Zoetwater vraagstukken van de toekomst

Zoetwater vraagstukken van de toekomst

Welke ontwikkelingen kunnen we verwachten,

5 juli 2013

en hoe gaat Dunea hiermee om?

Mirja Baneke Consultant drinkwatervoorziening en waterbeheer Afdeling Strategie Water

Wie zijn wij en wat doen wij? Drinkwaterproductie & -distributie aan huishoudens en industrie Natuurbeheer in duingebieden en rond productielocaties Partner in de waterketen

2

Drinkwaterproductie Dunea Drinkwater voor 1,2 miljoen mensen Jaarlijkse productie ca. 75 – 80 miljoen m3 Sinds 1874 (onttrekking in duinen bij Wassenaar)

3

voorzieningsgebied

Drinkwaterproductie Dunea Bron: oppervlaktewater uit de Afgedamde Maas

4

Drinkwaterproductie Dunea Infiltratie van oppervlaktewater en neerslag in de duinen van Zuid-Holland

freatisch grondwater oevergrondwater oppervlaktewater infiltratie oppervlaktewater direct 5

Drinkwaterproductie Dunea


IJzersulfaat dosering

7



Maaswaterbel

HD Pompstation

Innamepunt + microzeven IJzersulfaat dosering

9


Drinkwaterproductie Dunea Transport rivierwater •

van Brakel

•

via Bergambacht

•

naar de duinen tussen Katwijk en Monster

11




Focus op de bron Huidige bron(nen) Dunea: Afgedamde Maas (Brakel): hoofdbron Lek (Bergambacht): alleen noodinname Diep grondwater in de duinen: kleine deelstroom als ondiep niet voldoende is

15

Focus op de bron: waterkwaliteit Waterkwaliteit bij innamepunt is van belang Normen uit Infiltratiebesluit Bodembescherming Relatie met voor- en nazuivering

16

Focus op de bron: waterkwaliteit Water in de Afgedamde Maas is een mix van: Water uit de Maas Water uit de Bommelerwaard via uitslag van gemalen

17

Focus op de bron: huidige situatie Afgedamde Maas: Waterkwaliteit is goed (genoeg) Aandachtspunten: zwevende stof uit gemalen bestrijdingsmiddelen huishoudelijke stoffen opkomst nieuwe stoffen (geneesmiddelen, hormoonverstoorders etc.)

Will this prescription interact with the 18

meds already in my drinking water?

Bronbeleid en -bescherming Relevante Wet- en regelgeving Europese Kaderrichtlijn Water (22 december 2000) normen in BKMW (richt- en streefwaarden) Waterwet (22 december 2009) normen waterQ o.a. via BKMW en IB Drinkwaterwet en –besluit (1 juli 2011) normen in Drinkwaterbesluit en -regeling Wet Bodembescherming (20 april 1993) Infiltratiebesluit bodembescherming

19

Europese Kaderrichtlijn Water Europese richtlijn, in werking sinds 22 december 2000 Doel: de Europese oppervlaktewateren en grondwater in goede toestand brengen en houden. Kader voor alle EU landen voor bescherming en verbetering van de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater en van de kwantiteit van het grondwater. Ook bevordering van duurzaam gebruik van water.

Oppervlaktewater: goede chemische en ecologische toestand Grondwater: goede chemische en kwantitatieve toestand 20

Geen achteruitgang van wateren toegestaan

Europese Kaderrichtlijn Water 2000: in werkingtreding

2000

2009: Ned. waterplannen

2010

2021: 1e periode uitstel

2015: doelen bereikt

2027: 2e periode uitstel

2020

Doelstellingen moeten op 22 december 2015 zijn bereikt Uitstel onder voorwaarden: max. 2 x verlengen met 6 jaar Behalve uitstel onder voorwaarden ook doelverlaging mogelijk

21

2030

Europese Kaderrichtlijn Water KRW omvat een aantal al bestaande EU-richtlijnen. Nieuw = Aandacht goede ecologische kwaliteit oppervlaktewater Watersysteembenadering (stroomgebied centraal)

Stroomgebieden in Nederland: Maas, Rijn, Schelde, Eems

Implementatie in Nederlandse wetgeving via: Implementatiewet EG-kaderrichtlijn water (2005) Waterwet (2009) 22

Europese Kaderrichtlijn Water Uitvoering van KRW: Gezamenlijke verantwoordelijkheid overheden Staatssecretaris van I&M is eindverantwoordelijk Uitvoering via waterplannen verschillende overheden

23

Europese Kaderrichtlijn Water In december 2009 alle waterplannen in werking getreden: Nationaal Waterplan Stroomgebiedbeheerplannen (formeel onderdeel van Nationaal Waterplan) Provinciale Waterplannen Beheer- en ontwikkelplan Rijkswateren Waterbeheerplannen waterschappen

Elke overheid heeft eigen deel van KRW maatregelen opgenomen

24

Europese Kaderrichtlijn Water 2000: in werkingtreding

2000

2009: Ned. waterplannen

2010

2015: doelen bereikt 2015: 2e cyclus 2020 plannen

2021: 1e periode uitstel 2021: 3e cyclus plannen

Plancyclus duurt 6 jaar (alle plannen tegelijk updaten) Ook internationale stroomgebiedbeheerplannen opgesteld Internationale samenwerking Gezamenlijk problemen in stroomgebied inventariseren Gezamenlijk oplossingen en maatregelen bepalen

25

2027: 2e periode uitstel 2027: 2030 4e cyclus plannen

De KRW doelen KRW doelen: bereiken en behouden ‘goede toestand’ oppervlaktewaterlichamen goede chemische toestand

goede ecologische toestand

chemisch schoon

ecologisch gezond

• 41 prioritaire stoffen • op Europees niveau vastgesteld

26

status bepalen! • biologie • inrichting/ hydromorfologie • specifieke verontreinigingen • algemeen fysischchemisch



goede chemische toestand

goede kwantitatieve toestand

chemisch schoon

ecologisch gezond

chemisch schoon

voldoende


27

grondwaterlichamen


1. goede toestand grondwater halen en behouden 2. voorkomen en beperken inbreng verontreinigingen 3. bepalen en ombuigen van stijgende trends specificaties in Dochterrichtlijn Grondwater doelen vastgelegd in nationale wet- en regelgeving





chemisch schoon

ecologisch gezond

chemisch schoon

voldoende


28

grondwaterlichamen


• drempelwaarden (6 st.)

• waterbalans

• Europese normen voor • relatie met aquatische nitraten & bestrijdingsm. ecosystemen (opp.water) • invloed op terrestrische ecosystemen (landnatuur) • voorkomen van intrusies (zoutindringing)

De KRW doelen KRW doelen: bereiken en behouden ‘goede toestand’ oppervlaktewaterlichamen

29

grondwaterlichamen





chemisch schoon

ecologisch gezond

chemisch schoon

voldoende

chemische normen en goede ecologische toestand als milieukwaliteitseisen vastgelegd in Besluit kwaliteitseisen en monitoring water 2009

De KRW doelen KRW doelen gelden voor ‘waterlichamen’ Overige wateren mogen behalen doelstellingen niet belemmeren Specifieke doelen voor beschermde gebieden Waterlichamen met onttrekking voor menselijke consumptie Gebieden voor schelpdierkweek en visvangst Zwemwater Natura2000 gebieden

30

Gebiedsdossier innamepunt Duurzame veiligstelling drinkwatervoorziening Ondersteunt bestaande beschermingsbeleid Vloeit voort uit KRW (gericht op halen KRW doelen) Gericht op voorkomen verontreinigingen en beheersen risico’s ‘Paraplu’voor alle maatregelen voor bescherming drinkwaterbron Gebiedsdossier voor innamepunt Brakel begin 2013 klaar

31

Focus op de bron: de toekomst Verschillende ontwikkelingen verwacht Effecten op bronnen Dunea

Heeft Dunea ook in de toekomst nog bronnen met voldoende water van goede kwaliteit om excellent drinkwater te kunnen maken?

32

Focus op de bron: de toekomst Ontwikkelingen in beeld brengen, maar: Toekomst is onzeker Verder vooruit = meer onzeker Gebruik scenariostudies: Manier om met onzekerheid om te gaan Inzicht in toekomstige ontwikkelingen Verschillende toekomstbeelden (meestal 4) Alle scenario’s zijn even waarschijnlijk Autonome ontwikkelingen leiden tot bepaald toekomstscenario 33

Deze zijn slecht beïnvloedbaar; hierop anticiperen met maatregelen kan wel

Focus op de bron: de toekomst Welke scenario’s zijn gebruikt? KNMI-klimaatscenario’s Welvaart en Leefomgeving scenario’s Scenario’s technologische ontwikkeling en positie WLB’s

34

horizon: 2040 * publiek * nationaal * vergrijzing * bevolkingstoename * verstedelijking * immigratie

* toename consumptie * toename afvalproductie * toename mobiliteit * verandering perceptie & wensen klant

35

privaat internationaal

* economische groei * ontwikkeling (nano)technologie * ruimtedruk

* hogere temperatuur * natter (W) & droger (Z)

yyy

* extremere neerslag & droogte * zeespiegelstijging

blijft gelijk

waterkwaliteit en beschikbaarheid Maas & Lek

veel slechter

effectief

milieubeleid

niet effectief

geen

verzilting BA

mogelijk

iets slechter

nauwelijks

waarschijnlijk

effecten op duinen

goed verankerd

rol drinkwater in RO beleid

toonaangevend

positie drinkwaterbedrijven

zeer goed hoog

36

veel hoger

drinkwatervraag

slecht grote rol markt

yyy

relatie met overheid

matig

consumentenvertrouwen

matig

Focus op de bron: de toekomst Effecten in grote lijnen: drinkwatervraag in 2040 vergeleken met nu

Strong Europe

Global Economy

vergelijkbaar (iets -)

toename ca. 30%

Regional Communities

Transatlantic Market

afname ca. 15%

vergelijkbaar (iets +)

37 Nationaal & volger technologie

Privaat/ individuele consument

Publiek/ collectieve burger

Internationaal & voorloper technologie

Focus op de bron: de toekomst Effecten in grote lijnen: waterkwaliteit opp.w. in 2040 vergeleken met nu Internationaal & voorloper technologie

38

GE

geneesmiddelen +, pathogenen +, biociden - ?, geneesmiddelen ++, pathogenen ++, diergm + PCP +, gewasbm - ?, nitraat -, diergm biociden +, PCP ++, gewasbm +, nitraat + Toename bevolking & consumptie, maar effectief (inter)nat. milieubeleid & innovatie: minder gebruik stoffen, minder emissie naar water, minder uit buitenland

Sterke toename bevolking & consumptie, geen effectief milieubeleid, wel innovatie maar niet gericht op milieu, veel meer emissie naar water, ook uit buitenland

Nanomaterialen?

RC

TM

geneesmiddelen +, pathogenen +/-, PCP +/-, gewasbm +/-, nitraat -, diergm -

geneesmiddelen +, pathogenen +/-, biociden +/-, PCP +, gewasbm +/-, nitraat +/-, diergm -

Afname bevolking, iets meer consumptie , alleen nationaal effectief milieubeleid, wens maar weinig geld voor innovatie, emissie naar water ca. gelijk?

Bevolking ca. gelijk, toename consumptie, geen effectief milieubeleid, weinig innovatie, meer emissie naar water

Nationaal & volger technologie

Privaat/ individuele consument

Publiek/ collectieve burger

SE

Focus op de bron: de toekomst Effecten in grote lijnen: waterkwaliteit opp.w. in 2040 vergeleken met nu Naast effecten WLO-scenario’s zijn er effecten klimaatverandering G: matige verandering, W+: sterke verandering, extremer Effecten Maas:

Effecten Rijn:

Relatief weinig effect afvoer; is nu al erg variabel

Relatief veel effect afvoer; nu veel constanter

Watertemp. neemt sterk toe met luchttemp.

Watertemp. neemt sterk toe met luchttemp.

WaterQ effecten droogte vooral door toename

WaterQ effecten droogte vooral door toename

watertemp. en puntbronnen bij lage afvoeren

watertemp. en puntbronnen bij lage afvoeren

WaterQ verslechtering erger door lage zomerafvoer

WaterQ verslechtering minder erg door hogere

en voornamelijk chemische input puntbronnen

zomerafvoer en (iets) minder input puntbronnen

39 Effecten op: chloride, fluoride, bromide, ammonium, algenbloei (erger dan Rijn)

Effecten op: chloride (erger dan Maas), bromide, algenbloei

Ontwikkelingen waterkwantiteit Rijn Q Lobith (1968-1998) 4000 D ischarge (m 3/s)

3500 3000 2500 2000

reference scenario G scenario G+ scenario W scenario W+

1500 1000 500

c De

v No

ct O

p Se

g Au

l Ju

n Ju

r

ay M

Ap

ar M

b Fe

Ja

n

0

Toename winter afvoer (alle scenario’s) Afname zomer afvoer (W+, G+) 40

overstromingsrisico risico droogte en verslechtering waterQ

40

Ontwikkelingen waterkwantiteit Maas

41

41

Ontwikkelingen rond de bron: NDP Nationaal Deltaprogramma: Bescherming tegen hoog water Zoetwatervoorziening op orde Nu en in de toekomst

Deltabeslissingen: Opgaven voor veiligheid, zoetwater en RO in samenhang 5 Beslissingen, o.a. waterveiligheid en zoetwaterstrategie In 2014 aan de politiek voorgelegd 42

Nationaal Deltaprogramma Nationale deelprogramma’s: Veiligheid Zoetwater Nieuwbouw en herstructurering

Gebiedsgerichte deelprogramma’s: 6 Deelgebieden O.a. Rijnmond Drechtsteden, Rivieren Integrale aanpak, ook zoetwatervoorziening 43

Nationaal Deltaprogramma Deltaprogramma Zoetwater: Zorgen voor voldoende zoet water op de juiste plek op het juiste moment van de juiste kwaliteit

Economisch doelmatige en duurzame zoetwatervoorziening Nu en op de lange termijn

Problemen en oplossingen worden in kaart gebracht

44

http://www.deltacommissaris.nl/Images/DeltaNieuwsbrief%20september%202011_tcm309-307855.pdf

Knelpuntenanalyse: 5 knelpuntengebieden •

onvoldoende water in rivieren en kanalen

Knelpuntenanalyse: •

Inlaatpunten voor zoetwater kunnen verzilten

Deltaprogramma zoetwater Mogelijke oplossingsrichtingen: belangrijkste vragen: Is zoetwatervoorziening een publieke of private taak? Is het aanbod of de vraag sturend?

Op basis van de dilemma’s 5 mogelijke strategieen: 1. Water volgt grootschalig 2. Water volgt beperkt (verbeterde huidige aanpak) 3. Water volgt beperkt, met marktpartijen 4. Water en RO sturen de gebruiker 5. Water stuurt de gebruiker

Deltaprogramma zoetwater Mogelijke oplossingsrichtingen: belangrijkste vragen Is zoetwatervoorziening een publieke of private taak? Is het aanbod of de vraag sturend?

Op basis van de dilemma’s 5 mogelijke strategieen:

Deltaprogramma zoetwater Bij verdelen schaars zoet water: Nationale Verdringingsreeks is leidend

Deltaprogramma zoetwater Welke strategie past het best in welk gebied? Basis voor kansrijke strategieen in DP 2014

Hoe gaat Dunea met ontwikkelingen om? De Bronnenvisie Lange termijn visie op het gebruik van bronnen voor drinkwaterproductie door Dunea Aanpak: Wat is de huidige situatie Waar willen we naartoe (streefbeeld 2040) Wat zijn verwachte ontwikkelingen Voldoen we in 2040 aan streefbeeld Zo niet: wat doen we eraan? 53

Streefbeeld 2040 Belangrijke aspecten drinkwaterbron(nen): Voldoende bronnen van goede kwaliteit in relatie tot vraag Productieproces is kosteneffectief en duurzaam Zuivering is robuust, zuiveringsinspanning zo laag mogelijk Productie in harmonie met natuur Consumentenvertrouwen blijft hoog

54

Streefbeeld 2040 Concretisering streefbeeld Dunea bronnen van de toekomst (2040): Duinfiltratie blijft onderdeel van productieproces 1 kwaliteit drinkwater blijven leveren (evt. voorgezuiverd rivierwater) Inzet op dubbele aanpak bron Toepassing 2 anker principe bij de bron Bronkeuze zo duurzaam mogelijk (synergie natuur/recreatie)

55

Streefbeeld 2040 Concretisering streefbeeld Dunea bronnen van de toekomst (2040): Verminderde beschikbaarheid huidige bron: Eerst robuuster maken huidige bron Daarna alternatieven zoeken Eerst zoeken naar mogelijkheden binnen waterketen Samenwerking: geen lokale zelfvoorzienendheid integrale oplossingen regio

56

Vraagstukken voor Dunea Ontwikkelingen bron <-> streefbeeld = vraagstukken Dunea In praktijk geen 2-anker principe Mogelijk grote afwijking drinkwatervraag In alle (klimaat)scenario’s beperkte tot sterke kwaliteitsverslechtering Maas en Rijn verminderde beschikbaarheid Maas en Rijn

In negatief klimaatscenario (beperkte) verzilting Bergambacht Mogelijke ontwikkelingen: Rol drinkwater in RO beleid ondergeschikt 57

Grote(re) rol markt, afnemen consumentenvertrouwen

Wat doen we eraan: de visie Toepassing flexibele strategie, d.w.z.: Continu: horizonscanning (welke kant gaat het op?)

Maatregelen korte termijn (nu t/m 2016)

Maatregelen lange termijn (2017 t/m 2040)

58

?

59

De Bronnenvisie Korte termijn: no-regret en no-delay maatregelen: bedrijfsklaar maken BA voor noodinname continue verbetering waterkwaliteit huidige bron winningen duinen verder optimaliseren samenwerking andere partijen verbeteren (zoetwater vraagstukken)

Onderzoek en actieplannen voor lange termijn

60

De Bronnenvisie Lange termijn: keuze maken

Positief scenario

1. inzet Lek (BA) als regulier innamepunt, combi met A. Maas 2. robuuster maken Brakel en BA d.m.v. buffering (boven- of ondergronds) 3. inzet zoet grond- of oppervlaktewater uit regio Zuid-Holland 4. inzet brak grondwater als extra anker

Actieplan(nen) uitvoeren! 61

Negatief scenario

Bedankt voor jullie aandacht.

Zoetwater vraagstukken van de toekomst

Recommend Documents