Voorbericht
13
Voorwoord
15
Inleiding
19
Waarom wij dit boek schrijven? Waarover gaat dit boek? Voor wie schrijven wij dit boek?
19 25 34
1.
37
De omschrijving van de westerse beschaving
Van mono- naar multiculturele beschaving De tussenoplossing is de weg tussen de monoculturele en de multiculturele beschaving Waarom de westerse beschaving een uniek experiment is
43 44
2.
47
Wat de huidige westerse beschaving voorafging
De oudé Griekse beschaving Joods-christelijke bijdrage Nieuwe tijden: renaissance, humanisme, Reformatie en het wetenschappelijk onderzoek. De voorbereiding tot de Verlichting Renaissance Humanisme Wetenschappelijk onderzoek en nieuwe filosofische opvattingen Reformatie 3.
De geboorte van de huidige westerse beschaving in Groot-Brittannië
37
47 55 60 60 61 64 72
77
Eerste Mutatie: de Verlichting Tweede Mutatie: Parlementaire democratie, een nieuw politiek project Derde Mutatie: Rationeel wetenschappelijk onderzoek Vierde Mutatie: Deïsme Vijfde Mutatie: Opkomst van de burgerij, oprichting van de speculatieve vrijmetselarij
79
4.
85
De Verlichting
Wat Verlichting is De Verlichting is een optimistische levensvisie Angelsaksische bijdrage John Locke David Hume Adam Smith John Stuart Mill Charles Darwin Franse bijdrage Charles Montesquieu Voltaire
81 81 82 82
85 88 90 90 91 92 93 94 94 94 97
Julien Offray de La Mettrie en Paul Henri Thiry baron d’Holbach Jean-Jacques Rousseau Maximilien de Robespierre Encyclopedisten De bijdrage van La Fayette in de Verenigde Staten Duitse bijdrage Frederik de Grote van Pruisen Gotthold Ephraim Lessing Immanuel Kant Johann Gottlieb Fichte Friedrich von Schelling Georg Wilhelm Friedrich Hegel Arthur Schopenhauer Friedrich Schiller en Johann Wolfgang von Goethe Alexander en Wilhelm von Humboldt Hollandse bijdrage Vlaamse bij dr age De 18de-eeuwse Verlichting is deïstisch De 18de-eeuwse Verlichting wordt bevestigd in de 21ste eeuw De Verklaringen van de Rechten van de Mens La Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen (Franse Revolutie 1789) / Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (Verenigde Naties 1948) Islamitische Verklaring van de Rechten van de Mens Joodse Haskala
98 98 100 100 101 101 101 102 102 110 111 111 112 113 114 114 115 118 120 121
5.
131
Parlementaire democratie
121 127 129
Britse democratie Amerikaanse democratie Franse democratie Belgische democratie Scheiding der machten Parlementaire democratie in sommige, moslimlanden De Arabische Lente Turkije Iran Algerije Marokko Irak De democratie tijdens het Israëlisch-Palestijns conflict
131 136 138 140 144 145 145 147 149 149 149 150 150
6.
155
Rationeel wetenschappelijk onderzoek
De filosofie van Newton De God van Newton Newton, het symbool van de moderne wetenschap De wetenschap na Newton Het determinisme van Newton Ruimte en tijd Het indeterminisme van de golfmechanica Hoe is het leven op aarde ontstaan?
155 158 161 163 164 165 165 166
Wat is het reproductievermogen van het leven? Evolutie van het leven
167 168
7.
169
Van theïsme tot atheïsme
Theïsme Creationisme en intelligent design Poging tot verzoening tussen geloof en wetenschap Deïsme Het religieus gevoel Agnosticisme Atheïsme Vrij zinnigheid Boeddhisme
169 174 175 177 180 185 187 193 194
8.
197
Speculatieve vrijmetselarij
Het verleden Het heden
197 201
9.
205
Het einde van de “Grote Verhalen”
De taak van politieke partijen Het einde van de “grote verhalen van de Verlichting” het doctrinair liberalisme en marxistisch socialisme Is de speculatieve, liberale Vrijmetselarij een groot verhaal? Het nazisme, fascisme en Franco-experiment Mei ‘68 De doodsklok van het imperiaal kolonialisme
208 211 212 216 219
10.
221
Verlichting
206
Radicale Verlichting is uit ons collectief geheugen Het verschil tussen Radicalen en Gematigden Radicale Verlichting Standpunt van de Gematigden Het onderscheid tussen Gematigden en Radicalen was tweeledig De ontwikkeling van de Radicale Verlichting in West-Europa Groot-Brittannië Duitsland Frankrijk
221 222 222 222 222 223 223 224 225
11.
229
Godsdienstig fundamentalisme
Het verschil tussen fundamentalisme en terreur Katholiek fundamentalisme Protestants fundamentalisme Joods fundamentalisme Islamitisch fundamentalisme Immigratie en emigratie Inburgering van moslimallochtonen Het conflict tussen de westerse wetgeving en de sharia
229 231 234 237 240 240 242 244
Stemrecht voor migranten en het nationaliteitsbeginsel Een islamitische-christelijke samenwerking? De Heilige Oorlog tegen de westerse beschaving Hoofddoek, boerka en rituele slachtingen Hoofddoek Boerka Rituele slachtingen Sekten256 Fundamentalisme van de Verlichting
248 249 250 255 255 256 256
12.
259
Postmodernisme
Het neopositivisme, voorloper van het postmodernisme De theorie van het postmodernisme Wat betekent post en modernisme? Conclusie van het postmodernisme Stellingen van het postmodernisme tegen de Verlichting De Verlichting is verantwoordelijk voor alle catastrofen van de 20ste eeuw De Verlichting is een illusie De emancipatie van de mens is een verzinsel Het goede en het kwade bestaan niet De Verlichting heeft de burgerlijke grondslagen van de maatschappij vernietigd De Verlichting heeft de spirituele grondslagen vernietigd De exacte wetenschap is niet exact De rede laat geen emoties toe De Verlichting heeft een vals gevoel van veiligheid geschapen De schoonheid is relatief en niet absoluut De tolerantie is vernield De democratie kan niet werken De Verlichting heeft de oorlogen in West-Europa niet kunnen voorkomen Er is geen vertrouwen in een universele politiek De Verlichting is verantwoordelijk voor de groeiende kloof tussen Noord en Zuid De Verlichting onderdrukt de ontplooiing van de mens Habermas tegenover Lyotard Het postmodernisme in de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging Conclusie van de stellingen 13.
257
259 260 263 265 266
266 267 268 268 269 269 269 274 275 275 275 275 276 276 277 278 278 279 280
Enkele problemen in verband met de parlementaire democratie 283
De dictatuur van de enkeling Politiek op lange en korte termijn Republiek of constitutionele monarchie De civiele samenleving
283 285 287 291
14.
295
Het globalisme, het antiglobalisme en het andersglobalisme
Globalisme Antiglobalisme
295 298
Andersglobalisme
300
15.
303
Leefmilieu - Privacy - Financieel-economische problemen
Het leefmilieuprobleem Privacy en de digitalisering De financieel-economische crisis
303 305 306
16. Beleven we het einde van de Verlichting? De strijd is niet ten einde De hedendaagse Verlichting: een grote filosofie of praktische stelregels? De resultaten die de Verlichting sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft geboekt
311 311
17.
317
Samenvatting van de principes van de Verlichting
Samenvatting Filosofie van vrijheid en gelijkheid Parlementaire democratie Scheiding van Kerk en Staat Dé rechtsstaat De rechten van de mens Het wetenschappelijk onderzoek De religieuze verdraagzaamheid en pluralisme De moraal: doe het goede om het goede Vrijzinnigheid Een kosmopolitische visie De perfectibiliteit van de mens Is de opsomming van de principes beperkend? Interventies op internationaal vlak Conclusie
312 313
318 318 320 322 322 323 323 324 325 325 325 326 327 331 333
Bijlagen: 1. 2. 3. 4. 5.
Declaration (Bill) of Rights (1688) Declaration of Independence (1776) Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen (1789) Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) Universal Islamic Declaration of Human Rights (1981)
Bibliografie
335 337 342 345 353 365
