke Delta Krammersluizen (beheer en onderhoud)

Project

Maatregelen regionaal watersysteem

Programma

Roode Vaart doorvoer West Brabant en Zeeland

Project

Klimaatpilot: proeftuin Zuidwestelijke Delta

Pilot

* **

10%

Programma’s bestaan uit meerdere maatregelen, daarom zijn hiervoor percentages opgenomen (een deel van het programma kan in voorbereiding zijn, terwijl een ander deel bijvoorbeeld al in de verkenningsfase is). NB: bij Hoge Zandgronden is geen regel “maatregelen regionaal watersysteem” opgenomen, gezien hun gehele uitvoeringsprogramma daaronder valt. Fase waarin project/ programma zich bevindt 12

Verloopt volgens planning

Maatregel

Project/ programma

MIRT fase In voorbereiding /Onderzoek

Verkenning

Planuitwerking Planrealisatie

25%

25%

25%

85%

15%

Beheer en onderhoud

Verloopt volgens planning

IJsselmeergebied Nieuw Peilbesluit IJsselmeer

Project

Operationalisering flexibel peilbeheer

Project

Robuuste natuurlijke oevers IJsselmeergebied (vooroevers 1ste fase)

Project

Maatregelen Friese IJsselmeerkust

Project

Maatregelen regionaal watersysteem

Programma

Hogere Gronden Noord

Programma

Proeftuin IJsselmeergebied

Programma

100%

Start maatregelen rivierengebied Zuid

Programma

100%

Maatregelen regionaal watersysteem

Programma

Onderzoek Langsdammen

Onderzoek

Onderzoek Maas Waal Verbinding

Onderzoek

Klimaatpilot: duurzaam gebruik ondiep grondwater

Pilot

25%

Rivierengebied

100% Staat geprogrammeerd voor 2018-2019

Staat geprogrammeerd voor 2018-2019

Landelijk onderzoek Voorzieningenniveau en Slim Water Management

Legenda planning



Onderzoek

Verloopt volgens planning Loopt enige vertraging op Loopt ernstige vertraging op

13

14 Amsterdamse gracht

In de volgende paragrafen is per regio een gedetailleerdere

• Inzet op meer flexibele peilhandhaving en efficiënte

beschrijving van de voortgang opgenomen. Ook wordt er per

doorspoeling door de waterschappen Amstel, Gooi en

regio ingegaan op risico’s/aandachtspunten voor de voort-

Vecht, De Stichtse Rijnlanden, Rijnland, Delfland, Scheiland

gang van de maatregelen.

en de Krimpenerwaard; • Onderzoek naar de berging van hemelwater in greenports,

2.3 West Nederland

zoals Boskoop; • Opnemen van de Middelburg-Tempelpolder in de provinciale structuurvisie van Zuid-Holland als knikpuntgebied om te kijken hoe de zoutvracht vanuit de polder kan worden

2.3.1

Voortgang Programma’s en projecten

Hoofdwatersysteem

beperkt. Capaciteitstoename KWA In 2014 is een projectteam geformeerd met vertegenwoordigers

Aanpassen Irenesluis

van de Hoogheemraadschappen De Stichtse Rijnlanden en

Dit project wordt onder verantwoordelijkheid van Rijkswater-

Rijnland. De governance van het project is op directie- en

staat uitgevoerd, in nauw overleg met de regio. In 2014 heeft

bestuursniveau geborgd en afgestemd met het Rijk. Er is

Rijkswaterstaat ten behoeve van de programmering informatie

een plan van aanpak opgesteld waarin onder andere een

over het voorgenomen project verschaft aan DGRW. De

beschrijving is opgenomen van het betrekken van overige

maatregel is opgenomen in het (ontwerp) beheer en ontwikkel-

stakeholders, het realiseren van meekoppelkansen,

plan Rijkswateren 2016 - 2021. Daarnaast zijn er afstemmings-

omgaan met risico’s en dergelijke.

afspraken gemaakt met het project KWA+ waarmee dit project nauw verwant is.

Optimalisatie watervoorziening Brielse Meer Het project wordt onder verantwoordelijkheid van het

Maatregelen regionaal watersysteem

waterschap Hollandse Delta uitgevoerd. Het project is opgenomen in het Waterbeheerprogramma van het water-

De maatregelen in het regionaal watersysteem worden

schap. Momenteel werkt Hollandse Delta het plan van

opgenomen in de water(beheer-)plannen 2016 - 2021 die

aanpak uit. Dit plan van aanpak wordt in afstemming met

eind 2015 worden vastgesteld. Diverse maatregelen vormen

de partners uit de Bernisse Commissie vastgesteld ook voor

een vervolg op lopende initiatieven onder andere:

borging van financiële bijdragen, inclusief het realiseren van

• Remmen brakke kwel Noordplaspolder door peilopzet;

meekoppelkansen, omgaan met risico’s, etc. 15

Samenwerking met gebruikers

van gebruikers te krijgen veel aandacht vergt. Voor de landbouw blijft het complex om via de koepels de individuele

Voor de landbouwsector is inzet gepleegd op het leggen van

ondernemers te bereiken. Om gebruikers goed te kunnen

de verbinding tussen zoetwater en het DAW /POP3-spoor dat

betrekken, moet de verbinding gelegd worden met andere

onder de KRW wordt uitgevoerd. Met natuurorganisaties

processen, zoals de Kaderrichtlijn Water en het Deltaplan

heeft voorbereiding plaatsgevonden voor de joint fact finding

Agrarisch Waterbeheer. Bij het uitrollen van het maatregel-

voor de tweede fase van de KWA met als alternatief een

programma moet actief worden ingezet in het meekrijgen

eventuele permanente oostelijke aanvoer van zoetwater. Deze

van middenmanagement en operationeel beheer.

joint fact finding is voorzien in 2016. Voor de drinkwatersector wordt gekeken naar mogelijkheden om nieuwe bronnen voor

Ten tweede zorgen de provinciale en waterschapsverkiezingen

drinkwaterwinning klimaat robuust te combineren met het

van maart 2015 voor een lastige knip in het proces, die

watersysteem. De drinkwaterbedrijven pakken dit onder

eventueel gevolgen zou kunnen hebben qua inhoudelijke

eigen verantwoordelijkheid op. Daarbij kijkt DUNEA naar

richting. Het is van belang om de nieuwe bestuurders goed te

kansen voor inlaat uit de Lek en oriënteert OASEN zich op

informeren.

zuiveringsmogelijkheden bij verdere verzilting. Ten derde heeft de regio te maken met onzekerheid over Het Havenbedrijf voert onderzoek uit naar de gevolgen van

externe ruimtelijke ontwikkelingen die de zoetwatersituatie

de verdieping van de Nieuwe Waterweg en de eventuele

kunnen beïnvloeden, zoals het zout maken van het Volkerak-

mogelijkheden voor mitigatie en compensatie.

Zoommeer, het verdiepen van de Nieuwe Waterweg en de gevolgen van de Nieuwe Zeesluis in IJmuiden.

2.3.2

Voortgang Pilots en onderzoek Regio West Nederland voorziet tevens een aantal (meekoppel)

Innovatiepilot Zoetwaterfabriek ‘De Groote Lucht’

kansen. Zo biedt het door LTO voorgenomen instellen van

Voor de innovatiepilot Zoetwaterfabriek De Groote Lucht is

gebiedscoördinatoren (in het kader van DAW) een kans om

een plan van aanpak opgesteld, inclusief wijze van verbinden

meer verbinding te leggen met waterkwaliteit. Het instellen

met andere relevante ontwikkelingen en processen.

van de coördinatoren is echter financieel nog niet georganiseerd.

2.3.3

Verder wordt bij de verkenning die uitgevoerd wordt voor de

Kansen en risico’s

KWA nadrukkelijk gezocht naar meekoppelkansen en manieren De regio West Nederland voorziet een aantal risico’s. Aller-

om deze te verzilveren. Ook wordt er ingezet op ‘werk met

eerst ervaart de regio dat het traject om actief commitment

werk maken’, bijvoorbeeld via het verbinden van de werk-

16

zaamheden voor de Optimalisatie Bernisse met die van Slim

Het project gaat in het voorjaar van 2015 van start. Met het

Watermanagement. Een ander voorbeeld hiervan vormt de

project wordt het flexibel peilbeheer juridisch vastgelegd.

uitwerking van het voorzieningenniveau, waarbij zoveel

Verder dient het project inzicht te geven in de benodigde

mogelijk aangesloten wordt bij al lopende gebiedsprocessen. 

mitigerende en compenserende maatregelen en een voorstel voor een realisatiebesluit op te leveren.

2.4 IJsselmeergebied

Inmiddels is een Projectplan ‘Nieuw Peilbesluit IJsselmeer­ gebied’ opgesteld en wordt de projectorganisatie ingericht. De voortgang en invulling van het projectplan Nieuw Peilbesluit

2.4.1

Voortgang Programma’s en projecten

IJsselmeergebied is toegelicht in diverse bestuurlijke over­ leggen. Hierbij zijn de belangrijkste processtappen, tussen-

Hoofdwatersysteem

producten en planning inzichtelijk gemaakt.

Het Rijk (DG Ruimte en Water) streeft via een programmati-

In 2015 wordt een Notitie Reikwijdte en Detailniveau opgesteld

sche aanpak naar een samenhangende uitvoering van

en wordt de voorbereiding van een milieueffectrapportage

maatregelen in het IJsselmeergebied. Het streven is synergie

gestart. Onder het vignet van het Pact van het IJsselmeer­

tussen maatregelen die zijn aangekondigd in het Deltapro-

gebied, dat 6 maart 2015 is ondertekend, wordt bestuurlijke

gramma en maatregelen die het rijk uitvoert in het belang van

afstemming gezocht tussen centrale en decentrale overheden.

onder andere een toekomstbestendig ecologisch systeem en

Verder wordt de Stuurgroep Markermeer - IJmeer betrokken.

waterkwaliteit. Rijk en regio werken hiertoe samen in

Belangen­organisaties worden via het Regionaal Overleg

Programma IJsselmeergebied aan een ontwikkelperspectief.

IJsselmeergebied betrokken: hiertoe zijn in 2014 reeds afspraken gemaakt.

Nieuw Peilbesluit IJsselmeergebied Het project ‘beschikbaar maken van 20 cm buffer 1e fase’ is

In een latere fase zal de opdracht uitgebreid worden met

door DG Ruimte en Water en Rijkswaterstaat uitgesplitst in

mitigerende maatregelen die nodig zijn in het beheergebied

twee delen, te weten:

van RWS.

1 Nieuw Peilbesluit IJsselmeergebied 2 Operationaliseren flexibel peilbeheer

Operationalisering flexibel peilbeheer Ter voorbereiding van dit deelproject heeft Rijkswaterstaat

DGRW heeft eind 2014 formeel de opdracht voor een nieuw

in samenwerking met de waterschappen een werkgroep

peilbesluit verstrekt aan Rijkswaterstaat Midden Nederland.

geïnstalleerd bestaande uit Rijkswaterstaat (Midden Nederland, 17

Oost Nederland, West Nederland-Noord en Noord Nederland)

een mogelijk toekomstige peilwijziging (2050), zodat de

en de waterschappen Fryslân, Groot Salland, Vallei – Veluwe,

natuur in de oevers voor de dijk geen nadelige gevolgen zal

Zuiderzeeland, Amstel, Gooi en Vecht, Hollands Noorder­

ondervinden van eventuele toekomstige verdere flexibilisering

kwartier, Hunze en Aa’s, Noorderzijlvest, Reest en Wieden.

van het peil. Ook wordt onderzocht hoe deze maatregelen

Verder zijn het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (DGRW)

juridisch moeten worden geborgd (bijvoorbeeld of ze mogen

en maatschappelijke organisaties verenigd in het Regionaal

meetellen als mitigerende maatregelen voor effecten van een

overleg IJsselmeergebied (ROIJ) betrokken.

mogelijk toekomstig peilbesluit voor verdere flexibilisering van het peil). Het definitieve rapport wordt december 2015

Door de genoemde werkgroep is een projectplan opgesteld

opgeleverd. De middelen voor robuuste natuurlijke oevers

dat op 17 maart 2015 door het directieteam van Rijkswater-

komen beschikbaar op basis van concrete projectvoorstellen

staat Midden-Nederland is vastgesteld. De scope van het

van partijen, zoals keringbeheerders (bijvoorbeeld

project is de volgende: binnen het juridisch kader van het

meekoppelen met dijkversterkingsprojecten).

nieuwe peilbesluit een set met operationele afspraken ontwikkelen die leidend zijn bij de sturing van het peil in het

Maatregelen Friese IJsselmeerkust

IJsselmeer/Markermeer onder gemiddelde en (mild) extreme

DG Ruimte en Water zal in het voorjaar van 2015 een opdracht

situaties. Hierbij wordt rekening gehouden met de samenhang

aan de provincie Friesland verstrekken om voor het project

tussen vraag en aanbod in het hoofdwatersysteem en de

‘Maat­regelen Friese IJsselmeerkust’ de voorbereiding van

omliggende regionale watersystemen. Op basis van het

de MIRT-verkenning te starten in 2015 (onder andere om de

projectplan zal DGRW een opdracht verstrekken aan

scope te bepalen). De verkenning zelf zal naar verwachting

Rijkswaterstaat.

starten in het najaar van 2016. In het Deltafonds is voor de te nemen maatregelen voor de Friese kust € 12 miljoen

Robuuste natuurlijke oevers IJsselmeergebied (Vooroevers eerste fase)

gereserveerd. Het project dient mede rekening te houden

Robuuste natuurlijke oevers IJsselmeergebied ten behoeve

met het ontwerp-peilbesluit en plan-MER voor het nieuwe

van flexibel peilbeheer betreft maatregelen om oevers

peilbesluit, omdat die mogelijk leiden tot uitgangspunten

geschikt te maken voor peilwisselingen en eventuele natuur-

voor deze MIRT-verkenning Maatregelen Friese IJsselmeer-

schade vooraf te mitigeren. In 2015 wordt een technische

kust. Gezien de samenhang tussen beide projecten is een

studie uitgevoerd vanuit de doelstelling robuuste natuurlijke

goede samen­werking tussen DGRW, RWS Midden Nederland

oevers in het IJsselmeergebied naar meekoppelkansen met

en de provincie Friesland hierbij van belang.

dijkversterkingsprojecten. Vraag hierbij is hoe bij dijk­ versterkingsprojecten rekening kan worden gehouden met 18

Maatregelen regionaal watersysteem

2.4.2 Voortgang Pilots en onderzoek

De waterschappen voeren maatregelen uit met een positief

Proeftuin IJsselmeergebied

zoetwatereffect. Dit zijn maatregelen die voortvloeien uit de

De proeftuin IJsselmeergebied bestaat uit een aantal praktijk

huidige waterbeheerplannen. De maatregelen uit de nieuwe

gerichte projecten. Voor het project Gouden Gronden is reeds

waterbeheerplannen, die in 2015 worden vastgesteld, komen

een projectplan opgesteld. De overige projecten zijn nog niet

in de loop van 2016 - 2021 in uitvoering. Het betreft integrale

gestart.

maatregelen zoals flexibel peilbeheer, efficiënter doorspoelen en het voorkomen van zoutindringing die gecombineerd

Spaarwater Fase 2 bestaat uit een bundeling van projecten,

worden met andere beleidsdoelen (PAS, KRW, afkoppelen).

waarbij projecten zich in verschillende fasen bevinden. Sinds kort wordt Spaarwater ook opgepakt in de provincie Flevoland.

Programma Hogere Gronden regio Noord

In 2014 is een groep agrariërs hier enthousiast mee aan de slag

In 2014 hebben de provincies Groningen, Drenthe en Fryslân

gegaan. Zij hebben onder andere een werkbezoek gebracht

en de inliggende waterschappen het Projectprogramma

aan het project Spaarwater in Groningen. Dit voorjaar is

Hogere Gronden regio Noord opgesteld. Met dit programma

in Flevoland een selectie gemaakt van vijf percelen waar

wordt beoogd om de watervraag te beperken en water te

metingen worden gedaan ten behoeve van Spaarwater.

conserveren. Maatregelen betreffen beekherstel, flexibel

Uit deze vijf percelen worden er twee geselecteerd waar

peilbeheer gericht op conservering, beregening uit grond­

Spaarwater daadwerkelijk van start zal gaan.

water en enkele onderzoeken in dat kader. De meeste van de projecten kennen een duidelijke link met de KRW en/of

2.4.3

Kansen en risico’s

natuurbeleid. Een aantal projecten vallend onder het programma zijn in 2014 verder uitgewerkt, te weten:

In het IJsselmeergebied wordt goed samengewerkt tussen

• Natuurlijke inrichting Dwarsdiepgebied: in 2015 wordt

overheden en maatschappelijke organisaties. Deze laatste zijn

hiervoor een inrichtingsplan opgesteld; • Klimaatbestendig stroomgebied Drentse Aa: dit project bevindt zich in de voorbereidingsfase; • Optimalisatie inlaten landbouwgrond hogere (zand)

verenigd in de klankbordgroep Regionaal Overleg IJsselmeergebied. Bij enkele projecten zijn gebruikers betrokken geweest bij het opstellen van het plan van aanpak. Ook meekoppelkansen worden goed benut. Alle projecten zijn in meer of

gronden Noord-Nederland: dit project bevindt zich in de

mindere mate gekoppeld aan de KRW, het DAW en/of

voorbereidingsfase;

natuurontwikkeling.

• Gebiedsontwikkeling de Dulf-Merksen en omgeving: dit project bevindt zich in de planuitwerkingsfase. 19

20 Bron van water: sprengen in Paleispark Het Loo, Apeldoorn

2.5 Hoge Zandgronden

verschillende opties voor de wateraanvoer vanaf de ZuidWillemsvaart (boven sluis 15) en verschillende opties voor optimalisering van het dwarsprofiel van de Noordervaart in

2.5.1

Voortgang Programma’s en projecten

beeld gebracht. Deze maatregel van Rijkswaterstaat wordt overigens niet bekostigd uit het Deltafonds en is dan ook niet

In de regio’s Oost en Zuid (Hoge Zandgronden) hebben

opgenomen in de programmeringstabellen.

partijen in februari 2014 een regionaal bod uitgebracht voor het Deltaprogramma Zoetwater. In het regionaal bod hebben

2.5.2

Voortgang Pilots en onderzoek

overheden en gebruikers opgenomen wat zij in de periode 2016 – 2021 gaan doen aan de zoetwaterproblematiek. Het

In 2014 zijn verschillende voorstellen voor pilots ‘Efficiënt

regionaal bod is door de Deltacommissaris verwerkt in de

watergebruik’ op de Hoge Zandgronden ingediend. Het

rapportage Deltaprogramma 2015 en opgenomen in het

betreffen vier pilots.

Deltaplan Zoetwater. In juni 2014 ondertekenden partijen in regio’s Zuid en Oost een intentieverklaring, waarmee zij onder-

Subinfiltratie effluent Haaksbergen

strepen dat ze werk maken van zoetwatermaatregelen en dat

Eind 2014 - begin 2015 is voor deze pilot een nulmeting gedaan.

ze voor de periode 2016 – 2021 een concreet werkprogramma

Gedurende het groeiseizoen worden verschillende metingen

gaan opstellen. Eind 2014 hebben partijen uit de regio’s Zuid

gedaan. De eerste rapportage wordt eind 2015 opgeleverd,

en Oost met het indienen van de zogenaamde programma-

waarna wordt onderzocht of de proef uitgebreid kan worden.

plannen voor de Hoge Zandgronden hun eerste bijdrage geleverd aan het landelijk werkprogramma zoetwater.

Slimme stuw (SAWAX) Deze pilot is deels gestart. Eind 2014 is de SAWAX-stuw

Het gedachtegoed voor het oplossen van de droogte­

geplaatst. Daarnaast is ook de inrichting van het monitorings-

problematiek is door waterschappen, provincies, gemeenten,

meetnet om het effect van de stuw te meten gereed. In de

Rijkswaterstaat en gebruikers (terreinbeheerders, land- en

periode van 2014 t/m 2017 wordt de SAWAX-stuw toegepast

tuinbouworganisaties, natuur- en milieuorganisaties, drink-

en gemonitord.

waterbedrijven) opgenomen in de plannen en voornemens voor de periode 2016 – 2021.

Optimalisatie wateraanvoer en waterverdeling waterlopen Zutphen o.a. Leestenselaak.

Voor de uitbreiding van de Noordervaart wordt komende tijd

De pilot is op onderdelen reeds gestart, doordat er verkennende

een variantennota opgesteld. In deze variantennota worden

gesprekken zijn gevoerd met onder andere de gemeente. Ook 21

is in het laatste half jaar van 2014 onderzoek gedaan naar de

(land- en tuinbouw, terreinbeheerders, particulier grondbezit,

feitelijke waterbehoefte in het onderzoeksgebied (Zutphen)

natuur- en milieuorganisaties en drinkwaterbedrijven).

en zijn de huidige dimensies van het systeem bepaald. In 2015 zal de pilot worden uitgevoerd en worden afgerond.

Bij het opstellen van het werkprogramma is synergie gezocht met andere trajecten en maatschappelijke opgaven zoals de

Sub-irrigatie Limburg en Noord-Brabant

uitvoering van de Kaderrichtlijn Water, uitvoering van

Eind 2014 - begin 2015 wordt een modelverkenning uitgevoerd,

maatregelen in kader Natura 2000/PAS, realisatie Nationaal

die in februari is afgerond. De berekening geeft meer inzicht

Natuurnetwerk, klimaatadaptatie in stedelijk gebied en het

in de te verwachten resultaten van de pilot. De inschatting is

Deltaplan Agrarisch Beheer. Praktisch is dat uitgewerkt door-

dat er positieve resultaten zullen zijn. Na de modelberekening

dat waterschappen bijvoorbeeld uitvoering van maatregelen

wordt een go / no-go beslissing genomen, die vooral betrek-

gekoppeld hebben aan realisatie van de Kaderrichtlijn Water-

king heeft op de exacte inrichting van de praktijkproef. De

opgave. In stedelijk gebied zijn door gemeenten maatregelen

praktijkproef wordt uitgevoerd in de jaren 2015 t/m 2019.

soms gekoppeld aan maatregelen tegen wateroverlast. Ook zorgen de provincies voor koppeling met de ontwikkelopgave

2.5.3

Kansen en risico’s

zoals vastgelegd in het Decentralisatie Akkoord Natuur (rijk/IPO). Aan de hand van kaarten zijn kansrijke gebieden

Op dit moment verkeert het programma nog in de verkennende

in het werkprogramma opgenomen voor het bepalen van

fase. De intentie van overheden en gebruikers om, zoals

de bijdrage van de landbouwsector in het kader van het

opgenomen in de intentieovereenkomst van juni 2014, samen

Deltaplan Agrarisch Water­beheer.

te werken is inmiddels omgezet in het opstellen van een concreet werkprogramma. Er is bereidheid bij alle partijen om

De realisatie van zoetwatermaatregelen vindt in veel gevallen

gezamenlijk met het zoetwatervraagstuk aan de slag te gaan.

gelijktijdig plaats met realisatie van maatregelen in een ander kader binnen hetzelfde project. Deze integrale projecten

Het werkprogramma is begin 2015 opgesteld en in de

kunnen dus meerdere investeringsbronnen hebben. De

respectievelijke stuurgroepen vastgesteld. Volgende stap

investeringen vanuit andere kaders zijn niet opgenomen in

is het vaststellen het werkprogramma in de afzonderlijke

het zoetwater werkprogramma voor de Hoge Zandgronden.

besturen van de betrokken partijen. Het betreft alle regionale partijen die ook de intentieverklaring in juni 2014 hebben ondertekend. Het gaat dus zowel om overheden (water­ schappen, provincies en gemeenten) als om gebruikers 22

2.6 Zuidwestelijke Delta

• Onderzoek/engineering is gestart om projectrisico’s nader in beeld te krijgen; • Projectcommunicatie is vormgegeven, zie ook

2.6.1

Voortgang Programma’s en projecten

Hoofdwatersysteem

www.centrumontwikkelingzevenbergen.nl Verbetering wateraanvoer Tholen en St. Philipsland Deze maatregel is uitgevoerd. Er is een overeenkomst tussen

Herstel Zoet-zoutscheiding in de Krammersluizen

waterschap Scheldestromen en ZLTO-afdeling Tholen getekend.

April 2014 is de inbouw gereed gekomen van het innovatieve

Een retributieregeling is basis voor bijdragen van baathebbers

zoet-zout scheidingssysteem (IZZS) in een van de jachtensluizen

in de zoetwatervoorziening. Vanaf 2015 wordt de waterinlaat

van het Krammersluizen complex. Het IZZS is gedurende het

gemonitord.

recreatieseizoen in bedrijf geweest en nauwkeurig gemonitord. Parallel hieraan is een advies opgesteld waarin het perspectief

Robuuster maken spaarbekkensysteem Biesbosch

voor het inzetten van het IZZS op het gehele Krammersluizen

De voorbereidingen van deze maatregel zijn in volle gang.

complex is geschetst. Het advies, doorgaan met de plan­

Een grote onzekerheid is de tijd die benodigd is voor procedures

uitwerking voor de inzet van het IZZS op het gehele complex,

om wijzigingen ten aanzien van het bestemmingsplan, de MER

is door Rijkswaterstaat Zee en Delta overgenomen. In 2015

en de omgevingsvergunning te doorlopen. Dit mede als gevolg

wordt gestart met de planuitwerking. Deze maatregel van

van de eisen die vanuit de KRW aan de onttrekking gesteld

Rijks­waterstaat wordt overigens niet bekostigd uit het Deltafonds

worden. Het somberste scenario heeft een totale doorlooptijd

en is dan ook niet opgenomen in de programmeringstabellen.

van het vergunningstraject voor het nieuwe innamepompstation van circa 3 jaar, waardoor de start van de realisatiefase door-

Regionaal watersysteem

schuift naar 2017/2018. De financiën zijn vooralsnog geen probleem.

Roode Vaart doorvoer West Brabant en Zeeland Gemeente Moerdijk werkt aan de planuitwerking. De stand

Optimalisatie Beheer Volkerak Zoommeer: winterdoorspoeling

van zaken is:

Met de partijen van het Waterakkoord Volkerak Zoommeer

• Voorontwerp bestemmingsplan is opgesteld en in procedure;

is de mogelijkheid besproken om voorafgaand aan het groei-

• Verwervingstraject loopt, gronden zijn grotendeels

seizoen het meer extra door te spoelen met Hollandsch Diep

eigendom van de gemeente Moerdijk; • Interactief ontwerpproces met stakeholders is gestart om tot een breed gedragen inrichtingsplan te komen;

water met als doel het chloridegehalte zo veel mogelijk te verlagen. Onderzocht wordt of dit extra spoeldebiet zonder gevolgen voor de waterkwaliteit kan worden toegelaten op 23

zowel het VZM, als de Ooster- en Westerschelde, de wateren

Veredeling gewassen op hogere zouttolerantie

waarop het spoelwater uiteindelijk wordt gespuid. Bij een

In 2015 en 2016 zal het onderzoek naar zouttolerantie van

positieve uitkomst is het de bedoeling het extra doorspoelen

aardappelrassen worden uitgebreid met bestudering van

van het VZM op te nemen in het waterakkoord.

de genetische factoren die de zouttolerantie bepalen.

Doorvoer vanuit Mark-Dintel-Vlietstelsel naar de PAN-polders, Tholen

2.6.3

en St. Philipsland, incl. uitbreiden gemaal(capaciteit) Roode Vaart

Kansen en risico’s

Deze maatregel hangt samen met de definitieve besluitvorming

Algemeen: De bestuursovereenkomsten (BOK’s) Rijksstructuur-

over het VZM in het kader van de Rijksstructuurvisie Grevelingen

visie Grevelingen/Volkerak-Zoommeer en Zoetwater zijn voor

Volkerak-Zoommeer. De maatregel is deels geprogrammeerd

de verkiezingen van maart 2015 onder­tekend. Hiermee is het

voor de eerste fase (2015-2021) en deels geagendeerd voor

risico op vertraging in de besluit­vorming en verdere uitwerking

de tweede fase (2022-2028) van het uitvoeringsprogramma

verkleind.

waaraan vanuit het Deltafonds wordt bijgedragen. Na de ondertekening van de Bestuursovereenkomst Zoetwater

Risico ten aanzien van maatregel Alternatieve aanvoerroute

(maart 2015) is de optimalisatiestudie gestart en wordt door de

Noord-West Brabant via de Roode Vaart: Momenteel wordt

betrokken regionale partijen gewerkt aan een Samenwerkings-

de bestemmingsplanprocedure doorlopen. De risico’s op

overeenkomst, waarin nadere afspraken worden opgenomen

vertraging voor de verdere planuitwerking worden zoveel

over financiering, planning en rol­verdeling.

mogelijk beperkt door een uitgebreid interactief proces met direct belanghebbenden en omwonenden. Aangezien de

2.6.2

Voortgang Pilots en onderzoek

gekozen route door de kern Zevenbergen het Voorkeurs­ alternatief (VKA) van de (gehele) regio betreft, is de inschatting

Zoet-zoutkartering en Monitoring

dat er in deze fase weinig tot geen vertraging wordt opgelopen.

De eerste van vier meetcampagnes is uitgevoerd in

De meekoppelkansen voor stedelijke- en gebiedsontwikkeling,

oktober 2014. Volgende meetcampagnes volgen in 2015.

waaronder kansen voor recreatie, zijn belangrijke argumenten geweest in de besluitvorming en het bepalen van het VKA.

Waterconservering in de bodem Dit onderzoek is reeds in 2012 gestart en heeft in 2014 vooral

Risico ten aanzien van maatregel Doorvoer vanuit Mark-Dintel-

bestaan uit monitoringswerk.

Vlietstelsel naar de PAN-polders, Tholen en St. Philipsland: De uitvoering is afhankelijk van besluitvorming over de

Opwerking, milde ontzilting van brak omgevings- en proceswater

Rijksstructuurvisie Grevelingen/Volkerak-Zoommeer. Partijen

In 2014 is een verkenning voorbereid die in 2015 wordt uitgevoerd.

hebben hun bijdragen in de zoetwatermaatregelen afhankelijk

24

gesteld van een besluit voor een zout Volkerak-Zoommeer.

De regio is verder gestart met maatregelen in het Rivierengebied

In de doorvoer naar West-Brabant en Zeeland zijn op Brabants

Zuid. Het betreft de toepassing van efficiënte beregening, of

grondgebied mogelijk meekoppelkansen voor een robuuster

vergelijkbare technieken op circa 300 ha hoogwaardige teelten

watersysteem. Het geplande optimalisatieonderzoek in 2015

(fruitteelt, bomenteelt en tuinbouw). Er is een projectteam

moet uitwijzen in hoeverre hier sprake van is.

gestart waarin het waterschap Rivierenland en de LTO vertegenwoordigd zijn en de aansturing is geregeld. Binnen het water-

2.7 Rivierengebied

schap is de koppeling gelegd met de KRW en groen-blauwe diensten. In 2016-2017 wordt een stimuleringsregeling opengesteld waar agrariërs op in kunnen schrijven. Vanaf volgend jaar wordt nagedacht over de spelregels die hierbij van toepassing

2.7.1

Voortgang Programma’s en projecten

zullen zijn. De ZLTO is begonnen met het inventariseren van de wensen van bedrijven ten aanzien van een dergelijke regeling.

Hoofdwatersysteem

2.7.2

Voortgang Pilots en onderzoek

Rijkswaterstaat onderzoekt welke trajecten in de Waal en de IJssel geschikt zijn voor de aanleg van langsdammen. De

De klimaatpilot in het gebied heeft betrekking op het duurzaam

huidige planning is dat dit project (op zijn vroegst) in 2018 zal

gebruik van ondiep grondwater. De uitvoering van deze pilot

worden opgepakt. De start is afhankelijk van de resultaten van

vindt plaats in 2019-2020. Er zijn dan ook nog geen voor­

de monitoring van de pilot WaalSamen die nu in uitvoering is.

bereidingen getroffen.

Regionaal watersysteem

Momenteel voert Rijkswaterstaat het onderzoek ‘Kosten en baten Maas-Waalkanaal’ uit. Dit onderzoek brengt in beeld

Waterschap Rivierenland is gestart met onderzoek naar het

wat de kosten en baten zijn van het onder laagwater condities

optimaliseren van het regionale watersysteem om meer water-

aanvoeren van water van de Waal naar de Maas. Bij de baten

voorraad te hebben in droge tijden (beperken doorspoelen,

wordt niet alleen gekeken naar de positieve baten voor een

optimaliseren verdeling).

deel van het Maasstroomgebied, maar ook naar de mogelijke schade elders. Daarbij worden verschillende gebruiks­functies

De gebiedsontwikkeling Kop van de Betuwe is gestart vanuit

mee­genomen (bijvoorbeeld scheepvaart en landbouw). Als

verschillende inhoudelijke invalshoeken (zoetwater, meerlaags-

blijkt dat de baten opwegen tegen de kosten, komt de maat­

veiligheid, duurzame energie, landschap) en vanuit het water-

regel in aanmerking voor programmering in het Deltaplan

governance vraagstuk (Impactproject Ruimtelijke Adapatatie).

Zoetwater en wordt vervolgonderzoek uitgevoerd. 25

26 boer maakt zogenaamde aardappelruggen op zijn zeer droge akker in Sprang-Capelle. Een

2.7.3

Kansen en risico’s

Er is samenwerking gezocht met het Deltaprogramma Zoetwater en er komt een actieplan om zoetwater een plek

In deze fase zijn er geen risico’s voorzien. Er is brede bereidheid

te geven in het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer.

bij alle partijen om gezamenlijk met het zoetwatervraagstuk aan de slag te gaan. Meekoppelkansen worden goed benut

2.8.2

Industrie

doordat de projecten in meer of mindere mate gekoppeld zijn aan de KRW, het DAW en/of gebiedsontwikkeling.

In 2014 hebben wederom veel industriële bedrijven, actief in diverse waterafhankelijke sectoren, hun watergebruik verder

2.8 Gebruikers

gereduceerd. Water krijgt in toenemende mate een plek op de strategische agenda van de industrie. Zuinig omgaan met water levert niet alleen duurzaamheidswinst op. Het leidt ook tot kostenbesparingen, met name vanwege het terugdringen

Onderstaande bijdragen zijn door de gebruikers aangeleverd.

van energiegebruik voor koeling of verwarming van het

Zij hebben daarbij aangegeven dat het lastig is een strikte

water.

scheiding te maken tussen waterkwaliteit en zoetwater in hun bijdrage over de voortgang.

Het gebruik van water door de industrie is in de afgelopen decennia aanzienlijk gereduceerd. Tussen 1991 en 2011 is het

2.8.1

Landbouw

gebruik van leidingwater met bijna 25% gedaald (CBS). Het gebruik van grondwater is in dezelfde periode zelfs bijna

Met het DAW heeft LTO Nederland haar bereidheid getoond

gehalveerd (CBS). Het gebruik van oppervlaktewater is

om inzet te plegen op een duurzaam waterbeheer. In 2014

tussen 1991 en 2011 licht gestegen. Dit water wordt echter niet

hebben de waterschappen de gebieden aangedragen waar zich

verbruikt maar gebruikt: na koeling wordt nagenoeg al het

knelpunten voordoen. Vervolgens is geïnventariseerd welke

water weer teruggebracht in het watersysteem ter plaatse.

DAW initiatieven er zijn in die gebieden. Begin 2015 betrof dit

Voor de periode na 2011 zijn (nog) geen collectieve cijfers over

62 initiatieven. Sommigen daarvan zijn al in uitvoering. Zo zijn

reductie in het watergebruik beschikbaar. Wel is duidelijk

in 2014 enkele bestuursovereenkomsten en samenwerkings-

dat het waterbewustzijn in de afgelopen jaren verder is

overeenkomsten getekend. Initiatieven hebben ondersteuning

toegenomen. Dat laatste is vooral te zien aan het toenemende

nodig om ook daadwerkelijk van start te kunnen gaan.

aantal bedrijven dat jaarlijks in het duurzaamheidsverslag

Momenteel wordt nagedacht hoe deze ondersteuning geboden

rapporteert over het watergebruik en de gerealiseerde

kan worden. Het doel is om op 1 september 2015 minimaal

besparingen daarin.

30 DAW gebiedsprojecten in uitvoering te hebben. 27

2.8.3

Drinkwater

Drinkwaterbedrijf Oasen heeft proeven uitgevoerd voor het aanpassen van de zuivering bij de oevergrondwaterwinning

De VEWIN stelde namens de drinkwatersector een sector-

Lekkerkerk. Dit als gevolg van mogelijke verslechtering van de

brede investeringsagenda op. In totaal zijn hierin negen

waterkwaliteit op de Rijn. Er is een ontwerp en bestek

maatregelen benoemd die worden uitgevoerd door de

opgemaakt. Investeringen bedragen circa € 3,7 miljoen.

bedrijven Evides, Brabant Water, Waterleidingmaatschappij Limburg, Drinkwaterbedrijf Oasen en Drinkwaterbedrijf

Drinkwaterbedrijf Dunea realiseert een extra zuiveringsstap

Dunea. De voortgang staat hieronder beschreven.

(geavanceerde oxidatie) op het winstation Bergambacht. De uitvoering verloopt volgens planning en is in 2018 operationeel.

Voor het verplaatsen van het innamepunt van de Brabantse

Indien brongerichte maatregelen voor het verbeteren van de

Biesbosch heeft waterbedrijf Evides voorbesprekingen

waterkwaliteit onvoldoende opleveren, wordt het opgeschaald

gevoerd met verschillende stakeholders. De Milieu Effect

van 25% naar 100%. Het operationaliseren van de noodinname

Rapportage (MER) is in voorbereiding. Ook voor de capaciteits-

Bergambacht aan de Lek verloopt volgens planning. Tevens

uitbreiding van bekken De Gijster wordt een MER procedure

wordt onderzocht of er noodzaak is voor reguliere inname.

opgesteld en worden vergunningsaanvragen voorbereid. Diverse onderzoeken gericht op bijvoorbeeld natuur,

2.8.4 Natuur

hydro­logie en geotechniek zijn uitgevoerd. Acht landelijke natuurorganisaties hebben zich verenigd in de De grondwaterwinning Macharen van drinkwaterbedrijf

coalitie natuurlijke klimaatbuffers. In 2014 is een doorstart

Brabant Water zal in 2017 sluiten. De aanleg van een transport-

gemaakt met die samenwerking en hebben de partners zich

leiding is in voorbereiding en is in 2015 gedeeltelijk aangelegd.

ingespannen voor een integrale aanpak van water en natuur-

De totale kosten van reallocatie bedragen € 8,7 miljoen.

opgaven, waaronder ook zoetwater en natuur. De natuur­ organisaties zijn onder andere betrokken geweest bij de

Waterleidingmaatschappij Limburg heeft bij het Waterproductie-

landelijke discussie tussen rijk, Unie van Waterschappen en

bedrijf Heel (WPH) een strategische grondwaterwinning

de individuele provincies over het belang van integrale aanpak.

gerealiseerd. Deze wordt ingezet indien de Maas kwalitatief

Deze discussie heeft geresulteerd in een brief van de Minister

ongeschikt is voor de bereiding van drinkwater. Voor de inzet

aan de Tweede Kamer waarin is opgenomen dat een mee­

van extra grondwater zijn diepe pompputten gerealiseerd en

koppeltoets een verplicht onderdeel moet zijn bij het zoeken

is een vergunning in het kader van de Waterwet afgegeven

naar oplossingen voor wateropgaven.

door de Provincie Limburg.

28

De natuurorganisaties benoemen als aandachtspunt voor het

de Joint Fact Finding voor fase 2, waarbij de Permanente

zoetwaterprogramma dat de natuurbelangen onvoldoende

Oostelijke Aanvoer wat betreft de natuurorganisaties

worden behartigd door de provincies en het rijk (ministerie

nadrukkelijk in beeld is. Er bestaat zorg dat de uitwerking

van Economische Zaken). De beleidsmedewerkers natuur zijn

van fase 2 op de lange baan wordt geschoven door overheids-

onvoldoende aangehaakt bij het Deltaprogramma Zoetwater.

organisaties en er geen integrale verantwoordelijkheid wordt genomen voor het in beeld brengen van de voordelen die

Tevens zien de natuurorganisaties als aandachtspunt voor het

voor de delta geboekt kunnen worden (meer rivieraanvoer).

Deltaprogramma Zoetwater het meenemen van het thema

Verder pleiten de natuurorganisaties voor het meenemen van

bodemdaling door veenoxidatie. Hierover is een Kamermotie

de Permanente Oostelijke Aanvoer in de onderzoeken, zoals

ingediend, waarin gevraagd is om te komen tot een onder-

de stresstest, verdieping Nieuwe Waterweg en de systeem-

zoeksprogramma hieromtrent. De natuurorganisaties zien

analyse Rijn-Maasmonding.

mogelijkheden voor natte natuur bij het tegengaan van bodemdaling door veenoxidatie en werken samen met

Rivieren

universiteiten verdienmodellen uit voor gebieden met hoge grondwaterstanden.

De natuurorganisaties hebben erop gewezen dat voor een eventuele aanvoer van water van de Waal naar de Maas de

Hoge Zandgronden

optie om deze verbinding bij Sint Andries te realiseren veel kansen biedt voor natuur.

In de uitvoeringsprogramma’s van de Hoge Zandgronden is veel aandacht besteed aan de meekoppelkansen tussen

Zuidwestelijke Delta

onder andere water en natuur. Natuurorganisaties zijn actief betrokken geweest bij het opstellen van deze uitvoerings­

Natuurorganisaties zijn betrokken bij de planvorming rondom

programma’s en zijn enthousiast over de bereikte resultaten.

het Volkerak Zoommeer.

De uitdaging voor de komende jaren is om de betrokkenheid van natuurorganisaties vast te houden bij de concrete uitvoering

IJsselmeergebied

van projecten en bij de prioriteitstelling tussen projecten. Via het Regionaal Overleg IJsselmeer werken de natuur­

West Nederland

organisaties actief mee aan het vormgeven van een natuurlijker peilverloop ten behoeve van oevernatuur. Een van de speer-

Natuurorganisaties zijn goed betrokken geweest bij de

punten van de natuurorganisaties is om de komende tijd te

invulling van de KWA fase 1. Zij gaan graag snel door met

komen tot een uitvoeringsprotocol voor het nieuwe peil­ 29

besluit waardoor de winst voor de oevernatuur ook daad­

meekoppelkansen tussen waterveiligheid, waterkwaliteit en

werkelijk gerealiseerd wordt.

economie optimaal benut.

In Noord-Nederland wordt ingezet op peilgestuurde drainage. Hierbij bestaat echter het risico van extra verdroging aan de randen van natuurgebieden. Volgens de natuurorganisaties is hier onvoldoende aandacht voor. Dit heeft ertoe geleid dat zij een zienswijze hebben ingediend op de betreffende water­ beheerplannen 2016 – 2021.

2.8.5

2.9 Voortgang voorzieningen

niveau (landelijk en



regionaal niveau)

2.9.1

Algemene voortgang

Scheepvaart

Scheepvaart is een belangrijke modaliteit voor het goederenvervoer. Doordat een schip flexibel is en minder diep beladen

In alle regio’s en voor het hoofdwatersysteem gaan partijen

kan worden, kan de scheepvaartsector anticiperen op

(Rijk, provincies, waterschappen, gemeenten en gebruikers)

gedifferentieerd waterpeil. Voldoende (zoet)water in de

de komende jaren voorzieningenniveaus uitwerken. De

rivieren is van groot belang voor de scheepvaartsector. Enkele

afgelopen periode is per regio en voor het hoofdwater­s ysteem

centimeters minder diep laden betekent omzetverlies voor de

gewerkt aan een startnotitie/plan van aanpak voor de uitwerking

sector. Dat is niet alleen economisch nadelig, maar veroorzaakt

van het voorzieningenniveau. Er worden concept plannen

ook een extra beslag op de toch al ‘drukke’ wegen en heeft

opgeleverd in mei 2015 en definitieve plannen eind 2015.

negatieve milieueffecten. Vier centimeter minder diep laden

In de plannen van aanpak maken de partijen samenwerkings-

is, per schip, een vrachtwagen vol.

afspraken over het proces, de rolverdeling, de planning en de eerste uitwerkingen. In 2015 en 2016 worden pilots uitgevoerd

De sector volgt daarom met belangstelling het Deltaprogramma

en volgen de eerste uitwerkingen van het voorzieningenniveau.

Zoetwater. Het project langsdammen heeft daarbij speciale

Deze pilots kennen een goede spreiding over Nederland en

aandacht. Door de aanleg van langsdammen in het zomerbed

zijn verschillend qua problematiek en urgentie. Samen met

kan de rivier op natuurlijke wijze op diepte blijven, wat gunstig

de start van de uitwerking voor het hoofdwatersysteem kan

kan zijn voor de bedrijfsvoering van de scheepvaart. Daarnaast

zo ‘al doende lerend’ dit nieuwe instrument verder worden

kan natuurontwikkeling plaatsvinden in de ondiepere geulen

ontwikkeld. Voor de regio West Nederland is het plan van

achter de dam. Bij het langsdammenproject worden de

aanpak voorzieningenniveau in 2014 al vastgesteld.

30

Bij de uitwerking van het voorzieningenniveau is gekozen voor

Een concept is gedeeld met de leden van de werksessies en

ruimte voor maatwerk en differentiatie binnen de spelregels die

het Bestuurlijk Platform Zoetwater, met als doel een breed

zijn afgesproken en staan beschreven in Deltaprogramma 2015.

gedragen versie te kunnen vaststellen. Deze vaststelling

Deze spelregels zijn nodig om te borgen dat op bovenregionaal

gebeurt door het Rijk. In het hoofdwatersysteem is onder

en nationaal niveau afstemming mogelijk is ondanks de grote

andere begonnen met de Pilot Zuidrand Hollandsdiep,

verschillen tussen regio’s, water­s ystemen en gebruikers.

Haringvliet en Spui.

2.9.2

West Nederland

Nationale Coördinatie

Het afgelopen jaar is door het Deltaprogramma Zoetwater de

West Nederland heeft in oktober 2014 de startnotitie voor­

nationale coördinatie voor de uitwerking van het voorzieningen-

zieningenniveau bestuurlijk vastgesteld. Een belangrijk

niveau opgezet. De nationale coördinatie bestaat uit:

element daarin is de samenwerking die afgesproken is tussen

1 het zorgen voor afstemming tussen de uitwerkingen van

provincie en waterschappen. Er wordt bovendien ingezet op

voorzieningenniveaus in de regio’s en het hoofdwater­

het verbinden van de uitwerking van het voorzieningenniveau

systeem;

met lopende gebiedsprocessen en trajecten met sectoren.

2 het bieden van een platform (Community of Practice) voor

In 2014 is tevens gestart met het verkennen van de haalbaar-

een ieder die betrokken is bij de ontwikkeling van het

heid van de volgende pilots: Haarlemmermeer, Eiland van

voorzieningenniveau om te ‘leren van elkaar’;

Schalkwijk, Brielse Meer, Krimpenerwaard, Boskoop,

3 kansen te benutten voor meer efficiëntie;

Westland, Westeramstel. De pilot Haarlemmermeer is reeds

4 het bewaken van de voortgang.

van start gegaan. Regionale partijen nemen deel aan de pilot

In februari 2015 heeft de eerste Community of Practice

in het hoofdwatersysteem rond de inlaat Bernisse.

plaatsgevonden. Ervaring met betrekking tot het voorzieningenniveau is dat

2.9.3

Stand van zaken Hoofdwatersysteem en regio’s

een ‘keukentafelgesprek’, naast brede werksessies, één van de instrumenten zou kunnen zijn om veel lokale informatie/ vragen/knelpunten boven tafel te halen. Daarbij blijkt dat de

Hoofdwatersysteem

sectoren behoefte hebben aan een integrale dialoog over alle wateraspecten (zoetwater, wateroverlast, nutriënten,

Het Rijk is gestart met het opstellen van een startnotitie

gewasbeschermingsmiddelen) en niet aan een specifiek

voor het voorzieningenniveau voor het hoofdwatersysteem.

zoetwater overleg. 31

32 Recreatie in de Alblasserwaard.

IJsselmeergebied

Rivierengebied

De provincie Noord-Holland gaat uit van de startnotitie

De eerste versie van het plan van aanpak voorzieningenniveau

voorzieningenniveau West Nederland die in oktober 2014

voor het Rivierengebied (met 4 provincies: Gelderland,

gereed is gekomen. Tevens is een plan van aanpak voor

Zuid-Holland, Noord-Brabant, Utrecht) is gereed. Provincie

de Oostpolder opgesteld. Voor de provincies Groningen,

Gelderland neemt voor het hele rivierengebied het voortouw

Drenthe, Friesland en Flevoland wordt een gezamenlijke

voor het opstellen van een plan van aanpak Voorzieningen­

startnotitie gemaakt. Deze is in mei 2015 gereed gekomen.

niveau. Het waterschap Rivierenland heeft al veel onderzoek gedaan ten behoeve van het voorzieningenniveau. De water-

Hoge Zandgronden

behoefte is in beeld. Er wordt nu ingezet op het makkelijk toegankelijk maken van deze informatie door bijvoorbeeld

In de regio’s Hoge Zandgronden Oost en Zuid is de aanpak

de ontwikkeling van kaartmateriaal. Voor het gebied de Kop

om te komen tot voorzieningenniveaus begin 2015 bestuurlijk

van de Betuwe wordt het voorzieningenniveau in 2016-2017

vastgesteld. De aanpak voorziet in een dialoog tussen over-

concreet uitgewerkt. Dit gebeurt als onderdeel van het

heden en gebruikers waarbij rekening wordt gehouden met de

Impactproject Ruimtelijke Adaptatie Kop van de Betuwe waar

publieke taken en zorgplicht voor bijvoorbeeld natuur en

naast zoetwater ook aandacht is voor meerlaagsveiligheid,

drinkwater. Er wordt zoveel mogelijk aangesloten bij bestaande

duurzame energie en landschap/ cultuurhistorie.

gebiedsprocessen. Uitgangspunt is een staps­gewijze aanpak waarbij de uit te voeren stappen afhankelijk zijn van de situatie

Zuidwestelijke Delta

(urgentie en haalbaarheid) in een gebied. Om de aanpak verder te verfijnen wordt begonnen met de uitwerking van voor­

De provincies in de Zuidwestelijke Delta (Zeeland, Zuid-Holland

zieningenniveaus in een aantal pilot­gebieden. Als eindresultaat

en Noord-Brabant) stellen, in afstemming met de water­

wordt voorzien voor de betreffende gebieden:

schappen, startnotities op voor de uitwerking van het voor­

• transparante informatie over de huidige en toekomstige

zieningenniveau in de (boven)regionale watersystemen. In de

beschikbaarheid van zoet water vanuit het hoofd- en

gebieden rond het Volkerak Zoommeer start de uitwerking van

regionaal systeem, die aansluit op de informatiebehoefte

het voorzieningenniveau in de tijd volgend op besluiten over

van gebruikers;

zoetwatermaatregelen (in het kader van het Delta­programma)

• (indien nodig) nieuwe of gewijzigde onderliggende afspra-

en een zoet of zout Volkerak Zoommeer (in het kader van de

ken voor het waterbeheer, zoals waterakkoorden

Rijksstructuurvisie Grevelingen Volkerak Zoommeer). Voor de

en calamiteitenplannen.

resterende gebieden in Zeeland (zonder aanvoer uit het 33

hoofdwatersysteem) wordt het voorzieningenniveau ingevuld

daarbij op als trekker. De andere leden zijn de waterschappen

door het ontwikkelen van een gereedschapskist van innovaties.

gelegen aan het Noordzeekanaal (Hollands Noorderkwartier,

Voor de Zuid-Hollandse eilanden wordt aangesloten bij de

Stichtse Rijnlanden en Amstel, Gooi en Vecht). De uitwerking

startnotitie van de zoetwaterregio West Nederland. De volgende

van Slim Watermanagement voor dit gebied wordt vertaald

planning wordt aangehouden: In mei opleveren Startnotitie/

naar een programmaplan. In 2014 is, zoals elk jaar, een brede

Plan van aanpak en in oktober vaststellen definitieve versie.

Noordzeekanaal-dag georganiseerd (met deelname van beheerders, hydrologen, strategen) en is een systeemscan

2.10 Voortgang

Slim Watermanagement

uitgevoerd met een inventarisatie van optimalisatiemogelijkheden. Voor de Rijn-Maasmonding is in het voorjaar van 2014 in beeld gebracht hoe het watersysteem Bernisse Brielse Meer geoptimaliseerd kan worden in samenhang met het hoofd­

2.10.1 Landelijke Coördinatie

watersysteem. Na Prinsjesdag zijn er gesprekken geweest tussen Rijkswaterstaat en het waterschap Hollandse Delta

In vijf gebieden wordt het principe van Slim Watermanagement

over de uitvoering van maatregelen. Er is uiteindelijk onder-

uitgewerkt. Om dit werk te faciliteren, stimuleren en te

scheid gemaakt tussen regionale maatregelen (zoals het

verbinden is een landelijke coördinatiegroep gevormd. Er is

operationaliseren van de Spijkenisse inlaat) en maatregelen in

onder andere verbinding gelegd tussen Slim Watermanagement

het hoofdwatersysteem (zoals het realiseren van meetpunten

en Voorzieningenniveau/ Hoofdwatersysteem. Aangezien de

voor chloride). Andere maatregelen (zoals meetpunten,

uitwisseling van data een belangrijk onderdeel is binnen Slim

Beslis Ondersteunend Systeem en een model voor chloride-

Watermanagement is contact gezocht met Digitale Delta en

voorspellingen) moeten nog gerealiseerd worden. Verkenningen

Informatievoorziening.

voor andere deelsystemen in de Rijn-Maasmonding (Nieuwe Waterweg, Nieuwe-Maas, Hollandse IJssel) vinden in 2015 en

2.10.2 Regionale projecten

2016 plaats.

West Nederland

IJsselmeergebied

Voor het Noordzeekanaal/ Amsterdam-Rijnkanaal is in 2014

De eerste voorbereidingen voor dit project zijn getroffen. De

een ambtelijk projectteam opgezet. Rijkswaterstaat treedt

betrokken partijen zijn geïnventariseerd en de doelen voor het

34

project zijn op papier gezet. Het project gaat in het voorjaar van 2015 van start.

Hoge Zandgronden De regio Zuid is aangehaakt bij Slim Watermanagement met een regionale pilot, onder de (werk)titel “Wateraanvoer via Maas-Waal Kanaal”. Regio Oost zal in 2015 aansluiten bij het landelijke traject van Slimwatermanagement.

Nederrijn/Lek Voor dit project zijn in 2014 nog geen voorbereidingen getroffen.

2.11 Bestedingen tot nu toe In 2014 zijn geen bestedingen vanuit het investeringsbudget voor zoetwater in het Deltafonds gedaan. Rijkswaterstaat, regio’s en gebruikers hebben de voorbereidingskosten zelf gefinancierd. In 2014 is gestart met de pilot Kartering en Monitoring in de provincie Zeeland. Dit project is opgenomen in het Deltaplan Zoetwater en is door de regio voorgefinancierd.

35

36 Droog gevallen poel langs de IJssel door langdurige droogte

3 Programmering 2015 – 2021 3.1 Inleiding

zoetwateropgave voor de periode 2029 – 2050 gaat uit van benodigde investeringen van circa € 2 miljard, met een eerste raming voor het Deltafonds van circa € 500 miljoen.

3.1.1

Totstandkoming programmering 2015 – 2021

3.2 Werkwijze programmering

In de periode september – december 2014 hebben alle uitvoerende partijen (Rijkswaterstaat, provincies, waterschappen) een eerste uitwerking aangeleverd voor de

Op verzoek van het BPZ heeft het programmabureau een

zoetwatermaatregelen zoals die zijn opgenomen in het

werkwijze geformuleerd voor de zoetwaterprogrammering

Financieel Arrangement uit het Advies Deltaplan Zoetwater

met als doel de projecten binnen tijd, scope en budget te

aan de hand van een gezamenlijk opgesteld projectenformat.

realiseren. Deze werkwijze staat beschreven in de bijlage

In deze uitwerking is onder andere een beschrijving gegeven

en is gebaseerd op reeds gemaakte afspraken binnen het

van de opgave, betrokken partijen (waaronder initiatief­

Deltaprogramma Zoetwater en daarnaast is gebruik gemaakt

nemer), planning, financiering, ambtelijke en bestuurlijke

van spelregels die binnen het Hoogwaterbeschermings­

organisatie, monitoring en dergelijke. Dit hoofdstuk is

programma worden gehanteerd.

met name gebaseerd op de informatie uit deze project­



beschrijvingen.

De Werkwijze programmering gaat over: 1 Jaarlijkse programmering Deltaplan Zoetwater,

3.1.2

Doorkijk financiële ramingen tot 2050

2 Financieringsgrondslag, 3 Kostenonderbouwing,

Voor de periode 2015 – 2021 ligt de focus op een betekenis-

4 Risicoverdeling (mee – en tegenvallers),

volle start. De totale geplande uitgaven voor zoetwater door

5 Personeelskosten,

alle partijen in deze periode bedragen ruim € 365 miljoen.

6 Beschikbaar komen budgetten,

Op dit moment is circa € 146 miljoen van het beschikbare

7 Nieuwe verzoeken,

investeringsbudget in het Deltafonds (€ 150 miljoen)

8 Toetsen en besluiten,

geprogrammeerd.

9 Meekoppelen.

Voor de periode 2022 – 2028 is een totaalbedrag van

Inmiddels zijn er enkele verzoeken tot wijziging van het

circa 605 - 635 miljoen geraamd, waarvan circa € 105 miljoen

Financieel Arrangement uit het Deltaplan Zoetwater binnen­

uit het Deltafonds gevraagd wordt. Een eerste raming van de

gekomen. Het totaal van de voorgestelde amenderingen 37

overstijgt de nog beschikbare bestedingsruimte voor zoet­

• Voor dezelfde maatregel (Roode Vaart doorvoer

water in het Deltafonds van circa € 4 miljoen. Conform de



West-Brabant en Zeeland) is ook sprake van een tegen­

Werkwijze programmering zal het BPZ in oktober 2015 de

valler als gevolg van prijspeilcorrectie. Uitgaande van een

wijzigings­voorstellen bespreken. Het BPZ van 16 april 2015 is

50%-50% verdeling rijk-regio betekent deze correctie dat

akkoord gegaan met het voorstel vanuit regio IJsselmeer­

2,5 miljoen euro extra uit het investeringsbudget in het

gebied om vanuit de nog beschikbare investeringsruimte

Deltafonds nodig is.

in het Deltafonds 0,7 miljoen euro (incl. BTW) bij te dragen

• RWS heeft het signaal afgegeven dat de toegekende

ten behoeve van de uitvoering van het project “Proeftuin

bedragen voor de projecten Waterbeschikbaarheid in het

IJsselmeergebied”. Overige amenderingen betreffen:

Hoofdwatersysteem en Slim Watermanagement zoals deze opgenomen zijn in het Deltaplan Zoetwater lager zijn

Meevallers:

dan de actuele ramingen. De actuele ramingen liggen

• Onderzoek Maas-Waal kanaal wordt bekostigd uit ander

ca. 1 miljoen euro per project hoger. RWS heeft aangegeven

budget. Dit levert een meevaller op van 150.00 euro.

dat gezien de onzekerheden in deze ramingen aanpassing van de programmering op dit moment nog niet nodig is.

Tegenvallers: • Een raming van het Expertisecentrum Kosten en Baten

Het Expertisecentrum Kosten-Baten (ECK-B) is gevraagd om

(ECK-B) voor de maatregel Aanpassing Irenesluis heeft

een second opinion te geven op de kostenonderbouwing en

geleid tot een hoger bedrag. De geraamde kosten gaan

risico-inschatting van de maatregelen die een bijdrage uit

van 3 naar 6,35 miljoen euro. Dit betekent een tegenvaller

het Deltafonds ontvangen. In oktober 2015 is er voor al deze

van 3,35 miljoen euro.

maatregelen een advies van het ECK-B beschikbaar. Dit geeft

• Voor de maatregel Roode Vaart doorvoer West-Brabant en

een beter (onderbouwd) beeld van de mee- en tegenvallers.

Zeeland is een potentieel tekort ontstaan in de voorfase (fase 0) in verband met een risicoreservering. Het rijk en regio hebben bestuurlijk afgesproken dat indien het tekort zich voordoet het rijk haar aandeel in de kosten, die € 850.000 bedragen, vanuit de geprogrammeerde rijks­ bijdrage aan de maatregel dekt. Dit betekent een tegen­

3.3 Regionale

bestuursovereenkomsten

valler van 0,85 miljoen euro in de kostenraming voor deze maatregel.

De bestuurlijke afspraken tussen partijen over de realisatie van de zoetwatermaatregelen worden vastgelegd in bestuurs-

38

overeenkomsten per regio. Deze bestuurlijke afspraken zijn nodig om: 1 Samenhang te realiseren tussen de verschillende zoetwatermaatregelpakketten van Rijk, regionale overheden en gebruikers; 2 Commitment van alle betrokken bestuurslagen en partijen

3.4 Landelijk overzicht

fasering en investering



zoetwatermaatregelen

te borgen door de bijdrage en betrokkenheid van deze partijen vast te leggen;

Tabel 3.1 geeft de fasering en totale investering van de

3 Sturingslijnen en verantwoordelijkheden vast te leggen;

zoetwater maatregelen weer. De in paragraaf 3.2 genoemde

4 Beschikbaarheid van Rijksmiddelen (Deltafonds) voor de

amenderingen zijn hierin (nog) niet opgenomen, omdat

gezamenlijke zoetwateropgave in de periode 2016-2021 te

hierover nog geen besluiten zijn genomen. De in april 2015

borgen, alsmede de verdeling van Deltafondsmiddelen

toegezegde extra bijdrage aan de proeftuin IJsselmeer is wel

conform Deltaprogramma 2015 te bestendigen;

opgenomen in de tabel.

5 Beschikbaarheid van regionale middelen voor de gezamenlijke zoetwateropgave in de periode 2016-2021 te borgen. In alle zoetwaterregio’s worden de bestuursovereenkomsten Zoetwater voorbereid. In de Zuidwestelijke Delta is de bestuursovereenkomst 9 maart 2015 ondertekend. In de andere regio’s worden de bestuursovereenkomsten onder­ tekend voor Prinsjesdag 2015, met mandaat van de nieuwe besturen. In totaal worden zes overeenkomsten gesloten: 1 Zuidwestelijke Delta; 2 Hoge Zandgronden Oost; 3 Hoge Zandgronden Zuid; 4 West Nederland; 5 IJsselmeergebied 6 Rivieren.

39

Tabel 3.1 Overzicht fasering en investering van de zoetwatermaatregelen per regio (in €)

Fasen MIRT 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

Totale investering (€, incl. btw)

Bijdrage Deltafonds (in €)

Zuidwestelijke Delta Roode Vaart doorvoer West-Brabant en Zeeland

25.000.000

Klimaatpilot: Proeftuin Zuidwestelijke Delta, met:

• Zoet-zoutkartering Zeeland – FRESHEM – E1



10.000.000 1.500.000

1.742.400

738.100

• GO-FRESH II – Ondergrondse wateropslag ZWD – E2

545.700

230.000



• Opwerking milde ontzilting brak proces en omgevingswater – E4

121.000

60.500



• Zoutmanagement in zoektocht naar zouttolerante aardappel – E6

278.300

139.150

Uitvoeringsprogramma Deltaplan Hoge Zandgronden, Regio Zuid

159.000.000

32.900.000

Uitvoeringsprogramma Zoetwatervoorziening Hoge Zandgronden, Regio Oost

131.000.000

27.100.000

497.000

50.000

Klimaatpilot Oost 1: subinfiltratie effluent

90.000

22.500

Klimaatpilot Oost 2: slimme stuw

42.000

10.500

100.000

17.500

3.000.000

3.000.000

40.000.000

40.000.000

2.000.000

1.500.000

850.000

500.000

Hoge Zandgronden

Klimaatpilot Zuid: subirrigatie

Klimaatpilot Oost 3: waterverdeling

West Nederland HWS: Irenesluis (KWA+ in HWS) Capaciteitstoename KWA stap 1 Optimalisatie watervoorziening Brielse Meer, Klimaatpilot Zoetwaterfabriek De Groote Lucht 40

Realisatie 2021 Tussenliggende stappen nader in te vullen

Fasen MIRT 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

Totale investering (€, incl. btw)

Bijdrage Deltafonds (in €)

2.500.000

2.500.000

12.000.000

12.000.000

4.700.000

4.700.000

1.300.000

1.300.000

4.100.000

1.000.000

3.300.000

1.200.000

IJsselmeergebied HWS: Robuuste natuurlijke oevers IJsselmeergebied (vooroevers 1ste fase) HWS: Maatregelen Friese IJsselmeerkust HWS: Nieuw Peilbesluit IJsselmeer HWS: Operationaliseren Flexibel Peil

Vaststelling Stappen nader in te vullen

Projectprogramma Hogere Gronden regio Noord, met:

• Natuurlijke inrichting Dwarsdiepgebied



• Klimaatbestendig stroomgebied Drentse Aa



• Optimalisatie inlaten landbouwgrond hogere (zand)gronden Noord-Nederland



• Gebiedsontwikkeling de Dulf-Mersken e.o.

Realisatie 2021 Tussenliggende stappen nader in te vullen

Proeftuin IJsselmeergebied:

• Spaarwater



• Gouden gronden



• Proeftuin Hunze en Aa’s



• Proeftuin Wetterskip Fryslân

Legenda

Fasen MIRT Onderzoek Verkenning Planuitwerking Realisatie

Onderzoek tbv klimaatpilots Beleidsontwikkeling

41

Vervolg tabel 3.1 Overzicht fasering en investering van de zoetwatermaatregelen per regio (in €)

Totale investering (€, incl. btw)

Bijdrage Deltafonds (in €)

100.000

250.000

1.500.000

500.000

300.000

100.000

Waterbeschikbaarheid in het Hoofdwatersysteem

1.200.000

1.200.000

Slim Watermanagement

4.800.000

4.800.000

800.000

800.000

1.500.000

1.500.000

Fasen MIRT 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

Rivierengebied HWS: Onderzoek Langsdammen Start maatregelen Rivierengebied Zuid Klimaatpilot: Duurzaam gebruik ondiep grondwater

Hoofdwatersysteem (zie ook onder de regio’s)



• Slim Watermanagement Landelijke coordinatie



• * Slim Watermanagement Ijsselmeergebied



• Slim Watermanagement Hoge Zandgronden

650.000

650.000



• Slim Watermanagement West NL (ARK/NZK)

900.000

900.000



• Slim Watermanagement ZWD/RMM

850.000

850.000



• Slim Watermanagement Rivieren (Nederrijn/Lek)

100.000

100.000

Legenda

Fasen MIRT Onderzoek Verkenning Planuitwerking Realisatie

42

Onderzoek tbv klimaatpilots Beleidsontwikkeling

3.5 Geraamde kosten

de geraamde kosten per maatregel in de regio Zuidwestelijke



zoetwatermaatregelen

gemaakt tussen de totale kosten, de bijdrage van de regio



totaal en per regio

Delta 2015 – 2021 (tweede deel). Hierbij is onderscheid en de bijdrage uit het Deltafonds. Bij tabel 3.5 voor de regio Hoge Zandgronden wordt opgemerkt dat de regio’s Zuid en Oost een regionaal bod op tafel

3.5.1

Totaaloverzicht 2015 - 2021

hebben gelegd met een totale ambitie van 290 miljoen euro. De toegezegde regionale bijdrage en cofinanciering vanuit

In de projectbeschrijvingen zijn jaarreeksen van kosten

het Deltafonds zijn nu niet toereikend. Er resteert een totaal

weergegeven voor de verschillende zoetwatermaatregelen

tekort van 37 miljoen euro. De regio’s willen de totale ambitie

voor de periode 2015 – 2021. Daarbij zijn zowel de totale

overeind houden. Met alle betrokken partijen zal de komende

kosten weergegeven als de verdeling tussen de regionale

6 jaar naar aanvullende financiering worden gezocht. Bij

bijdrage en de bijdrage uit het Deltafonds. Tabel 3.2 geeft een

succes zal dit leiden tot een verzoek om de programmering

totaaloverzicht voor alle maatregelen in alle regio’s (regionaal

aan te passen conform de afgesproken Werkwijze program-

systeem en hoofdwatersysteem).

mering.

3.5.2

Geraamde kosten Hoofdwatersysteem

Tabel 3.3 geeft een overzicht van de totale geraamde kosten van maatregelen in het hoofdwatersysteem voor de jaren 2015 – 2021 (eerste deel) en een overzicht van de geraamde kosten per maatregel (tweede deel). Hierbij is onderscheid gemaakt tussen de totale kosten en de bijdrage uit het Deltafonds.

3.5.3

Geraamde kosten per zoetwaterregio

De tabellen 3.4 tot en met 3.8 geven een overzicht van de totale geraamde kosten van maatregelen per zoetwaterregio voor de jaren 2015 – 2021 (eerste deel) en een overzicht van 43

Tabel 3.2 Geraamde kosten zoetwatermaatregelen over alle regio’s 2015-2021

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Totaal

Totaal investeringsprogramma Regionaal systeem en hoofdwatersysteem (incl. btw, in €)

Bijdrage Regio

1.881.470

21.944.209

31.628.989

30.923.734

44.039.467

44.002.467

43.457.467

218.678.140

Bijdrage Deltafonds

2.408.180

13.261.724

19.891.446

24.393.550

30.273.533

30.748.533

25.023.533

146.000.500

Kosten Rijk en Regio

4.289.650

35.205.933

51.520.435

55.317.284

74.313.000

74.751.000

68.481.000

364.678.640

44

Tabel 3.3 Geraamde kosten zoetwatermaatregelen Hoofdwatersysteem 2015-2021

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Totaal

Investeringsprogramma Hoofdwatersysteem (incl. btw, in €) Bijdrage Deltafonds

970.000

2.185.000

4.615.000

3.215.000

2.065.000

7.040.000

9.510.000

29.600.000

Totaal

970.000

2.185.000

4.615.000

3.215.000

2.065.000

7.040.000

9.510.000

29.600.000

Per maatregel (incl. btw, in €) Irenesluis (KWA+ in HWS)

Bijdrage Deltafonds

100.000

100.000

200.000

50.000

1.000.000

1.550.000

3.000.000

Totaal

100.000

100.000

200.000

50.000

1.000.000

1.550.000

3.000.000

Nieuw Peilbesluit IJsselmeergebied

Bijdrage Deltafonds

400.000

300.000

300.000

1.000.000

1.000.000

1.700.000

4.700.000

Totaal

400.000

300.000

300.000

1.000.000

1.000.000

1.700.000

4.700.000

Operationaliseren Flexibel Peilbeheer

Bijdrage Deltafonds

65.000

115.000

165.000

215.000

165.000

65.000

510.000

1.300.000

Totaal

65.000

115.000

165.000

215.000

165.000

65.000

510.000

1.300.000

Maatregelen Friese IJsselmeerkust

Bijdrage Deltafonds

50.000

50.000

150.000

150.000

150.000

4.000.000

7.450.000

12.000.000

Totaal

50.000

50.000

150.000

150.000

150.000

4.000.000

7.450.000

12.000.000

Robuuste natuurlijke oevers

Bijdrage Deltafonds

50.000

50.000

2.000.000

400.000

2.500.000

Totaal

50.000

50.000

2.000.000

400.000

2.500.000

Onderzoek Langsdammen*

Bijdrage Deltafonds

50.000

50.000

100.000

Totaal

50.000

50.000

100.000

Waterbeschikbaarheid Hoofdwatersysteem*

Bijdrage Deltafonds

400.000

400.000

150.000

150.000

100.000

1.200.000

Totaal

400.000

400.000

150.000

150.000

100.000

1.200.000

Slim Watermanagement

Bijdrage Deltafonds

405.000

1.170.000

1.500.000

1.050.000

500.000

175.000

4.800.000

Landelijke coördinatie

150.000

200.000

150.000

150.000

75.000

75.000

800.000

IJsselmeergebied

50.000

400.000

500.000

300.000

150.000

100.000

1.500.000

ZWD/RMM

50.000

200.000

300.000

200.000

100.000

Hoge Zandgronden

50.000

100.000

250.000

200.000

50.000

650.000

West NL (ARK/NZK)

75.000

200.000

300.000

200.000

125.000

900.000

Rivieren (Nederrijn/Lek)

30.000

70.000

405.000

1.170.000

Totaal

850.000

100.000 1.500.000

1.050.000

500.000

175.000

4.800.000

45

Tabel 3.4 Geraamde kosten zoetwatermaatregelen Zuidwestelijke Delta 2015-2021

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Totaal

Investeringsprogramma Zuidwestelijke Delta (incl. btw, in €) Bijdrage Regio

604.470

766.870

536.300

500.000

4.600.000

4.600.000

4.225.000

16.519.640

Bijdrage Deltafonds

645.180

1.211.924

717.896

500.000

2.900.000

2.900.000

2.625.000

11.500.000

Kosten Rijk en Regio

1.249.650

1.978.794

1.254.196

1.000.000

7.500.000

7.500.000

6.850.000

28.019.640

Bijdrage Regio

75.000

500.000

500.000

500.000

4.600.000

4.600.000

4.225.000

15.000.000

Bijdrage Deltafonds

75.000

500.000

500.000

500.000

2.900.000

2.900.000

2.625.000

10.000.000

Kosten Rijk en Regio

150.000

1.000.000

1.000.000

1.000.000

7.500.000

7.500.000

6.850.000

25.000.000

Bijdrage Regio

227.600

161.000

Per maatregel (incl. btw, in €) Uitvoerings- programma Hoge Zandgronden, Regio Zuid Proeftuin Zoetwater E1 Kartering en Monitoring

1.004.300

Bijdrage Deltafonds

375.100

363.000

738.100

Kosten Rijk en Regio

602.700

524.000

1.742.400

E2 Water­ conservering in de bodem

Bijdrage Regio

171.800

36.300

E4 Opwerking milde ontzilting brak omgevingsen proceswater

Bijdrage Regio

36.300

315.700

Bijdrage Deltafonds

65.000

80.000

85.000

230.000

Kosten Rijk en Regio

236.800

116.300

121.300

545.700

60.500

60.500

Bijdrage Deltafonds

60.500

60.500

Kosten Rijk en Regio

121.000

121.000

E6 Veredeling Bijdrage Regio gewassen op hogere Bijdrage Deltafonds zouttolerantie Kosten Rijk en Regio

69.570

Vrij besteedbare ruimte

46

Bijdrage Deltafonds

69.570

139.140

69.580

69.580

139.160

139.150

139.150

278.300

199.344

132.896

332.240

Tabel 3.5 Geraamde kosten zoetwatermaatregelen Hoge Zandgronden 2015-2021

2015

2016

2017

2018

2019

251.500

19.460.000

29.140.000

29.140.000

38.767.000

75.500

6.025.000

9.000.000

9.000.000

12.000.000

2020

2021

Totaal

38.720.000

38.720.000

194.198.500

12.000.000

12.000.000

60.100.500

Overzicht Hoge Zandgronden (incl. btw, in €) Bijdrage Regio Bijdrage Deltafonds Totaal geprogrammeerd

327.000

25.485.000

38.140.000

38.140.000

50.767.000

50.720.000

50.720.000

254.299.000

Ambitie regionaal bod

232.000

28.900.000

44.000.000

44.000.000

57.700.000

57.700.000

57.700.000

290.699.000

10.630.000

15.945.000

15.945.000

21.260.000

21.260.000

21.260.000

106.300.000

3.300.000

4.900.000

4.900.000

6.600.000

6.600.000

6.600.000

32.900.000

Per maatregel (incl. btw, in €) Uitvoerings- programma Hoge Zandgronden, Regio Zuid

Klimaatpilot: Zuid subirrigatie

Bijdrage Regio Bijdrage Deltafonds Totaal geprogrammeerd

13.930.000

20.845.000

20.845.000

27.860.000

27.860.000

27.860.000

139.200.000

Ambitie regionaal bod

15.900.000

24.000.000

24.000.000

31.700.000

31.700.000

31.700.000

159.000.000

100.000

100.000

100.000

100.000

47.000

25.000

25.000

Bijdrage Regio Bijdrage Deltafonds

447.000 50.000

Kosten Rijk en Regio Uitvoerings- programma Hoge Zandgronden, Regio Oost

497.000

Bijdrage Regio

8.730.000

13.095.000

13.095.000

17.460.000

17.460.000

17.460.000

87.300.000

Bijdrage Deltafonds

2.700.000

4.100.000

4.100.000

5.400.000

5.400.000

5.400.000

27.100.000

Totaal geprogrammeerd

11.430.000

17.195.000

17.195.000

22.860.000

22.860.000

22.860.000

114.400.000

Ambitie regionaal bod

13.000.000

20.000.000

20.000.000

26.000.000

26.000.000

26.000.000

131.000.000

Klimaatpilot: Oost 1: subinfiltratie

Bijdrage Regio

67.500

67.500

Bijdrage Deltafonds

22.500

22.500

Kosten Rijk en Regio

90.000

90.000

Klimaatpilot: Oost 2: slimme stuw

Bijdrage Regio

31.500

31.500

Bijdrage Deltafonds

10.500

10.500

Kosten Rijk en Regio

42.000

42.000

Klimaatpilot: Oost 3 waterverdeling

Bijdrage Regio

82.500

82.500

Bijdrage Deltafonds

17.500

17.500

Kosten Rijk en Regio

100.000

100.000

47

Tabel 3.6 Geraamde kosten zoetwatermaatregelen West Nederland 2015-2021

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Totaal

Investeringsprogramma West Nederland (incl. btw, in €) Bijdrage Regio

342.500

132.500

337.500

37.500

0

0

0

850.000

Bijdrage Deltafonds

657.500

3.047.500

5.012.500

11.112.500

13.000.000

8.500.000

670.000

42.000.000

Kosten Rijk en Regio

1.000.000

3.180.000

5.350.000

11.150.000

13.000.000

8.500.000

670.000

42.850.000

0

0

0

0

0

0

0

0

Bijdrage Deltafonds

530.000

2.300.000

4.000.000

11.000.000

13.000.000

8.500.000

670.000

40.000.000

Kosten Rijk en Regio

530.000

2.300.000

4.000.000

11.000.000

13.000.000

8.500.000

670.000

40.000.000

Per maatregel (incl. btw, in €) Capaciteitstoename KWA stap 1

Bijdrage Regio

Optimalisatie watervoorziening Brielse Meer, stap 1

Bijdrage Regio

42.500

82.500

337.500

37.500

0

0

0

500.000

Bijdrage Deltafonds

127.500

247.500

1.012.500

112.500

0

0

0

1.500.000

Kosten Rijk en Regio

170.000

330.000

1.350.000

150.000

0

0

0

2.000.000

Klimaatpilot Zoetwaterfabriek De Groote Lucht

Bijdrage Regio

48

300.000

50.000

350.000

Bijdrage Deltafonds

0

500.000

500.000

Kosten Rijk en Regio

300.000

550.000

850.000

Tabel 3.7 Geraamde kosten zoetwatermaatregelen IJsselmeergebied 2015-2021

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Totaal

Investeringsprogramma IJsselmeergebied (incl. btw, in €) Bijdrage Regio

683.000

1.418.172

1.448.522

1.079.567

405.800

415.800

345.800

5.910.000

Bijdrage Deltafonds

60.000

708.967

462.717

482.717

175.200

175.200

135.200

2.200.000

Kosten Rijk en Regio

743.000

2.127.139

1.911.239

1.562.284

581.000

591.000

481.000

8.110.000

600.000

590.000

670.000

310.000

330.000

340.000

270.000

3.110.000

Per maatregel (incl. btw, in €) Project-programma Hogere Gronden regio Noord

Bijdrage Regio

Proeftuin IJsselmeergebied

Bijdrage Regio

Bijdrage Deltafonds

60.000

160.000

160.000

180.000

160.000

160.000

120.000

1.000.000

Kosten Rijk en Regio

660.000

750.000

830.000

490.000

490.000

500.000

390.000

4.110.000

83.000

828.172

778.522

769.567

75800

75800

75800

2.800.000

Bijdrage Deltafonds

0

548.967

302.717

302.717

15200

15200

15200

1.200.000

Kosten Rijk en Regio

83.000

1.377.139

1.081.239

1.072.284

91.000

91.000

91.000

4.000.000

49

Tabel 3.8 Geraamde kosten zoetwatermaatregelen Rivierengebied 2015-2021

2015

2016

2017

2018

2019

2020

2021

Totaal

Investeringsprogramma Rivierengebied (incl. btw, in €) Bijdrage Regio

0

166.667

166.667

166.667

266.667

266.667

166.667

1.200.000

Bijdrage Deltafonds

0

83.333

83.333

83.333

133.333

133.333

83.333

600.000

Kosten Rijk en Regio

0

250.000

250.000

250.000

400.000

400.000

250.000

1.800.000

Bijdrage Regio

0

166.667

166.667

166.667

166.667

166.667

166.667

Bijdrage Deltafonds

0

83.333

83.333

83.333

83.333

83.333

83.333

500.000

Kosten Rijk en Regio

0

250.000

250.000

250.000

250.000

250.000

250.000

1.500.000

Bijdrage Regio

0

0

0

0

100.000

100.000

0

200.000

Bijdrage Deltafonds

0

0

0

0

50.000

50.000

0

100.000

Kosten Rijk en Regio

0

0

0

0

150.000

150.000

0

300.000

Per maatregel (incl. btw, in €) Start maatregelen Rivierengebied Zuid

Klimaatpilot: Duurzaam gebruik ondiep grondwater

50

1.000.000

51

52

Bijlagen 1

Werkwijze Zoetwaterprogrammering

53

Bijlage 1 Werkwijze voor de zoetwaterprogrammering

A Begrippenkader

alleen door de initiatiefnemers kan worden gedragen. MIRT

Amendement

Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport:

Verzoek tot aanpassing van het budget van een van de

investeringsprogramma van het Rijk voor ruimtelijke en

onderdelen (project, programma, onderzoek, pilot) in de

infrastructurele programma’s en projecten. Programma’s

programmering van het Deltaprogramma Zoetwater door

en projecten doorlopen in samenwerking tussen het Rijk

een van de initiatiefnemers.

en decentrale overheden drie of vier fasen: onderzoek, verkenning, planuitwerking en realisatie.

Deltaplan Zoetwater Uitvoeringsprogramma van het Deltaprogramma Zoetwater:

Programmabureau Zoetwater

beschrijft de manier waarop de Deltabeslissing Zoetwater

Werkorganisatie ter ondersteuning van de taken van het

wordt gerealiseerd; omvat een gezamenlijk investerings­

Bestuurlijk Platform Zoetwater met vertegenwoordigers van

programma van rijk, zoetwaterregio’s en een aantal sectoren/

enkele zoetwaterregio’s, IPO, UvW, Rijkswaterstaat en DGRW

gebruiksfuncties voor de periode2015-2021), een onderzoeks-

dat de landelijke coördinatie van de uitvoering van het

programma en een agenda met kansrijke maatregelen voor de

Deltaplan Zoetwater, de uitwerking van het voorzieningen­

middellange en lange termijn.

niveau en de verdere ontwikkeling van de voorkeurstrategie verzorgt met inbreng van zoetwaterregio’s, Rijkswaterstaat,

ECK-B

koepels, rijk en gebruikers via maandelijkse werksessies.

Expertisecentrum Kosten en Baten: geeft in opdracht van het programmabureau Zoetwater een advies (‘second opinion’)

Regiovertegenwoordiger

van de onderbouwingen van de kosten en de risico-analyse

Ambtelijk vertegenwoordiger van de zoetwaterregio.

voor de verschillende onderdelen met een Rijksbijdrage in de programmering van het Deltaprogramma Zoetwater.

Samenwerkingsovereenkomst Nadere uitwerking van (een onderdeel van) de regionale

Hardheidsclausule

bestuursovereenkomst Zoetwater waarin partijen nadere

Onderdeel van de werkwijze programmering Deltaprogramma

afspraken maken over de realisatie van (onderdelen van) de

Zoetwater dat beschrijft hoe te handelen bij onvoorziene

programmering Zoetwater.

omstandigheden die niet zijn voorzien in de risico-analyse en die leiden tot een kostenverhoging die redelijkerwijs niet

54

SSK methode

C Werkwijze voor de programmering

Standaard Systematiek voor Kostenramingen: systematiek voor het maken van eenduidige kostenramingen in de

1 Beschikbaar budget vanuit het Deltafonds

(water)bouwsector.

Voor het programma is 150 mln euro investeringsruimte vanuit het Deltafonds voor de periode 2015-2021 beschikbaar. Als door tegenvallers in de geprogrammeerde projecten dit bedrag

B Doel, afbakening en status:

dreigt te worden overschreden zal het Bestuurlijk Platform Zoetwater (BPZ) bespreken hoe door fasering en/of prioritering

Doel

de programmering weer binnen de grens van de programma­

Het vastleggen van de werkwijze en planning van de

ruimte wordt gebracht.

programmering is bedoeld om de maatregelen binnen tijd, scope en budget te realiseren.

2 Kostenverdeling rijk-regio De kostenverdeling is per maatregel beschreven in het Delta-

Afbakening

plan Zoetwater en wordt nader uitgewerkt in de regionale

De beschrijving van de werkwijze heeft betrekking op de

bestuursovereenkomsten.

programmering en de financiering van de zoetwatermaatregelen die opgenomen zijn in het Deltaplan Zoetwater en die bekostigd

3 Typen maatregelen

worden of waaraan wordt bijgedragen vanuit het Deltafonds.

Het Deltaplan Zoetwater is opgebouwd uit 4 typen maat­

Deze maatregelen staan genoemd in tabel 13 van het Delta­

regelen. Het betreft:

programma 2015.

• Projecten met fysieke ingreep: de specificaties liggen vast en kunnen in de verdere uitwerking niet (of nauwelijks) worden

Status De beschreven werkwijze betreft een aantal bestuurlijke

aangepast. • Programma’s: waar resultaatsafspraken in een gebied zijn

afspraken ten behoeve van de programmering van zoetwater-

gemaakt, die nog verder moeten worden uitgewerkt in

maatregelen en is niet in rechte afdwingbaar.

concrete projecten. De specificaties van de maatregelen moeten nog verder worden uitgewerkt en de locatie moet nog worden bepaald. Aanpassingen in dimensionering of aantal maatregelen is nog mogelijk.

55

• Onderzoek (o.a. voorzieningenniveau en slim water­

aan. Voor 1 maart ten behoeve van de voortgangsrapportage

management): eindproduct is nog niet exact gespecificeerd.

en voor 15 september ten behoeve van de jaarlijkse

Op basis van vast budget kan hoeveelheid en kwaliteit

programmering. De jaarlijkse programmering wordt uitgewerkt

worden geoptimaliseerd.

in een planningstabel en financieringstabel met jaarreeksen.

• Pilots: een combinatie van innovatieve fysieke maatregelen en onderzoek. Gegeven de hoeveelheid middelen kan de

6 Financieringsgrondslag

omvang en diepgang worden aangepast.

Voor de financiering vanuit de Rijksbegroting (Deltafonds) zijn er 3 mogelijke grondslagen: opdrachtverlening, subsidie­

4 Fasering

beschikking en decentrale uitkering. In overleg met de regio

Voor de programmering van de zoetwater maatregelen

kiest IenM een financieringsgrondslag per regio of maatregel

type a en b wordt gebruik gemaakt van de MIRT systematiek.

op basis van rechtmatigheid en minimale procedurele lasten.

Er worden 3 of 4 fasen onderscheiden: (onderzoek), verkenning,

De rijksbijdrage voor waterschappen zal zoveel als mogelijk

planuitwerking en realisatie. Er wordt een besluit genomen

via incidentele subsidies ter beschikking worden gesteld. Als

per fase via het onder punt 5 beschreven proces.

grondslag van deze (incidentele) subsidies zal de rijksbegroting worden gebruikt. Rijksbijdragen aan Provincies zullen zoveel als

5 Planning jaarlijkse programmering

mogelijk via decentralisatieuitkeringen worden verstrekt. Daar

Jaarlijks wordt een nieuwe programmering opgesteld door het

waar incidentele subsidie of decentrale uitkering niet mogelijk

programmabureau. Deze is afgestemd op de planningscyclus

is wordt gekozen voor gedeeld opdrachtgeverschap.

van de rijksbegroting: Een concept programmering wordt

De grondslag wordt in een bestuursovereenkomst per regio

jaarlijks bij IenM ingediend op 1 november. Een definitieve

voor de maatregelen van de betreffende regio vastgelegd.

programmering uiterlijk 1 februari.

De nadere uitwerking gebeurt waar nodig in samenwerkings-

Het BPZ wordt vooraf instemming gevraagd met de

overeenkomsten per programma of project. Met het onder­

programmering, de fasering, het omgaan met mee- en

tekenen van de overeenkomsten wordt de bijdrage per

tegenvallers en eventuele amendementen. Het BPZ besluit

deelnemer geborgd.

vormt een advies voor de Deltacommissaris en voor de reservering van budgetten in het Deltafonds en op begrotingen

7 Beschikbaar komen rijksbudgetten

van andere deelnemende partijen.

Voor maatregelen die in 2015 een rijksbijdrage ontvangen,

De initiatiefnemers dienen via een door het programmabureau

komen de rijksbudgetten beschikbaar nadat de wijziging van

opgesteld format tweemaal per jaar geactualiseerde informatie

de Deltafondsbegroting 2015 bij Voorjaarsnota openbaar is

56

(begin juni), tenzij het een project betreft waarover politiek nog

10 Risicoverdeling (Mee – en tegenvallers)

geen overeenstemming is. Dan komt het budget beschikbaar

Algemeen uitgangspunt bij risicoverdeling is dat de partij die het

nadat de Kamer de begroting heeft goedgekeurd.

risico kan beheersen, het risico in beginsel ook draagt.

Overige rijksbudgetten zijn per 1 januari 2016 gereserveerd in

De initiatiefnemer benoemt, kwantificeert en onderbouwt de

de Rijksbegroting. De toekenning geschiedt per fase, waarbij

voorziene/bekende risico’s middels een risicoanalyse en neemt

per fase een aanvraag wordt ingediend. In een bestuurs- en/of

deze op in de raming (voorzien onvoorzien). Tevens neemt de

samenwerkingsovereenkomst worden hierover specifieke

initiatiefnemer een reservering op voor onvoorziene risico’s

afspraken gemaakt. Als er geen specifieke afspraken zijn

(onvoorzien onvoorzien). Er kunnen specifieke afspraken over de

gemaakt wordt jaarlijks overgemaakt.

risicoverdeling worden gemaakt en vastgelegd in een bestuursof samenwerkingsovereenkomst.

8 Personeelskosten Personeelskosten van overheden voor de uitwerking en uitvoering

Specifiek voor type a maatregelen:

van de projecten worden niet bekostigd uit het investerings­

Basis voor de risicoanalyse is de SSK-methodiek, waarbij

budget (Deltafonds), tenzij anders wordt afgesproken.

rekening wordt gehouden met de aard van het project en de complexiteit. Aanbestedingsrisico’s worden meegenomen in

9 Onderbouwing kostenberekening

de risicoanalyse. Onvoorzien kunnen zich bijzondere situaties

De kostenberekening is gebaseerd op:

voordoen waarbij de werkelijke kosten sterk afwijken van de

• Een erkende methodiek, zoals de Standaard Systematiek

geraamde kosten (onvoorzien onvoorzien). Een voorbeeld

Kostenramingen (SSK-methode).

hiervan is een geval waarin tijdens de uitvoering van een project

• ECK-B factsheets van kostenramingen voor zoetwatermaat-

onverwacht een grote archeologische vindplaats wordt aange-

regelen. Deze zijn bij het programmabureau opvraagbaar.

troffen. Met het oog op dergelijke gevallen kan worden afgewe-

Als er geen factsheet of SSK is gebruikt voor de kostenraming

ken van de kostenraming. Er kan dan een beroep worden gedaan

geeft de initiatiefnemer aan op basis van welke eenheidsprijzen

op de Hardheidsclausule. Na afronding van de maatregel wordt

de raming is gebaseerd, inclusief verwijzing.

een eindrapport opgesteld met verantwoording over de uitvoe-

Als de kostenraming van de initiatiefnemer afwijkt van

ring van het project inclusief de financiering.

de factsheet/referentie is een onderbouwing nodig.

Voor de overige typen maatregelen worden de risico’s (mee- en

De kostenonderbouwing bevat ten minste de investering,

tegenvallers) binnen het project/programma opgevangen. Ook

het beheer&onderhoud en BTW.

voor deze projecten/programma’s geldt dat een beroep kan

57

worden gedaan op de zogenoemde Hardheidsclausule en dat na

Het ECK-B geeft een advies aan het programmabureau over

afronding een eindrapport wordt opgesteld met verantwoording

de kostenonderbouwing, risico-analyse en fasering.

over de uitvoering van het project inclusief de financiering.

Het Programmabureau geeft in het advies aan het BPZ over

Het is niet de bedoeling dat ‘Risico bij diegene die risico kan

de programmering aan wat de uitkomst is van de second

beheersen’ leidt tot conservatieve aanpak en het vermijden van

opinion van het ECK-B.

(meer risicovolle) innovatieve oplossingen of meekoppelkansen. De initiatiefnemer kan als dit speelt via een amendement

13 Amendementen t.a.v. de programmering

aanpassing van de programmering vragen. Deze werkwijze

Over amendementen dient beslist te worden voor 1 november

kan worden opgenomen in het projectplan of in de bestuurs-

in verband met het opstellen van de rijksbegroting.

overeenkomst.

Amendementen dienen daarom voor 1 oktober aan het programmabureau te worden gemeld. Het BPZ van oktober

11 De Hardheidsclausule

stelt vervolgens een advies op over de verzoeken tot aanpassing

Een initiatiefnemer die een beroep wenst te doen op de

van de programmering ten behoeve van de besluitvorming over

Hardheidsclausule dient hiertoe een onderbouwd verzoek in bij

de rijksbegroting. In het aanvangsjaar 2015 zal ook in het BPZ

de voorzitter van het BPZ/programmabureau. Het BPZ stelt een

van april over amendementen die van belang zijn voor een

advies op over het verzoek, waarbij alle partijen zich inspannen

betekenisvolle start worden gesproken.

voor het vinden van een oplossing. De status van het advies van het BPZ staat beschreven onder punt 5. Criterium voor deze

14 Toetsen en advisering

clausule is dat vasthouden aan de raming voor de initiatief­

De benodigde informatie wordt verzameld via projecten­

nemers zou leiden tot een onbillijkheid van overwegende aard.

formats en een uitvraag van het programmabureau over de voortgang. De planning staat beschreven onder punt 5.

12 Second opinion kosten- en risico-onderbouwing

Actualiseren van de projectenformats is alleen nodig als er

Het Expertisecentrum Kosten en Baten (ECK-B) geeft een

zaken zijn veranderd bijvoorbeeld qua planning, financiering,

oordeel over de kosten- en risico-onderbouwing en beoordeelt

scope.

of de kostenraming conform de fasering is. Het ECK-B maakt bij

Het Programmabureau beoordeelt de ingevulde formats en de

de beoordeling onderscheid tussen de vier typen maatregelen.

half-jaarlijkse actualisatie en formuleert zo nodig voorstellen

Er wordt door het ECK-B een protocol opgesteld welke informatie

voor aanpassing van de programmering, de fasering, het

wanneer nodig is voor de toetsing en hoe er wordt getoetst.

omgaan met mee- en tegenvallers en eventuele amendementen.

58

Het programmabureau stelt op basis van de jaarlijkse uitvraag

rapportage aangeleverd bij het programmabureau. Het

een voortgangsrapportage op. Deze voortgangsrapportage

programmabureau zorgt voor een overzicht en evaluatie

vormt de verantwoording of de maatregel conform de

en kan hiervoor specifieke deskundigheid inschakelen

afspraken is uitgevoerd. Specifieke eisen met betrekking tot

(bijvoorbeeld reviewteam).

de verantwoording kunnen worden gesteld via bestuurlijke en/of juridische overeenkomsten tussen betrokken partijen. Het programmabureau bereidt de besluitvorming in het BPZ over programmering en voortgang voor in overleg met regio’s en initiatiefnemers tijdens de gezamenlijke landelijke werk­ sessies. Het BPZ besluit vormt een advies voor de Delta­ commissaris en voor de reservering van budgetten in het Deltafonds en op begrotingen van andere deelnemende partijen. Het programmabureau toetst na een fase samen met de regiovertegenwoordigers of de activiteiten waarvoor een bijdrage is verleend hebben plaatsgevonden en of is voldaan aan de afspraken. De bevindingen uit deze toets resulteren in een advies aan het BPZ en jaarlijks aan de Minister van Infrastructuur en Milieu of een gemandateerde directeur. 15 Meekoppelen De initiatiefnemer is verantwoordelijk om te zoeken naar mogelijkheden voor meekoppelen en ‘werk-met-werk’ maken. De initiatiefnemer laat zien hoe de verantwoordelijkheid is ingevuld door per project/maatregel aan te geven wat er is gedaan aan meekoppelen met andere dossiers (waterkwaliteit, natuur, gebiedsontwikkeling, innovatie). De informatie hierover wordt jaarlijks op 1 maart als onderdeel van de voortgangs­

59

Colofon

60

Redactie

Programmabureau Zoetwater

Vormgeving

CO3

Fotografie

Theo Bos, Henri Cormont

Druk

Drukgoed

Het Deltaprogramma is een nationaal programma. Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen werken hierin op een vernieuwende manier samen met inbreng van maatschappelijke organisaties, burgers en het bedrijfsleven. Het doel is om Nederland ook voor de volgende generaties te beschermen tegen hoogwater, te zorgen voor voldoende zoetwater om grote schade te voorkomen en onze steden en dorpen zo in te richten dat deze klimaatbestendig worden.

www.rijksoverheid.nl/deltaprogramma www.deltacommissaris.nl

Dit is een uitgave van Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ministerie van Economische Zaken Postbus 20904 | 2500 EX Den Haag

September 2015