Voordelen van borstvoeding Dr E Janssens
Jessa uit volle borst
Inleiding
voordelen: * meer uitgesproken in ontwikkelingslanden: 1.3-1.45 miljoen overlijdens te vermijden * omgekeerd evenredig met socio-economische status
Inleiding methodologische moeilijkheden: * geen randomisatie mogelijk * vnl observationele studies * verschillende beïnvloedende factoren * duur van exclusieve BV niet steeds duidelijk * verbeterde samenstelling kunstvoeding
Voordelen
* voordelen voor de moeder * onmiddellijke voordelen voor het kind * lange termijn voordelen voor het kind
Voordelen voor de moeder * ↓ postpartumbloedingen en snellere involutie van de uterus * lactatie amenorrhoe en gedeeltelijke anticonceptie * vroeger bereiken van pre-zwangerschapsgewicht * ↓ risico op premenopauzale borstkanker * ↓ risico op ovariumkanker * ↓ kans op DM type 2 * mogelijks ↓ kans op osteoporose in postmenopauze
Onmiddellijke voordelen * geen bereidingsfouten * wisselende samenstelling, ideale bron nutritie * gastro-intestinale functie verbeteren * bescherming tegen infecties * SIDS
Onmiddellijke voordelen gastro-intestinale functie: wat? * versnelde maaglediging * verhoogde intestinale lactase activiteit bij prematuren * verminderde intestinale permeabiliteit * lager risico op NEC
Onmiddellijke voordelen gastro-intestinale functie: hoe? * hormonen: cortisol, somatomedine-C, insuline-like growth factor, schildklierhormoon * groeifactoren: epidermal growth factor en nerve growth factor * gastro-intestinale mediatoren: neurotensine en motiline * aminozuren * anti-inflammatoire factoren: PAF-acetylhydrolase en IL-10 * Ig: IgA en IgG * neonatale intestinale kolonisatie met bifidobact. en lactobacillus species
Onmiddellijke voordelen bescherming tegen infecties: * gastro-enteritis: lagere incidentie (tot 64%) en aantal hospitalisaties minstens 6 mnd minstens 2 weken tot 2 mnd na stop BV * acute otitis media: lagere incidentie tijdens BV niet exclusieve BV tot 4 mnd: incidentie ↓ 23% tot 3 jr als ≥ 9 mnd nt exclusieve BV: incidentie ↓ 31-53% tot 6 jaar als ≥ 6 mnd exclusieve BV: incidentie ↓ 63-87% tot 6 jaar
Onmiddellijke voordelen bescherming tegen infecties: * luchtweginfecties: - geen protectie tegen BLWI - lagere incidentie keelinf. en sinusinf. tot 6 jr als ≥ 9 mnd BV BV intensiteit de eerste 6 mnd wel van belang bij sinusinf. - protectief tegen hospitalisatienood voor LRTI eerste levensjaar: incidentie ↓ 72% als exclusieve BV > 4 mnd - ernst RSV: ↓ 74% als exclusieve BV > 4 mnd
Onmiddellijke voordelen bescherming tegen infecties:
* meningitis * UWI * NEC bij prematuren: incidentie ↓58-77%
Onmiddellijke voordelen bescherming tegen infecties: hoe? * eiwitten: - lactoferrine: microbial killing, bevordert epitheliale groei en Fe absorptie - lysozyme: klieft celwand - sIgA: tegen specifieke Ag * vetten: VVZ en monoglyceriden: detergent eig.
Onmiddellijke voordelen bescherming tegen infecties: hoe?
* suikers (oligosacchariden): - bevorderen groei van bifidobact. en lactobacillen - receptor analogen van bacteriele antigen receptors gunstig intestinaal microbioom * WBC: neutrofielen, macrofagen en lymfocyten * cytokines, GF, hormonen, bifidusfactoren, sTLR, TNF, ...
Onmiddellijke voordelen SIDS: * bep. landen: BV opgenomen in preventiecampagnes * ped. 2009, AAP: BV ↓ risico op SIDS met 50% * ped 2011: beschermend effect afh van duur BV - ooit BV: 45% ↓ risico - minstens 2 mnd BV: 62% ↓ risico - exclusief voor langere duur: 72% ↓ risico
Lange termijn voordelen * acute infecties * chronische aandoeningen maligne aandoeningen obesitas cardiovasculaire aandoeningen immunologische aandoeningen
* neurologische ontwikkeling
Lange termijn voordelen acute infecties • verminderde incidentie zelfs na stop BV • bescherming afhankelijk van duur borstvoeding
Lange termijn voordelen maligne aandoeningen
beschermend effect op: •
• •
leukemie ( ALL): 20% ↓ risico als minstens 6 mnd BV 12% ↓ risico als < 6 mnd BV (AML): 15 % ↓ risico als minstens 6 mnd BV 10% ↓ risico als < 6 mnd BV hodgkin lymfomen niet-hematologische maligniteiten
Lange termijn voordelen obesitas • BV : ↓overgewicht en/of obesitas (13-22%) • sommige studies: dosis-respons effect • mechanisme: * betere zelfregulatie energie-intake * BV: lager eiwit en energie gehalte →body compositie * lagere eiwitintake → ↓insuline release, vetopstapeling en obesitas * tragere groei tijdens eerste levensjaar • type 2 diabetes mellitus: risico ↓(sommige studies: tot 40%)
Lange termijn voordelen cardiovasculaire aandoeningen • bloeddruk: * -1,4 mmHg systolisch; -0,5 mmHg diastolisch * BV: zelfde effect als zoutbeperking en G verlies * FU probit studie: geen significant verschil op 6,5 jr •
lipiden metabolisme: * TC ↓ 0,18mmol/L en LDLC↓ bij volw. indien BV * andere: multivariate analyse: geen effect
Lange termijn voordelen cardiovasculaire aandoeningen ↓incidentie cardiovasculaire ziekte ? * verschillende studies (o.a. intima media dikte carotis comm.) * geen overtuigende evidentie voor beschermend effect op cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit
Lange termijn voordelen immunologische aandoeningen
• allergie • type 1 diabetes mellitus • coeliakie • inflammatoire darmaandoeningen
Lange termijn voordelen immunologische aandoeningen • allergie: * jaren 1930: 9 maanden FU studie met 20.000 kinderen: 7-voudige reductie in incidentie eczema * vandaag: controverse en cave omgekeerde causaliteit * atopisch eczeem: exclusieve BV 3-4 mnd: geen associatie met lagere incidentie bij laag en hoog risico kinderen
Lange termijn voordelen immunologische aandoeningen •
allergie: * astma: controversieel - exclusieve BV 3-4 mnd: ↓ risico op recurrente wheezy episodes tot 6 jaar in meeste studies - sterkste protectief effect eerste 2 jaar (gelieerd aan inf.) - geen evidentie voor protectief effect op astma > 6jr - sommige studies: ↑risico op astma op latere lft bij atopische kinderen, zeker indien mama astmatisch
Lange termijn voordelen immunologische aandoeningen •
allergie: * voedingsallergie - geen wet. evidentie voor materneel dieet tijdens BV ter preventie van atopische aandoeningen - muraro: BV > 4mnd bij risicogroep: ↓incidentie KME allergie tot 18 mnd - observationele studie: waarden voor spec IgE ei bij kinderen met eczema als BV
Lange termijn voordelen immunologische aandoeningen •
allergie: * voedingsallergie
- cochrane: BV > 4mnd: geen protectief effect op lft 1 jaar - vaste voeding kan geïntroduceerd op 4-6 maanden; uitstel geen protectief effect op ontw. atopie
Lange termijn voordelen immunologische aandoeningen • type 1 diabetes mellitus: * risico op DM op kinderleeftijd ↓ met 19-27% * risico op volw. leeftijd ↓ * minstens 3 maand exclusieve BV * BV geven op moment van introductie vaste voeding: protectief effect – introductie best op 4-5 maanden
Lange termijn voordelen immunologische aandoeningen •
coeliakie: * exclusieve BV beschermt, doch niet permanent * Prevent studie 2012: geen evidentie voor voorgaande * significante reductie als BV op moment introductie gluten (tot 52%) * introductie gluten niet < 4 mnd en niet > 7 mnd * graduele introductie
Lange termijn voordelen immunologische aandoeningen •
IBD:
* meta-analyse 17 studies: - risico CD: - 33% - risico UC: - 23% * Nederlandse meta-analyse: - protectief CD - onvoldoende bewijs UC * Noord-Franse meta-analyse: BV risicofactor voor ontw. CD * systematische review sept 2009: ↓risico op early-onset IBD * review 2013: geen effect op ontw. IBD
Lange termijn voordelen immunologische aandoeningen • IBD: duur BV lijkt van belang - verandering in darmflora lijkt van belang bij ontw IBD - BV: meer bifidobact en minder anaerobe bact - flora verandert tot 2 jaar (duur dus van belang)
Lange termijn voordelen neurologische ontwikkeling •
cognitieve ontwikkeling: onzeker * sommige studies: + associatie tussen duur BV en score op cognitieve testen, vnl bij prematuren * 3 grote cohorte studies: op 6,5 jr: verbaal IQ +7,5 performaal IQ +2,9 * mog. verklaring: variatie in FADS2gen, betrokken in controle van VVZ metabolisme * anderen: geen effect ( genetische factoren, socio-economische status, educatie ouders, .. meebepalend)
Lange termijn voordelen neurologische ontwikkeling
• visuele functie: verbeterd * toegeschreven aan docosahexaenoic acid (DHA) * minder ernstige ROP: anti-oxidatieve capaciteit
Lange termijn voordelen neurologische ontwikkeling •
gehoor: snellere maturatie van AEP bij borstgevoede prematuren
•
stress reductie: * betere moeder-kind binding (oxytocine en prolactine) * analgetisch effect tijdens pijnlijke procedures (oxytocine, prolactine en cortisol)
duur? • WHO:
* voor 2001: 4-6 maanden * voldoende calorische aanbreng en micro-nutriënten? * statement 2001: 6 maanden - tot 2 jaar
• Cochrane review 2002: 6 maanden • AAP: 1 jaar, introductie vaste voeding op 6 mnd
duur? • Espghan: voll./partiële BV wenselijk tot 6 mnd. mààr geen wet. evidentie: introductie vaste voeding op 46 maanden nadelig in geïndustrialiseerde landen • VVK: - exclusieve BV ged. 4-6 maanden dient actief aanbevolen - tussen 4-6 maanden starten met vaste voeding (ijzeraanbod, mondmotoriek) - introductie gluten tussen 4-7 maanden
Besluit: • voordelen BV onmiskenbaar • WHO statement: duur exclusieve BV: 6 maanden → ontwikkelingslanden! •
4-6 maanden BV: absolute voorkeur → individuele situatie bekijken → geen wet. evidentie: introductie vaste voeding op 4-6 maanden nadelig in geïndustrialiseerde landen
• onafhankelijke wetenschappelijke review noodzakelijk
