Angst in de geriatrische revalidatie

Angst in de geriatrische revalidatie Marieke Terwel, GZ-psycholoog en Cognitief gedragstherapeut VGCt, Laurens Hester Burger, GZ-psycholoog Laurens

22 april 2016

Symposium Angst & Ouderdom Gerion

Introductie

• Even voorstellen

Angst in de GRZ

22-4-2016 Symposium Angst & Ouderdom

Hester Burger en Marieke Terwel

Introductie

• Schets Laurens Antonius Binnenweg • Inhoud: 1. Angst in de GRZ 2. Multidisciplinaire behandeling bij COPD 3. IBSR: individuele behandelmethode bij angst

Angst in de GRZ



Angst in de Geriatrische Revalidatiezorg Een paar voorbeelden: • CVA: angst voor een recidief, angst door cognitieve schade, angst voor afhankelijkheid, PTSS-klachten • Oncologie: angst voor behandeling/pijn, stress omtrent keuze behandeling, angst voor de dood •

COPD: angst voor komende benauwdheid/stikken, angst voor afhankelijkheid, PTSS-klachten

Angst in de GRZ



Vraag

Welke angstklachten komen jullie tegen in de GRZ?

Angst in de GRZ



Multidisciplinaire behandeling bij COPD • Angst speelt bij vrijwel elke COPD-revalidant • Kenmerken groep: opleiding/sociale klasse, coping, trauma •

Coping niet toereikend meer

Angst in de GRZ



Multidisciplinaire behandeling bij COPD Benauwdheid

Snellere ademhaling

Angst in de GRZ


Stress


Multidisciplinaire behandeling bij COPD •

Relatie somatiek - klachten - beperkingen niet 1 op 1

•

Model Vercoulen (2008): rol cognitie/emotie/gedrag

Angst in de GRZ



Multidisciplinaire behandeling bij COPD • Doel revalidatie: gedragsverandering •

Belemmering vaak vanuit cognitie/emotie/gedrag

• Psycholoog als gedragsdeskundige •

Nieuwe mindset voor behandelaren en verpleging

Angst in de GRZ



Multidisciplinaire behandeling bij COPD Basis COPD-revalidatie: •

Intensief samenwerken en communiceren

•

Werkwijze verpleging: zorg overnemen, benauwdheid serieus nemen, geduld oefenen

•

Belang ademhalingstechnieken en juiste medicatiegebruik

• Begrip gedrag cliënt opbrengen (coping) • Motiveren: bespreken voor- en nadelen coping (ezel)

Angst in de GRZ



Multidisciplinaire behandeling bij COPD Mindset COPD-revalidatie: •

Gedragsexperiment

•

Exposure

•

Shaping

•

Complimenteren

•

Generaliseren (polikliniek, familiebijeenkomsten)

•

Omgaan met stagnatie gedragsverandering

Angst in de GRZ



Multidisciplinaire behandeling bij COPD •

Ervaringen cliënten na revalidatie:

“ Ik raakte altijd in paniek als ik benauwd werd, maar nu weet ik wat ik eraan kan doen” “ Ik heb leren accepteren dat ik steeds moet pauzeren” “ Iedereen let hier op of ik wel goed ademhaal. Daardoor gaat het nu automatisch goed!” “ Ik durf weer zelf naar de supermarkt, omdat ik weet hoe ik met benauwdheid en paniek om moet gaan”

Angst in de GRZ



Pychologische behandeling bij COPD • Groepsbehandeling: relatie stress en benauwdheid •

Situatie: ik ben benauwd

Waar kan dat door komen?

Wat kan ik nu het beste doen?

1. Inspanning

…………………………………………….. …………………………………………….. ……………………………………………..

2. Longaanval

…………………………………………….. …………………………………………….. ……………………………………………..

3. Warmte/benauwde ruimte

…………………………………………….. …………………………………………….. ……………………………………………..

4. Stress

…………………………………………….. …………………………………………….. ……………………………………………..

Angst in de GRZ



Pychologische behandeling bij COPD • Individuele behandeling: OT, MI, CGT, EMDR. •

Individuele behandeldoelen vaak: paniekreductie, emoties op een goede manier toelaten, grenzen aangeven, ontspannen

Angst in de GRZ



Cognitieve therapie

Uitgangspunt:

Niet de gebeurtenis maar de interpretatie van de gebeurtenis zorgt voor ‘lijden’, zoals angst en depressie.

Oefening CT Gebeurtenis

Gedachte

Het is nacht. Een man is alleen thuis en hoort een geluid.

Help, er is een inbreker in huis!


De kat heeft de vaas met bloemen omgegooid.


Mijn vrouw komt thuis van een feestje.

Angst in de GRZ


Gevoel


Inquiry Based Stress Reduction (IBSR) en GRZ •

Korte sessies mogelijk

•

Opschrijven, hiermee compenseren voor eventuele cognitieve problemen, makkelijk de draad oppakken bij een volgende sessie

•

De methode zelf vraag niet een extra cognitieve inspanning

•

Huiswerk is niet nodig

•

Sluit vaak goed aan bij de doelgroep en is een krachtige en snelwerkende methodiek

Angst in de GRZ



Welk advies wil jij de ander geven?

…….. (naam) moet/moet niet …………………………………..

Casus Mevrouw de Vijver is 68 jaar. • CVA links •

Verminderde kracht in rechterarm en -been

•

Lichte cognitieve problemen: plannen in complexe situaties, verdelen van de aandacht, tragere informatieverwerking

•

Angstig en somber, belemmerend voor de revalidatie en naar voor haarzelf

Angst in de GRZ



Niet-helpende gedachte

Mijn man sluit mij buiten.

Angst in de GRZ



Vier vragen over de niethelpende gedachte 1.

Is het waar?

2.

Kun je absoluut weten dat het waar is?

3.

Hoe reageer je wanneer je deze gedachte gelooft?

4.

Wie zou je zijn zonder deze gedachte?

Angst in de GRZ



Antwoorden op de vier vragen Vraag 1. T: Is het waar de gedachte mijn man sluit mij buiten? C: Ja, voor mij wel Vraag 2. T: Kunt u absoluut weten dat het waar is, mijn man sluit mij buiten? C: Ja Vraag 3. T: Hoe reageert u, wat doet of zegt u, als u deze gedachte gelooft? C: Naar hem toe doe ik niets, want ik wil dat kissebissen niet meer. Tegen mezelf moet ik dan zeggen: “niets zeggen laat maar gaan.” Want hij zegt toch dat het niet zo is, maar dat is met zoveel dingen. Tegen mezelf probeer ik te zeggen “kom op, laat je niet nekken, probeer je er nou maar bij neer te leggen.” Nou zal dat altijd moeilijk zijn, ik denk het wel. Ik voel mijn hart op zo’n moment wel kloppen. Vraag 4. T: Wie zou u zijn zonder de gedachte ‘mijn man sluit mij buiten’? C: Misschien wat zekerder van mezelf. En misschien wat meer zelf, wat zelf… ver (haast onhoorbaar, het klinkt als zelfvertrouwen). En dat is er ook wel, maar ja. T: U zegt dan heb ik wat meer …. (voorzichtig) C: Zelfvertrouwen. Ik weet het niet, ik vind het zo moeilijk. Want dit is natuurlijk al van jaren.

Omkeringen • Naar het tegenovergestelde. Je kunt het woord ‘niet’ of ‘geen’ in de zin zetten of een woord met de tegengestelde betekenis. Vb: “mijn man sluit mij niet buiten”. • Naar de ander. Waar ‘ik’ staat zet je ‘de ander’ en omgekeerd. Vb: “ik sluit mijn man buiten”. • Naar jezelf, overal waar een persoon in de zin staat zet je ‘ik’, ‘mezelf’ of ‘mij’ neer. Vb: “ik sluit mezelf buiten”.

Angst in de GRZ



Omkering: Mijn man sluit mij niet buiten en voorbeelden

T: Kunt u voorbeelden vinden waaruit blijkt dat deze gedachte ook waar is? C: Nee (meteen) T: U mag er even over nadenken

C: Ja maar ik weet niet hoe ik het moet denken dan. Want als we aan tafel zitten of koffie drinken of weet ik veel wat maar dan sluit hij me niet buiten natuurlijk. T: Oké, een goed voorbeeld. C: Ja maar dat slaat toch nergens op. Dat zijn toch dingen van het leven? T: Die zijn heel waardevol, het is een goed voorbeeld. U zegt dus tijdens het koffiedrinken sluit hij mij niet uit, kunt u nog een ander voorbeeld vinden waaruit blijkt dat deze gedachte waar is? C: Nee T: Ik heb nog wel een voorbeeld in gedachten, wilt u die horen? C: Ja T: U heeft mij verteld, een tijdje geleden, dat u wat vaker met uw man praat tijdens de maaltijd. En dat u dat heel prettig vond dat u samen aan het praten was. C: Ja dat klopt. Hij doet eigenlijk ook van alles en hij sluit me niet dagelijks buiten. Hij vraagt me ook wel of ik wat wil drinken, en dan haalt hij het ook. Wat ook is, ik ga alleen maar van me eigen uit. Honderd keer zeg ik, ‘je zegt dat wel maar ik geloof je niet’. Dat is voor hem ook zo moeilijk.

Omkeringen in IBSR

•

Radicale methode om te zoeken naar alternatieve gedachten

•

Nodigen uit om na te gaan of een omkering ook waar is

•

Onbewuste kan bewust worden

•

Geven een ander perspectief

•

Ontdekken dat situaties multi-interpretabel zijn, hierdoor kan de oorspronkelijke gedachte aan geloofwaardigheid inboeten evenals de daaruit voortkomende gevoelens

Angst in de GRZ



Hoe ging het verder met mevrouw de Vijver? •

Noemt zelf dat ze duidelijk veranderd is

•

Geen angst in situaties waarin ze dat voorheen wel was

•

Ziet dat haar man haar niet buitensluit

•

Neemt zelf initiatief om niet buitengesloten te worden

Afsluitend

Behandeling van angst is, op verschillende manieren, mogelijk binnen de GRZ. Dit is belangrijk voor het welzijn van de revalidant en de voortgang van de revalidatie. Dus doen!

Meer weten? •

Vragen? [email protected] en [email protected]

•

Effing, T.W. et. al. (2012). Self-management programmes for COPD: moving forward. Chronic respiratory disease, 9 (1), 27-35. Maassen, H. (2008). De dokter als coach. Medisch contact, 63 (27), 1163 - 1167. Robinson, A., Courtney-Pratt, H., Lea, E., Cameron-Tucker, H., Turner, P., Cummings, E., et al (2008).Transforming clinical practice amongst community nurses: mentoring for COPD patient self-management. Journal of Clinical Nursing (17), 370-379. Van Dam van Isselt, E.F., Groenewegen-Sipkema, M.K.H, Chavannes, N.H. & Achterberg, W.P. (2014). Geriatric rehabilitation for patients with advanced chronic obstructive pulmonary disease: a naturalistic prospective cohort study on feasibility and course of health status. Chronic respiratory disease, 11 (2), 111-119. Vercoulen, J.H., Kalkman, J & Servaes, P. (2008). Longziekten: een complexe interactie tussen de fysiologische stoornis en gedragsfactoren. Gedragstherapie, 41, 51-63.

• •

•

•

Angst in de GRZ



Meer weten?

•

Boek: Inquiry Based Stress Reduction in de praktijk. MO van Rhijn en E. Leuning (2016). Met een casus uit de GRZ, blz 53-58, van Marieke Terwel

•

www.studiogrz.nl. Blog: ‘Een onzichtbaarheidsmantel in de GRZ: wie heeft er oog voor PTSS?’, Marieke Terwel

•

“The Work” of Byron Katie: A New psychotherapy? Hidalgo, R & Coumar, A. (2005)

•

Website: http://www.thework.com/nederlands/

•

Website van MO van Rhijn: www.ictel.org

Angst in de GRZ



Vragen?

Angst in de GRZ



Angst in de geriatrische revalidatie

Recommend Documents