Voorstel Integratie van muziek in de motorische revalidatie
Door Katrien De Meersman
[email protected] [email protected] 0497/66.27.30.
Vanwaar het idee? 1
Negen jaar geleden werd ik arbeidsongeschikt. Ik ben geboren met een zware hartafwijking. In maart 2003 onderging ik mijn tweede open-hartoperatie. Op hetzelfde ogenblik werd ook Spondylitis Ankylosans vastgesteld – in milde vorm. In de loop van de negen jaar die er op volgden, evolueerde de ziekte van milde vorm naar zeer zware vorm. Omdat mijn hart te zwak was om een behandeling te volgen, werd enkel pijnstillend gewerkt, zeer lichte revalidatie werd opgestart. Al snel bleek dat mijn drempel heel laag lag en ik onmiddellijk mijn plafond had bereikt omdat de fysieke conditie mij compleet ontbrak. Gevolg: spierweefsel verdween volledig + complete deconditionering -> cardiale gevolgen: hartdecompensatie Ik ben naast bachelor communication manager en bachelor vertaler ook muzikant. Ik heb toen mijn muziekopleiding moeten beëindigen en ik heb mijn instrumenten aan de kant gezet. Na een enkele jaren zware revalidatie (beginnen onder nul) ben ik opnieuw begonnen met percussie, hoewel ik op dat moment mijn instrument met moeite kon dragen. Dankzij mijn lerares – die mij een aantal ademhalingstechnieken aanleerde en technieken om de energie goed te beheersen – werd mijn muziekinstrument gaandeweg ook een instrument om uithouding en spierkracht op te doen. Bovendien scherpte het mijn coördinatievermogen opnieuw aan, want ook dat was ik verloren. Enkele revalidatiejaren later (september 2011) kwam ik in de reumarevalidatie van het OLV terecht. Op een bepaald ogenblik voerde ik een beweging uit aan de simulator om bewegingen van het dagelijkse leven opnieuw aan te leren (fijne motoriek) : ‘openen en sluiten van bokaals’, ‘omdraaien van sleutels van links naar rechts’. Psychologisch een heel zware dobber: “ben ik hier nu echt gewoon bokaals aan het open- en dichtdraaien?”.
-> zelfde beweging kan geoefend worden met muziekinstrumenten -> prettiger revalideren en psychologisch beter te verteren (voor jong en oud)
Het idee is ontstaan: waarom muziek niet integreren in motorische revalidatie?
Doel 2
Psycho-motorische muziektherapie bestaat al, maar enkel motorische revalidatie voor het opnieuw ontwikkelen van spierkracht, motorische vaardigheden en uithoudingsvermogen is in België nog niet gekend. In Nederland wordt die vorm van revalideren enorm onderzocht en ontwikkeld (http://www.muziektherapiepraktijk-utrecht.nl). Ook Amerika en Duitsland zijn volop bezig met het onwikkelen van muziektherapie voor motorische revalidatie. In Duitsland zijn cijfers bekend en het resultaat is verbluffend (zie documentaire: verder onderbouwen) Daarom mijn voorstel om samen met de revalidatie-afdeling van het OLV Aalst een revalidatieprogramma te ontwikkelen waar muziek in geïntegreerd wordt. Het is de niet de bedoeling dat de muziektherapeut het werk van de fysiotherapeut of de ergotherapeut overneemt. Hij of zij zou eerder een complementaire functie hebben binnen het revateam. De therapeut bekijkt persoon per persoon de noden, geeft aan welke bewegingen een patiënt moet uitvoeren voor zijn of haar revalidatie en zoekt samen met de muziektherapeut het juiste instrument om aan die beweging te koppelen. Uiteraard worden ook de activiteiten van het dagelijkse leven niet vergeten. Een mix van de twee kan dus mooi resultaat leveren. Het is evenmin de bedoeling dat de patiënt een muziekinstrument gaat leren. Dat is mogelijk, maar niet noodzakelijk (zie voorbeelden). De instrumenten moeten de patiënt helpen bij de revalidatie. Bovendien stimuleert muziek meer om te bewegen dan dezelfde bewegingen aan bepaalde toestellen te moeten uitvoeren.
En tenslotte is al meermaals bewezen dat muziek zeer heilzaam kan werken voor de gezondheid. (zoals hierboven vermeld: muziektherapie bestaat al). Mensen zijn meer gemotiveerd om te komen, ze leren ook iets bij, creëren zelf iets en intussen gaat hun gezondheid vooruit. Het psycho-aspect is ook belangrijk: als je van nul moet herbeginnen verteert muziek beter, is minder confronterend dan opnieuw bokalen te leren open en dicht draaien.
Enkele voorbeelden 3
Instrumenten – puur beweging:
* Duimpiano: fijne motoriek: apart bewegen van vingers, gaandeweg leren in een bepaalde volgorde, repetitief handelen (te vergelijken met elke vinger apart in de elastiek bewegen bij ergo). * tamboerijn/shekere/shaker: draaiende polsbeweging (te vergelijken met simulator: openen en sluiten van bokalen, omdraaien van sleutels,...) * er bestaan heel eenvoudige ritmespelletjes om de coördinatie te stimuleren (te vergelijken met tennisbal gooien met ene hand en tegelijk een gooien met andere)
Twee instrumenten die mij hebben geholpen: * djembé: -> controle energie – ademhaling -> coördinatie -> uithouding -> spierkracht -> corset van buikspieren maken (correcte houding aanhouden) * drumstel: -> energie controleren -> lichaam controleren - > ademhaling controleren -> fijne motoriek stimuleren -> grove motoriek stimuleren -> corset van buikspieren maken (correcte houding aanhouden) -> spieren van armen, benen, vingers, tenen, handen en voeten stimuleren Mogelijkheden: * In de vorm van workshops/ateliers: sessies in groep aanbieden van bijvoorbeeld 1X/week Afrikaanse percussie (ongeacht de pathologie) * Workshop/atelier maar al meer pathologie-gericht: mensen met gelijkaardige pathologie groeperen * Individueel werken (zie infra)
-> We zouden beginnen bij kinderen. Als we voldoende ‘studiemateriaal’ hebben, breiden we uit naar volwassenen -> Er kan begonnen worden met gehospitaliseerde patiënten. Kan later uitgebreid worden. Praktisch
4
- in het begin is niet zoveel materiaal nodig. Kleine percussie-instrumenten zijn gemakkelijk te vinden. Je kan ook werken met voorwerpen uit het dagelijkse leven: blikken potten, flessen, krantenpapier. - ikzelf heb ook heel wat materiaal. - sommige academies lenen materiaal uit/”schenken” of verkopen tweedehandsmateriaal aan een democratische prijs of werken samen met muziekwinkels. -betrekken van: muziekscholen waar muziektherapie wordt aangeboden als opleiding, om een revalidatieprogramma voor motorische revalidatie te ontwikkelen. Op dit ogenblik zijn er contacten met het Lemmens-instituut in Leuven en met Muziektherapiepraktijk in Utrecht (Nederland). - betrekken van aanleunende disciplines om een programma uit te werken: bijvoorbeeld het departement revalidatiewetenschappen in Gent, Leuven, Hasselt. - een kijkje nemen bij de Noorderburen, eventueel samenwerken met de studies die ginds al bestaan om zelf een programma op te stellen (cfr infra). - muziektherapeut: ik heb geen diploma van die richting maar ik heb 9 jaar reva-ervaring en ik heb diverse muziekdiploma’s. Bovendien is het - zoals boven reeds vermeld – niet de bedoeling dat ik de fysio- of ergotherapeut ga vervangen. Ik zou ‘naast’ hem of haar functioneren, dus complementair (zie boven).
Voordeel voor OLV
Baanbrekend werk verrichten op gebied van motorische revalidatie. Het OLV kan het eerste ziekenhuis in België worden dat muziek integreert in motorische revalidatie. Misschien komt daardoor ook een nieuwe studierichting binnen de muziektherapie tot stand.
5
